. Russell Shorto. 'De botten van Descartes'. Interview in de krant 'De Morgen', katern 'dmUitgelezen', 31 december 2008, blz. 41-42. Recensent: Marnix Verplancke.
In dat interview wordt op flagrante wijze duidelijk, hoe catastrofaal het is, 'godsdienst' met 'religie' te 'verwarren'.
We dienen de auteur ten stelligste te adviseren, indringend onderscheid te maken tussen die twee begrippen; die twee fenomenen zéér duidelijk van elkaar te onderscheiden, en ze héél helder 'náást elkaar' te plaatsen in plaats van met elkaar te verwarren.
Godsdiensten houden fundamenteel voor, dat mensen in relatie staan tot, of een relatie hebben met een of meer (vermeende) goden. Dat heeft tot zeer nare gevolgen geleid in de loop der tijden!
De benaming 'religie' daarentegen duidt - in de authentieke betekenis van het woord - op 'verbondenheid met de anderen' - of zoals sommigen verkiezen te beklemtonen - op verbondenheid met 'het andere', waarin dan uiteraard 'de' anderen begrepen zijn (cf. het Latijns werkwoord 'religare', dat op 'verbondenheid' wijst. Zie o.a. Bart Mesotten, Van Aalmoes tot Zwitserse garde. Averbode, Altiora, 2004, blz. 436-437). Vaak zal hier ook de betiteling 'medemenselijkheid' - in de ruimste zin - aangewend worden: een verbondenheid met alle medewezens (alle medemensen, mededieren).
De geschiedenis leert ons, dat godsdiensten - naast andere kenmerken - vaak aan de basis gelegen hebben van ongemeen geweld en wreedheid.
Het is dan ook geenszins de religie, die door de Verlichting op de korrel genomen werd!
Personen zoals Richard Dawkins en anderen, vechten volstrekt niet tegen religie; integendeel. Ze hebben het wél erg moeilijk met godsdienst!
De bekende revoluties uit het verleden werden evenmin tegen 'religie' gevoerd. Wél werd er gestreden tegen overheersing en uitbuiting door asociale klassen waartoe, samen met machthebbers en rijkelui, vaak een gedeelte van de clerus, vertegenwoordigers van godsdiensten, gerekend werden.
Wil je aan anderen, in het bijzonder aan jongeren, duidelijk maken, waar de schoen wringt, dan dien je: hun te spreken over het uitzonderlijk belang van religie; en hun tegelijkertijd klare uitleg te geven over het 'precaire' ontstaan van godsdiensten.
Voor een verdere toelichting bij het onderwerp 'religie', zie het artikel 'Religie & geweld'.
. Op het internet lees je al eens vragen in verband met 'jeuk' op onderscheiden plaatsen op het lichaam.
Ooit hoorde ik een arts de raad geven, nadat hijzelf zijn licht opgestoken had bij een huidspecialist: die plekken zéker níet met gewone zeep wassen, maar met 'zure zeep' (die je kunt verkrijgen bij de apotheker).
Voor zover ik me herinner, had het te maken met de zuurgraad van de huid op die plaatsen, en wat er daarmee samenhangt.
Talkpoeder is allicht ook een nuttig hulpmiddeltje om het ongemak voor tijd en wijle weg te nemen (misschien omdat daarmee de plek van de lucht afgesloten wordt?)
Eventueel kan je arts ook nog een efficiënte zalf voorschrijven -- indien hij dat goedvindt?
Die zalf kun je dan misschien nog overdekken met een laagje talkpoeder, om te vermijden dat ze in de kleding opgenomen wordt en daardoor eigenlijk (gedeeltelijk) verloren gaat?
Toch denk ik niet, dat je (écht) gelijk hebt, geachte auteur. Willen we de (nefaste) invloed van godsdienst inperken, dan moet dat véél fundamenteler gebeuren.
Met een grondige 'omkering' in het onderwijs. Laat men de jeugd degelijk inlichten over oerknal en verdere evolutie; over de geschiedenis van de mensheid; en hoe het daarin eraan toeging.
Pas dáárná laat je ze (eventueel) kennis maken met 'de geschriften van destijds' met hun 'precaire' informatie. Zo vermijd je, dat kinderen eerst 'geïndoctrineerd' worden met onwaarheden, waar ze dreigen nooit meer écht vanaf te geraken.
Als onze moraal opgebouwd wordt op grond van een zo correct mogelijke werkelijkheidsvisie, in plaats van op 'oude volksfantasieën', zullen er een pak moeilijkheden verzwinden, waaronder de symboolproblemen. Niemand zal in verband met symbolen nog moeten komen aandragen met 'verbodsbepalingen', hetgeen trouwens een gevaarlijke aanval vormt op het principe van 'de individuele vrijheid' - een kostbare verworvenheid, waarvoor rechtgeaarde mensen eeuwenlang intensief moesten ijveren.
De geschiedenis leert, dat we de rechten van individuele vrijheid en verdraagzaamheid bijzonder hardnekkig moeten handhaven. Wie dagelijks leest hoe er onafgebroken medemensen in hun persoonlijke vrijheid - vaak op gruwelijke wijze - belaagd worden, beseft dat maar al te goed.
Als ik iemand met een vrijzinnig speldje achter een loket zie zitten; of een nonnetje; of iemand die we als een gelovige joodse man of vrouw herkennen; of een islamitische mevrouw met een hoofddoek? Tja, als zij hun werk goed doen, en zich jegens mij, de cliënt, hoffelijk en behulpzaam tonen...
Als ík hem of haar om dat kledingstuk of speldje voorbijga, om me door een ander loketbediende te laten helpen, dan wordt daarmee zijn of haar persoon, vóórkomen of handelwijze niet verkeerd, maar is míjn gedrag 'klein' en fout.
Laten we niet komen aandragen met de - 'vanzelfsprekend zéér noodzakelijke' - scheiding van kerk en staat. Dat is héél wat anders! We horen loketbedienden níet te vergelijken met (godsdienstige) 'keizers, presidenten, senatoren'.
Verder blijkt het volstrekt onwaarschijnlijk, dat deze werknemers met hun outfit propaganda zouden maken om waar ook ter wereld medemensen mensonwaardig te bejegenen.
De professor (emeritus) beëindigt zijn repliek met 'een héél terechte' oproep: 'Viva la libertá.' Moeten we 'de vrijheid' niet op een 'minder paradoxale' manier bevechten dan met 'verbieden en gebieden'? Zoals hierboven aangegeven, door middel van degelijke informatieverspreiding!
Blijft men daarin niet zwaar en oneerlijk in gebreke?
. Een belangrijk aspect blijft al te diep in de schaduw. Wat staat er écht op het spel? (x)
Er zijn rechten, vrijheden en waarden die zó fundamenteel zijn, dat er daaraan er onder géén beding mag getornd worden, zoals 'het grondrecht op individuele vrijheid'. Dat zijn waarden - waarvoor er héél hard gestreden werd. (y)
De geschiedenis leert dat we de rechten van individuele vrijheid bijzonder hardnekkig moeten handhaven. Wie in de krant dagelijks leest hoe er de wereld rond onafgebroken medemensen in hun persoonlijke vrijheid - vaak op gruwelijke wijze - belaagd worden, beseft dat maar al te goed. (z)
Als vrijzinnige heb ik vanzelfsprekend liever dat godsdienstige - of moet ik zeggen mythologische (?) - symbolen zoveel mogelijk uit het gezichts- en gehoorveld geruimd worden: geen hoofddoeken, geen monnikenhabijten, geen priestertoga's, geen opgespelde kruisjes, geen broeder- noch zusterplunjes, geen tiara's, geen kanunnikenpurper, geen galmende kerkklokken die in dorp en stad de omwonenden oproepen tot godsdienstvieringen, geen kruisbeelden tegen velerlei muren, geen mythologische heiligenbeelden. De grondreden daarvan is dat we het allesbehalve goedvinden, dat de anderen - en vooral de gewone medemensen én hun kinderen - in de mythologie gehouden worden. (Sommige godsdienstige personen van hun kant zullen allicht liefst geen vrijzinnige fakkels en speldjes in hun gezichtsveld zien opduiken.)
Maar we hoeden ons ervoor een beeldenstorm te ontketenen; of erger nog, een inquisitie of een godsdienstoorlog. De geschiedenis heeft de mensen wijzer gemaakt.
Allicht zijn er landen waar er, vanuit westerse, noordelijke, zuiderse of oosterse ideologieën grove schendingen van de mensenrechten plaatsvinden, maar het blijkt onwaarschijnlijk, dat vrijzinnig, christelijk, joods of mohammedaans geklede loketbedienden met hun outfit propaganda zouden maken of een oproep doen om waar ook ter wereld medemensen op mensonwaardige wijze te bejegenen of te mishandelen.
Vind je, dat de ideologieën die deze medemensen aankleven niet echt de juiste zijn, dan bestaan er geëigende paden om ze op de hoogte te brengen. We horen dat na te streven op grond van degelijke informatie: via geschriften, boeken, uitgeverswereld, media, pers, onderwijs - dit alles uiteraard op wetenschappelijke basis; en niet door te gebieden en te verbieden.
Blijven wij trouwens niet erg in gebreke, niet alleen tegenover de allochtone medeburgers, maar evenzeer tegenover de autochtone jeugd? Je krijgt sterk de indruk dat de gefundeerde informatie over de historische waarde/onwaarde van de godsdienstige geschriften erg onvoldoende verstrekt wordt. Wie zijn oor te luisteren legt tussen de volksmensen, hoort dat maar al te duidelijk. En toch is het op grond van die geschriften dat godsdienstige ouders en leiders de kinderen nog altijd naar kerk, synagoge, tempel, moskee, en naar godsdienststudie sturen. Dat mensen hun leven baseren op de 'geschriften van destijds', dat ze hun kinderen die teksten ter lezing aanbevelen, en dat ze hun kinderen aanraden volgens die boeken te leven is allicht hun goed recht - op voorwaarde dat ouders, leiders én kinderen op de hoogte zijn van de 'werkelijke' oorsprong en van de 'feitelijke' (beperkte) waarde van die geschriften en dat ze daarmee terdege rekening houden.
Laten we tenslotte niet komen aandragen met de - 'vanzelfsprekend zeer noodzakelijke' - scheiding van kerk en staat. We zullen loketbedienden niet vergelijken met godsdienstige 'keizers, koningen, presidenten, ministers, parlementairen, gouverneurs en andere gezagsdragers'. De scheiding van kerk en staat komt in het geval van de loketbedienden níet in het gedrang. Wil je voor dat belangrijk standpunt vechten, ga dan eens kijken (om niet te spreken over de ontelbare tempels, de galmende klokken en de andere symbolen in de openbare ruimte) tegen de muren van een hele reeks openbare en semi-openbare gebouwen. Is het niet - om een brutaal woord te gebruiken - onbeschoft, dat vrijzinnigen die in ziekenhuizen dienen opgenomen te worden, bijzonder vaak geconfronteerd worden met een duidelijk godsdienstig symbool, dat er op de ereplaats tegen een muur van hun kamer te prijk hangt. (Op dergelijke toestanden in gerechtshoven attenderen is allicht open deuren instampen.)
Mattias (vdhm) - (www.vdhm.be)
(x) Naar aanleiding van het 'intercultureel
hoofddoekendebat' (ook in vrijzinnige pers; juli-augustus-nummer van
UVV-Info - jg. 24 (2007), nr. 4 - blz. 35-36 & 37).
(y) Gelijksoortige voorbeelden van fundamentele vrijheden, rechten en waarden zijn: het recht op rechtvaardig loon, het recht als onschuldige beschouwd te worden tot er schuld bewezen is, de vrijheid van vreedzame vereniging en vreedzame vergadering, de vrijheid van meningsuiting, het recht op en verdraagzaamheid het recht op huwbare leeftijd te trouwen, het recht op onderwijs, het recht op vrije beroepskeuze, het recht op onschendbaarheid van ieders persoon, het recht zich vrij te verplaatsen binnen de grenzen van het land, het recht op eigendom.
(z) Ook in onze eigen omgeving wordt de individuele vrijheid nog vaak (tergend) met voeten getreden. Dat merk je op werkvloeren, in instellingen (gevangenissen) voor geïnterneerden, in inrichtingen voor onderwijs en dies meer, in alle instellingen waar personen aanwezig zijn, die wat meer te zeggen denken te hebben (die het voor het zeggen hebben).
. Op zaterdag, 4 oktober 2008, werd er op de boekenbeurs 'Het Andere Boek', in het Zuiderpershuis in Antwerpen, een interview afgenomen van Dirk Verhofstadt, auteur van het boek 'Pius XII en de vernietiging van de Joden', (Houtekiet/Atlas, 2008, 512 blz., ISBN 978 90 8924).
In dat boek komt vanzelfsprekend de vraag aan bod die Rolf Hochhuth in 1963 al stelde in zijn toneelstuk 'Der Stellvertreter': waarom heeft de toenmalige paus, Eugenio Pacelli, niet eerder, en niet feller gereageerd heeft, om de misdaden tegen de menselijkheid, uitgevoerd door de nazi's (Sjoa, Shoa, Judeocide, Holocaust) expliciet aan te klagen en af te keuren?
In die zoektocht worden er door Dirk Verhofstadt, en door andere auteurs (zie beneden), een reeks eventuele antwoorden, en deelantwoorden opgenoemd zoals: onverschilligheid, eeuwenoude afkeer jegens joodse mensen, struisvogelpolitiek, inerte houding, gebrek aan moreel leiderschap, opportunisme, bescherming van de eigen macht, het standpunt 'afkeuring heeft geen zin, maar ressorteert een contraproductief effect'.
Om de volledige uitleg te vinden moeten we waarschijnlijk nog een beetje dieper graven.
Ongetwijfeld beschouwde Eugenio Pacelli zich als het hoofd van 'de katholieke, godsdienstige gemeenschap' op de wereld, en oordeelde hij het, als behorend tot zijn taak, richtlijnen te verstrekken aan die katholieke gemeenschap op het gebied van katholieke godsdienstbeleving, dit in het bijzonder aan de katholieke leiders, zoals in het bijzonder de priesters en de bisschoppen. Anderzijds kon hij misschien vinden, dat het níet tot 'zijn specifieke taak' als paus behoorde, richtlijnen te verstrekken op andere gebieden, zoals politiek, industrie, kunst, culturele bezigheden, sociale structuren, voor zover die althans, strikt genomen, buiten het terrein van de katholieke godsdienstbeleving vielen. En allicht oordeelde hij tevens, dat hij zich - uit hoofde van zijn katholiek pausschap - evenmin hoefde in te laten met de godsdienstbeleving van andere godsdienstige groepen, zoals de protestanten, de joodse mensen, de mohammedanen, noch met de specifiek boeddhistische levenswijze van de boeddhisten.
Indien dat zijn overtuiging was, dan kan hij tevens geoordeeld hebben, dat hij zich, vanuit zijn functie als paus, geenszins hoefde bezig te houden met het eigenlijk politieke, culturele en sociale leven in bijvoorbeeld Groot-Brittannië, de VS, Canada, Australië, en daarbij aansluitend ook evenmin in andere staten zoals China, Rusland, Japan, Italië en Duitsland.
Hier rijst vanzelfsprekend de vraag: en wat ingeval er ergens ter wereld medemensen overgeleverd werden aan allergruwelijkste mishandelingen, zoals dat het geval was met de Judeocide van de nazi's in Duitsland?
Voor een antwoord daarop dien ik enkele uren terug te gaan in de tijd. Diezelfde namiddag was ik, een vijftal uren eerder, gaan luisteren naar een interview met de auteurs Johan Braeckman, Anne Provoost en Dick Pels. Daarin hoorden we het verhaal over een heel katholieke mevrouw uit het openbaar leven, die enige tijd eerder te verstaan gegeven had dat er, in haar overtuiging, een God is, die 'een bijzonder', en 'een gunstig plan' met haar voorheeft, zodat zijzelf zich bijvoorbeeld niet echt zorgen hoeft te maken over eventuele verkeersongevallen terwijl ze met de auto onderweg is; en tevens het verhaal over een nogal roekeloze chauffeur, die aan een geschrokken weggebruikster uitlegde, dat zij zich evenmin zorgen hoefde te maken in het drukke verkeer, vermits er een God is, die over alles wijselijk en zorgzaam waakt.
Tja, dan kon Eugenio Pacelli allicht ook een redenering volgen zoals deze, namelijk dat hij zich niet hoefde in te laten met de gruwelijke opsluiting, mishandeling en uitroeiing in de concentratie- en vernietigingskampen van nazi's (of van wie dan ook). Lag ook dat immers niet in de handen van een alwijze, algoede en almachtige God, in wie hij, zoals de andere godsdienstige mensen, geloofde? Die algoede, alwijze, almachtige God wist bijzonder goed, wat er allemaal gaande was, en als een goede huisvader hield hij zich, volgens godsdienstige geloofsovertuiging, daarmee onophoudelijk bezig. En vermits, zoals gezegd, de politieke, sociale en culturele aangelegenheden zich, bij veronderstelling, buiten de specifieke taak van een paus afspeelden, hoefde Eugenio Pacelli zich daarmee dan ook eigenlijk niet bezig te houden. Hij kon en mocht - in die overtuiging - gerust op beide oren slapen, hoewel de uitroeiingskampen op gruwelijke toeren draaiden!
Tja, kan hij misschien in bijkomende orde gedacht hebben, een mens kan niet met álles bezig zijn, en ook een paus is niet meer dan een mens, met 'een zekere gewilligheid wat de mentale vermogens aangaat, maar ook behoorlijk zwak als het op de uitvoeringscapaciteit aankomt. 'Daarenboven, vermits alles toch goed en wel in de handen van een alwijze, almachtige, algoede God berust, naar we moeten aannemen, hoef ik me eigenlijk en op de keper beschouwd, niet te bemoeien met wat er zich in het politieke leven in landen zoals Duitsland afspeelt. En gelukkig maakt dat me tevens het leven een beetje makkelijker; zowel op het gebied van gewetensrust, als op maatschappelijk vlak.'
Bemoeiden de katholieke Kerk, en de pausen, zoals ook Eugenio Pacelli, zich dan nooit met 'politieke aangelegenheden'? Blijkbaar - en paradoxaal genoeg - tóch wél! Maar daarvoor konden er dan wel andere redenen dan jodenvervolging door nazi's aangehaald worden. Zo werd er bijvoorbeeld in een pauselijke rondzendbrief uit 1937 (de encycliek 'Divini Redemptoris') uitdrukkelijk verwezen naar staten zoals Rusland, Mexico en Spanje en naar de politieke situatie in die landen, waar er op dat ogenblik misdaden tegen de menselijkheid plaatsvonden. In die gevallen kon de katholieke Kerk dat blijkbaar rechtvaardigen door in te roepen, dat zij zich daarmee diende te verdedigen tegen 'het atheïsme' dat, naar zij vreesde, van daaruit, samen met een nieuw politiek regime, 'de katholieke godsdienst' in christelijke landen zou aantasten. Ook de Duitse aanval tegen de Russen in de Tweede Wereldoorlog, de zogeheten 'operatie Barbarossa' in 1941, werd blijkbaar toegejuicht, namelijk als een veldtocht - niet tegen een staat of tegen een politiek - maar tegen 'het atheïsme', dat samen met het communisme dreigde overgebracht te worden naar het katholieke Europa. Zo werden ook, tijdens de bezetting van Polen door de Russen, op de Vaticaanse radiozender de misdaden die door de Sovjets in het bezette deel van dat land gepleegd werden, uitdrukkelijk afgekeurd. Allicht kon ook deze vorm van inmenging in politieke en militaire aangelegenheden gerechtvaardigd worden door de bekommernis en de vrees dat 'het atheïsme' vanuit Rusland het katholieke Europa kon overrompelen.
In deze gevallen konden de katholieke Kerk en haar leiders aanvoeren, dat ze klaarblijkelijk te maken hadden met omstandigheden, die 'hun godsdienst', waarvan de paus zich als de hoogste leider en de behoeder beschouwde, ernstig bedreigden. Hier kon ook Eugenio Pacelli eventueel inroepen, dat de katholieke Kerk, hijzelf en zijn voorgangers zich geenszins wensten in te laten met de politiek, de cultuur, de industrie, de sociale aangelegenheden, noch met iets van die aard bij de andere staten; maar dat zij enkel uitspraken deden met het oog op de beveiliging van de katholieke godsdienst, waarin zij het gezag op de wereld uitoefenden.
Deze uitleg kun je níet achterwege laten in een zoektocht naar een plausibele verklaring betreffende een nalatig stilzwijgen van de oorlogspaus over de Judeocide van de nazi's in Duitsland. Voeg je deze (deel-)verklaring toe aan de overige, bovenmelde, mogelijke verklaringen of deelverklaringen (onverschilligheid, struisvogelpolitiek, inerte houding, opportunisme, traditionele afkeer jegens joodse mensen, gebrek aan moreel leiderschap, bescherming van de eigen macht, het standpunt 'afkeuring heeft geen zin, maar ressorteert een contraproductief effect'), dan pas maak je kans een bevredigend antwoord te bereiken op de behandelde vraag.
We kunnen het aan hemzelf niet meer vragen, maar Eugenio Pacelli kon namelijk, voor zichzelf, het standpunt innemen, dat hij zich met datgene wat buiten het beperkte domein van een katholieke-godsdienst-beleving gelegen was, níet écht hóefde in te laten, vermits dat, strikt genomen, 'buiten zijn specifieke taak als paus' gelegen was, en dat daarenboven, overeenkomstig het katholieke geloof, berustte in de almachtige handen van een alwijze en algoede God.
============================
Andere werken in verband met het behandeld onderwerp:
David Kertzer: a) In Godsnaam - De katholieke kerk en de jodenvervolging; b) The Popes against the Jews; c) Unholy War;
Susan Zuccotti: Under His Very Windows: The Vatican and the Holocaust in Italy;
John Cornwell: Hitler's Pope, (1999);
Michael Phayer: The Catholic Church and the Holocaust, 1930-1965;
Günther Lewy: The Catholic Church and Nazi Germany, (New York, 1964);
Daniel Jonah Goldhagen: A Moral Reckoning (New York, 2002);
Ernst Klee: Persilscheine und falsche Pässe; Wie die Kirchen den Nazis halfen, (Fischer, Frankfurt 1991);
David Dalin (rabbijn en historicus): The Myth of Hitler's Pope (De Mythe van 'Hitlers paus');
Stichting Behoud Katholiek Leven: Het Vaticaan in de Tweede Wereldoorlog;
Bottum, J. en Dalin, D.: The Pius War: Responses to the Critics of Pius XII, (Lexington Books, 2004, ISBN 0739109065, 9780739109069);
Ciampa, Leonardo: Pope Pius XII: A Dialogue, (AuthorHouse, 2007, ISBN 1-425-97766-9);
Conzemius, V.: Eglises chrétiennes et totalitarisme national-socialiste. Un bilan historiographique, (1969);
Jansen, Hans (2000). De zwijgende paus ? Protest van Pius XII en zijn medewerkers tegen de jodenvervolging in Europa, (Kampen, Kok, 2000, 858 blz., ISBN 90-242-8529-1);
Jansen, Hans (2003): Pius XII. Chronologie van een onophoudelijk protest, (Kampen, Kok, 335 blz., ISBN 90-435-0736-9);
Lewy, G.: The Catholic Church and nazi Germany, (1964);
Marchione, M.: Pope Pius XII: Architect for Peace, (Paulist Press, 2000, ISBN 080913912X, 9780809139125);
Schneider, B.: Pio XII. Pace, opera della giustizia, (in: Storia et Personalità, 13, 1970);
S. Stokman OFM (red.): Het Verzet van de Nederlandsche Bisschoppen tegen Nationaal-Socialisme en Duitsche Tyrannie. Utrecht, 1945, Het Spectrum);
. Als ik mooie, jonge en/of volwassen vrouwen druk - of minder druk - zie telefoneren met hun leuke gsm-metjes, terwijl ze - al of niet scrupuleus - hun mooie hoofddoek dragen - en zo meer - dan vermoed ik lichtjes, dat zij tegelijkertijd denken:
- 'Gelukkig dat onze profeet vandaag niet leeft, of hij zou ongetwijfeld ons ook die gsm's verbieden!'
Verder leggen ze deze overweging - zonder scrupules - gloriërend naast zich neer.
Een gelijksoortige opmerking geldt vanzelfsprekend eveneens m.b.t. andere godsdienstige leiders uit de loop van de geschiedenis (en van heden).
. Vragen en opmerkingen, die er vaak gesteld, en geopperd worden:
'Heeft het leven zin? Heeft blijven leven zin, als er geen uitkomst meer te bespeuren valt? Het leven heeft géén zin. Het leven hééft zin!'
Er zijn mensen, die 'geloven': 'Het leven heeft zin;' - wat die uitspraak eigenlijk moge betekenen.
Je kunt zovéél 'geloven'!
Een humanistisch (of: 'menselijk') antwoord lijkt te zijn, dat het als een interessante taak kan opgenomen worden dat je, voor je leven, waarvan je op het eerste gezicht, niet zo direct een zin vat, zelf de zingeving in handen neemt en zelf een zingeving uitbouwt.
Dat doe je, door je daadwerkelijk te gedragen als een mens, een humanist, een medemens t.a.v. de anderen (en tevens in de mate van het vereiste, t.a.v. jezelf). Dan geef je zin aan je leven; - anders geformuleerd, aan jezelf. Je maakt jezelf of, metaforisch uitgedrukt, je leven zinvol t.a.v. anderen: medemens, mededier (en jezelf).
Hier stoten we op de vraag naar 'de eigenlijke betekenis' van de woorden 'zin' en 'zinvolheid'. Kan iets of iemand 'zomaar' zin hebben, 'zómaar' zinvol zijn - in het abstracte, in het ijle - m.a.w. zonder zin of zinvolheid 'jegens iemand'?
Een hele reeks (godsdienstige) mensen blijken (gedurende fases van hun leven) die zinvolle invulling niet of slechts 'in geringe mate' te verwezenlijken. Ze laten hun bestaan voortrollen, en 'geloven' tegelijkertijd, dat hun leven 'op zichzelf, uit zichzelf, zónder hun persoonlijke zingeving' zinvol is.
Ze staan 's morgens op. Ze wandelen, gaan of rollen door de uren, en proberen van de dag 'te genieten'. Eventueel hebben ze hún hobby's, of ze werken aan hún prestige. Dat zal eventueel een zinvolle invulling zijn voor hunzelf? Is zo'n leven ook zinvol t.a.v. anderen: jegens medemensen die ergens verscholen zitten; jegens personen die ontbering lijden ('wat kan het hun schelen!'), jegens mensen die heel wat te kort komen ('wat kan het hun schelen!'), jegens zoveel anderen?
Dat hoeven zíj zich toch niet aan te trekken! Het leven ís zinvol - uit zichzelf - zónder hun invulling. Dat wéten zij. Dat 'geloven' ze. (Mogen we een ernstig bewijs daaromtrent - met enige aanvaardbare waarde - eens inzien?)
En met betrekking tot zichzelf (tot daaraan toe) of tot medemensen, die op bijvoorbeeld achtenzeventigjarige leeftijd uitzichtloos ziek zijn, veel pijn lijden, het denkvermogen aan het verliezen zijn, hebben sommigen onder hun dan nog de pretentie, dat ze menen te moeten peroreren, dat mensen 'verplicht' zijn te blíjven voortleven die, gelet op de omstandigheden, oordelen dat het ogenblik aangebroken is, dat ieder redelijk persoon inziet, dat zij niet meer over de mogelijkheid beschikken om hun leven nog langer écht zinvol in te vullen - t.a.v. medemensen, mededieren (en zichzelf).
Hebben we daarmee niet een prachtig staaltje, hoe onzinnig een reeks standpunten zijn van diegenen die - op basis van veel vaagheid - donder- en ook stille preken ten beste geven over 'de zin van het leven' - zonder goed te vatten welke betekenis het woord 'zin' inhoudt!
. Als burgraaf Etienne Davignon het wenst te komen uitleggen op de Vlaamse televisie, wordt het dan niet de allerhoogste tijd dat hij 'behoorlijk Nederlands' leert?
. Er was volstrekt níets mis mee, dat die eenvoudige mensen op de wereldtentoonstelling mochten komen tonen, hoe hun dagelijks leven eruitzag.
Integendeel. 's Land wijs, 's land eer!
Allicht - maar vooralsnog beschik ik niet over die informatie - werden ze ook nog behoorlijk ervoor vergoed. (In het andere geval zou dat een minder fraai staaltje van betutteling en uitbuiting geweest zijn.)
Er was daarmee evenmin wat mis, als er wat mis was met de 'erg eenvoudige wijze' waarop 'ónze voorouders' leefden.
's Lands wijs, 's lands eer!
Wat er wél brutaal mis was, en ís:
1. Zogenaamd 'beschaafde(?)' bezoekers, die deze eenvoudige mensen als Untermenschen meenden te moeten 'bejegenen', hetgeen we tijdens de halve eeuw daarvoor nóg gekend en aan den lijve ondervonden hadden.
2. Een aantal geïnterviewden, die (minstens impliciet) te verstaan geven, dat die Kongolese dorpelingen niet in het openbaar mochten tonen, hoe zij in hun thuisland leefden, omdat zulks een minderwaardige levenwijze zou geweest zijn.
Dát zijn mensonterende uitspraken en handelwijzen en, en zulks vanwege zogenaamd 'ontwikkelde(?)' personen uit twintigste & eenentwintigste eeuw!
