Het sinnekloases is een Waaslands dialect,zelf een onderdeel van het Oost-Vlaams.Het is geen afgesloten dialect en het onderging invloed van het Brabants en Antwerps.Onvermijdelijk zal je dezelfde woorden tegenkomen in de omliggende gemeenten.
A
aangestekt=slordig gekleed;aangestesseld=aangekomen:aanpielen=aanspreken om iets te bekomen,achtergoaras=vroedvrouw,afberg=bergaf afspetten=betalen,afsjiezen=snelkomen aangelopen;antekla=snelle gast;allatoe=kom nou,alzeleven=altijd;akroak=versleten vent,avaron=omtrek;aspres=met opzet.;aga=vlug iets doen,alleegè=wat zeg je nu;afplotteren=afschilferen,amaaimènefrak=uitroep van verwondering;ammets=soms. azoekere=zulke;afel=hoopje,atetonen=houten schoenen,affeseren=zich haasten;apéken=oud ventje
ZIJN:ikzèn,gèzèt,èis,wè zèn of zimmen,gulderzè,sèzèn of zulderzèn. HEBBEN:kep,gè-et,è-eet,xè-ein,gulderet,zebben of zulderein WORDEN:kwur,gèwurt,èwurt,wèwurren,gulder wurt,zulder wurren
Het sinnekloases heeft de neiging om sterke werkwoorden als zwak te vervoegen:èbloasde ipv hij blies,ègeneesde ipv hij genas,è bedriegde ipv hij bedroog,è dwingde ipv hij dwong;è zwemde ipv hij zwom
Let even op volgende sinnekloase zinnetjes:
zie jij dat wordt ziededa;ben jij zot wordt zèdegèzot;hij ziet het zitten wordt èzientzitten,doen wij dat wordt doemeda zullen wij dat wel doen wordt zummendawaetdoen,wat ben jij daar gaan doen wordt waeddedoarwistendoen;ik ben ziek geweest wordt kep ziek gewist
Vragende voornaamwoorden :wat?verandert in wa of wadde;welk ?verandert in waffere(n) of oekere(n) of waelke(n) wie?verandert in de genetief in wies:voorbeeld wieskintis da?
Onbepaalde voornaamwoordenbij sommige ,enige en menige wordt een "t" ingevoegd ;sommigte,enigte,menigte "men" wordt nooit gebruikt wel een omschrijving zoals de mensen,ze zèggen,er wurt gezèt
Telwoorden:eenjn,twjee,drè,vier,vèf,zes,zeven,acht,nrgen,tien,aellef,twalfndèrtien,vjiertien,vuftien enz;; bij rangtelwoorden wordt "de" soms "ste":zevende wordt zevuste,negende wordt neguste,tien wordt tienste,
Persoonlijke voornaamwoorden:ik of ikke,gè,è,zè,wè of wulder,gè of gulder,zulder. Na een werkwoord kan een persoonlijk vnw herhaald worden:ik ken je niet wordt ikkennekikoanie;soms verdwijnt het voorbeeld:heb je het verstaan wordt eddetverstoan.
Typisch voor het sinnekloases is het omkeren van de medeklinkers s en p (metathesis):hesp,wesp,kwispel,mispel,gesp worden eps,weps,kwipsel,mipsel,weps
Zelfstandige naamwoorden hebben een geslacht:mannelijk,vrouwelijk of onzijdig.In het sinnekloases worden sommige onzijdige woorden vrouwelijk of mannelijk Enkele voorbeelden:het venster wordt de venster,het valies wordt de valies,het biljart wordt de biljaar,het trimester wordt de trimister. Ook omgekeerd is mogelijk zo wordt de suiker en de muziek onzijdig :het suiker en het muziek.
Bij de bijvoeglijke naamwoorden verschilt de vergelijkende trap van het Algemeen Nederlands:na het bijvoeglijk naamwoord dat eindigt op een r,l of n wordt na het bijvoeglijk naamwoord "der" toegevoegd in plaats van "er". Voorbeeld:schoner wordt schoe-ender,vuiler wordt vulder
Bezittelijke voornaamwoorden op zijn sinnekloases: eerste persoon enkelvoud mijn wordt mèn,tweede persoon enkelvoud jouw wordt oa,derde persoon enkelvoud zijn wordt zèn,haar wordt heur,eerste persoon meervoud ons blijft ons,tweede persoon meervoud uw of jullie wordt ulder,derde persoon meervoud hun wordt ulder.
Aanwijzende voornaamworden op zijn sinnekloases:deze wordt dees of tees ;dat wordt da;dezelfde wordt dezelfste,ginds huis wordt da uis ginder,die daar wordt den djeenen doar;zulk word azoeker,dit jaar wordt vandejoar
Het lidwoord "een"kan veranderen in "ne","nen" of de korte doffe "e". Een man wordt ne man,een hond wordt nen ont,een kind wordt e kint.
Het lidwoord "de" verliest de "e" als er een klinker volgt De achterdeur wordt dachterdeur,de apen wordt doapen. Het lidwoord "de" krijgt veelal een "n" toegevoegd:den oeveelsten ist?den derden Het lidwoord "de" wordt voor de"s"soms "t":tschool is uit;optstraat Het lidwoord "het'wordt meestal herleid tot"t" en verliest "he" als er een klinker op volgt: het is over wordt tisover,het regent wordt tregent
VERKLEINWOORDEN
Het sinnekloases gebruikt meestal het verkleinwoord "ke"of "ken' in plaats van "je" of "tje".
Enkele voorbeelden:wiel,stoel,ster worden wieleke(n),stoeleke(n),sterreken
vervolg uitspraak medeklinkers in het dialect van Sint-Niklaas
De "m"verdubbelt of valt soms weg;wij kommen wordt wè kommen ;emmer wordt emer De "n"kan wel eens verdwijnen op het einde van een vervoegd werkwoord in de meervoudsvorm;zij lopen weg wordt zè loe-epe weg;wij willen niet wordt wè wille nie.De "n" kan ook veranderen in "r" of "l":rekenen wordt rekeren tekenen wordt tekeren;schorseneren wordt schorsenelen. De "p"wordt soms in een woord ingevoerd :hij komt wordt hij kompt. De"r"wordt soms in een woord ingevoegd:konijn wordt kornèn;venijn wordt vernèn.Soms verdubbelt de "r" gevolgd door een doffe "e"kermis wordt kerremis;Herman wordt Herreman De"s"de stemloze "s"verandert soms in de stemhebbende "z" sokken wordt zokken,sap wordt zap. De"t" is stemloos en wordt soms op het einde van een woord niet uitgesproken :met alles wat ik doe wordt me alles wak doe; De "w"valt weg in verbindingen -auw,-eeuw;-ouw,-uw:dauw,leeuw,mouw,ruw worden daa,ljee,maa,raa dikwijls wordt dikkels ;erwt wordt ert;
HIER EINDIGT HET HOOFDSTUK UITSPRAAKLEER.VOLGEND ARTIKEL /SPRAAKKUNST/
De uitspraak van de medeklinkers in het dialect van Sint-Niklaas
De "b"wordt in het sinnekloases stemloos uitgesproken,soms verandert de "b" in "m" hebben wordt emmen,soms verandert de "b" in "d"heb je het wordt eddut.
De "d"wordt in het sinnekloases stemloos uigesproken.In veel werkwoorden die eindigen op -anden;-enden en -inden wordt de "d" een "n":branden,schenden,vinden worden brannen,schennen ,vinnen.
De "f"blijft stemloos behalve in Frankrijk wordt de f een v en stemhebbend
De "g"wordt op het einde van sommige woorden uitgesproken als een "k" ;ring,ketting worden rink,kettink
De "h" wordt nooitaangeblazen;ze verandert in "j" in behangen wordt bejangen;ze verandert in "k"in gehakt wordt gekapt;
De "l"verandert soms in "r" sleutel,lepel worden sleuter;leper;de "l' verdubbelt gevolgd door een doffe "e" in woorden zoals elk,helm,zalf worden ellek,ellem,zallef.De "l" valt weg in als wordt as.
De uitspraak van de eu en oe-klank in het dialect van Sint-Niklaas
De eu-klank wordt uitgesproken zoals in het Algemeen Nederlands,doch wanneer de zelfstandige naamùwoorden het verkleinwoord "-ke(n)" krijgen wordt de eu-klank een korte u-klank zoals in mus.
Enkele voorbeelden:deurke,kleurken worden durke,klurken
De oe-klank wordt uitgesproken zoals in het Algemeen Nederlands,toch zegt men blommen in plaats van bloemen.
Volgend artikel :de medeklinkers in het "sinnekloases"
De uitspraak van de ui-klank in het dialect van Sint-Niklaas
1.Meestal wordt in het "sinnekloases" de ui-klank uitgesproken als een "eu"klank maar niet zoals in het woord deur,maar wel als in het Franse woord "peur".
Enkele voorbeelden;buik,druif,zuig,vuil worden beuk,dreuf,zeug,veul.
2.Soms verandert de ui-klank in een korte doffe "u" zols in puT.
Enkele voorbeelden:juiste,puist,fluisteren,luisteren,kruikske worden juste,pust,flusteren,lusteren,krukske.
3.Soms verandert de ui-klank in een lange-u zoals in duivel,duizend worden duuzend,duuvel.
1.De lange o-klank verandert meestal in "oe"gevolgd door een toonloze "e",toch is het geen algemene regel Enkele voorbeelden:dood,loop,doos,stoor,droom worden doe-ed,loe-ep,doe-es,soe-er,droe-em enz..
2.De lange-o kan ook veranderen in "eu" vooral voor de medeklinker"r" Enkele voorbeelden:dooreen,voorschot,voorspraak worden deureen,veurschot,veursproak molen,koning,honing worden meulen,keunink,eunink
3.Toch volgen vele lange-o klanken het Algemeen Nederlands:goot,jood,moot,noot,mode,code,vloog,boog,kook;dool,stoken enz...
4.De korte o-klank volgt meestal het Algemeen Nederlands:god,klop;stof,wol,stom enz..
5.Soms verandert de korte-o in een doffe "u" zoals in mus,vooral bi woorden die eindigen op "orst" met weglaten van de "t" en ook bij woorden die eindigen op "rf","rg","rm""rp""rt",doch geen algemene regel; Enkele voorbeelden:borst,dorst,worst worden bust,dust,wust korf,borg,storm,dorp,kort worden kurf,burg,durp,kurt
6.In enkele gevallen wordt de korte-o een korte-a in soldaat,koffie worden saldoat,kaffie en in "oe"koffer wordt koefer.
uitspraak van de i-klank in het dialect van Sint-Niklaas
1.De lange ie-klank wordt uitgesproken zoals in het Algemeen Nederlands met uitzondering van het woord drie en zijn samenstellingen"ie" wordt hier veranderd in "è" dus drè;drèndèrtig enz..
Indien de lange- ie gevolgd wordt door "uw"verandert de" ie "in een lange-u klank :dus nieuws wordt nuus,nieuwjaar wordt nuufjoar
2.De korte-i wordt meestal uitgeproken zoals in het Algemeen Nederlands,maar soms met een lichte neiging naar de korte u-klank zoals in nul(invloed van het Brabants)
Enkele voorbeelden:bril,spil,hik worden brul,spul,huk,toch blijven de meeste woorden met korte-i zoals in het Algemeen Nederlands:vis,zit,pit blijven vis;zit,pit.
De korte-i wordt lange-ie (zoals in het Antwerps waar pit piet wordt!) in woorden zoals kist,wist,fiks worden kiest,wiest,fieks.
De korte-i wordt een korte-e in woorden met uitgang"-ig";dus zestig,lastig,geestig worden zesteg,lasteg,geesteg. ook nog strik,lip,beschimmeld,rivet worden strek,lep,beschemmelt De korte-e wordt "ae" in schil en schillen /schael en schaelen.De korte-i wordt korte-a in siroop wordt saroop.
Het loont de moeite om het dialect van Sint-Niklaas in de kijker te zetten.Het is een interessant dialect dat altijd nog levendig wordt gehouden en niet is verdrongen door het Algemeen Nederlands;het is een Waaslands dialect dat zelf een onderdeel is van het Oost-Vlaams.Het is geen geisoleerd dialect,alzo is het normaal dat er overeenkomsten zijn met andere gemeeenten,
In mijn blog zult u in de komende dagen kennis kunnen maken met de studie van het dialect van Sint-Niklaas in al zijn facetten:uitspraak,spraakkunst,woordenschat en zegswijzen.
Over dit onderwerp is nog maar weinig te vinden op internet en in boeken.Ik zal trachten die leemte te vullen.
We hebben om te starten ook al een reeks extra's toegevoegd aan uw blog, zodat u dit zelf niet meer hoeft te doen. Zo is er een archief, gastenboek, zoekfunctie, enz. toegevoegd geworden. U kan ze nu op uw blog zien langs de linker en rechter kant.
U kan dit zelf helemaal aanpassen. Surf naar http://www.bloggen.be/ en log vervolgens daar in met uw gebruikersnaam en wachtwoord. Klik vervolgens op 'personaliseer'. Daar kan u zien welke functies reeds toegevoegd zijn, ze van volgorde wijzigen, aanpassen, ze verwijderen en nog een hele reeks andere mogelijkheden toevoegen.
Om berichten toe te voegen, doet u dit als volgt. Surf naar http://www.bloggen.be/ en log vervolgens in met uw gebruikersnaam en wachtwoord. Druk vervolgens op 'Toevoegen'. U kan nu de titel en het bericht ingeven.
Om een bericht te verwijderen, zoals dit bericht (dit bericht hoeft hier niet op te blijven staan), klikt u in plaats van op 'Toevoegen' op 'Wijzigen'. Vervolgens klikt u op de knop 'Verwijderen' die achter dit bericht staat (achter de titel 'Proficiat!'). Nog even bevestigen dat u dit bericht wenst te verwijderen en het bericht is verwijderd. U kan dit op dezelfde manier in de toekomst berichten wijzigen of verwijderen.
Er zijn nog een hele reeks extra mogelijkheden en functionaliteiten die u kan gebruiken voor uw blog. Log in op http://www.bloggen.be/ en geef uw gebruikersnaam en wachtwoord op. Klik vervolgens op 'Instellingen'. Daar kan u een hele reeks zaken aanpassen, extra functies toevoegen, enz.
WAT IS CONCREET DE BEDOELING??
De bedoeling is dat u op regelmatige basis een bericht toevoegt op uw blog. U kan hierin zetten wat u zelf wenst.
- Bijvoorbeeld: u heeft een blog gemaakt voor gedichten. Dan kan u bvb. elke dag een gedicht toevoegen op uw blog. U geeft de titel in van het gedicht en daaronder in het bericht het gedicht zelf. Zo kunnen uw bezoekers dagelijks terugkomen om uw laatste nieuw gedicht te lezen. Indien u meerdere gedichten wenst toe te voegen op eenzelfde dag, voegt u deze toe als afzonderlijke berichten, dus niet in één bericht.
- Bijvoorbeeld:
u wil een blog maken over de actualiteit. Dan kan u bvb. dagelijks een bericht plaatsen met uw mening over iets uit de actualiteit. Bvb. over een bepaalde ramp, ongeval, uitspraak, voorval,... U geeft bvb. in de titel het onderwerp waarover u het gaat hebben en in het bericht plaatst u uw mening over dat onderwerp. Zo kan u bvb. meedelen dat de media voor de zoveelste keer het fout heeft, of waarom ze nu dat weer in de actualiteit brengen,... Of u kan ook meer diepgaande artikels plaatsen en meer informatie over een bepaald onderwerp opzoeken en dit op uw blog plaatsen. Indien u over meerdere zaken iets wil zeggen op die dag, plaatst u deze als afzonderlijke berichten, zo is dit het meest duidelijk voor uw bezoekers.
- Bijvoorbeeld: u wil een blog maken als dagboek. Dagelijks maakt u een bericht aan met wat u er wenst in te plaatsen, zoals u anders in een dagboek zou plaatsen. Dit kan zijn over wat u vandaag hebt gedaan, wat u vandaag heeft gehoord, wat u van plan bent, enz. Maak een titel en typ het bericht. Zo kunnen bezoekers dagelijks naar uw blog komen om uw laatste nieuwe bericht te lezen en mee uw dagboek te lezen.
- Bijvoorbeeld: u wil een blog maken met plaatselijk nieuws. Met uw eigen blog kan u zo zelfs journalist zijn. U kan op uw blog het plaatselijk nieuws vertellen. Telkens u iets nieuw hebt, plaats u een bericht: u geeft een titel op en typt wat u weet over het nieuws. Dit kan zijn over een feest in de buurt, een verkeersongeval in de streek, een nieuwe baan die men gaat aanleggen, een nieuwe regeling, verkiezingen, een staking, een nieuwe winkel, enz. Afhankelijk van het nieuws plaatst u iedere keer een nieuw bericht. Indien u veel nieuws heeft, kan u zo dagelijks vele berichten plaatsen met wat u te weten bent gekomen over uw regio. Zorg ervoor dat u telkens een nieuw bericht ingeeft per onderwerp, en niet zaken samen plaatst. Indien u wat minder nieuws kan bijeen sprokkelen is uiteraard 1 bericht per dag of 2 berichten per week ook goed. Probeer op een regelmatige basis een berichtje te plaatsen, zo komen uw bezoekers telkens terug.
- Bijvoorbeeld: u wil een blog maken met een reisverslag. U kan een bericht aanmaken per dag van uw reis. Zo kan u in de titel opgeven over welke dag u het gaat hebben, en in het bericht plaatst u dan het verslag van die dag. Zo komen alle berichten onder elkaar te staan, netjes gescheiden per dag. U kan dus op éénzelfde dag meerdere berichten ingeven van uw reisverslag.
- Bijvoorbeeld:
u wil een blog maken met tips op. Dan maakt u telkens u een tip heeft een nieuw bericht aan. In de titel zet u waarover uw tip zal gaan. In het bericht geeft u dan de hele tip in. Probeer zo op regelmatige basis nieuwe tips toe te voegen, zodat bezoekers telkens terug komen naar uw blog. Probeer bvb. 1 keer per dag, of 2 keer per week een nieuwe tip zo toe te voegen. Indien u heel enthousiast bent, kan u natuurlijk ook meerdere tips op een dag ingeven. Let er dan op dat het meest duidelijk is indien u pér tip een nieuw bericht aanmaakt. Zo kan u dus bvb. wel 20 berichten aanmaken op een dag indien u 20 tips heeft voor uw bezoekers.
- Bijvoorbeeld:
u wil een blog maken dat uw activiteiten weerspiegelt. U bent bvb. actief in een bedrijf, vereniging of organisatie en maakt elke dag wel eens iets mee. Dan kan je al deze belevenissen op uw blog plaatsen. Het komt dan neer op een soort van dagboek. Dan kan u dagelijks, of eventueel meerdere keren per dag, een bericht plaatsen op uw blog om uw belevenissen te vertellen. Geef een titel op dat zeer kort uw belevenis beschrijft en typ daarna alles in wat u maar wenst in het bericht. Zo kunnen bezoekers dagelijks of meermaals per dag terugkomen naar uw blog om uw laatste belevenissen te lezen.
- Bijvoorbeeld: u wil een blog maken uw hobby. U kan dan op regelmatige basis, bvb. dagelijks, een bericht toevoegen op uw blog over uw hobby. Dit kan gaan dat u vandaag een nieuwe postzegel bij uw verzameling heeft, een nieuwe bierkaart, een grote vis heeft gevangen, enz. Vertel erover en misschien kan je er zelfs een foto bij plaatsen. Zo kunnen anderen die ook dezelfde hobby hebben dagelijks mee lezen. Als u bvb. zeer actief bent in uw hobby, kan u dagelijks uiteraard meerdere berichtjes plaatsen, met bvb. de laatste nieuwtjes. Zo trek je veel bezoekers aan.
WAT ZIJN DIE "REACTIES"?
Een bezoeker kan op een bericht van u een reactie plaatsen. Een bezoeker kan dus zelf géén bericht plaatsen op uw blog zelf, wel een reactie. Het verschil is dat de reactie niet komt op de beginpagina, maar enkel bij een bericht hoort. Het is dus zo dat een reactie enkel gaat over een reactie bij een bericht. Indien u bvb. een gedicht heeft geschreven, kan een reactie van een bezoeker zijn dat deze het heel mooi vond. Of bvb. indien u plaatselijk nieuws brengt, kan een reactie van een bezoeker zijn dat deze nog iets meer over de feiten weet (bvb. exacte uur van het ongeval, het juiste locatie van het evenement,...). Of bvb. indien uw blog een dagboek is, kan men reageren op het bericht van die dag, zo kan men meeleven met u, u een vraag stellen, enz. Deze functie kan u uitschakelen via "Instellingen" indien u dit niet graag heeft.
WAT IS DE "WAARDERING"?
Een bezoeker kan een bepaald bericht een waardering geven. Dit is om aan te geven of men dit bericht goed vindt of niet. Het kan bvb. gaan over een bericht, hoe goed men dat vond. Het kan ook gaan over een ander bericht, bvb. een tip, die men wel of niet bruikbaar vond. Deze functie kan u uitschakelen via "Instellingen" indien u dit niet graag heeft.
Het Bloggen.be-team wenst u veel succes met uw gloednieuwe blog!
UITSPRAAK van de A-klank in het dialect van Sint-Niklaas
In het "sinnekloases" wordt de a-klank niet altijd uitgesproken zoals in het Algemeen Nederlands;wij bespreken eerst de lange-a klank.1.De lange -a verandert in een"oa'-achtige klank ,een lichtjes geronde halfgesloten achterklinker zoals in het Engelse woord hoarse of een lichtjes geronde gesloten achterklinker zoals in het Engelse woord because zowel in een gesloten als open lettergreep.Toch is dit geen algemene regel!!!!
Enkele voorbeelden:draad,raap,staak,slaaf,plaag,kaas,baal,baard,gaan...veranderen in: droat,roap,stoak,sloaf,ploag,koas,boal,board,goan.
2.Soms wordt de "oa" een doffe "o"zoals in "los" vooral wij werkwoorden in de gebiedende wijs en in de onvoltooid tegenwoordige tijd,vooral voor t,pt en kt;toch is dit geen algemene regel!!!
Enkele voorbeelden:raap dat op wordt ropt da op;laat mij los wordt lotmèlos;het smaakt wordt het smokt;
3.Soms wordt de lange-a een korte -o met verdubbeling van de medeklinker die volgt op de "a"
Enkele voorbeelden:vader,hamer,kamer,tafel,wafel worden:vodder,kommer,toffel,woffel.
4.Bij woorden waarin"-aam' zit wordt de lange -a veranderd in "o"
Enkele voorbeelden:braambes,geraamte,schaamte,Vlaams worden brombees,geromte,schomte,vloms.
5.Verkleinwoorden die eindigen op -ke of -tje;de lange -a wordt een korte-o.
Enkele voorbeelden:baaske,kaartje;paaltje worden bosken,kortjen,polken
6.De lange-a wordt een korte-a in twaalfde en tomaten:twalfde en tomatten
7.De lange-a wordt een korte-e in schaatsen en kaatsen:schetsen en ketsen
8.De lange-a wordt "oe" in taart wordt toert
9.De lange-a kan soms ook veranderen in"è" of"jè" zoals in her Franse woord main of pierre,vooral voor de medeklinker "r",doch ook hier geen algemene regels. ALTIJD bij de uitgang"-elaar":handelaar,kandelaar,wandelaar,babbelaar worden andelèr,kandelèr,wandelèr en meer platter andeljèr,kandeljèr,wandeljèr MEESTAL bij uitgang"-enaar":,Antwerpenaar ,Gentenaar worden Antwerpenèr,Gentenèr of platter Antwerpenjèr,Gentenjèr VEELAL bij de uitgang"rd' en "rt":staart,maart,paard,zwaard worden stèrt,mèrt,pèrd,zwèrd of platter stjèrt,mjèrt,pjèrt,zwjèrt
10.Apat te vermelden:parel,lantaarn,schaar,kaars,maand worden pjèrel,lantjèrn,schjèr,kjès
ZELDEN wordt de lange-a uitgesproken zoals in het Algemeen Nederlands;ik ken maar vier woordjes:ja;braaf,fa en la!!!!!
Volgend artikel heb ik het over de korte-a...alvast bedankt voor de aandacht en tot volgend artikel....
