Net als in de trailer begint de film
zelf ook met Wladyslaw Szpilman die een stuk van Chopin op zijn piano aan het
spelen is. Tot plots.... de bombardementen beginnen! Wladyslaw Szpilman moet
stoppen met spelen omdat hij gewoonweg van zijn stoel geblazen wordt door deze bombardementen.
De oorlog is begonnen, de Duitsers zijn Polen binnengevallen.
Szpilman is een joodse talentvolle
pianist en woont met zijn familie in het Poolse Warschau. Na het begin van de
bombardementen heerst het geloof dat de oorlog van korte duur zal zijn omdat
zowel Groot-Brittanië als Frankrijk de oorlog verklaren aan Duitsland. Maar
niets is minder waar. Polen wordt bezet en de joden krijgen met de dag minder
rechten. Ze worden in een getto gestopt, er wordt een muur rond gebouwd, een
groot deel wordt afgevoerd naar werkkampen of vernietigingskampen,
Op een dag wordt hij met zijn familie
gedwongen om naar zon werkkamp te gaan. Toen hij samen met zijn familie en een
grote groep mensen naar de trein wordt gebracht, wordt hij uit de groep
geplukt. Hij wordt gered door zijn bekendheid en connecties terwijl zijn
familie waarschijnlijk snel de dood in de ogen zal kijken.
Wladyslaw kan als arbeider gaan werken
voor de Duitsers. Hij krijgt met vele anderen een onderkomen in de getto. Één persoon
krijgt de toelating om eten in de stad te gaan kopen voor alle arbeiders. Die
persoon smokkelt ook een lange tijd wapens mee en binnen. Op deze manier wordt
er een opstand voorbereid.
Szpilman kan uit de getto ontsnappen,
maar op straat is het voor hem niet veilig. De Duitsers hebben immers een
klopjacht geopend op de joden. Hij kan een onderkomen vinden bij verschillende verzetsstrijders.
Szpilman leeft jaren ondergedoken, krijgt niet al te veel eten en krijgt ook
last van zijn gezondheid. Het einde van de oorlog nadert en de Duitsers dreigen
te verliezen van de oprukkende Sovjets. Het Duitse leger schiet op alles, zo
ook op het huis waar Szpilman verblijft. Hij kan ontsnappen en overleeft dagen
aan een stuk in de ruïnes van de stad.
Wanneer de oorlog bijna afgelopen is,
staat hij oog in oog met een Duitse officier. De officier laat hem een stuk van
Choppin spelen op de piano. Hij laat hem ongedeerd. Sterker nog, de officier
helpt Szpiman overleven door voor eten te zorgen en voor warmte tot de Sovjets
Warschau hebben bereikt.
Komt de Jodenhaat uit de tijd van
Hitler?
Hitler heeft antisemitisme of Jodenhaat
niet zelf uitgevonden. Hij groeide op in Wenen. Daar ontstonden aan het einde van
de 18de eeuw al antisemitische stromingen. Eind 1800 liet de
toenmalige burgemeester van Wenen bordjes hangen met verboden toegang voor
Joden. De burgemeester werd erg populair en joden werden vernederd. Deze periode
heeft een grote indruk nagelaten op de kleine Adolf Hitler.
Na de Eerste Wereldoorlog werd de
Jodenhaat ook uitgebreid naar de rest van Europa. Duitsland verloor die oorlog,
maar niemand kon zeggen waarom. Duitsland gaf, heel makkelijk, de joden de
schuld van de nederlaag. Joden bekleden vaak hogere functies en hadden het
daardoor financieel beter dan gemiddeld. Bovendien heerste er ook een zekere
jaloersheid omdat de joodse gemeenschap snel herstelde na de beurscrash eind
1800.
Nadat Hitler en zijn partij in 1933
aan de macht kwamen in Duitsland, begonnen de pesterijen tegen de joden. Op 1
april van dat jaar werden joodse dokters, winkels, geboycot. De nazis vonden dat
Duitsers niks meer bij joden mochten gaan kopen. Een aantal dagen later werd er
een wet goedgekeurd waarin staat dat de regering geen joden meer te werk mogen
stellen. Vanaf toen konden joden enkel nog ondergeschikt werk uitvoeren.
In september 1935 gingen de
rassenwetten van Neurenberg van kracht. Hierin werd bepaald wie wel of geen
jood was. Vanaf toen waren joden geen gelijkwaardige burgers meer. Ook werd
bepaald dat joden en niet-joden geen relatie met elkaar mochten beginnen. In 1937
en 1938 werden nog een aantal wetten goedgekeurd waarin joden financieel
gestraft werden voor hun afkomst.
De pesterijen worden steeds erger: de
regering doet geen zaken meer met joodse bedrijven, dokters mogen geen joodse
patiënten behandelen, joodse kinderen mogen niet meer naar gewonde scholen,...
In november 1938 schoot een Poolse jood twee Duitse officieren neer in de
Duitse ambassade van Parijs. Als wraakactie werden in de nacht van 9 op 10
november tientallen joden vermoord, winkels, huizen en synagogen in brand
gestoken, Deze nacht wordt ook wel Kristallnacht genoemd.
Het hoogtepunt van de Jodenhaat
speelde zich af tijdens de Tweede Wereldoorlog. Naar schatting zouden tussen de
5 e 6 miljoen joden omgekomen zijn in heel Europa. In mei 1943 wordt Duitsland gezuiverd
van joden. Bijna 200 000 Duitse joden werden toen omgebracht.
Waarom kwam er een einde aan de
samenwerking tussen Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie?
Eind jaren 40 zag de Sovjet-Unie
Duitsland al als een bedreiging. De Sovjet-Unie zocht toenadering met Europese
landen, zoals Engeland en Frankrijk, maar zij namen de Sovjets niet serieus.
Zij werden toen immers als een even grote bedreiging gezien als Nazi-Duitsland.
West-Europese steurden lagere officieren naar de Sovjet-Unie voor
onderhandelingen. De Sovjets voelden zich niet serieus genomen en zochten dan
maar toenaderen bij Duitsland.
Die twee landen gooiden het uiteindelijk
op een akkoord waarin stond dat beide landen elkaar niet zouden aanvallen en
dat ook niet zouden doen als Duitsland of de Sovjet-Unie door een derde land
zou worden aangevallen. Het akkoord werd de Molotov-Ribbentroppact gedoopt,
genoemd naar de ministers van Buitenlandse Zaken van beide landen. Het akkoord
werd ondertekend in de nacht van 23 op 24 augustus van het jaar 1939.
Zonder dit pact had Duitsland Polen
waarschijnlijk nooit kunnen aanvallen. Groot-Brittannië stond borg voor de
neutraliteit van Polen. Als Duitsland de aanval op Polen zou openen, zou er dus
zeker een reactie van Groot-Brittannië komen. Daarnaast was de Sovjet-Unie de
grote vijand van Nazi-Duitsland (links vs rechts). Het akkoord met de Sovjets
was dus nodig om niet op twee fronten te moeten vechten: West-Europa, wat niet
uit te sluiten was door de reactie van Groot-Brittannië door de Duitse inval in
Polen, en in Oosten (Sovjet-Unie). Maar het laatste kwam er in eerste instantie
dus niet van door het pact.
Één week na het ondertekenen van het
pact, werd Polen aangevallen (zie later). Na de Poolse inval, bezette de
Sovjet-Unie heel wat andere landen zoals Estland, Letland en Finland. Duitsland
bezette op zijn beurt West-Europa, Denemarken en Noorwegen. De twee landen
werkten elkaar niet tegen. Al leek het wel een wedstrijdje wie de meeste landen
kon bezetten.
Duitsland had ook controle over de
Balkan. Daar wringt het schoentje. De Sovjet-Unie wou meer macht in de Balkan.
Dat liet Hitler echt niet toe. In juni van 1941 viel Duitsland de Sovjet-Unie
aan en was er van het pact dus geen sprake meer. De Sovjets zouden ook op een
plan broedden om Duitsland aan te vallen, maar Hitler was sneller.
Hitler dacht in het begin dat alles
goed ging: hij zag bij de inval bijna geen Russische soldaten, het leek wel
alsof zijn soldaten zo door Moskou konden gaan. Stalin, de toenmalige dictator
van de Sovjets, bedacht een slim plan. Hij wist dat zijn leger groter en
sterker was dan dat van Hitler. Stalin trok zijn legers terug en verbrandde
zijn eigen land. Toen de Duitse troepen in die platgebrande dorpen kwamen,
konden ze geen voedsel en geen onderdak vinden.
Hitler kreeg nog een nieuw plan. Hij
verdeelde zijn leger op in drie groepen. De eerste groep moest naar het
Noorden, naar Stalingrad gaan. De tweede groep naar Moskou en de derde groep
ging naar het Zuiden. Het leger van Hitler geraakten vermoeid en uitgeput. Het
koude weer speelde hen parten, zeker omdat ze helemaal geen goede uitrusting
hadden voor deze tocht te doen. Ze droegen nog steeds hun zomeruniform terwijl
het temperaturen waren van onder de nul graden.
De Russen hadden zich goed voorbereid
in de hoofdstad Moskou terwijl de Duitse tanks meer en meer kwamen vast te
zitten in de modder of in de sneeuw. De eerste grote nederlaag die de Duitsers
kregen was die bij de slag van Stalingrad in 1943. Hier verloor Hitler veel
soldaten, natuurlijk was Hitler koppig en liet zijn soldaten een half jaar
vechten. Wat daarna nog overbleef van zijn soldaten moest richting Moskou gaan
om daar te vechten, ook daar hebben de Duitsers het gevecht niet gewonnen.
Waarom is Polen het eerste land dat
aangevallen wordt tijdens de Tweede Wereldoorlog?
De Tweede Wereldoorlog heeft
verschillende aanleidingen:
In Duitsland heerste politieke instabiliteit.
Links en rechts vochten om de macht. Er was veel armoede en chaos. Het fascisme
kreeg vrij spel om op te rukken.
Na de Eerste Wereldoorlog werd het
Verdrag van Versailles ondertekend. Dat verdrag was heel nadelig voor
Duitsland. Ze moesten heel wat gebieden afstaan, ze werden gedwongen tot het
betalen van een torenhoge boete en ze mochten militair niet meer zo actief
zijn.
Niet alleen Duitsland kreeg te maken
met het fascisme. Ook in Italië rukte de extreemrechtse stroming snel op.
Rusland werd dan weer communistisch. De andere landen werden bang.
De economische situatie in Duitsland
was dramatisch. Hitler kon profiteren van de chaos en kwam aan de macht.
Hitler had een grote drang naar macht
en wou gebiedsuitbreiding naar Oost-Europa toe. Polen moest worden vernietigd. Ook
wou Hitler gebruik maken van de grondstoffen van Polen voor de rest van zijn oorlog.
Bovendien had Duitsland veel gebied moeten afstaan aan Polen na het tekenen van
het Verdrag van Versailles.
In de ochtend van 1 september 1939
viel Duitsland Polen binnen. De inval werd Operatie Fall Weiss genoemd.
Duitsland wou op korte tijd Polen volledig inpalmen. Dezelfde dag verklaarde
Engeland en wat later ook Frankrijk de oorlog aan Duitsland. Zij stonden
namelijk garant voor de Poolse neutraliteit. Half september viel ook de
Sovjet-Unie Polen binnen. Zij richtte zich alleen op de gebieden die hen na de
Eerste Wereldoorlog werden afgepakt door Polen.
Het Poolse leger was sterk verouderd,
maar ze konden toch meer dan vier weken weerstand bieden tegen het sterke en
vernieuwde leger van Duitsland. In de eerste week van oktober capituleerde
Polen uiteindelijk na dapper weerwerk.
Waar komt het woord getto vandaag? Hoe
leeft men in een getto?
Bij een getto denken de meeste mensen
aan probleemwijken in de VS, zoals bv. The Bronx in New York. Toch is een getto
niet afkomstig uit Amerika, maar wel uit de Italiaanse stad Venezia. Ongeveer
vijf eeuwen geleden moet de joodse gemeenschap in Venezie verhuizen naar een
aparte wijk aan de rand van de stad. Na zonsondergang mochten de joden hun wijk
niet meer uit. Het blijft niet bij één getto, want ook in Polen en in Portugal
worden gettos geïntroduceerd. In de 18de eeuw worden de joden
bevrijd uit hun gettos, maar ze worden er later door de nazis terug in
gestopt.
Voor het uitbreken de Tweede
Wereldoorlog had Warschau een grote Poolse gemeenschap die samenleefde in een
wijk. In 1940 besloten de nazis om alle joden onder te brengen in één wijk, de
getto van Warschau. Officiële cijfers zijn er niet, maar naar schatting zouden
ongeveer 500 000 joden in de getto geleefd hebben. Niet-joden die op de plaats
van de getto woonden, moesten vertrekken. Omgekeerd ook, joden die niet op de
plaats van de getto woonden, moesten alles achterlaten.
Door ondervoeding, overbevolking en
ziektes daalde het inwonersaantal drastisch. Vanaf 1942 moesten de joden
vernietigd worden. Velen werden overgebracht naar werk- of vernietigingskampen.
Het inwonersaantal daalde tot 37 000 joden.
De getto van Warschau was zeker niet
het enige, maar wel het grootste die de nazis oprichtten.
Hoe zag het dagelijks leven eruit in de
getto?
In het begin ging alles zijn gangetje
nog en konden de joden de getto verlaten om te gaan werken in het gewone deel
van de stad. Maar op een zekere dag werd er prikkeldraad gespannen, de poorten
gesloten en de wachtposten bewaakt met soldaten. Dat zorgde voor een
economische catastrofe, want de kleine bedrijfjes binnen de getto konden maar
aan enkelingen werk bieden. Bovendien werden er dagelijks nog joden in de getto
gepropt. Honger, afranselingen en openbare executies waren dagelijkse kost.
Honger is misschien wel het ergste
waar de mensen mee te maken hebben. Het Duitse leger levert vaak bedorven
etenswaren die voor hen niet goed genoeg meer zijn. De joden proberen
ruilmiddelen met handwerk te vervaardigen die dan in het gewone deel van
Warschau geruild kunnen worden voor eten.
Mensen sterven gewoon op staart van
armoede, honger en uitputting. Wie hier niet sterft, wacht misschien nog een
ergere dood in de vernietigingskampen. Uitwerpselen en afval liggen gewoon over
de stoep verspreid. Het gebeurde vaak dat een kind eten van een voorbijganger stal
op straat. Zelfs al werd het kind door een menigte afgeranseld, dan nog blijf
hij eten. Kinderen worden ook gebruikt als voedselleveranciers. Ze klimmen
over de muur wanneer de wachters niet kijken en proberen terug te keren met
eten. Als een wachter een kind betrapt, wordt er gewoon op geschoten.
De joden probeerden zich te behelpen
met alle mogelijke middelen:
Een liefdadigheidsorganisatie kon soep
voorzien voor 2/3 van het getto.
Men mocht vier basisscholen inrichten
van de joodse kinderen. In het geheim werden er ook andere scholingen gegeven,
zoals universiteitsopleidingen.
Er was ook een weeshuis waar kinderen
terecht konden, maar deze werd in 1942 wel ontruimd.
Er werden lezingen gehouden, concerten
en theaters georganiseerd om het culturele leven in stand te houden.
