Hoe kan een 19de eeuwse priester die leefde in het 19de-eeuwse Turijn vandaag de dag nog relevant zijn ? Is hebet preventief systeem nog van betekenis voor jongeren van vandaag ? De socio-economische realiteit van toen en nu zijn zo verschillend. De maatschappij van toen en nu hebben echter een gemeenschappelijk kenmerk: het zijn maatschappijen in crisis (met als kenmerken belangrijke veranderingen op economisch, technisch en sociaal vlak), en dit zorgde voor heel wat turbulentie bij de jongeren, die zich veel vragen stellen over hun toekomst. Don Bosco's briljante intuïtie slaagde er in om deze moeilijkheden en de oorzaken van het geweld te decoderen als een gebrek aan opvoeding.
Geweld is de normale manier voor jongeren om problemen op te lossen, of om angst uit te drukken.
Daar tegenover staat harmonie, vrede en samenleven (convivialité), en een respectvolle relaties leren aangaan met wie anders is. Maar dit moet
aangeleerd worden via een opvoeding.
het belang van opvoeding In een tijd met als kenmerk onzekerheid en gebrek aan vertrouwen in instituties, erkent een jongere de authoriteit van Een opvoeder niet vanuit het mandaat vanuit een instelling, maar vanuit zijn geloofwaardigheid. Een fundamenteel kenmerk voor Don Bosco's preventief systeem is de kwaliteit van de relatie tussen de volwassene en de jongere. De grote problemen bij de jongeren in Don Bosco's tijd en vandaag zijn dezelfde: - een gebrek aan vertrouwen in volwassenen - angst voor de toekomst - moeilijkheden om zich aan/in te passen aan de maatschappij.
het belang van vertrouwen vertrouwen - hoop - verbond : dit zijn de sleutelwoorden Alleen vertrouwen kan een opvoeder authoriteit geven. Hoe kan een opvoeder dit vertrouwen winnen ? Volgens Don Bosco door de affectie (Don Bosco heeft de affectie gerehabiliteerd). Zonder affectie, geen vertrouwen, zonder vertrouwen geen opvoeding.
een pedagogie van de hoop Hoop - geloof - toekomst, ook voor elke jongere. Hoe kunnen jongeren opgroeien wanneer de volwassenen rondom hen negatief naar de toekomst kijken ? (Een vallende boom maakt meer lawaai dan een groeiend woud - zegt een Afrikaans spreekwoord) Het wordt dringend tijd om positief naar de jongeren en naar de toekomst te kijken.
Don Bosco bracht deze positieve kijk, hij bood ook de grond aan om te groeien. Vanuit een diepe vreugde. Ook de vreugde is noodzakelijk om te kunnen groeien.
We moeten jongeren mee verantwoordelijk maken, responsabiliseren, tegenover overreglementering. We moeten tegen jongeren (durven) zeggen 'Ik heb je nodig ! Zonder jou kan ik niets doen !'
een pedagogie van het verbond Geen liefde zonder regels - geen regels zonder liefde. Niet alleen voor, maar ook met de jongeren. Ze zijn niet enkel onze bestemmelingen, maar ook onze partners. Voldoende dichtbij om niet onverschillig te zijn, voldoende afstand om niet samen te vallen met de jongeren. Jongeren moeten niet alleen graag gezien worden, ze moeten ook voelen dat ze graag gezien worden - in daden. Beeld van Don Bosco als koorddanser: tussen ja en nee, tussen afstand en nabijheid.
Ook een verbond onder de volwassenen die de jongeren omgeven. De banden tussen de leden van de opvoedingsgemeenschap onder elkaar moeten van goede kwaliteit zijn. Dikwijls moeten jongeren, om de ene volwassen tevreden te stellen, een andere volwassene ontgoochelen, of is er weinig samenhang onder de volwassenen die de jongeren begeleiden op hun levensweg.
(enkele notities bij de uiteenzetting van Jean Marie Petitclerc die in de Parijse banlieus met de jongeren werkt)
Op het wereldcongres rond ons pedagogisch preventief systeem en de mensenrechten, zijn we ook eventjes met de Vlaamse deelnemers rond tafel gaan zitten rond de vraag wat we concreet meenemen naar Vlaanderen. Het gesprek was niet af en we willen dit zeker verder zetten, maar we kwamen toch reeds tot een zestal conclusies - werkpunten.
1. Mensenrechten is op dit ogenblik geen thema wanneer we over het preventief systeem spreken. Daarom het voorstel om de mensenrechten ook ter sprake te brengen binnen onze Vlaamse provincie wanneer we over Don Bosco en het preventief systeem spreken. Dit kan ook een leessleutel zijn om naar de provincie en haar toekomst te kijken. We willen ook concrete, structurele acties hierrond uitwerken (en niet een eenmalige iets) in studiedagen, bezinningsdagen, vormingsdagen, enz.
2. Er is nood aan publicaties hierrond. Daarom willen we de verschillende inputs en bijdragen op dit congres vertalen, ordenen en verspreiden binnen onze provincie.
3. Er is nood aan netwerking en uitwisseling van informatie tussen de verschillende werken en sectoren binnen onze provincies. Het preventief systeem en de mensenrechten kan een invalshoek bieden. Hoe organiseren we dit concreet ?
4. De invalshoek mensenrechten kan ons helpen om te werken aan een integrale opvoeding die jongeren vanuit al zijn aspecten benadert (ook vb. het existentiële, zingeving, geloof). Vaak is dit nu versnipperd of afwezig of enkel ervaringsgericht. Het oratoriumcriterium kan hierbij een leidraad zijn.
5. Hoe kunnen we onze medewerkers blijvend warm maken voor het preventief systeem, hoe kunnen we dit verwoorden naar hen, opfrissen, vertalen zodat onze medewerkers het ook concreet gebruiken in hun dagelijks werken.
6. Bestaande werken moeten verder ondersteund en uitgebouwd worden vanuit onze sterktes: wat goed is verder laten gebeuren en hierin de mensenrechten accentueren. Maar ook: - Wat met jongeren die uit onze werken uitvallen ? - Wat met die doelgroepen die we niet bereiken (en die niemand bereikt) ? Het is juist bij deze jongeren dat de mensenrechten geschonden worden, dit zijn de 'armste en meest verlaten jongeren'. - We werken nu met de jongeren die naar ons toe komen. Moeten wij niet meer naar de jongeren toegaan, inspelen op die noden waar niemand helpt (en waar de mensenrechten geschonden worden) ? Ons preventief systeem, ons netwerk, onze structuren bieden ons hiervoor de nodige instrumenten en knowhow.
Zoals gezegd, dit denkwerk is niet af. M.a.w. 'wordt vervolgd ...'
Bestaande werken bestendigen of nieuwe werken beginnen ?
Ik had het geluk om tijdens een avondmaal aan onze algemeen overste enkele vragen te kunnen stellen. Eén van de vragen was of we als salesiaan, gezien de huidige situatie in Vlaanderen, moeten kiezen tussen de bestaande werken bestendigen of nieuwe werken (inspelend op nieuwe noden) beginnen ... Zijn antwoord luidde: 'Ik spreek liever van op een nieuwe, andere manier aanwezig zijn in bestaande werken.'
Hallo iedereen, een mens maakt al iets mee. En af en toe heeft een mens wel een idee, waarvan hij denkt dat zijn medemens of de wereld ook wel eens geïnteresseerd kan zijn. Daarom deze blog, met verhalen van wat we meemaken en vooral ons gedacht hierover. Neem die gedachten maar voor wat ze zijn: een momentopname, en zeker niet af. Daarom is alle reactie welkom. Op die manier leren we allemaal bij en wordt ons eigen wereldje gerelativeerd. Veel leesplezier.
We beginnen ons dagboek van het wereldcongres bij het einde, bij de slotbeschouwing van Don Chavez, de algemeen overste van de salesiaanse congregatie. Ik geef hier met mijn eigen woorden weer wat ik er van opgepikt heb.
Het preventief systeem (ons pedagogisch pastoraal project) is het middel, de spiritualiteit waarmee we onze zending realiseren. Omdat het preventief systeem slechts het middel is, moet dit voortdurend herdacht en geactualiseerd worden. Daarom dit congres om het preventief systeem en de mensenrechten samen te denken.
Het preventief systeem moet voortdurend geactualiseerd worden. Onze zending ligt daarentegen vast: 'teken zijn in onze wereld van de liefde van God voor alle mensen'. Dit is onze eerste en belangrijkste opdracht als salesiaan: 'essere segno dell'amore di Dio'. Hierin realiseren we ten volle onze roeping als salesiaan. We kunnen dit naar ons toe vertalen als jongeren (terug) levensvreugde geven, hen hun waardigheid (terug) schenken.
Een zending is niet hetzelfde als een activiteit, of een structuur (je kan ook een zending realiseren zonder structuren, of structuren hebben zonder zending). Salesianen realiseren hun zending doorheen deopvoeding. Ook ons doelpubliek ligt vast: de jongeren, vooral de 'arme en verlaten jongeren'. Opvoeden is het hart van jongeren vormen, hun waardigheid en menselijkheid geven. (Teveel jongeren tellen niet meer mee omdat ze niet productief zijn of te weinig consumeren.)
We moeten mensen niet bekeren, enkel een teken zijn van Gods liefde. Waar het niet mogelijk is, moeten we ook niet onmiddellijk over God spreken, maar wel zijn liefde doorgeven. We zijn ook geen mensenrechtenactivisten, maar opvoeders. De congregatie is geen mensenrechtenorganisatie, maar een congregatie.
Onze krachten zijn: de jongeren, de gelovige opvoeder (sinds de tijd van Don Bosco is de theologie veranderd, maar niet het fundamenteel gegeven: we willen jongeren tot bij God brengen) en de verkondiging van de Blijde Boodschap in de opvoeding.
Siamo figli di un sognatore (Don Bosco) - e continuamo a sognare
La gloria di Dio è l'uomo vivente. (Irineus) la vera vita dell'uomo è vedere Dio.
We mochten het nieuwe jaar op gepaste manier inzetten: met een reisje naar Rome. Het werd geen snoepreisje, wel de deelname aan een wereldcongres rond het preventief systeem (het pedagogisch pastoraal project van Don Bosco) en mensenrechten. Zo een wereldcongres is altijd boeiend, alleen al door de mensen die je er ontmoet. We mochten luisteren naar salesianen die in de vluchtelingenkampen van Goma (Oost-Congo) werkzaam waren, die uit Myamar afkomstig waren of uit de Filipijnen. Een Braziliaanse medebroeder was 36 uur onderweg, waarvan 14 uur op een rivier in het Amazonewoud.
Het interessants natuurlijk was de inhoud en de uitwisseling tijdens zo'n congres. Hierna volgen enkele bijdragen met wat ik persoonlijk opgepikt heb en dat misschien wel tot nadenken kan aanzetten. Ik herhaal: reacties zijn altijd welkom en we hebben zeker niet de pretentie hier dé waarheid te verkondigen.
