Dynamo stookte de middeleeuwen op

 

BRUSSEL - De late middeleeuwen hadden hun behaaglijk warme temperaturen aan een bijzondere klimaatdynamo te danken.

Van de elfde tot de veertiende eeuw lagen in Europa de temperaturen veel hoger dan gemiddeld. In die tijd waren er wijngaarden in Engeland en koloniseerden de Vikingen Groenland. De Warme Middeleeuwse Periode, zoals ze in de latere geschiedschrijving ging heten, was de meest recente periode van 'natuurlijke' warmte, waarmee de huidige periode van klimaatopwarming kan worden vergeleken.

In het Amerikaanse vakblad Science stelt een Belgische onderzoekster deze maand een mechanisme voor dat ze verantwoordelijk acht voor die tijdelijke opwarming (die overigens een globaal fenomeen was en niet alleen tot Europa beperkt bleef).

De klimaatkachel werd toentertijd opgestookt door de Noord-Atlantische Oscillatie (NOA), schrijft Valerie Trouet, werkzaam bij de Zwitserse Forschungsanstalt für Wald, Schnee und Landschaft (WSL). Die natuurlijke vorm van klimaatopwarming is terug te voeren op drukverschillen tussen het hogedrukgebied van de Azoren en het lagedrukgebied van IJsland. De Noord-Atlantische Oscillatie beïnvloedt ook vandaag ons weer, en heeft onder meer bijgedragen tot de recente droogte in Noord-Afrika en de overstromingen in Centraal-Europa.

Een vergelijking van jaarringen van duizend jaar oude Marokkaanse bomen en groeilaagjes in stalagmieten uit een Schotse grot wees uit dat tussen het jaar 1000 en 1400 de drukverschillen tussen IJsland en de Azoren veel groter waren dan anders. Ze stuwden 's winters warme Atlantische winden over Europa, wat de temperatuur van het vasteland omhoog bracht.

De cederbomen en de stalagmieten zijn het levende geheugen van ons klimaat, legt Trouet uit. De cederbomen uit het Atlasgebergte groeiden extreem traag in de middeleeuwen, en verraden daarmee dat het er toen veel droger was dan in de erop volgende eeuwen. Die droogte verraadt op haar beurt een historische hoge druk boven de Azoren.

In tegenstelling tot de Afrikaanse jaarringen bewijzen de Schotse stalagmieten juist dat het in diezelfde periode veel natter was dan normaal in noord-Europa, wat op een historisch lage druk boven IJsland wijst.

Valerie Trouet, die samenwerkte met collega's uit Engeland, Wales en de VS, kreeg diverse enthousiaste reacties van vakgenoten op haar studie, mailt ze. 'Zoals van Michael Mann, dé klimaatspecialist van de Verenigde Staten', zegt Trouet. 'De studie toont aan hoe groot de natuurlijke klimaatsvariabiliteit in het verleden is geweest in vergelijking met vandaag. Daar hoort in klimaatsvoorspellingen voor de toekomst best rekening mee te worden gehouden'.

Volgens Trouet zijn de hedendaagse gevolgen van de Noord-Atlantische Oscillatie minder groot en beklijvend dan ze in de middeleeuwen waren. 'Maar de studie geeft wel aan dat het klimaat grote wijzigingen heeft ondergaan, lang voordat mensen broeikasgassen in de atmosfeer begonnen uit te stoten.' (hvde)

(hvde)