AMSTERDAM - Honden hebben een
sterk gevoel voor rechtvaardigheid en 'staken' zelfs vaak als ze oneerlijk
worden behandeld. Dat hebben wetenschappers uit Oostenrijk aangetoond.
Bij het experiment aan de
universiteit in Wenen moesten 43 goed getrainde honden verschillende malen op
commando een poot geven aan hun baasjes. De dieren gehoorzaamden vrijwel
altijd, ongeacht of ze een beloning kregen voor het kunstje.
Het gedrag van de dieren veranderde echter drastisch als ze zagen dat andere
honden een beloning kregen voor het trucje, terwijl ze zelf niets ontvingen.
Ik was even aan het googelen en werd verrast door dit artikel op
een Hollandse site chihuahuas.chihuahua-online.be . Terwijl wij een interessante discussie
voeren of elke mens al dan niet over een rechtvaardigheidsgevoel beschikt, zijn
Oostenrijkse wetenschappers ervan overtuigd dat honden aanvoelen wat
rechtvaardig is en wat niet. En dat ze zelfs zouden reageren en zich gedragen,
naar aanleiding van rechtvaardige of onrechtvaardige behandeling.
Kan men bij honden echt spreken van een rechtvaardigheidsgevoel? Ik heb heel erg mijn twijfels. Is dit niet gewoon een instinctieve reactie
van honden? Een beloning
wordt geassocieerd met goed gedrag, dat leren ze toch van hun baasje? Maar
kunnen ze net als kinderen een rechtvaardigheidsgevoel ontwikkelen? En een
afgunstige houding aannemen t.o.v. andere soortgenoten? Zoals sommige mensen
doen
Hiermee kom ik bij
de vraag die ik mij al vaak heb gesteld. Hoe komt het dat wij afgunstig zijn
tegenover anderen, wanneer wij onrechtvaardig behandeld zijn? En waarom kan het
bij sommige mensen zelfs leiden tot een dieptepunt of depressie? Meestal doordat
men de afgunst en jaloezie niet wil of kan loslaten. Vaak eindigt die jaloezie in
zelfmedelijden en zelfbeklag. Is die bitterheid de aanleiding voor psychische
stressstoornissen?
Maar de
belangrijkste vraag blijft toch: Hoe kunnen we het gevoel van afgunst en
bitterheid wegwerken bij mensen die menen en voelen dat ze onrechtvaardige
behandeld worden?
Reacties op bericht (3)
09-05-2010
Instinct + opvoeding = rechtvaardigheid?
Ik denk, in tegenstelling tot Astrid, dat instinct en rechtvaardigheid wel aan elkaar gelinkt kunnen worden. Is ons instinct (dat mensen ook hebben) geen 'natuurlijk' rechtvaardigheidsgevoel? Als er plotseling iets gebeurt of we komen ineens in een moeilijke situatie terecht, dan gebruiken we impulsief ons instinct. Maar zeggen onze beslissingen, die ons persoonlijk instinct dan als het ware voor ons neemt, niet iets over onze persoonlijkheid, over onze individuele visie op rechtvaardigheid? Als bijvoorbeeld een vriend van iemand wordt aangevallen, dan zijn er mensen die weglopen en mensen die reageren en de situatie met risico voor eigen welzijn naar hun eigen hand proberen te zetten. Zijn deze laatsten dan niet rechtvaardiger? Ik denk dat we ons instinct niet per se als priotitair rechtvaardigheidsgevoel beschouwen omdat we ten eerste het maar af en toe nodig hebben en ten tweede omdat we er geen echt overzicht over hebben (een gevolg van het eerste, we weten niet hoe we gaan reageren omdat we te weinig ervaring hebben). Ik durf zelfs beweren dat ons rechtvaardigheidsgevoel deels wordt ontwikkeld vanuit het instinct, hoewel de individuele opvoeding hierin zeker de doorslag geeft bij mensen, maar langs de andere kant grotendeels ontbreekt bij dieren. Ik vind het persoonlijk nogal naïef om mensen en honden over dezelfde kam te gaan scheren. Het is gewoon zo dat mensen veel complexer en onvoorspelbaarder in mekaar zitten dan alle andere zoogdieren en vind ik het daarom wat voorbarig om deze studie door te trekken naar de mens of om een hond een gevoel voor rechtvaardigheid aan te praten. Ik denk niet dat de hond hem tekortgeschoten voelt omdat hij waarneemt dat de andere hond een beloning krijgt en hij niet, maar gewoon omdat hij het koekje ziet en niet krijgt. Terwijl bij de mens dit wel een duidelijk fenomeen is. Iedereen heeft zich wel eens afgevraagd waarom die persoon iets wel heeft en hij niet. Niet alleen op vlak van materialistische zaken, maar zeker ook als het aankomt op gezondheid, liefde,... Hier kan men spreken over jaloezie. Ik ben persoonlijk van mening dat mensen die jaloers aangelegd zijn, afgunst gelijkstellen aan onrechtvaardigheid. Ze kunnen het niet verkroppen dat bepaalde mensen meer hebben dan zijzelf en voelen zich tekortgedaan. Maar dat is nu eenmaal de gang van zaken in onze wereld, de 'survival of the fittest', zoals Darwin het verwoordt. Er zijn nu eenmaal mensen die het in zich hebben om materialistische welvaart te vergaren en mensen die daar niet in slagen. Dat is de gelaagdheid van de maatschappij, en het is nu misschien wel grof gezegd, maar dat maakt de samenleving gevarieerd. Er bestaat hiervoor trouwens geen ander alternatief meer: dat is gesneuveld samen met de implosie van het communisme (dat in die tijd ook al niet meer trouw was aan zijn definitie: namelijk gelijkheid). Maar als het aankomt op zaken waar men geen prijs op kan plakken, zoals liefde, gezondheid, vriendschap, uiterlijk (hoewel?),... dan kan men hier alleen maar spreken over toeval en de speling en verdeling van het lot. En ja, wij mensen kunnen niet anders dan ons hier uiteindelijk bij neerleggen. Maar dat is een gave waar jaloerse mensen nu net niet over beschikken. Als het op ziekte en gezondheid aankomt, dan is het begrijpelijk en psychologisch gezien meer dan normaal dat mensen zich de vraag gaan stellen: "Waarom ik?", en op een bepaald moment alle gezonde mensen op deze aarde gaan vervloeken. Maar dan bevinden we ons in het vaarwater van Elisabeth Kübler-Ross en haar vijf fasen van verwerking. Onrecht is nu eenmaal onvermijdelijk en eigen aan ons bestaan. Misschien is de meest treffende vorm van afgunst wel jaloers zijn op de mensen die perfect gelukkig zijn met hun leven en wat ze hebben... In dat geval ben ik voortdurend jaloers.
09-05-2010 om 23:44
geschreven door Olivier
mens vs. dier
Laten we het experiment eens vergelijken met de menselijke situatie. Wij worden ook opgevoed in het besef dat een beloning pas volgt na het tonen van goed gedrag, en nat als honden veranderen we ons gedrag drastisch als we merken dat onze beloning, in onze ogen onterecht, wordt ontzegt. Wij voelen ons onrechtvaardig behandeld als er ons iets wordt afgenomen, of als de ander iets meer heeft of ontvangt, dat wij in onze ogen ook zouden moeten ontvangen. Tot zover zie ik nog geen verschil met de honden in het experiment.
Het verschil ligt hem denk ik in de verschillende fases die een mens doorgaat als hij voelt dat hij tekort wordt gedaan. In de eerste fase, zoals Astrid ook al aangaf, zal men inderdaad ontevreden zijn omdat men de beloning wil waar men recht op heeft, net zoals de honden. In de tweede fase is de mens, volgens mij, ontevreden omdat hij zich onrechtvaardig voelt behandeld, en hier verschillen we van de dieren. Ons is er een gevoel van rechtvaardigheid aangeleerd, dat we nu aanwenden tot reden van onze ontevredenheid. In de derde fase worden we afgunstig op de personen die wél de beloning hebben gekregen, of op personen die ze hebben gekregen terwijl ze ze niet verdienden. Ook worden we vaak kwaad op hetgene dat ons onze beloning heeft ontnomen, of onze beloning simpelweg niet heeft vergeten. Dit kan een persoon zijn, maar ook het toeval, of de natuur,...
Hoe wij omgaan met die afgunst hangt af van persoon tot persoon. Sommige mensen leren leven met het feit dat hun onrecht is aangedaan, anderen niet. Dit hangt ook af van wat voor onrecht het is. Het lijkt me inderdaad het beste om het onrecht ongedan te maken, indien dit mogelijk is, want vaak is dit niet het geval.
09-05-2010 om 16:08
geschreven door Gilles
08-05-2010
Instinct & rectvaardigheid
Ik denk niet dat we bij dieren kunnen spreken over een
rechtvaardigheidsgevoel. Volgens mij wouden deze honden gewoon ook een beloning
en bracht dit de gedragsverandering teweeg. Dieren kennen het begrip rechtvaardigheid niet
omdat dit niet aan de basis ligt van het instinct. In de natuur is het eten of
gegeten worden. Hier is niets rechtvaardig aan.
Dieren volgen simpelweg hun instinct en willen ook een beloning krijgen niet
omdat de andere dit krijgt maar gewoon omdat ze ook een stuk vlees willen. Als je
nu twee kleuters naast elkaar zou zetten en de ene een koekje geeft en de
andere niet. Zou de kleuter zonder koekje waarschijnlijk beginnen wenen. Maar als
je nu de twee dezelfde kleuters neemt en geen van beiden een koekje krijgt maar
gewoon voor hun neus een koekje legt
zullen ze beiden beginnen wenen omdat ze dat koekje willen. Conclusie: Beide
kleuters willen gewoon een koekje omdat ze het lekker vinden. Niet omdat het
niet rechtvaardig zou zijn als ze het niet kregen.
Bij deze honden gaat het niet om rechtvaardigheid maar puur om instinct.
Hoe kunnen we het gevoel van
afgunst en bitterheid wegwerken bij mensen die menen en voelen dat ze onrechtvaardige
behandeld worden?
Volgens mij kan dit gevoel enkel weggewerkt worden als ze
opnieuw rechtvaardig behandeld worden. Het lijkt mij voor de hand liggend dat
iedereen gelijke rechten wil. Het is een grondwettelijk recht. Dus is het ook
logisch dat mensen afgunst tonen, verbitterd zijn en in opstand komen als ze
dit recht niet krijgen.
Dus het antwoordt op jouw vraag is simpel in theorie: geef hen hun
rechtvaardigheid terug.
Maar in de praktijk ligt dit meestal iets moeilijker.
