Persoonlijke
verwerking: Wat betekent logisch zijn?
Logica is de tak van de filosofie
die nadenkt over het denken zelf en die de structuur en de principes
van geldig redeneren bestudeert door vragen te stellen als: Wat
betekent het om een argument redelijk te formuleren? Wat betekent het
als iets uit iets anders volgt? Zo kan men de logica omschrijven.
Maar logica is tevens het streven naar het logisch en rationeel
verklaren van een handeling, zonder dat hierbij enige fout te maken
bij het redeneren. Logica is onze overtuigingen van dichtbij
onderzoeken en deze aan een analyse onderwerpen om na te gaan of we
wel een logische reden hebben om overtuigd te zijn en niet op het
verkeerde spoor werden gezet door een drogreden. Logica kan ook
wiskundig moeilijk en symbolisch zijn. De pracht van de logica ligt
in haar veelzijdigheid en het feit dat zij, hoewel ze soms wiskundig
ingewikkeld kan zijn, toepasbaar is op de kleinste problemen in het
dagelijkse leven.
Deze logica werd reeds bestudeerd door
de grote Griekse filosofen Socrates en zijn leerling, Aristoteles.
Van deze twee mag de laatste als de meest belangrijke worden
beschouwd. Dit komt onder meer door de twee boeken die hij aan de
logica wijdde. Hierin beschreef hij onder meer het syllogisme, een
basisonderdeel van de logica dat sindsdien onlosmakelijk met de
logica verbonden is.
De bedoeling van de logica is
precies zich te verwijderen van het particuliere. is een
omschrijving die één van de belangrijkste doelen van de logica
weergeeft. Namelijk door afstand te nemen van het particuliere, kan
men redeneringen abstracter en dus ook eenvoudiger voorstellen.
Hierdoor worden fouten in de redenering makkelijker opspoorbaar en
krijgt men een beter overzicht. Ook dit werd reeds toegepast door
Aristoteles, die termen als mens of hond verving door letters in zijn
redeneringen.
Dat Aristoteles zijn theorieën ook
vele andere filosofen heeft geïnspireerd, wordt bewezen door de
talrijke geschriften die werden gepubliceerd in navolging van of met
het doel kritiek te geven op (hoewel dit zelden voorkomt)
Aristoteles' theorieën. Een belangrijk voorbeeld hiervan is
Commentaar op de Zinnen van William Ockham. Uit dit boek werd
door latere filosofen de wet van het scheermes van Ockham
afgeleid. Een wet die kan geformuleerd worden als Entia non sunt
multiplicanda praeter necessitatem, of anders gezegd dat men bij
het argumenteren de redenen moet beperken tot het strikt
noodzakelijke . Naast deze wet van het scheermes Ockham zijn er
nog vele andere wetten opgesteld die een richtlijn moeten zijn voor
het argumenteren.
Maar het opstellen van wetten voor de
logica is niet de enigste taak van een logicus. Logici trachten
immers ook redeneerfouten op te sporen en deze vervolgens te
bestempelen als onlogisch. Het argumentum ad ignorantem is
hiervan een goed voorbeeld.
Zo werden in de loop van de
geschiedenis met behulp van de wetten van de logica, aangevuld door
de opgespoorde onlogica, de criteria steeds strenger voor de logische
redenering. Hierdoor worden vandaag de dag meestal mathematische
formules aangewend bij het opstellen van redeneringen, waardoor
moderne stromingen in de logica als logisch atomisme en
symbolische logica vaak de bovenhand halen boven de
traditionele redenering.
Logica is dus het nadenken over het
denken zelf. Door dit te doen kan men tot andere en betere inzichten
komen omtrent een bepaald probleem. Vergissingen in het denken kunnen
op deze manier opgehelderd worden en foute beslissingen vermeden. Één
van de grootse logici uit de 20ste eeuw sprak hierover de volgende
woorden: "Most people would sooner die than think; in fact, they
do so." Aan deze woorden is duidelijk zijn frustratie te merken
in verband met de intellectuele luiheid van sommige mensen. Misschien
klinken ze u wel bekend in de oren, ze zijn immers van Bertrand
Russell, een Brits filosoof en wiskundige die kan gelden als één
van de meest invloedrijke filosofen van de 20ste eeuw. Hij was een
pacifist en een prominent anti-oorlog activist, die ten tijde van de
Vietnamoorlog sterke kritiek had tegen deze oorlog. Dit citaat geeft
duidelijk aan dat hij oorlog beschouwde als een gebrek aan logisch
verstand.
Zijn belangrijkste werk met betrekking
tot de logica is Principia Mathematica, een driedelig werk over
de grondslagen van de wiskunde dat hij samen schreef met een andere
Brit, Alfred North Withehead. In dit werk doen deze twee geniale
logici een poging om de wiskunde te funderen in de symbolische
logica. Het spreekt voor zich dat dit een ingewikkeld werk is,
doordrenkt met axioma's, afleidingen en verwijzingen naar reeds
bewezen stellingen uit de logica. De Principia geldt als het
invloedrijkste werk in de logica na Aristoteles geschriften.
Zoals het geval is bij vele
wetenschappers, heeft ook Russell een kritische houding ten opzichte
van religie, om niet te zeggen zeer kritisch. In zijn betoog Why I
Am Not a Christian komt deze kritische houding tot uiting. Hij
valt namelijk de belangrijkste argumenten voor het bestaan van een
god aan, en komt tot de conclusie dat er geen enkele reden bestaat om
te geloven in het bestaan van een god en dat religie vooral gebaseerd
is op angst. Of om het met de woorden van Russell zelf te zeggen:
"Fear is the main source of superstition, and one of the main
sources of cruelty. To conquer fear is the beginning of wisdom."
Tevens vermeldt hij dat religie een belemmering is voor het logisch
denken en een obstakel voor technologische vooruitgang, een standpunt
waar ik hem volledig in volg. In dit werk profileert Russell zich als
een agnost, hoewel sommigen hem naar aanleiding van dit werk juist
als atheïst bestempelen.
As a
philosopher, if I were speaking to a purely philosophic audience I
should say that I ought to describe myself as an Agnostic, because I
do not think that there is a conclusive argument by which one prove
that there is not a God. Bertrand Russell
De reden waarom ik Russell zijn
overtuigingen en werken heb geschetst, is omdat wij veel standpunten
omtrent bepaalde onderwerpen delen. Hij beschouwde zichzelf als een
vrijdenker en was ervan overtuigd dat mensen zich niet moeten laten
leiden door traditie of heilige werken maar met behulp van hun eigen
verstand tot kennis moeten komen. Dit is voor mij een onmisbaar
element voor het logisch nadenken. Indien men zich namelijk laat
leiden door vooraf bepaalde tradities of geschriften, zonder hierbij
kritisch na te denken en je verstand te gebruiken, dan is het bijna
onmogelijk om logisch te zijn. Het is immers noodzakelijk de vrijheid
te bezitten om zich vragen te stellen bij zaken voordat men aan
logica kan doen. Vaak staan heilige geschriften en de achtergrond van
tradities haaks op een logische redenering. Daarom is het voor logici
en andere wetenschappers vaak moeilijk om zich te bekeren tot een
godsdienst.
Vandaag de dag bestaan er in de wereld
veel onopgeloste problemen en vinden veel problemen niet de gepaste
oplossing, zoals het conflict in verband met godsdienst in het
Midden-Oosten. Nihil novi, niets nieuws onder de zon. Ook in het
verleden zijn veel conflicten fout afgelopen. Veel van deze problemen
vinden hun oorzaak in een verschil in overtuiging van twee partijen.
Om het conflict vredig op te lossen, zal men moeten samenzitten en
het probleem ontleden om ten slotte tot een oplossing te komen door
logische redenering. Maar logisch zijn kost moeite en denkwerk, men
moet dus bereid zijn er een inspanning voor te leveren. Als die
inspanning bij één van de partijen in het conflict ontbreekt, kan
er geen consensus ontstaan tussen de twee partijen. Iedereen kan
volgens mij namelijk logisch zijn, maar vele mensen vinden het soms
niet de moeite waard die inspanning te leveren. Die inspanning is
echter zeer belangrijk. Mensen die niet de moeite doen om na te
denken over hun overtuiging en de argumenten achter hun overtuiging,
zullen volgens mij vaak te kort schieten bij het vredig oplossen van
een conflict. En daarom is het belangrijk die inspanning te leveren
en af en toe een tussenstop bij de logica te maken.
"In all affairs it's a healthy thing now and then to
hang a question mark on the things you have long taken for granted."
Bertrand Russell
Ik vind logica werkelijk één van de
boeiendste en belangrijkste wetenschappen die er bestaat. Het feit
dat de logica zowel tot de wiskunde als tot de filosofie wordt
gerekend, geeft al aan dat logica bij veel studies in verschillende
wetenschappen een belangrijke rol speelt. Men heeft bijvoorbeeld een
groot deel van de wiskunde kunnen herleiden tot beginselen uit de
logica. Wat niet verwonderlijk is aangezien de wiskunde opgebouwd is
uit stellingen die één voor één logisch bewezen zijn. Daarom vind
ik wiskunde zo belangrijk. Wiskunde verplicht je immers logisch na te
denken zonder fouten, een kunst die aan iedereen zou moeten
onderwezen worden. Indien iedereen immers een logische geest zou
ontwikkelen, zonder bijvoorbeeld de beïnvloeding van religie, dan
zouden veel conflicten en andere problemen kunnen worden vermeden.
Mensen die in hun leven de tijd nemen om logisch te zijn, zullen naar
mijn mening vredevoller met elkaar samenleven dan mensen die
vertrouwen op hun religie en oude tradities.
"Mathematics,
rightly viewed, posses not only truth, but supreme beauty - a beauty
cold and austere, like that of sculpture." - Bertrand
Russell
Bij het oplossen van een probleem, komt
vaak logica te pas. Om een probleem op te lossen zal men eerst het
probleem moeten ontleden om dan met behulp van logica naar een
oplossing te zoeken die berust op een logische redenering. Zo helpt
de logica helpt ons ook bij het verstaan van allerlei problemen in de
wetenschappen. De wetenschappen zijn er namelijk op uit steeds meer
verschijnselen op aarde en in de ruimte te verklaren. En juist door
het zoeken naar een logische verklaring aan de hand van redeneringen
werden vele verschijnselen in het verleden reeds doorgrond. Maar ook
vandaag de dag zijn wetenschappers bezig met het zoeken naar de
verklaring achter wetenschappelijke gebeurtenissen. Logisch zijn
betekent dus ook streven naar vooruitgang, naar een verbeterde kennis
van onze aarde en alles wat leeft op onze aarde. Ik geloof namelijk
dat achter elk verschijnsel een logische verklaring zit, dat elke
gebeurtenis logisch en rationeel kan doorgrond worden. De mens zal
steeds meer weten over de planeet waar hij op leeft, omdat we aan de
hand van logisch redeneren steeds meer kunnen verklaren. Zo kunnen we
steeds verder terugkijken in de tijd en zelfs sommige gebeurtenissen
in de toekomst voorspellen door een logische redenering te volgen. De
mens zijn geest zal dus steeds logischer worden, aangezien hij steeds
meer kan verklaren aan de hand van logica. Het enigste wat ik betreur
is dat er zo veel dingen zijn die wij in onze levensloop niet meer
zullen begrepen hebben...
The greatest challenge to any thinker is stating the problem
in a way that will allow a solution. Bertrand Russell
Bronnen:
www.citaten.net
Virtuele
bibliotheek van De Standaard der Letteren: Filosofie voor beginners
Alain De Botton
www.wikipedia.org
|
