Waarom progressieve ideologieën het moeilijk hebben met cultuur
In het politieke spectrum onderscheidt men drie hoofdrichtingen. Twee daarvan, het liberalisme en het socialisme, kun je progressief noemen, omdat ze - beïnvloed door het verlichtingsdenken en de Franse Revolutie - vertrekken van een blauwdruk van een nieuwe, maakbare samenleving. De derde richting is het conservatisme (aanwezig onder vb. christen-democraten en civiel-nationalisten), dat de idee van de maakbaarheid verwerpt en de samenleving erkent als een organisch gegroeide gemeenschap van spontane verbanden en historische tradities.
Het liberalisme wil minder overheid en meer markt. Cultuur ontsnapt hier niet aan. De liberaal ziet cultuur in de eerste plaats als een consumptieproduct. Hij heeft geen oog voor de intrinsieke waarde van een kunstwerk. Hij verwerpt de hiërarchie tussen hogere en lagere cultuur. Dat Bach veel betere muziek is dan de hype van de dag, zegt hem niets. Integendeel, op de cultuurmarkt kiest de consument zijn producten uit. Het nevenproduct van de vrije markt - reclame dus - roept daarom alles meteen uit tot meesterwerk. Wie wil immers geen meesterwerk kopen? Een film is nog niet uit roulatie en krijgt al een DVD-editie. Dat moet dus wel een bijzondere film zijn! Een nieuwe tv-serie is nog niet op de buis en wordt al een topserie genoemd. Van elke artiest of muziekgroep verschijnt er wel een Best Of. Reclame wordt zo het tegendeel van kritische reflectie. Van de consument wordt niet verwacht dat hij oordeelt, maar dat hij koopt.
Het socialisme wil minder markt en meer overheid. Cultuur ontsnapt hier niet aan. De socialist ziet cultuur in de eerste plaats als een manier om gelijkheid te creëren. Hij heeft geen oog voor de intrinsieke waarde van een kunstwerk. Hij verwerpt de hiërarchie tussen hogere en lagere cultuur. Dat Bach veel betere muziek is dan de hype van de dag, zegt hem niets. Integendeel, hij is vies van cultuur waar men een inspanning voor moet doen. Dat vindt hij elitair en dus verwerpelijk.
Het conservatisme wil minder overheid én minder markt. De conservatief wil meer aandacht voor de kerninstituties in onze maatschappij. Waar mensen spontaan gemeenschap vormen: het gezin, de school, de parochie, het verenigingsleven. Hier zijn de druk van de markt en de dwang van de overheid nefast. De kerninstituties geven cultuur door aan volgende generaties omwille van haar intrinsieke waarde. En automatisch geven zij hun hiermee ook het oordeelsvermogen door om op te groeien tot kritische volwassenen.
Met deze blog wil ik onze traditionele cultuur opnieuw onder de aandacht brengen. Wars van alle postmoderne experimenten en verzinsels. Met respect voor de westerse beschavingsvormen zoals die de voorbije eeuwen in verschillende kunstdisciplines tot uitdrukking gekomen zijn. Een cultuur met joods-christelijke wortels en vernieuwd door het christelijke humanisme van de 16de eeuw. U kunt zich verwachten aan beschouwingen, recensies, essays... Wenst u te reageren, graag! Het mailadres van deze blog is de letterlijke vertaling van het boek 'Culture counts', vertaald als 'Waarom cultuur belangrijk is' (Amsterdam, 2007) van de Engelse schrijver en filosoof Roger Scruton. Inderdaad, ik ben zo vrij geweest om de Nederlandse titel in mijn blog over te nemen. Ik maak er geen geheim van dat zijn beschouwingen over wat cultuur is en zou moeten zijn, mij beïnvloed hebben en nog beïnvloeden. Scruton zegt dat kunst ons duidelijk maakt wat we moeten voelen. Zijn kritiek op de hedendaagse cultuur, zoals ook geformuleerd in zijn boek 'Moderne cultuur' (Kampen 2003), getuigt van een groot inzicht op het gebied van cultuur, filosofie en esthetica.
