BEZINNING BIJ DE APOCALYPS.
E.H. P. Van de Kerckhove.
Ik heb vroeger voor SGAG (Studie Groep Actueel Geloofsleven) een reeks bezinningen gehouden over de zaligsprekingen in de Evangeliën en in het bijzonder in de Bergrede volgens Matteüs. Welnu, aansluitend bij het onderwerp van vandaag, nl. de betekenis van de Apocalyps van Johannes en vooral de waarde ervan voor onze tijd, wil ik u een tweetal bezinningen geven over de zaligsprekingen in de Apocalyps.
1ste zaligspreking is Apok. 1,3:
Zalig hij die luistert naar deze profetie en die in acht neemt, wat daarin geschreven staat, want de tijd is nabij.
2de zaligspreking is Apok. 14,13:
Zalig de doden die in de Heer sterven, van nu af aan.
Dat zou ik graag op mijn doodsprentje willen schrijven. De Apocalyps rijst diegene zalig die sterft in de Heer, d.w.z. diegene die volhardt tot het einde en die tot de dood trouw is aan de geboden van God. De eindvolharding is noodzakelijk ter zaligheid. Ook het Evangelie leert ons dat. De zaligsprekingen van de Apocalyps sluiten goed aan bij die van de Bergrede.
3de zaligspreking is Apok. 16,15:
Zalig de mens die waakt en zijn kleren aanhoudt, dan hoeft hij niet naakt te gaan en ziet men zijn schaamte niet.
Deze zaligspreking wordt voorafgegaan door de waarschuwing: Pas op! Ik kom als een dief in de nacht. Uit het Evangelie is het ook duidelijk dat het over de Heer Jezus gaat die zal komen wanneer men hem niet verwacht.
4de zaligspreking is Apok. 19,9:
Zalig zij die zijn uitgenodigd voor het Bruiloftsmaal van het Lam.
5de zaligspreking is Apok. 20,6:
Zalig zij die delen in de eerste opstanding. Over hen heeft de tweede dood geen macht.
Diegenen die eerst verrijzen en met Christus heersen duizend jaren lang, zijn de martelaren. Ze zijn onthoofd omwille het getuigenis van Jezus. Over hen heeft de tweede dood geen macht zegt de Apocalyps. Na de dood van het lichaam, is er de dood van de ziel die gestraft wordt met de eeuwige verdoemenis in de hel. Dat noemt de Apocalyps de tweede dood.
6de zaligspreking is Apok. 22,7:
Zalig die de profetische woorden van dit boek bewaart.
7de zaligspreking is Apok. 22,14:
Zalig zij die hun kleren zullen wassen. Ze zullen recht krijgen op de boom des levens en door de poorten de Stad mogen binnengaan.
We bezinnen ons over de eerste en de tweede zaligspreking.
Zalig hij die luistert naar deze profetie en die in acht neemt, wat daarin geschreven staat, want de tijd is nabij.
Men vindt al gelijkaardige aansporingen in de Evangeliën. Gelukkig diegene die het Woord van God hoort en het onderhoudt., zegt de Heer als antwoord op een vrouw die tot Hem zegt: Gelukkig de borst die U gezoogd heeft en de schoot die U gedragen heeft. De Heer prijst veeleer diegene zalig die naar het Woord van God luistert en er naar handelt, diegene die het Woord van God ook concreet toepast en er naar leeft. Zijn daden zullen hem vergezellen.
Het Woord van dit boek en van deze profetie beluisteren en het in acht nemen. Het is dezelfde zaligspreking die in 22,7 herhaald wordt. Dus ik maak er hier één enkele bezinning van. Het zijn dus twee passages in één bezinning. Luisteren en in acht nemen of trouw bewaren, het komt op hetzelfde neer. De Heer zegt in Zijn parabel van de zaaier: het deel dat op de goede aarde valt, zijn diegenen die vruchten voortbrengen door hun volharding. Dus trouw blijven en trouw blijven tot in de dood.
Sterven in de Heer, zegt een andere zaligspreking van de Apocalyps.
Wat betekent dat nu eigenlijk: horen en bewaren, in acht nemen.?
Het wil ten eerste zeggen er in geloven, begrijpen wat de inhoud is van dit boek. Het is een moeilijk boek, vol met symbolische beeldspraak.
Ten tweede wil het ook zeggen de daad bij het geloof voegen en vooral standvastig blijven in tijden van vervolging. Ik weet niet of wij wel zo standvastig zullen zijn als we vervolgd zouden worden. In Orissa in India worden christenen nu vreselijk vervolgd. Een man werd bijv. geleidelijk in stukken gekapt telkens als hij weigerde Ja! te antwoorden op de vraag: Wil je Hindoe worden? Telkens hij Neen! zegde werd er een stuk van zijn lichaam afgesneden. Hij is na uren doodgebloed en in stukken gesneden. Dat is een voorbeeld van echte trouw aan het geloof.
De hemelse zaligheid is niet iets wat we automatisch krijgen, maar het is wel een beloning voor onze werken op aarde. In de Bergrede zegt Jezus: Verheug u, want groot is uw loon in de hemel. Het gaat om een beloning voor onze goede werken hier op aarde, dit is o.a. het doorstaan van vervolgingen en elk ander goed werk van Godliefde en naastenliefde. In de Apocalyps gaat het om een vermaning om te volharden tot het uiterste. Zoals de zaligsprekingen in de Evangeliën een programma zijn van christelijke heiligheid, zo zijn de zaligsprekingen in de Apocalyps een speciaal programma voor de heiligheid van de christengemeenten in Asia.
Want de tijd is nabij, zo zegt ook deze zaligspreking in de Apocalyps. De tijd, in het Grieks kairos, is hier in Apok. 1 een tijdstip in de geschiedenis, een kritisch ogenblik in de geschiedenis van de mensheid, heel in het bijzonder: de eindtijd (Apok. 22,10 Rom. 13,11 Hand. 1,7). Het beslissende moment waarover de ziener van Patmos het hier heeft, is uitsluitend de wederkomst van Christus in glorie op het einde van de wereld. Vandaar de herhaalde oproep tot bekering en berouw, een oproep tot geloof ook. Doet boete en bekeert u., zo riep de Heer Jezus Zijn volk op bij Zijn eerste optreden en Zijn eerste komst aan het begin van Zijn openbaar leven. Ook vlak voor Zijn glorievolle wederkomst herhaalt Hij de waarschuwingen en Hij zal wederkomen als Heerser en Rechter! Bekeert u dus en doet boete en gelooft in de visioenen van de ziener van Patmos, want die tijd zal een tijd zijn van geweeklaag, van geweldige vervolgingen en geloofsafval, maar ook van heroïsche geloofsbelijdenis en martelaarschap. Sta dus aan de goede kant, bij de schapen en niet bij de bokken.
Christus heeft toch overwonnen!
DE BETEKENIS VAN DE APOCALYPS VOOR ONZE TIJDEN.
E.H. P. Van de Kerckhove.
Apocalyps now is een film over de oorlog in Vietnam waarin een kapitein van het leger wordt uitgezonden om een overloper uit te schakelen die zich als een god bij een lokale stam heeft gevestigd. Het ongeveer gelijknamige boek Apocalyps van Jezus Christus aan Johannes., is het laatste boek van het Nieuwe Testament. Het heeft een hele tijd geduurd voordat de Kerk het boek toch in de canon van de Bijbel heeft opgenomen, precies omdat men maar moeilijk kon aannemen dat bepaalde doctrines die erin vervat liggen, overeenstemmen met het orthodoxe christelijke geloof. Ook de authenticiteit (is de apostel Johannes wel de auteur?) werd door de kerkvaders in twijfel getrokken om dezelfde reden.
Het Boek Apocalyps is eigenlijk een lange, profetische brief (22 hoofdstukken) aan de 7 kerken van Azië en het behoort tot een literair genre dat we apocalyptische literatuur genoemd hebben. Voor de inleiding over wat is apocalyptische literatuur verwijs ik naar het artikel in mijn tijdschrift Gij zijt Petrus van maart 2009. Daar geef ik de volgende definitie: Openbaringsliteratuur in een fictief chronologisch kader met een transcendente realiteit, zowel in tijd als in ruimte, waarbij aardse gebeurtenissen geïntegreerd worden in het licht van de toekomstige, bovennatuurlijke wereld.
De Apocalyps is geschreven in de 1ste eeuw, volgens mij ten tijde van keizer Nero 64-68, om de kerken, de christengemeenten van Johannes, te waarschuwen en ook aan te moedigen.
Een waarschuwing is tevens een aanmoediging.
Theologisch is Apocalyps een Openbaring van Gods Raadsbesluit met de wereld. Het woord Apocalyps betekent openbaring en niet catastrofe. Apocalyps is in de eerste plaats een openbaring van een hoopvolle boodschap. Daarnaast zijn er onheilspellende gedeelten, maar die zijn secundair. Om de Apocalyps te begrijpen, moet men hem plaatsen in de context van de literatuur van die tijd en zelfs in de tijd van de 3de eeuw voor Christus. Het boek Daniël uit het O.T. behoort ertoe en het is misschien het eerste in dat genre. Er zijn ook apocriefe Apocalypsteksten, apocriefe geschriften die tot dat genre behoren maar die niet zijn opgenomen in de officiële canon van de Bijbel: bijv. Apocalyps van Baruch, Apocalyps van Petrus
enz. dus zowel in de Joodse als in de christelijke literatuur.
De schoonheid van onze Apocalyps (aan Johannes) zit hem in zijn beeldspraak die typisch is voor dat soort literatuur. De apocriefe Henoch en het boek Daniël (dit laatste behoort wel tot de Bijbelse boeken) behoren tot dat soort literatuur. Het zijn boeken die spreken over de gebeurtenissen uit de eindtijd. Dat soort literatuur ontstond vaak in tijden van verdrukking of vervolging en had tot doel de onderdrukten (bijv. ballingen in Babylonië, de christenen van Azië) troost te brengen. Wat er nu gebeurt, is reeds voorzien in Gods eeuwig Raadsbesluit en op het einde zal de overwinning zijn voor diegenen die onderdrukt worden. Dat einde wordt dan, in het eindtijdperspectief, het einde van de wereld genoemd, waarin God definitief zal zegevieren. We worden hier op aarde een tijdje vervolgd en met de dood bedreigd, of zelfs effectief ter dood gebracht. Maar God is met ons en God zal zijn uitverkorenen redden en wreken tegen Zijn vijanden. Op het einde heeft God toch de zege! God heeft het laatste woord tegen de onderdrukkers van de getrouwen.
Zo spreken de Joodse Apocalypsen over een restauratie van Israël o.l.v. de Messias na de verwoesting van de tempel. Typisch voor dit soort literatuur is het hemelse visioen: de auteur wordt in hemelse extase gevoerd en beschrijft in zeer sterk symbolisch geladen beelden wat Gods raadsbesluit is met de wereld. De inhoud betreft het einde der tijden, het eindoordeel: straf of beloning. Dat zijn allemaal themas van dat soort literatuur, o.a. het boek Henoch. Henoch was de 7de stamvader na Adam en hij maakte een reis door de hemel waar hij symbolische visioenen heeft van wat er gebeurd is en van wat er gebeuren zal. Het boek Daniël o.a. is in dezelfde trant.
De val van de slechte engelen en de schepping van de hel worden verhaald in het boek Henoch (uit de 3de eeuw voor Christus). De figuur van de Mensenzoon komt voor het eerst voor in het boek Daniël. De eindverrijzenis komt ook daarin ter sprake. In dat soort literatuur spreken cijfers een grote rol. Men heeft herhaaldelijk getracht het einde van de wereld te berekenen
tevergeefs!
Ons boek Apocalyps is een boek dat ontstaan is in tijden van grote vervolging of grote crisis en het brengt de openbaring dat wat gebeurd is, in overeenstemming is met Gods Raadsbesluit. Dus: heb goede moed, want God komt tussenbeide en God is de Eindoverwinnaar. Andere Apocalypsen zijn nog geschreven in de 1ste eeuw: IV Esdras en II Baruch. Dat is dus ook onze Apocalyps aan Johannes. Qua literair genre zijn er gelijkenissen tussen die drie. Daar zijn studies over geschreven. In de literatuur van Qumran zit ook heel wat apocalyptische literatuur. Er is o.a. een manuscript over de ultieme strijd tussen de zonen van het licht o.l.v. Michaël en de zonen van de duisternis o.l.v. Belial. De Evangeliën stellen Jezus voor als de apocalyptische profeet die beelden gebruikte o.m. uit Daniël (De Mensenzoon zal komen op de wolken
). Hij sprak over het goddelijke oordeel en over de catastrofale gebeurtenissen uit de eindtijd.
De vraag die wij ons stellen, is: Voor wanneer is dat einde en voor wanneer is de wederkomst van Jezus Christus? Is het voor volgende maand of is het voor volgend jaar? Kunnen we, aan de hand van de gegevens van Apocalyps, bepalen voor wanneer het is? Ik zeg u meteen: Neen!, en misschien ontgoochel ik u. Daarvoor is de Apocalyps te vaag. We kunnen niets met meer historische zekerheid zeggen dan wat we leren uit de Evangeliën waar de Heer Jezus zegt: Gij kent dag noch uur. De getuigen van Jehova besluiten dan maar: Ge kent niet dag of uur, maar ge kent wel de maand of het jaar. Maar ze hebben zich al zo vaak vergist .
De Apocalyps beschrijft een reeks van catastrofes, rampen, verwoestingen, oorlogen die over een deel van de mensheid komen als deel van Gods plan voor het oordeel over de goddeloze mensheid. Maar men mag zich niet vastpinnen op die onheilstijdingen alsof er ons vreselijke dingen te wachten staan in de toekomst. De Apocalyps is geschreven door Johannes om zijn christen gemeenschap te waarschuwen en aan te moedigen om trouw te blijven of zich te bekeren en, waar nodig, terug te keren tot de geloofsijver. Maar dat is niet alleen voor de generaties van christenen in de laatste tijden van het einde van de wereld, maar is ook voor ons in 2009 bedoeld.
We beleven een crisistijd waarin de Kerk van Christus wordt beproefd en we zijn soms geneigd om ontmoedigd te worden in een heidens wordende wereld. Ook wanneer we zien hoevelen van onze vrienden en familie van het geloof vervreemd geraakt zijn. Gods oordeel of heilsplan is een Raadsbesluit en dat ontvouwt de ziener van Patmos en ik denk, ook al zijn er eschatologische passages, dat de rode draad van het boek Apocalyps er een is van aanmoediging voor zijn tijd, voor onze tijd, en ook voor de tijd na ons, hoe lang de wereld ook nog zal duren. Maar Johannes doet dat met beelden van Oud Testamentische profetieën en Joodse apocalyptiek.
Ik heb u uitgelegd wat voor literair genre dat is. De tijd waarin Johannes schreef, was er een van vervolgingen, maar ook nu worden christenen vreselijk vervolgd. In Islamitische landen zoals Turkije, Arabië, Soedan en door Hindoes in Orissa.
Het woord Apocalyps betekent dus niet catastrofe maar openbaring van wat Gods oordeel is over de mensheid en de hoop op verlossing wordt er in uitgedrukt. Het is verkeerd overwegend het catastrofale aspect ervan te benadrukken en er een rampenscenario van te maken, een thriller voor het einde van de wereld.
Nu een woordje over de symbolen van de Apocalyps.
Zo is er het symbool van de vier levende wezens, symbool voor de gehele schepping en de gehele schepping die God verheerlijkt.
Zo is er ook het Lam voorgesteld als geslacht. Welnu, dat is uiteraard een beeld voor Jezus Christus Die gestorven is en men denkt daarbij aan het Paaslam en de uittocht van de Joden uit Egypte. Jezus, ons Paaslam van het einde der tijden, is het Lam Gods dat ons bevrijd heeft uit de slavernij van de zonde.
Zo is er het boek met zeven zegels dat alleen het Lam kan openen. Jezus heeft de Oud Testamentische profetieën vervuld en de definitieve overwinning behaald op het kwaad dat wordt voorgesteld in een reeks van 3 X 7 plagen. De 7 trompetten is daar een reeks van. Maar men moet daar geen chronologische tijdsorde geven aan die opeenvolgende reeksen. Het is gewoon een multiforme manier om dezelfde realiteit te beschrijven van de heilsactiviteit van Christus tot aan het hemelse Jeruzalem (de Apotheose!).
De draak is nog zo een beeld: de Kerk van Rome kan ermee bedoeld zijn, als je er een historische interpretatie wilt aan geven. Maar de draak is ook het antieke serpent, Satan dus die Eva en Adam heeft verleid en die de strijd zal aanbinden met de christenen (het nageslacht van de Vrouw Gen. 3). Maar hij is definitief overwonnen door het kruisoffer van Christus. Dat weet de duivel ook! Maar toch tracht hij er zoveel mogelijk te doen afdwalen van het ware geloof!
Nog zo een beeld is het dier uit de zee (Apok. 13). Men kan daarin het Romeinse Rijk zien. Er is ook een dier van het land, een karikatuur van de Heilige Geest. Het getal van het beest is 666 en dit is een karikatuur van de Heilige Drieëenheid, een pervertering van de Drieëenheid. De duivel wil de Heilige Drieëenheid nabootsen (u weet, de duivel is de aap van God!).
Babylon is een ander beeld. In de Apocalyps bedoelt men daarmee het heidense Rome. Babylon had Jeruzalem verwoest en de inwoners in ballingschap gevoerd. Welnu, het heidense Rome zal hetzelfde doen. In Apok. 17,18 wordt dat heidense Rome de grote prostituee genoemd, gezeten op zeven heuvels. Het gaat hier dus om het heidense Rome. Luther zegde dat die grote prostituee het pauselijke Rome was en de Heilige Mis was voor hem de grootste afgoderij die er bestond. Typisch voorbeeld van hoe de Apocalyps misbruikt wordt, nu nog door de Evangelische christenen en allerlei sektarische stromingen. We moeten dus afstand nemen van al te enge historische toepassingen die de auteur er nooit heeft willen inleggen. Met Babylon bedoelde Johannes (en ook 1 Petrus) het heidense Rome. De Bijbel moet geïnterpreteerd worden in de Kerk.
Het hemelse Jeruzalem is het nieuwe Jeruzalem van hierboven. Dat is de Kerk, volgens Sint Paulus. Het oude Jeruzalem, met zijn tempel, heeft afgedaan en is trouwens vernietigd geworden. De Kerk zal haar definitieve dimensie ingaan in de hemel. Het hemelse Jeruzalem is een beeld voor de toekomstige Kerk in de eindfase! Het is de antithese van de prostituee in hoofdstuk 17. Het is de Bruid van het Lam. Het is een beschrijving ontleend aan Ezechiël 40.
Is het einde van de wereld nabij?
Er is al zo vaak over het einde van de wereld voorspeld geworden. Toen de Vandalen in Noord-Afrika binnenvielen, zegden de christenen dat dit het einde van de wereld was. Toen de Islam zich verspreide als een lopend vuurtje (in minder dan 100 jaar was geheel het Midden-Oosten, Noord-Afrika en Spanje onder de voet gelopen) zegden de christenen ook dat dit het einde van de wereld was. In tijden van economische recessie en religieuze crisis, tijden van geloofsafval zoals we nu zien, is men ook rapper geneigd om er het einde van de wereld in te zien en men leest de Apocalyps met een vooroordeel, d.w.z. met een gekleurde bril op. Als je de Apocalyps leest, moeten de glazen van je bril gewoon transparant zijn en niet gekleurd.
De Antichrist kan een persoon zijn. Luther dacht dat het de paus was en hij was ervan overtuigd dat hij nog gelijk had ook! Ik heb de algemene overste van de Pius X broederschap in een conferentie voor seminaristen in Ecône horen zeggen dat de stoel van Petrus bezet is door de Antichrist.
De Antichrist (Paulus spreekt van de man van het verderf) zal komen vóór Christus glorievolle wederkomst. Maar de Antichrist is reeds aan het werk, er zijn vele Antichristen zegt Johannes in een van zijn Brieven. Oorlogen, vervolging, rampen zijn er altijd geweest. Maar er komt een eindstrijd op het einde van de wereld. Dan zal Christus overwinnen en er zal een Laatste Oordeel zijn en de verrijzenis van alle doden. Wat zijn de tekenen van de eindtijd en van het einde van de wereld en de glorievolle wederkomst? Welnu, dat vroegen de apostelen reeds aan O. L. Heer en de Heer antwoordde daarop: Let op dat niemand u misleidt want er zullen schijn christussenopstaan, die zelfs schijnwonderen zullen doen, charlatans.
De Maitreya is zon figuur die wordt voorgesteld als een christus van de eindtijd.
De Antichrist kan ook een macht zijn en er kan Rome mee bedoeld zijn in de tijd van de apostelen Johannes en Paulus. Zijn nederlaag zal het begin zijn van de definitieve triomf. Het Romeinse Rijk is christelijk geworden. Na het Romeinse Rijk kwamen er allerlei barbaarse koninkrijken en men zag daarin de vederzetting van allerlei apocalyptische profetieën. Dan kwam de Islam en die werd dan weer beschouwd als de Antichrist die het Byzantijnse Rijk zal aanvallen. Gewoonlijk voegde men dan nog wat profetieën toe van eigen makelij: er zou een laatste Griekse keizer komen om de Islam te verslaan en om Jeruzalem te heroveren en de christelijke autoriteit er terug te vestigen (Dat schreef dus een Syrische profeet, de zogenaamde pseudo-Methodius in de 7de eeuw).
In de westerse versie wordt die laatste keizer een Franse koning en die zou komen bij de eerste kruistocht (1095) die een apocalyptische dimensie had. Het 6de hoofd van de draak, daar maakte men Saladin van, de tegenstrever van Richard Leeuwenhart. Het 7de hoofd is dan de Antichrist. In 1213 noemde men zelfs Mohamed de Antichrist aan wie men het cijfer 666 geeft.
Ook nu zien we weer in conflicten in onze tijd de apocalyptische dimensie opdoemen (o.a. de oorlog ik Irak). De dreiging van de Islam is er niet minder om geworden. Integendeel, het religieus en moreel verval is nog niet het einde van de wereld. Er is de dreiging van de atoomoorlog, die heel de wereld kan verwoesten en die dreiging is nog altijd reëel. Maar vooral is het nodig de Boodschap van de Heer te volgen: Wees voorbereid opdat wanneer de Heer komt Hij u niet slapend zou vinden, maar waakzaam in het vervullen van uw plichten.
Dan komt het einde. Opgelet! Op een moment dat je het niet verwacht, komt de Heer. Dat is veel belangrijker dan alle gespeculeer en geprofetiseer over apocalyptische, echte of valse openbaringen, over de eindtijd.
|