Over klimaat is er al veel geschreven en gezegd. En iedereen schermt met de juistheid van de conclusies van de wetenschap. Zeker zij die zich zogenaamde klimaatactivisten noemen.

Ik ga de zin van wetenschap niet ontkennen, zoals religies nog vaak proberen, maar wil wel de mening van wetenschappers relativeren als het gaat om thema’s die terechtkomen in een maatschappelijk debat. En zeker wanneer het gaat over tendensen die zich uitstrekken over lange termijn, en steunen op conclusies getrokken uit complexe modellen. Modellen die alleen maar gecontroleerd kunnen worden door andere wetenschappers, en niet meer via gedachten experimenten die toegankelijk zijn voor het brede wetenschappelijk opgeleide maatschappelijk kader. Laat staan dat mensen zonder wetenschappelijke achtergrond er nog iets zinnigs over kunnen zeggen.

Ik ga daarom een voorbeeld uitwerken dat ik van kortbij tijdens mijn studententijd heb meegemaakt. Het debat is ondertussen achterhaald, en daarom een goede illustratie. Iedereen heeft intussen via feiten, gepubliceerd in verschillende media, de conclusies die de wetenschap toen trok kunnen weerleggen. Waarover het gaat? “Kernenergie? Ja zonneklaar!”.

Wij schrijven 1981. Ik studeerde toen aan de K.U.Leuven, was elke dag bezig met exacte wetenschappen. Omringt met proffen die publiceerden over kernenergie, en hun conclusie was steeds: kernenergie via kernsplitsing is een veilige, duurzame en propere oplossing voor minstens de komende 100 jaar. Intussen zou de wetenschap de tijd krijgen om via kernfusie het energievraagstuk een eeuwigdurend antwoord te geven.

Deze professoren konden studies voorleggen, om hun grote gelijk te bewijzen. Daartegenover stonden toen ook al de groene dromers, die bang waren dat de reactoren “boem zouden doen”. Hun slogan “Kernenergie? Neen bedankt!” Aan de linkerzijde klonk het nog krasser “Atoomstaat, politiestaat!”. De wetenschap stond toen rechtlijnig tegenover een eerder beperkte groep in de maatschappij, die zich zorgen maakte over de impact van kernenergie op ons leven. En er waren geregeld grote betogingen tegen kernenergie. Herkenbaar, niet?

Wel nu, meer dan 35 jaar na de feiten weten we dat de wetenschap het totaal bij het foute eind had:

1. kernfusie, is voor het moment al totaal geen alternatief meer dat nog praktisch realiseerbaar lijkt

2. We weten intussen ook dat de uranium reserves maar van die aard zijn, dat als alle energie van kernsplitsing zou moeten komen, ze na 15-30 jaar zijn uitgeput. Waarom? Wat wetenschappers toen niet in rekening konden nemen: de rasse schreden waarmee China en India hun industrie en economie zouden ontwikkelen. Mede hierdoor steeg het wereldwijde verbruik van energie in die mate dat kernenergie vandaag niet meer voor +100 jaar aan de vraag kan voldoen. Het is daarmee nog eens bewezen dat de mens het concreet moeilijk heeft om te denken over een horizon die langer is dan 5 jaar. Vooral als het gaat om materie die niet in een simpele lineaire berekening kan worden gestoken.

3. Recente ervaring leert ons dat kerncentrales, niettegenstaande alle technologie, ook niet voor eeuwig betrouwbaar zijn, en op termijn een te groot risico inhouden. Op termijn willen we ze gewoon weg.

Waar zijn intussen de wetenschappers gebleven die pleiten voor kernenergie, en het zien als een duurzame oplossing? Ik hoor ze niet. En het debat? Het is al lang verstomd. In België discussiëren we alleen nog over het wanneer van de kernuitstap. Dus de emo ogende kreet van “Kernenergie? Neen bedankt! ”, heeft het gehaald van de wetenschappelijk onderbouwde conclusies. Daarmee ga ik nu niet zeggen dat wetenschap de schop op moet, en we terug moeten naar denkwijzen zoals religies naar voren schuiven of schoven. Hola, dat niet! Maar daar waar de wetenschap zich in een grijze zone bevindt, omdat ze horizonten opzoekt die buiten de grenzen van ons direct menselijk kunnen liggen, daar kunnen we best kritisch blijven. We weten dat ons menselijk denken gehandicapt is in tijd en ruimte. De handicap in de ruimte hebben we door veel vernuftige technieken reeds voor een stuk weten te compenseren. We kijken vandaag naar heel ver, en naar kleiner dan wij kunnen bevatten. Probeer u eens in te beelden dat jij die uit materie bent opgebouwd, uit kleine bouwstenen bestaat die op zich geen materie meer zijn maar een vorm van een soort energiegolf?

En ons denken in de tijd botst zeker op de begrenzingen van ons eigen wezen. En dat staat in schril contrast tot de horizon waarover de aarde zich beweegt. Ook als het over klimaat gaat. De ijstijden van de aarde vonden tussen 2,6 en 1 miljoen jaar terug, om de 40.000 jaar plaats. Daarna vonden ze nog om de 100.000 jaar plaats. De laatste ijstijd duurde tot ongeveer 11.700 jaar geleden.

Je ziet, dat zijn tijdshorizonten die ons menselijk bevattingsvermogen overstijgen. Onze hele beschavingsgeschiedenis is hoe oud? 10.000 jaar? Een mensenleven duurt hoe lang? Wat mij vooral stoort in het huidige klimaatdebat: wij mensen hebben de pretentie om te denken voor de aarde, daar waar de aarde zelf heeft beslist over de cycli heen, welke soort overleeft, welke soort sterft. Zo ligt niet de mens, maar wel een “aardse” klimaatverandering aan de basis van het uitsterven van de mammoet 4000 jaar geleden. Het uitsterven van de mammoet maakte het op zijn beurt een vleeseter als de sabeltandtijger moeilijk om te overleven als soort, en ook die verdween. Misschien dat de aarde al heeft “beslist” dat ze van ons mensen af wil. Wie weet.

We weten verder ook voor het moment nog weinig af van de eigen opwarming van de aarde. Meer nog, dit wordt door klimaatactivisten, en klimaatwetenschappers, vaak genegeerd. Het past niet in hun model, en vooral niet in hun agenda: de temperatuurstijging beperken tot 1,5-2 °C.

Dat de aarde over de laatste eeuwen verder blijven opwarmen is, bewijst o.a. de Celsius Lijn. DIe kan iedereen, met gewoon zijn eigen ogen, gaan bekijken in Scandinavië. Daarvoor heb je geen wetenschappelijk modellen nodig. En dan kan je zien dat de kustlijn over de eeuwen is gedaald. Of beter, het water zakte, of nog beter, Scandinavië komt meer en meer uit het magma naar boven als gevolg van de afname van druk op haar landmassa. Hoe? Door voortschrijdende afname van de ijsmassa die op haar drukt.

Recente wetenschappelijke studies, die ook weeral weinig aandacht kregen, toonden aan dat de eigen opwarming van de aarde nog steeds aan de gang is. En we zouden dan al lang niet meer spreken over een toename van 1,2-2 °C door effecten veroorzaakt door de mens. Neen, het zou gaan om een bijkomende 3 - 5 graden. Het effect veroorzaakt door de mens zal hier dan bovenop komen. Dit maakt dat het huidige klimaatdebat weer past in de typische vorm van zelfbegoocheling die de mens eigen is: we hebben het zelf in de hand.

Als het echter klopt, dat de aarde van zichzelf met nog meer dan 2 graden gaat opwarmen, dan stevenen we recht af op de voorspelde “catastrofes”.

Er zijn een aantal elementen die mij bovenstaande redenering doen geloven: de waarneembare Celsius Lijn, de bewezen opwarming cycli van de aarde zelf. En vooral een aantal paradoxen die de aannames rond de rechtlijnige berekening uit de CO2 curve niet kunnen bewijzen. Paradoxen die in het huidige debat niet aan bod komen. Zoals het feit dat er een vertraagde opwarming was tussen 1998 en 2012. Recent onderzoek toonde aan dat die vertraging het gevolg was van het tijdelijk achterwege blijven van de eigen opwarming van de aarde.

Daarmee wil ik nu niet zeggen dat we niets moeten doen, maar we moeten ons dan vooral gaan wapenen om maatregelen te nemen om de gevolgen van de opwarming “in te dijken” voor zover we kunnen, eerder dan nog steeds te trachten de opwarming te voorkomen. Of stel het zo: inspanningen doen en geld uitgeven om de gestelde klimaatdoelstellingen te halen, zou wel eens weggesmeten geld en verloren moeite zijn.

Hou dus op met onzin te verkopen en begraaf de illusie dat je de planeet kan redden. Die redt haar eigen wel en doet dat al meer dan miljoenen jaren. De planeet heeft ons niet nodig. Wat we wel moeten doen is ons eigen hachje redden, en dat kan je inderdaad niet met de aarde onderhandelen. Dan moeten we verder denken dan onze neus lang is, en inschatten hoe we ons gaan beschermen tegen de gevolgen van de onvermijdelijke opwarming, eerder dan de opwarming nog proberen te voorkomen. En dat debat, is nog helemaal niet aan de gang.

Als het over klimaat gaat is het inderdaad vijf voor twaalf. Alleen lopen we nog de illusie achterna, dat we het in de hand hebben als we de “klimaatdoelstellingen halen”. En in die zin is “Brossen voor de bossen” puberale aanstellerij. Ik vrees dat het al lang vijf voor twaalf is geweest, en dat wij niet meer kunnen doen dan ons afvragen hoe wij ons kunnen aanpassen, aan wat de aarde al lang zelf heeft beslist.