Een tandwiel, tandrad of kamrad is een getand onderdeel van een machine of constructie in de vorm van een wiel of een cilinder dat in combinatie met andere getande onderdelen gebruikt kan worden om beweging over te brengen of van snelheid of richting te veranderen. Een tandwiel brengt ook een koppel over. Een getand wiel dat niet direct, maar – via een ketting – indirect met een ander getand wiel in verbinding staat, wordt een kettingwiel genoemd.

Een tandwiel is een van de oudste middelen om beweging over te brengen. Wanneer de tanden van twee tandwielen in elkaar grijpen, zal het draaien van één tandwiel het andere dwingen om ook te draaien. Door twee tandwielen van verschillende diameters in te schakelen, kan een groter koppel worden verkregen bij een lagere omwentelingssnelheid, of omgekeerd.

Materiaal

Een tandwiel kan van verschillende materialen gemaakt worden. In molens werden en worden overwegend houten wielen met houten kammen (tanden) toegepast. Bij watermolens komen ook gietijzeren wielen met houten kammen voor. Met de opkomst van het gietijzer werden gietijzeren tandwielen gemaakt. Tegenwoordig worden speciale legeringen gebruikt voor het maken van tandwielen. 

hoe werkt een tandwiel en wat is het juist?

Een tandwiel is een soort wieltje. In het midden zit de as. Het tandwiel draait om de as heen. Aan de buitenkant van het tandwiel zitten de tanden. Ze passen precies in de tanden van een ander tandwiel. Met een tandwiel kun je een beweging van één voorwerp naar een ander voorwerp overbrengen. Dat heet een tandwieloverbrenging.

Je vindt tandwielen op veel verschillende plekken. Je kunt er iets mee optillen en ze zitten bijvoorbeeld in een wekker, blikopener, motor, molen, op een gitaar

Er zijn verschillende soorten tandwielen onder andere:

- kroonwiel (of kroonrad): Het grote wiel in een molen heet een kroonrad. Een kroonwiel wordt onder andere gebruikt in horloges en analoge klokken. Het kroonwiel kan wel minder dan 1 cm groot zijn!

kroonrad

- wormwiel: Een wormwiel wordt bijvoorbeeld gebruikt om elektrische garagedeuren te bedienen. De worm is spiraalvormig en staat haaks op het wormwiel en drijft het wormwiel aan. Andersom kan niet, dan blokkeert het systeem. Het mechanisme waarmee je de snaren van bijvoorbeeld een gitaar spant, bestaat ook uit een worm (waar je aan draait) en een wormwiel (waar de snaar omheen draait).

- riemwiel: Een riemwiel zit in een motor van een auto, laat de trommel van de wasdroger of wasmachine draaien, maar ook een rupsband van een tank gaat over een soort riemwiel.

- kettingwiel: Het bekendste kettingwiel zit in je fiets, maar ook achtbanen maken gebruik van kettingwielen.

- kegelwiel: Een kegelwiel vind je in de motor van een auto. Hiermee kan onder diverse hoeken een kracht worden overgebracht. Het kegelwiel loop een beetje schuin.