In onze contreien kenden we vroeger de ijskelders waarin het winterijs lange tijd bewaard kon worden. In het warme Zuiden werd deze bewaartechniek op een minstens even spectaculaire manier toegepast.

Op Madeira bevindt zich deze oude sneeuwput (in het Portugees: poço da neve). De bijlage toont een mooie foto van dit kunstwerk. Dit exemplaar werd gebruikt tot in de jaren ’20 van de vorige eeuw en is nu een stukje cultuurgeschiedenis van het eiland. Beneden, op enkele kilometers afstand, ligt de hoofdstad Funchal.

Een informatiebord in de buurt vertelt het verhaal van deze "Poço da neve".

Durante muito tempo o gelo foi um bem raro na Madeira. A neve e o granizo constítuam a única posibilidade de produzir o gelo necessário nos hospitais e apreciado nos hotéis.
Nesta zona chegaram a existir vários reservatórios para guardar gelo do inverno para o verão. Hoje apenas existe este poço da neve no parque ecológico do Funchal.
Há dezenas de anos sem qualquer utilização o reservatório escavado no solo para manter as baixas temperaturas e impedir a fusão dos grãos do gelo, tem uma interessante cobertura hemisférica construida com lascas de pedra aparelhada a sua forma lembra os “igloos” dos esquimós.
O gelo era transportado em sacos de couro dentro de cestos que homens valentes acarretavam ás costas por veredas declivosas e de piso difícil até á cidade.

Lange tijd was ijs een zeldzaam goed op Madeira. De sneeuw en het ijs waren de enige mogelijkheid om ijs te produceren nodig voor de ziekenhuizen en gewaardeerd in de hotels.
In dit gebied ontstonden verschillende bewaarputten om het ijs van de winter te bewaren tot de zomer. Vandaag bestaat deze sneeuwput nog slechts in het ecologisch park van Funchal.
Al tientallen jaren ongebruikt, heeft de bewaarput, uitgegraven in de bodem om de lage temperaturen te behouden en het smelten van de ijskristallen te beletten, een interessante halfronde bedekking die gebouwd is met scherven van bewerkte steen. Zijn vorm doet denken aan de iglo’s van de eskimo’s.
Het ijs werd vervoerd in lederen zakken binnenin manden die krachtige mannen op de rug droegen langs de hellende en moeilijk begaanbare paden tot in de stad.

Bijlagen:
http://farm3.static.flickr.com/2362/1859631375_242318234d_o.jpg   

Aan de overkant van de Taag – além do Tejo = Alentejo – ligt een land waar de tijd lijkt stil te hebben gestaan. In dit land dat in de zomer kreunt onder een loden zon neemt zelfs de tijd zijn tijd.

De regio is dun bevolkt – “een derde van Portugal voor een twintigste van de Portugezen” - vooral in het Oosten tegen Spanje aan. Veel Portugezen zijn in het buitenland hun geluk gaan beproeven. Ironisch genoeg komen Noord-Europeanen daar nu neerstrijken op zoek naar vakantie en zonnige rust.

De Taag en de geschiedenis trokken er een grens tussen twee Portugese mentaliteiten. Alentejo en Algarve vormen het “moorse” Zuiden en het land aan de rechteroever het christelijke Noorden waar nog altijd meer kerken staan en de bevolking devoter is.

In de negentiende en de twintigste eeuw werd het land beheerst door een handvol rijke machtige families. Met het zweet van de arme landarbeiders maakten zij er de graanschuur van Portugal van. Maar de ellende zorgde wel voor het ontstaan van een rijke keuken vol vindingrijke combinaties.

Bekijk hier het recept elders op deze blog van carne de porco à alentejana of varkensvlees op de wijze van Alentejo in een combinatie van varkensvlees, zeeschelpen en aardappelen.

Het varken is er als een allesetende vleesproducent dominant aanwezig. Het vlees van de porco preto (zwarte zwijn) is zeer smaakvol omdat de dieren tijdens hun strooptochten op het platteland veel eikels eten.

Wie door de Alentejo rijdt doorkruist eindeloze vlakten vol tarwe en kurkeiken. Boven de heuvels van het Parque Natural da Serra de São Mamede torenen de dorpen Castelo de Vide en Marvão uit die eertijds als oninneembare vestingen de grens met Spanje verdedigden. Portalegre heeft mooie negentiende eeuwse gebouwen, kurkproducten en kwaliteitswijnen te bieden. Estremoz, Borba, Rendondo en Monsaraz verleiden de bezoeker met wijn en kleurige keramiek. De Algarve in het zuiden en de Atlantische kust in het Westen zullen de meest veeleisende natuurliefhebber plezieren.

Richting binnenland verkent de cultuurreiziger steden als Beja en het werelderfgoed van Évora. Daar zijn de blikvangers een Romeinse tempel gewijd aan de godin Diana, de kathedraal en de Knekelkapel. Dit merkwaardige bouwwerk is opgetrokken met menselijke beenderen.

Geboren op 25 november 1845 stierf de Portugese schrijver José Maria Eça de Queiroz in Parijs op 16 augustus 1900 aan terminale tuberculose. In de Portugeestalige literatuur behoort hij tot de absolute top.

“De Portugese Zola” werd hij genoemd omdat hij het naturalisme in de Portugese literatuur had geïntroduceerd. Hij werd een polemisch auteur met zijn roman Het vergrijp van Pater Amaro (1875-76) waarin hij de hypocrisie van de kerk aan de kaak had gesteld. Hij wilde “een elektrische schok geven aan dit enorme ingeslapen varken” dat zijn vaderland volgens hem in de negentiende eeuw was geworden. Neef Bazilio (1878) was een overspeldrama en vormde de basis voor een vernietigend beeld van de burgerij in Lissabon. Zijn meesterwerk De Maia's (1888) gaat over een ingedommelde samenleving en volgt een half dozijn personages die zich onledig houden met avontuurtjes en onrealistische plannen.

De laatste jaren van zijn leven was Eça de Queiroz consul in Parijs. Hij schreef er allegorische verhalen (zoals bijvoorbeeld De Mandarijn) en werkte aan een roman, De stad en de bergen, waarin het leven in de deprimerende stad Parijs plaats ruimt voor de verheerlijking van het slaperige platteland van Portugal.

José Maria Eça de Queiroz werd geboren in Póvoa de Varzim als de natuurlijke zoon van José Maria d'Almeida de Teixeira de Queiroz en een “onbekende moeder”. Toen het kind vier jaar oud was trouwden zijn ouders uiteindelijk en kregen nog zes kinderen. Zestien jaar oud ging hij rechten studeren aan de universiteit van Coimbra. Hij zou in de voetsporen treden van zijn vader die een bekende magistraat was.

Aan het einde van zijn studies begon hij te schrijven. Vooral romantische thema’s maar al met realistische beschrijvingen. Zijn meest productieve periode kende hij toen hij Portugees consul was in het Britse Newcastle en Bristol waar zijn meesterwerken het licht zagen.

Zijn werken zijn vertaald in twintig talen en worden vandaag beschouwd als de belangrijkste voorbeelden van Portugees realistische literatuur.

"O que queremos nós com o Realismo? Fazer o quadro do mundo moderno, nas feições em que ele é mau, por persistir em se educar segundo o passado; queremos fazer a fotografia, ia quase dizer a caricatura, do velho mundo burguês, sentimental, católico, devoto, explorador, aristocrático - apontando-o ao escárnio, à gargalhada, ao desprezo do mundo moderno e democrático - preparar a sua ruína."

“Wat willen wij met het realisme? Een schilderij maken van de moderne wereld, met de gelaatstrekken van iemand die kwaadwillig is, door te volharden in opkweken volgens principes uit het verleden; we willen een foto maken, een karikatuur als het ware, van de oude wereld die burgerlijk is, sentimenteel, katholiek, vroom, ontdekkingsreiziger, aristocratisch – want dat spreidt het tentoon tot spot, hoongelach en minachting van de moderne democratische wereld - en die bezig is zijn eigen ondergang voor te bereiden.”

Eça de Queiroz

“Een zakenlunch in Portugal is een iedere dag terugkerend diner van vijf gangen dat aan een ongeveer identiek diner, van zeven tot elf, voorafgaat en waarbij de laatste gang de aantrekkelijkheid bezit dat daarbij geheel uit je geheugen is gevaagd voor welke zaken je ook alweer bij elkaar kwam. En hád je al het voornemen om op de valreep van het dessert zoveel doorzettingsvermogen bijeen te schrapen om drie geiten te verkopen, dan kun je er donder op zeggen dat je na de genadeklap van koffie en aguardente zeven ezels blijkt te hebben aangeschaft.”

Gerrit Komrij, Een zakenlunch in Sintra en andere Portugese verhalen, 1996, Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam-Antwerpen.

De Nederlandse auteur woont al vele jaren in een dorp nabij Oliveira do Hospital. In dit boekje schrijft hij over zijn tweede vaderland, soms met een geamuseerde vrolijkheid, soms met bittere gelatenheid.

Wim Wenders is als cineast een vertegenwoordiger van de Nieuwe Duitse Cinema met een grote internationale reputatie. Toen hem gevraagd werd om een publiciteitsfilm over Lissabon te maken was hij aanvankelijk beledigd maar naderhand beloofde hij een fictiefilm te maken “die de mensen zin zou doen krijgen om naar Lissabon te komen”. En zo gebeurde.

De muziek en enkele opvallende rollen waren voor rekening van Madredeus.

Hoewel het in de loop der jaren aan zijn lot werd overgelaten is het in de wijk Alfama dat het hart van Lissabon slaat. In dit lied drukt de lisboeta, de inwoner van Lissabon, zijn spijt uit dat hij niet meer komt waar hij in gedachten nooit is weggeweest.

Wie nog geen plannen heeft voor de komende jaarwisseling kan met het volgende inspiratie opdoen. In Madeira vindt elk jaar op 1 januari een reusachtig vuurwerk plaats om Nieuwjaar te vieren. Het is zo groot dat het Guinness Record boek het heeft opgenomen. Veel mensen komen het meemaken en de aangename temperaturen zijn aardig meegenomen. 

In veel landen wordt de oudejaarsavond de Sylvesteravond genoemd. Sylvester verwijst naar Paus Sylvester I, die van 314 tot 335 paus was van de Rooms-katholieke Kerk. Hij stierf op 31 december. In Portugal bestaat een legende die Sint-Sylvester aan deze datum verbindt. In navolging van deze legende heeft Madeira jaarlijks één van de grootste vuurwerken van de wereld.

Op 31 december keek de Maagd Maria vanaf een wolk met verdriet uit over de Atlantische Oceaan. Sint-Sylvester wilde haar troosten en vroeg waarom ze zoveel verdriet had. Maria verklaarde het oude Atlantis zo te missen, het prachtige Atlantis waar God een einde aan had gemaakt vanwege het zondige gedrag van de inwoners. Sint-Sylvester stelde voor van die dag een moment van bezinning te maken. Hij wilde dat de mensen een moment zouden hebben waarop ze konden terugkijken op de fouten uit het verleden en konden hopen op een betere toekomst. Er moest dan ook iets vrolijks gebeuren, wat de mensen zich zouden blijven herinneren. Maria vond het een goed plan en haar tranen die in de Oceaan vielen veranderden in parels. Op de plek waar Atlantis lag ontstond zo het eiland Madeira, “de parel van de Atlantische Oceaan”. Op hetzelfde moment werd de hemel gekleurd met prachtige lichten...

Dankzij aanzienlijke overheidsinvesteringen zijn de wegen in goede staat. Toeristische regio's kregen veel aandacht, maar ook de landelijke gebieden werden goed bedeeld. De meeste autosnelwegen zijn tolwegen. Je neemt een ticket aan één van de portagens op de opritten en betaalt bij het verlaten van de snelweg.

Portugese automobilisten hebben de reputatie een agressieve rijstijl te hebben. Ze zouden weinig rekening houden met andere weggebruikers, vooral de zwakkere voetgangers en fietsers. Aan de statistieken van verkeersdoden en –gewonden te zien lijkt dat te kloppen, maar al in de negentiger jaren was ik in Setúbal aangenaam verrast toen de vinnige chauffeurs consequent op het rempedaal gingen staan vóór een zebrapad wanneer een voetganger ook maar aanstalten maakte om over te steken.

Het aantal verkeersdoden is de laatste jaren gedaald maar Portugal heeft nog steeds één van de hoogste cijfers voor dodelijke verkeersongevallen in de Europese Unie.

Bron: CARE (EU road accidents database), Europese Commissie, Directoraat-Generaal voor Mobiliteit en Transport, juli 2010.

De maximumsnelheden zijn: 120 km/u op autosnelwegen, 100 km/u op de vias rápidas, 90 km/u op gewone wegen en 50 km/u binnen de bebouwde kom. De verkeersreglementen komen grotendeels overeen met de Belgische. Zo mag je bijvoorbeeld tijdens het rijden alleen een GSM gebruiken met een handenvrij systeem. Je mag niet meer dan 5 pro mille alcohol in het bloed hebben en niet onder de invloed van drugs rijden.

Net zoals in België is een reflecterend jasje aan boord verplicht. Het moet binnen handbereik zijn en mag niet in de koffer bewaard worden. Telkens je de auto onderweg verlaat moet je het aantrekken.

Bij een ongeval moet je de politie oproepen. Je mag de voertuigen niet verplaatsen. Als je een beroep doet op een pechdienst, controleer dan best eens of de hulp die opdaagt wel degelijk door de gecontacteerde dienst gestuurd werd.

In drukke straten en parkings zijn zelf aangestelde arrumadores de carros actief. Ze wijzen (al of niet legale) parkeerplaatsen aan en rekenen daarvoor op een fooi. Meestal gaat het om dompelaars die er echter niet voor terugschrikken om de auto van een onwillige chauffeur te beschadigen. De Portugezen geven zelf meestal een halve euro.

Het hoogste punt op Portugees grondgebied is de Pico, de vulkaan op het gelijknamige eiland van de Azoren. Maar op het vasteland is dat de Torre, de hoogste berg van de Serra da Estrela.

De top ligt op 1 993 meter hoogte en is goed bereikbaar langs de weg die de steden Covilhã en Seia verbindt. Op het hoogste punt werd een toren (zie foto) gebouwd waardoor de mytische hoogte van 2 000 meter kon bereikt worden.

In de directe omgeving ligt een skistation dat populair is bij de Portugezen met belangstelling voor wintersport. Hoewel er winkels en horeca zijn liggen de logies in de omringende steden waarvan Covilhã, op 20 km afstand, de belangrijkste is.

De Portugezen konden gedurende meerdere maanden de mooiste voorbeelden van hun natuurpatrimonium kiezen. Een website hield zich daar mee bezig en ook wij hebben daarover bericht (klik hier voor het artikel). 650 000 mensen zouden hun stem uitgebracht hebben per telefoon, sms en op de website.
Wil je ook weten welke plekjes van Portugal zij nu het mooist vinden?

Het meer van Sete Cidades is het mooiste zoetwatergebied. Je vindt het op het Azoreneiland São Miguel.

Portinho da Arrábida bij Setúbal heeft dank zij zijn kristalhelder water en aangename temperaturen het mooiste strand van het land.

Wie zal het verbazen dat de laurierbossen (Floresta Laurissilva) van Madeira de prijs wegkaapten van het mooiste bosgebied? Nu nog de toeristische industrie en de grondspeculanten er buiten houden.

Het vulkaanlandschap van het eiland Pico op de Azoren wordt beschouwd als het mooiste reliëflandschap. De Pico is overigens de hoogste top van heel Portugal.

In de categorie grotten zijn die van Mira de Aire de winnaar. In centraal Portugal, op 17 km van het bedevaartsoord Fátima, langs de autoweg naar het Noorden, kan je afdalen naar dit indrukwekkende natuurverschijnsel.

In de Algarve is de Ria Formosa al jaren een veel bezocht kustgebied aan de grens met Spanje. In het natuurpark vind je veel soorten zeevogels waaronder flamingo's.

Onder de beschermde natuurparken is het nationaal park van Peneda-Gerês het neusje van de zalm. Jammer dat het in de voorbije zomer zoveel te lijden heeft gehad van bosbranden.

De Portugezen vinden Viana do Castelo een van de mooiste steden van hun land. De stad zelf heeft een goed bewaard centrum met museumallures en nauwe straatjes waar de tijd stil lijkt te staan. Rondom deze kuststad strekt zich de Minho uit, de noordelijke regio waar de befaamde vinho verde geproduceerd wordt.

Het is het toneel van druk bijgewoonde feesten – zelf beweren ze jaarlijks zeventig - waaronder de Romaria da Senhora da Agonia in augustus. Romarias zijn feesten met een religieuze sfeer die getuigt van een diepe devotie. Optochten over bloementapijten, stoeten met reuzen, een zeeprocessie, eet- en dansfestijnen en vuurwerk maken er vast deel van uit. Hoogtepunt van dit feest is de uitgebreide stoet van jonge meisjes die de lokale klederdracht tonen. De overdadige juwelen zijn van verfijnd goudsmeedwerk en worden met grote trots gedragen.

Zopas de laatste roman van Saramago gelezen. In het Portugees, want een Nederlandse vertaling is nog niet voorhanden. Op de flap staat: "De geschiedenis van de mens is het verhaal van zijn meningsverschillen met god, hij verstaat ons niet en wij hem niet." Toen het boek voorgesteld werd, eind 2009 in Penafiel, ontstond beroering omdat Saramago zei dat de samenleving vermoedelijk beter af zou zijn zonder de bijbel.

De roman Caim is een ironische hervertelling van het verhaal van Kain, zoon van Adam en Eva, die zijn broer Abel om het leven bracht. God zendt hem na zijn misdaad op een tocht door de tijd en de ruimte van het Oude testament. Hij ontmoet mensen en engelen, verhindert de kindermoord van Abraham, is getuige van de val van de stad Jericho en van de meedogenloze verwoesting van Sodoma en Gomorra, beleeft mee de met satan in scène gezette ruïnering van de gelovige rijkaard Job en de aanbidding van het gouden kalf. Terloops heeft hij nog een amoureuze verhouding met een steenrijke dame die daarmee een loopje neemt met alle morele waarden.

Het gaat hem schijnbaar voor de wind maar de broedermoordenaar heeft het alsmaar moeilijker met de wreedheid van een god die ook onschuldigen straft, die getrouwen nodeloos op de proef stelt en in feite de wereld gebruikt als speelgoed. Hij gaat daarover met hem in dialoog, want was god van in den beginne al niet bij machte om de misdaad van Kain te voorkomen?  Maar tevergeefs. God blijkt een cynische tiran te zijn. Ter gelegenheid van de zondvloed zal Kain hem dan ook met gelijke munt betalen.

"De bijbel is een handboek voor slechte moraal die een machtige invloed heeft op onze cultuur en zelfs op onze levenswijze." Saramago had het ook over “een wrede, jaloerse en onverdraaglijke god die alleen in onze hoofden bestaat.” De zonde is dan weer een instrument van de kerk om de mensen, en hun lichaam, onder controle te kunnen houden.

Bij de voorstelling in het Noord-Portugese Penafiel zei Saramago dat hij niet geloofde dat katholieke gelovigen beledigd zouden zijn "omdat die toch de bijbel niet lezen". Hij voegde er nog aan toe: "Joden zou ik misschien wel kunnen beledigen, maar dat kan mij niet schelen." De katholieke woordvoerder van de Portugese bisschoppenconferentie vond dat het om een publiciteitsstunt ging. Een joodse woordvoerder meende dat Saramago de bijbel niet kent en maar oppervlakkig begrijpt.

Calouste Sarkis Gulbenkian (1869 -1955) was een zakenman van Armeense afkomst. Hij leefde in Londen, Parijs en Lissabon. De Calouste Gulbenkian Stichting (Fundação Calouste Gulbenkian) in Lissabon is zijn belangrijkste erfenis.

Hij studeerde in Londen en was naderhand betrokken bij de oprichting van Shell, de oliemaatschappij. Hij had de gewoonte om voor elke transactie waaraan hij later meewerkte vijf procent commissie te rekenen. Dat leverde hem de bijnaam Mister Five Percent op. Gulbenkian vergaarde zo een enorm fortuin. Daarmee bracht een aanzienlijke kunstverzameling bijeen. In 1942 week hij uit naar Portugal waar hij tot zijn dood leefde in een hotel in Lissabon.

Met zijn fortuin werd de Fundação Calouste Gulbenkian opgericht. Die stichting houdt zich bezig met de bevordering van de cultuur en met liefdadigheidsprojecten. Zij beheert onder meer zijn kunstcollectie die bij zijn dood geschat werd op 15 miljoen dollar en te zien is in het Museu Calouste Gulbenkian in Lissabon.

De bezoeker wandelt er langs eeuwenlange kunstgeschiedenis, tussen chinees aardewerk en oosterse tapijten, kunst uit Egypte, Griekse en Romeinse kunst. Verder zijn talloze werken van Westerse kunst te zien. Van vroege boekdrukkunst over Renaissance en Barok (Rubens en Rembrandt) tot voorbeelden van moderne stromingen in de schilder- en beeldhouwkunst (Manet en Rodin). Een letterlijk schitterende afsluiter is een selectie van de Franse juwelier René Lalique (foto's).

Wie dat wil kan op hetzelfde domein ook het museum voor moderne kunst bezoeken, het Centro de Arte Moderna José de Azeredo Perdigão. Het toont Portugese en Britse kunst vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw en de vele waardevolle schenkingen die het sinds de vijftiger jaren kreeg van overal in Europa.

De cataplana schijnt afkomstig te zijn van de Algarve, maar wordt vandaag de dag in restaurants overal in Portugal en elders klaargemaakt en geserveerd in de typische bolvormige kookpan.

Voor een hoofdgerecht voor 2 personen heb je nodig:
1,2 liter venusschelpen, kokkels, mosselen of andere tweekleppige schaaldieren, als ze maar leven en nog in de schaal zitten
1 grote ui, in dunne plakken
2 of 3 eetlepels olijfolie
2 of 3 aardappelen, geschild en in blokjes gesneden
110 gr varkensvlees en 50 g chouriço, in dobbelsteentjes gesneden. Anderen gebruiken kip of diverse stevige soorten vis.
Zout
2 el witte wijn
Verse fijngehakte koriander voor de afwerking. Kan vervangen worden door peterselie.

De bereiding.
Venusschelpen en kokkels zet je 2 uur in koud water in de week om het zand eruit te krijgen. Mosselen schrob je grondig en je haalt er de baard af. De verse schaaldieren moeten altijd levend de pan in gaan.
Maak dan een stoofpot. Fruit de plakjes ui aan een kant van de cataplana heel voorzichtig in de olijfolie tot ze zacht en goudbruin zijn. Reken hiervoor vijfentwintig tot dertig minuten. Wanneer de ui stroperig en goudkleurig is, voeg je de aardappelen en het varkensvlees (of de andere ingrediënten) toe. Doe er een beetje zout bij en bak vijf minuten op laag vuur. Voeg de schaaldieren en de wijn toe en klik het deksel vast. Laat tien minuten koken op matig vuur, draai de pan om en kook tien minuten aan de andere kant. Als je een gewone pan gebruikt doe je het deksel er op en laat je de inhoud twintig minuten stoven zonder het deksel op te tillen. Schud de pan zo nu en dan.
Bestrooi met koriander en serveer met hompen brood om de saus te doppen en de vingers af te vegen.

Bekijk hier hoe een echte chef de cataplana serveert.


Meer goede informatie over de Portugese keuken vind je op deze website

1. Etenstijd
Portugese restaurants sluiten van 3 uur ‘s middags tot 7 à 8 uur ‘s avonds. Tussendoor kan je wel een kleine snackbar of een fastfoodrestaurantje open vinden, maar een echt goede maaltijd moet je zoeken tijdens de gewone openingsuren.
(Op de foto Cervejaria Trindade in Lissabon)

2. Betalen voor brood en olijven
Het restaurant serveert je onmiddellijk een bordje met lekker brood, olijven en boter, soms aangevuld met sardienenpasta, kaas of hesp. Als de rekening komt zal je merken dat alles wat je dan aangeraakt hebt apart bij te betalen is. Goed om weten voor wie nutteloze discussies over de rekening wil vermijden.

3. Drugdealers in Lissabon
Ook de inwoners van Lissabon zelf hebben er een hekel aan, de drugdealers in de wandelstraten en de cafébuurten die iedereen aanklampen om hasjiesj of iets anders te kopen. En die kan het niet schelen wie er staat op te kijken. Gewoon ferm nee zeggen, ook als ze je blijven achtervolgen, tot ze eindelijk doorhebben dat het je menens is.

4. Portugese autobestuurders
Men zegt wel eens dat er een kleine rallyrijder schuilt in elke Portugees. Misschien een beetje overdreven maar feit is dat de dodentol op de Portugese wegen één van de hoogste van Europa is. Daar tegenover staat dat ze zeer welwillend zijn als ze moeten stoppen voor een zebrapad.

5. Service
In een familierestaurant of een kleine winkel zal men je graag ter wille zijn. Maar de werknemers van de winkelketens en de horecazaken hebben het heel moeilijk om zich wat in te spannen voor hun klanten. Misschien dat de lage lonen in Portugal er iets mee te maken hebben?

6. Het is er goedkoop
Vergeleken met West- en andere Zuid-Europese landen is Portugal bijzonder goed geprijsd. Zeker als je de platgetreden toeristische paden verlaat. Uit eten gaan en openbaar vervoer spannen de kroon. Geen wonder dat de Portugezen zo veel op restaurant te zien zijn.

7. Wijn en eten
Portugese wijn is bijzonder lekker en goedkoop. En je vindt er alles, stevige rode Douro met klasse en landwijn van de Alentejo, de jonge sprankelende vinho verde en de zoete honinggele Moscatel, de Madeira- en de portowijnen. Daarenboven is de Portugese keuken om van te smullen! Sardienen, inktvis en zeevruchten, maar ook heerlijk varkensvlees. En de nagerechten zijn zoet maar in een overweldigende variatie.

8. Vriendelijke mensen
Portugezen zijn een verbazend aangenaam volk. En naarmate je ze beter leert kennen wordt duidelijk hoe extreem gastvrij ze zijn. Ze zullen je thuis uitnodigen of op een feest dat ze met grote regelmaat organiseren. Op straat negeren ze nooit een vriendelijke groet en als je de weg zoekt zullen ze de uitleg doen met handen en voeten.

9. Ze spreken nauwelijks vreemde talen.
De meeste jonge Portugezen spreken vrij aardig Engels. Maar dan vooral in de plaatsen die toeristen bezoeken. De zeldzame senioren die ooit elders in Europa gewerkt hebben kunnen nog een mondje Frans spreken. Maar daarbuiten zijn vreemde talen volslagen onbekend. En dan blijkt juist dat de vreemdeling die probeert zich uit de slag te trekken met enkele woordjes Portugees kan rekenen op de grootste sympathie.

De Portugese gitaar wordt guitarra genoemd en is een snaarinstrument dat hoofdzakelijk wordt gebruikt in fadomuziek. Meestal doet het dienst als begeleidingsinstrument, maar het wordt ook solistisch bespeeld. Het heeft een peervormige houten klankkast en twaalf stalen snaren.

Instrumentbouwers in Portugal hielden zich vooral bezig met het bouwen van luiten. Deze instrumenten werden echter steeds minder gebruikt omdat spelers overstapten op geïmporteerde Engelse gitaren die een muzikaal groter speelbereik hadden. De instrumentbouwers gingen zelf Engelse gitaren bouwen en gebruikten daarvoor hun eigen kunde en vaardigheid. Dat zorgde ervoor dat het instrument evolueerde tot het instrument dat we nu kennen als de Portugese gitaar.

Eén van de beste spelers van de guitarra was Carlos Paredes. Hij was een uniek symbool van de Portugese cultuur omdat hij als speler en componist bijdroeg aan de bekendheid en de populariteit van de Portugese gitaar. Hij behoort tot de fadostroming van Coimbra. Zijn leven in Lissabon inspireerde veel van zijn composities. Hij is bekend als De meester van de guitarra en als De man met de duizend vingers.

Op 1 448 km van het Portugese kust en op ongeveer 2 000 km van het Amerikaanse ligt deze eilandengroep in de midden van de Atlantische Oceaan. Hij bestaat uit negen bewoonde eilanden. Evenals Madeira vormen ze een autonome regio binnen de republiek Portugal.

De Azoren hebben de grootte van een kleine Vlaamse provincie (een totale oppervlakte van 2 247 km²) en het aantal inwoners van een stad als Gent (ongeveer 250.000 mensen). Tussen de westelijke eilanden en de oostelijke liggen zo’n 500 kilometer. De grootste stad is Ponta Delgada en ligt op het oostelijke eiland São Miguel. Het eiland Terceira is het drukst bevolkt.

Klimaat
Doorgaans wordt pas over de Azoren gesproken in het weerbericht. Het hogedrukgebied dat erboven ligt, zorgt namelijk voor de winden die ons weer bepalen. Niet dat dit een bijzondere zegen is voor de eilanden zelf. Het klimaat is er standvastig maar vochtig. De Golfstroom levert gelijkmatig gemiddelde temperaturen aan tussen 14 en 25 graden, het hele jaar door. En ’s ochtends sta je vaak op onder een rijzende mist of een druilerige regen die tegen de middag plaats ruimt voor een stralende zon. Niet voor niets is de plantengroei tropisch en spreekt men er over de “Groene eilanden”.

Vulkanisme
De Azoren liggen pal op de onderzeese Mid-Atlantische bergrug. In feite is het een reeks van bergtoppen die nog net boven het water uitsteken. Maar diep in de oceaan is er voortdurend vulkanische activiteit. De eilanden zijn bezaaid met schilderachtige kratermeren en borrelende geisers. En die worden terecht uitgespeeld als toeristische troeven. Het meer bij het stadje Sete Cidades wordt genoemd als één van de meest aantrekkelijke toeristische plaatsen van het land.
In de restaurants van Furnas onder meer kan men cozido bestellen. Een pot met vlees, worst, kool en aardappelen wordt dan in een buisachtige hol in de hete grond (zie foto hieronder) neergelaten en enkele uren later serveert het restaurant de gare ingrediënten.

Veeteelt
Veel van de oppervlakte is in cultuur gebracht als weide- en landbouwgebied. Het weideland wordt afgebakend met kilometerslange rijen hortensias. Overal lopen de zwart-wit gevlekte koeien te grazen. En op de Portugese tafels zijn de melk en de boter van de Azoren in overvloed aanwezig.

Zopas vernomen dat schrijver José Saramago overleden is. Ondanks de hoge leeftijd toch een kleine schok. Hoewel hij de laatste twee decennia in onmin leefde met de Portugese autoriteiten is de minister van cultuur naar Lanzarote gevlogen om zijn lichaam terug naar Portugal te brengen. Portugezen laten hun helden uiteindelijk toch niet achter.

Klik hier voor een gesprekje van Saramago met de VRT vijf jaar geleden.

Het voetbal speelt een overheersende rol in de sportbeleving van de Portugees. Dat blijkt onder meer uit het succes van de sportkrant A Bola (“De bal”) dat het meest gelezen dagblad is zowel in Portugal zelf als bij emigranten elders.

Onder de meest bekende landgenoten rekenen zij talrijke voetballers. De man met de voetbalnaam Eusebio is hét voetbalicoon. Hij was afkomstig van Mozambique, toen nog een kolonie, en werd de zwarte parel genoemd. Met Benfica en de nationale ploeg werd hij in de zestiger en zeventiger jaren van de vorige eeuw de meest gelauwerde voetbalspeler. Hij was een uitzonderlijk topschutter en maakte bijna evenveel doelpunten als hij wedstrijden speelde.

Rond de eeuwwisseling was Luís Figo gedurende twintig seizoenen de grootste Portugese speler. Hij bouwde een carrière uit in eigen land (Sporting Lissabon) maar ook in de topclubs van Spanje (FC Barcelona en Real Madrid) en Italië (Inter Milaan). Vandaag legt hij zich toe op zijn andere passie, het theater, en geeft les aan de toneelschool van Madrid.

De absolute top vandaag is de Madeirees Cristiano Ronaldo. Na zes seizoenen bij het Engelse Manchester United en de duurste transfer totnogtoe (94 miljoen euro) speelt hij nu bij Real Madrid. Hij behoort bij de best betaalde voetballers ter wereld. Zijn benen liet hij verzekeren voor 100 miljoen euro.

In deze wereldbekertijden staat alles in het teken van Koning Voetbal. Overal staan televisietoestellen aan. In grote winkels en restaurants is het overigens de gewoonste zaak van de wereld dat de klanten én het personeel een voetbalwedstrijd zitten te volgen op een televisiescherm.

De Portugese wijnbouw kent enkele types van versterkte wijnen die wereldvermaard zijn. De porto- en de madeirawijnen zijn gekend, al is het maar “van horen zeggen”. Wanneer de moscatel ter sprake komt wordt menige wenkbrauw gefronst.

De druif bepaalt de smaak van de wijn. Bij de moscatel is dat de muskaatdruif. Oorspronkelijk is dat een Italiaanse druif, maar in Portugal wordt ze vooral geteeld in twee streken, die rond Favaios (Alijó) langs de Dourorivier in het noorden van het land en nabij Setúbal, gelegen tussen de mondingen van de Taag en van de Sado. Beide regio’s leveren daarmee de Moscatel de Setúbal en de Moscatel de Favaios op, een zoete cognackleurige wijn.

Om dergelijke versterkte wijnen te produceren wordt het gistingsproces gestopt met alcohol zodat de suikers niet allemaal omgezet worden. Madeirawijn wordt zelfs gedurende een drietal maanden opgewarmd. Het hogere alcohol- en suikergehalte maakt de wijnen dan meer geschikt als dessertwijn of als aperitief.