Sagen,legenden,ware feiten rondom Zedelgem Een bundeling van verhalen en dergelijke rond Zedelgem .
02-04-2014
De eeuwige jager.
In de streek rond Zedelgem komt veelvuldig de 'sage' voor van de Eeuwige jager. Eens is het een Koningszoon een andere keer een boerenzoon zelfs de zoon van een 'Duitsche Schaper' . De plaats,niet verwonderlijk, de bossen rond het kasteel van Wijnendale en zelfs de Munckebossen tegen Waardamme. Hierna verteld als de Eeuwige Jager van Wijnendale.
In de nabijheid van Wijnendale, eens de veblijfplaats van de graven van Vlaanderen, woonde een boer wiens zoon die in plaats van het land te bewerken en zijn vader behulpzaam te zijn liever in de bossen ging jagen. Meer dan eens had de vader hem dit verboden maar de zoon nam geen acht van deze woorden.en bleef volharden in zijn leven . Jagen,jagen en nog eens jagen. Wanneer de boer op zijn sterfbed lag, riep deze nogmaals zijn zoon om hem een laatste waarschuwing te geven. Doch de zoon was hieromtrent doof en trok opnieuw met zijn meute honden het bos in...
De stervende boer, door wanhoop getroffen, vermaletijdde zijn zoon en sprak een 'ijselijke' vloek uit ; "Jaag dan voor eeuwig en altijd !"
Vanaf dit ogenblik bleef de verdoemde zoon in het bos rondwaren en dus voor eeuwig en altijd jagen. 's Nachts hoorde men hem roepen; "Tjagouw,Tjagouw" en dikwijls weergalmde het gedraaf van zijn paard en het geblaf der honden...
Het liefst jaagde hij in de bosstreken. Volgens sommigen hoort men hem nog met zijn honden door struik en heg 'varen'.Anderen vertellen dat de eeuwige jager de gedaante aangenomen geeft van een grote 'nachtuil' die met scherp 'geschreeuw' door de bossen vliegt.
In de laatste eeuw zijn de oude bossen bijna volledig verdwenen en geeft de Eeuwige Jager zijn 'heil' elders gevonden.
Tijdens W.O.I was er op het grondgebied Aartrijke een heus "vliegveld" !
Er was reeds enige activiteit anno 1914 toen de Duitse Marine luftschiffer Kompagnie onder leiding van een zekere kapitein Stein er zich kwam vestigen. Begin 1917 waren er Duitse marinesoldaten toe in Aartrijke die de werken dienden aan te vatten voor de aanleg van een 'vliegveld'.
Dit vliegveld was gelegen aan de 'Torhoutstraat', recht tegenover het toenmalige 'oude mans huis'.Nadat de grond er een beetje 'effen' was werden er allerlei boeren uit de omgeving opgeeist om met 'tolen' het werk verder af te maken. Ook tal van burgers uit Torhout en Eernegem werden voor deze werken ingezet. De omwonende landbouwers werden met het probleem gekonfronteert dat ze bijna al hun bouwland en weiden kwijt waren aan de bezetter. De oppervlakte van het vliegveld werd geschat op een 16 -tal ha. Grote houten hangars rezen op langs de zijkanten van het veld. Volgens plaatselijke bronnen kwam het in de maand mei de "Bayrische Jagdstaffel nr 16 " er zijn intrek nemen. Zij zouden er niet te lang verbleven hebben en werden vervangen door de piloten en personeel van het pas opgerichte"1°Marine-Feldjagstaffel". Dit smaldeel werd later overgeplaatst naar Koolkerke. De reden voor dit was een betere verdediging en controle van de Brugse achterhaven en de controle over de kanalen Brugge-Oostende en Brugge-Zeebrugge. Want immers Koolkerke was beter,dichter, gelegen dan Aartrijke voor deze taak . Anderzijds bood Aartrijke wel het voordeel dat het was gelegen op het traject dat geallieerde vliegtuigen dienden te volgen om bv. Brugge te bereiken vanuit Noord-Frankrijk. Algauw werd een vliegveld opgericht te Snellegem, een betere strategisch punt. In de onmiddellijke omgeving van het kanaal (Brugge-Oostende), Oostende, Brugge en een ander punt was dat er in Jabbeke een belangrijk , Duits, munitiedepot was.
Op 18 juni begon men met de aanleg van dit vliegveld, het was gelegen aan de Zeeweg Zuid.En omdat er nog gewassen op deze velden stonden,dienden nu ook de schoolkinderen te helpen om de 'paardebonen' en erwten uit te trekken. Het militair personeel nam zijn intrek in het -leegstaand- kasteel van Baron de Maere d'Aertrijke. Een 'raar' detail is hier dat voorheen Duitse Troepen al het meubilair uit het kasteel weggehaald hebben(verwoest en geplunderd dus) Dit moesten ze nu terug halen om de officieren en personeel een behoorlijk onderkomen te geven.
Het duurde dan ook niet lang vooraleer de eerste bommen op Aartrijke zouden vallen. Op 14 Augustus werd het vliegveld gebombardeerd door de geallieerden . Echter zonder schade of gewonden. Op 11 September echter werd een zwaar bombardement uitgevoerd op het vliegveld waarbij één Duits toestel werd vernietigd en twee inwoners van de gemeente licht gekwetst. Op 25 September was er nogmaals een "raid" die enkel wat 'putten' maakte in het vliegveld en de toenmalige brouwerij Depuydt getroffen werd doch zonder veel schade .
...Pater Baeten s.c.j. van het kasteel ter Loo te Loppem wist een verhaal te vertellen over "zijn" spook..
Op ter Loo, te Loppem, was het jaren geleden de gewoonte dat op de avond voor kerstdag de gravin al het volk, met name pachters en landgebruikers uitnodigde om pannekoeken te komen eten. Onveranderlijk werden die pannekoeken gebakken in de grote haard in de ridderzaal.
Nu gebeurde het dat de graaf en de gravin kort na elkaar stierven. Zijn zoon nam zijn ambt over en huwde met iemand met een Franse,lange naam, wie ook bekend stond als uitermate gierig! De jonge graaf had haar er op gewezen over de gewoontes van zijn moeder en vader.
De gierige gravin was echter "doof op dat oor". Kerst avond naderde en de jonge graaf nodigde zijn pachters en landgebruikers uit voor naar oude gewoonte, pannekoeken te komen eten. En op het vastgestelde dag en uur waren ze daar om pannekoeken te komen eten !
"Het zullen franse pannekoeken zijn dit jaar" gnuifde Seppen Penninck die al op de hoogte was van de gierigheid van de nieuwe gravin.
De gravin niet "opgezet" met al die "boeren" in huis ,liep zo vies als een oorebeest. Maar de graaf had de kokkin allang opdracht gegeven de pannekoeken te bakken daar "madame" het niet kon of wilde.
'tWerd acht ,negen uur, iedereen zat aan tafel met een kappertje bier of een tas koffie met een borrel. En de kokkin sloeg deeg dat het kletste.
Zo werd het middernacht voor dat ze er erg in hadden. De kokkin maar deeg kloppen en kletsen en wachten tot de deeg rees. Ondertussen vertelde het volk over gebeurtenissen van het voorbije jaar. De koster had ,zoals elk jaar, zijn verhaal verteld van ene meneer hosperatus of honoratus, ieder jaar hetzelfde maar ieder jaar toch ietsjes anders, afhankelijk van het geestelijke verrijking. Ze hadden allen al gebeden voor de overleden graaf en gravin en uiteindelijk ging de eerste deeg in de pan ... het sloeg juist twaalf uur...de koek was nog niet doorbakken of ze hoorden allen een holle stem die riep : "Ma'k val'n "
Muisstil werd het,alleen 't vrouwenvolk 'kwetterde' voort. Van danig babbelen hadden ze niks gehoord. De gravin wel , al verstond ze geen Vlaams, maar ze werd zo wit als een lijk van de schrik. "Ma'k val'n" !? Zelfs de honden kropen met hun staart in hun gat onder de tafel! "Ma'k val'n ? " Zo'n drie keer. Hol klinkend en duidelijk, drie keer na elkaar. Alleen de kokkin 'poerde' niet. De kokkin was een integer ,christelijk mens. Ze had al veel meegemaakt en had gene schrik. Toen de "stem" voor de derde maal gevraagd had of hij mocht vallen riep zij ,doodkalm,terug : "Val maar, maar val in God's naam niet in mijn koekepan !" Op hetzelfde ogenblik kletterde iets door de schoorsteen... een been...een been zonder vlees...zo ene van 'pietje den dood' die op menig doodskaartje stond. 't Been rolde tot halverwege tussen de haard en de schraagtafel. Geen mens die nog een woord sprak. De kokkin echter bakte onverstoord verder en toen ze zo'n pannekoek of tien had klonk het weer door de schouw :"Ma'k val'n ?"
Val maar, antwoordde de kokkin, maar in God's naam niet in mijn pan ! Er donderde weer een been naar beneden uit de schouw en dat ging zo een poos door.
't Een en het ander viel ; een ribbenkast,diverse benen ,nog wat klein gebeente en ten slotte ...een doodshoofd ! Jawel een doodshoofd. en dat net toen de kokkin klaar was. Toen ging zij met haar laatst gebakken pannekoek zelf aan de tafel zitten. En zie 't geraamte rammaseerde zich zelf en ging mede aan tafel zitten! Rechtover de graaf en gravin. Ieder keer dat de gravin , niet toegevend aan haar angst,een pannekoek wilde nemen "stekte" de ongewone bezoeker deze voor haar neus weg. Toen het op de kerke toren één uur sloeg was het geraamte plots weg.Onder zijne stoel lagen er wel enkele pannekoeken. Het jaar daarop heeft de gravin zelf gebakken !!
Bron : Spokerijen in het Brugse Vrije.
Duiding : Kasteel Ter Loo , anno 1946 kochten de priesters van het Heilig Hart te Loppem het kasteel dat ooit toebehoorde aan Ridder de Schietere de Loppem, genaamd "Het Goed Ter Loo",gelegen langs de steenweg Brugge-Torhout. Reeds in 1325 wordt het reeds vermeld in 'leenboeken'
Snellegem is ,nu,een buur-gemeente van Zedelgem, en daar spookte het ook !
Aan "Sissen" lag er een waterput op de hoek. Zijn vrouw is daar wel vijftig keer ingesmeten door 'den waterduivel'.
Misschien was de vrouw dronken ,zodat ze er zelf inviel , maar de gebuurte dacht altijd aan "den waterduivel".
Als een waterduivel je in het water gooide of trok mocht je geen kruisteken maken of god aan roepen anders kon je er niet meer uit !
Bron : West-Vlaams Sagen boek.
Met dien waterduivel is het minder goed afgelopen. Verplancke had al dikwijls gezegd, aan wie het horen wilde, dat hij dien waterduivel eens een goede afrossing zou geven als hij nog een keer op zijn hielen zat. En dat deed hij ook! op een goede keer pakte hij hem vast en stak hem onder een 'kuip', waarop hij een kruis legde. De waterduivel was er echt niet goed van, door dat kruis kon hij namelijk niet vanonder de kuip. Verplancke had zijn goesting...
Bron : West-Vlaams Sagen boek.
Mijn grootvader woonde indertijd langs de boskant bij Zerkegem, waar verschillende beken zijn.Op de hoeve waren twee paarden die's nachts meestal in de weide bleven als het zomer was. Zijn zonen merkten eens op dat er 's nachts drie paarden in de weide rondliepen in plaats van hun twee. s'Morgens was de vreemdeling verdwenen (het vermeende derde paard) De zonen vertelden hun verhaal en kregen de volgende 'wijze' raad . Als ge een knoop kunt leggen in de staart van dat vreemde paard, dan kunt ge het dier behouden . Doch let wel op, het moet een rechtse knoop zijn want dat paard is 'den waterduivel' De zonen waren onverschrokken en slaagden erin op een avond het paard te vangen en een 'rechtse' knoop in zijn staart te leggen. En waarlijk, 's anderendaags hadden ze drie paarden ! De hele dag lieten ze het werken met hun andere paarden, ploegen en trekken. Het beest zweette geweldig. Toen het dier 's avonds met de andere paarden in de weide losgelaten werd , werd het niet meer gezien in de nacht , het was dus een waterduivel...
Eertijds was het grondgebied van Zedelgem(Loppem) zo niet afgebakend als tegenwoordig, Nu 'valt' St.-Michiels onder Brugge maar ooit was dat anders, En natuurlijk verhalen (spoken) kennen geen 'grenzen'. We hebben dus een Rijselsestraat in Loppem en een Rijselstraat in St.-Michiels waarschijnlijk is dat dezelfde weg vanuit Brugge richting Rijsel (Fr.).
Het nu verdwenen kasteel genaamd " De Rode Poort" , Rijselstraat 231 te St.Michiels, kende zijn oorsprong in de 15° eeuw en werd anno 1880 verbouwd in de neorenaissance stijl. Wat enkel nog rest van dit kasteel is het oorspronkelijk jachtwachtershuis . Het huis ,onlangs gerestaureerd, lag in wat we de 'voorhof' van het kasteel zouden kunnen noemen. Het is een mooi met torentjes versierd gebouw dat onder de naam 'spookhuis' nog vrij goed bekend is onder de 'ouderen' van Loppem.
Iets over het "spookkasteel ,de rode poort" stonden twee lage huisjes. Ze stonden 'n eind in het veld en kwamen ook vaak onder water te staan.
Als het een dag regende kwam langs daar immers het water van Loppem en Oostkamp samen in de "Kerkebeek" De huisjes en de grond werd bijgevolg "de Motte" genoemd.
Tussen Brugge en Zedelgem ligt er nogal een groot bos die de naam draagt van Tillegem bos. Ik hoorde van een Loppemenaar vertellen dat er 's nachts om twaalf uur (middernacht) in het bos een lijkstoet rondgaat. Stil trekt de stoet dan door het bos en een moedig toeschouwer kan gemakkelijk de lijkkist en de dragers ervan onderscheiden Tevens zou men een "kruisdrager" kunnen zien.
(Bron : Sagen verzameling & Heemkundige kring Ronse)
...Aan het kasteel, hier ietwat verder, spookt het ! S'nachts om middernacht kan men daar een processie zien ,een lijkwagen doch zonder paarden !
(Bron: Sagen verzameling ,Zedelgem)
...Eén en ander is er ook te doen bij het Tillegem kasteel te St.-Michiels, daar was het geheimzinnig ! In één der kelders-toegegeven dat ik het zelf niet gezien heb - zijn er sporen, bloedsporen op de muren! Men heeft reeds enkele malen deze 'weg' te vegen maar telkens komen ze er terug !
(Bron : Sagen verzameling, St.Andries)
... Aan het Tillegem kasteel was er een poel.Die werd in de volksmond de "kavelake put" genoemd. Ooit zou daar in die put een lijkkoets ,met paarden en al in gereden zijn !
Op de baan van Ruddervoorde naar Torhout, was er een groot omwald boerenhof met een woning van wel drie verdiepingen hoog. Rond 1835 woonde daar ene Melia Dumont, de oudste dochter van een familie van tien kinderen. Al vanaf haar vijftiende zorgde ze voor haar familie daar beide ouders overleden waren.Boven dit huis scheen een kwade hand te regeren. In de jaren dat de familie er verbleef kwam het ene ongeluk na het andere op hen over. Tegenslag met het vee, tegenslag met de oogst de dood door ziekte van beide ouders. Het was werkelijk een kwade hand die regeerde over het hof ! Toen ze huwde verliet ze het goed. De nieuwe eigenaars besloot het "hof" volledig af te breken. Bij deze afbraak vinden de nieuwe eigenaars drie geraamten onder de vroegere keukenvloer. Bij d'ene lag een zak met goudgeld,bij de tweede lag een pijp en bij het derde skelet een wandelstok van "heel bijzonder maaksel". volgens de volksmond waren dat de "tempeliers"
Bron : Volksverhalen uit Oost en West Vlaanderen / West-vlaams sagenboek Dhr. Hervé Stalpaert./boek ; Van Veurne tot Maaseik.
Vroeger sprak iedereen met lof over de "Tempeliers" die dapper streden in het heilige land. Daar kwam verandering in als gevolg van het besluit van de Franse Koning Filips de Schone de tempeliers te vervolgen tot ter dood ! En de "gewone" mens die liever het slechte dan het goede van iemand geloven, hielpen hierin mee. Wie kent niet volgende uitspraken : Drinken als een tempelier of vloeken als een tempelier .
Historiek : De Orde van de Tempeliers of de Tempelorde ( Orde van de arma ridders van Christus en de tempel van Salomo) was een rooms-katholieke monnikenorde die ten tijde van de kuistochten een Heilige strijd voerden tegen de moslims, bezetters van het Heilig Land. Ze waren gestructureerd als een ridderorde en dus erg militair ingesteld. Na de val van de Latijnse Staten heeft de toenmalige Paus de tempelorde opgegeven (1312) De Franse koning Filips de Schone nam het tot zijn taak de tempeliers te vervolgen en ter dood te brengen. De tempeliers werden, onder meer, beschuldigd van ketterij.
Op 14/2/2006, werden bij werken aan een hoeve in de Rijselsestraat te Loppem delen van een menselijk skelet gevonden. Via de politie en het parket kwamen de beenderresten, terecht bij fysisch antropoloog Marit Vandenbruane, consulent voor het centrum voor gerechtelijke geneeskunde UZA en tevens werkzaam bij het Vlaamse Instituut voor her Onroerend Erfgoed.
Uit de analyse van de beenderen kon heel wat afgeleid worden.Alle beenderen behoren toe aan 1 persoon. Het skelet is echter niet compleet bewaard, er zijn fragmenten teruggevonden van het schedeldak en bovenkaak, van de onderkaak en het gebit, van de wervelkolom, van de borstkas, van de linkerheup, van beide bovenarmen, van het rechter onderbeen en de rechtervoet. M.a.w. er ontbreken vele beenderen vele beenderen. Op basis van de typische geslachtskenmerken aan het bekken (smal en kleine 'ingang') en de schedelresten ( prominente wenkbrauwbogen, hoekig kaakbeen) kan worden afgeleid dat het hier gaat om een persoon van het mannelijk geslacht. De sterfteleeftijd ligt tussen de 25 à 30 jaar, nauwkeuriger 27 jaar. De beenderen als het gebit zijn volgroeid .De lichaamslengte ligt rond de 1,66cm (Dit kon worden bepaald op basis van het rechter scheenbeen) De persoon was ,normaal, stevig gebouwd. Daar de teruggevonden schedel niet volledig is kan er geen gezichtsreconstructie doen. Op het rechter sleutelbeen is een letsel aanwezig dat verwijst naar chronische overbelasting van de schouder ligamenten. Het volwassen gebit vertoont hevige slijtage sporen en serieuze cariës, de rechter bovenkaak bevat drie grote kaakbot -abcessen met daarbij weggerotte tanden.Er zijn ook sporen te zien van groeistoornissen aan het tandglazuur welke kunnen verwijzen naar stress en ziekte in de kinderjaren.
Op basis van de 'toestand' van het skelet en de gebitstoestand (die verwijst naar een vreselijk slechte mondhygiëne) en in combinatie van de nabijheid van een oude site (Hoeve verbonden aan het nu verdwenen kasteel) wordt het skelet als een archeologische vondst bekeken. De oude breuken (vnl. aan ribben en armen) wijzen op een verstoring in de bodem. Er zijn ook sporen aanwezig van plantenwortels die zich hebben vastgezet aan het bot.De bruine verkleuring van de beenderen komt door begraving in natte grond.
Aanvankelijk dacht men dat het om een buik-lig positie ging omdat het bekken omgekeerd in de bodem lag. Maar bij nader inzien blijkt dat de eerste 7 borstwervels wel nog in hun originele positie liggen , dus met hun uitsteeksels naar onderen toe, dus in rug-lig positie.
Het hoofd lag naar het westen gekeerd zo kunnen we spreken over een christelijke 'begraving'
Ruddervoorde is ook een buurgemeente van Zedelgem en daar is/was het ook niet pluis.
De Witte Geit.
Op een zondagavond kwamen twee boeren van hun staminee. Ze woonden in elkaars gebuurte en heetten beide Karel.
Het sloeg net middernacht op de kerktoren als ze ter hoogte waren van de 'duiker' op de baan van Ruddervoorde naar Torhout, in de nabijheid van het 'Tempeliershof'.
Zegt den eersten ; 't is twaalve, de spoken komen op !
Karel antwoord ; 'tis nu dat de toveressen en de spoken verkeren .
Zijn woorden waren net uitgesproken als ze plots een lawaai horen, daar naarst hun in het water !
Er kwam een witte geit uit het water die een 'wilde'kreet uitschreeuwde terwijl ze een lange keten achter haar sleepte.
Beide Karels keken naar elkaar en zetten het op een lopen...
Dansende Sneeuwwitte Geitenbok.
Op het spookkasteel aan 't sas van Ruddervoorde, lag er een 'arduinen zulle'.Op een dag gingen ze die 'zulle' met twee kruiwagens halen.
Toen ze thuiskwamen met die last waren beide doodmoe van het zware labeur. Om middernacht hoorden ze een geit mekkeren. Daar geven ze geen verdere aandacht aan. Maar ietsje later slaat die geit mat haar poten op het venster. Ze kijken met verbazing door het raam en zien een grote sneeuwwitte geitenbok staan dansen op die 'zulle'. Dat gebeurde zo'n twaalf nachten na elkaar.Hierna hebben ze de 'zulle' teruggevoerd naar het 't sas. Als je nu om middernacht passeerd aan die 'zulle' kan het gebeuren dat je die geitenbok zie dansen...
Waardamme is geen deelgemeente van Zedelgem maar grenst er toch aan en daar er vroeger geen grenzen bestonden voor geesten en spoken ja zelfs voor sagen is dit iets wat er verteld werd in menig herberg .
De naam van de gemeente was vroeger "Waaromme" zegden de mensen. Ge moet weten, daar kwam eens een ridder gereden, in vol ornaat,en toen hij de toren van de dorpskerk zag ,vroeg hij een voorbijganger :
'Vriend , hoe heet dit dorp ?'
"Waaromme" antwoordde de man.
'Ik vraag u hoe het dorp heet ! ' herhaalde de ridder gestoord.
"waaromme" zei de man nog eens.
'Hou ermee op mij voor de gek te houden of ik rij je tegen de vlakte" riep de ridder.
'Maar waaromme' zei de boer. En de ridder reed hem tegen de vlakte !!
Om dergelijke misverstanden en ongemakken te voorkomen hebben ze van Waaromme dan maar Waardamme gemaakt.
In Loppem langs de Rijselsestraat had je daar een kasteel,een spookkasteel. Niemand durfde erin, want iedere nacht kwamen daar tovenaars.Wanneer de tovenaars verzamelden was daar muziek te horen maar ook een geweldig 'krakeel'. Een 'koewachter' die geen vrees kende geeft daar eens gaan zien. Ge tovenaars hielden hem een ganse nacht gevangen en lieten spoken ,geesten verschijnen . De arme man zou het nooit meer vergeten...
Als kind waagde geen mens langs "de motjes " te gaan . De "motjes" waren moerassige gronden vol lis, boomstronken en met talrijke rootputten langs de Rijselsestraat waar ooit het kasteel stond. Er werd verteld dat bij het invallen van de duisternis, geesten en waterduivels, met kettingen aan hun hals op en neer in het water plonsden zodoende je op die manier probeerden om je in het moeras te lokken of je binnen te trekken in het kasteel .
...Catelijne Verbauwen werd in 1611 in opdracht van het Brugse Vrije drie dagen en nachten na elkaar met de 'halsband' gepijnigd. Elke morgen en elke avond werd ze onderzocht door een geneesheer, die een schriftelijk attest over haar fysieke conditie moest afleveren aan de rechtbank ...
...Aan Catelijne Verbauwen was hij (de duivel ) verschenen als een ruwharige hond, maar in de gevangenis dook hij (de duivel) op als de schaduw van een kind die langs haar rok streek zonder haar aan te spreken. Later verscheen hij op het 'steen' in Brugge als een jongen van 9 à 10 jaar, gekleed in het zwart, met een zwarte hoed en een pluimp op die hoed. Op de vraag, gesteld door de heren rechters, of dien duivel zwart van vel was antwoordde ze bevestigend en wist tevens te vertellen dat hij een platte neus had, een scheve mond en dat zijn voeten rond waren met pinnen en leken op een mensenhand die 'geklauwd ' was...
...Catelijne was eens tegen zonsopgang naar de sabbat gegaan met haar duivel, Bardo genaamd. In de buurt van de kasteelbrug van Tillegem werd 'een mei' opgezet. Een man gekleed in een versleten, zwart kazuifel van lijnwaad droeg daar een soort mis op. De kelk was een uitgeholde raap gevuld met water.Een stukje raap werd al hostie opgegeven. De 'mis' duurde niet zolang en daarna werd er gedanst...
...Catelijne Verbauwen vertelde aldus haar levensverhaal (op de pijnbank ) in detail. Eerst had de duivel haar geboden dat ze God verlochende,daarna had hij geeist dat ze zich zou omdraaien als de priester de heilige hostie ophief in de mis.En ze had met de 'Boze' contact gehad in de gevangenis! Maar naarmate de beul de pijniging opdreef werden haar verhalen talrijker en uitvoeriger...
...Tijdens een periode in haar leven gekenmerkt door allerhande miserie had de Boze zich vertoond in de gedaante van een jonge man, helemaal in het zwart gekleed en met een hanenpluim op zijn hoed.Tegen betaling had hij "betrekkingen" met haar. Op vraag van de rechters omtrent deze handelingen antwoordde zij dat zijn 'natuur' en zijn lichaam koud waren en dat zijn ' lid ' niet zo groot was als van haar man ...
Bron : Het gevecht met de duivel, heksen in Vlaanderen. F.Vanhemelryck.
De eerste op de lijst, waarschijnlijk het oudste heksenproces, is dat van Margriete Achtels. ( Brugge 1468)
De beschuldiging luidde dat zij op bovennatuurlijke wijze verscheidene mensen had vergiftigd.
De rechtbank van de 'proosdij' van Brugge veroordeelde haar op 1 oktober 1468 tot het levend verbranden aan de staak. Tot afschrikwekkend voorbeeld werd haar verkoolde lijk nadien op een rad tentoongesteld ...
De jongste op de lijst,waarschijnlijk het laatste proces van heksenverbranding ,was dat van Martha van Wetteren (Belsele 1646)
Als jonge weduwe werd Martha verdacht van hekserij.Een getuige beweerde dat zij hem beloofd had hem in de magie in te wijden als hij met haar zou huwen. Een andere getuige vertelde de rechters dat de beschuldigde hem grote diensten bewezen had; ze had zijn schapen van de pokken genezen en een gestolen koe weer in de stal gebracht. Om het graan te doen groeien had ze hem bevolen een hond te doden,het dier in stukken te snijden en de delen op zijn akker te verspreiden.Een andere getuige kwam met het verhaal dat Martha haar aan een rijke echtgenoot had geholpen met haar toverkunst en dat deze na zes weken huwelijk stierf en dat de getuige geheel zijn fortuin erfde zoals Martha had voorspeld.
Martha werd veroordeeld door de 'vierschaar' van Sinaai-Belsele op 24 juli 1684. Op 23 oktober 1684 werd zij als heks levend verbrand te Belsele
De heksenlijst kan men o.a. terugvinden op : wikipedia
Het geloof in duistere machten, heksen en tovenaars is een universeel verschijnsel dat zowat bij alle volkeren, rassen wordt aangetroffen.
Ook in onze contreien is dit geloof steeds aanwezig geweest en dit zelfs tot in een vrij recent verleden. Men geloofde werkelijk dat heksen,vrouwen die de gedaante van een kat of zelfs van een haas,geit konden aannemen verantwoordelijk waren voor de dood van kinderen,vee of een slechte oogst. Soms waren er ook wel "goede" heksen die dieren en mensen konden genezen. Doch men was in het algemeen bang voor die andere soort van heksen.
Deze algemeen verspreide opvatting inspireerde ook de wetgevers die straffen stelden op het beoefenen van toverij. In onze streken waren het gewone schepen banken, rechtscolleges dus die "rechtspraken". Deze schepen "rechtbanken" waren dus ook verantwoordelijk voor de eventuele ondervraging,vervolging en rechtspraak en uitvoering van de uitgesproken "straf". Deze rechtbanken getuigden van een buitengewone wreedheid zeker tot de laatste helft van de 17°eeuw. Na 1650 loopt het aantal "executies" wel terug en de laatste executie in Vlaanderen was in 1684 te Belsele.
Van deze heksenwaan werd ook een Loppemse vrouw het slachtoffer, namelijk Catelijne Verbauwen. We kennen haar geschiedenis uit de strafbundels die in hun geheel zijn bewaard in het rijksarchief van Brugge. Uit deze stukken blijkt dat Catelijne een vranke vrouw was die niet op haar mond gevallen was en ook menig man van weerwoord kon dienen. Dit werd blijkbaar niet in dank afgenomen door haar mede-dorp bewoners!
Catelijne was dus Loppemse van geboorte en getrouwd met ene Joos Spins. Met haar man woonde ze in een hoeveke die ze in gedeelde pacht hadden met ene Pauwel Van Hove. Bij de verdeling van de opbrengst van de oogst, kwam het tot een woordenwisseling. Pauwel Van Hove zou een "partijtje" land voor zich alleen gehouden hebben. Verder bij een herbergbezoek zou Catelijne, Pauwel publiekelijk verwijten gemaakt hebben. Pauwel was hiermede niet "gediend". Hierop volgend begon het Pauwel op te vallen dat hij de laatste tijd een zeer grote sterfte had gekend onder zijn vee. Hij begon verdenkingen te koesteren dat zij ,Catelijne,weleens een heks kon wezen. Hij durfde zelfs in het openbaar en in het bijzijn van de pastoor van Loppem, haar een " Toveresse" te noemen. Op 14 maart 1611 legde Pauwel Van Hove klacht neer tegen haar wegens toverij bij de schepenbank van het Brugse Vrije.
Het bestuur en de rechtspraak in het Brugse Vrije, waaronder ook het hedendaagse Zedelgem valt, was dus de rechtbank die deze klacht behandelde. Men begon met het advies te vragen aan de Aartsdiaken van het Bisdom en een plaatselijk onderzoek. Op 27 Oktober 1611 werd Catelijne aangehouden beticht van "Toverie". Zij werd in het Steen te Brugge opgesloten. Vanaf 29 oktober tot 3 december (1611) werd Catelijne verhoord,gepijnigd,gegeseld en met 'duimschroeven' in 'den halsband ' geplaatst. Aldus kwamen de schepenen van de rechtbank van het Brugse Vrije tot een vonnis. Catelijne Verbauwen werd tot de vuurdood veroordeeld.Eerst zou ze gewurgd worden voor verbrand te worden en tenslotte zal haar verbrande lichaam opgehangen worden op het Galgeveld .
Uit het strafdossier weten we dat Catelijne gehuwd was met Joos Pins en beiden hadden hun onderkomen op het erf van Pieter Pane te Loppem.Er bestaat een goede kans dat deze hofstede de herberg-hofstede " de Swarten Hoop" was , hoek van de Rijselstraat en de Molendreef.
Pauwel Van Hove zou in 1590 pachter geweest zijn van "het hof van Steenlandt" eveneens in de Rijselsestraat te Loppem.
Ook een wederkomend iets in de sagen en legenden is : de mare hebben of zelfs "den ouden Man krijgen".
Betekenis ; De Mare, een kwelgeest, een plaag voor mens en dier. De Mare wordt beschreven als een buitengewoon zwaar gewicht dat zich op de borst vastzet en drukkend blijft.
Een jonge man ging uit vrijen op een hoeve in mijn gemeente.Op een avond was hij rond middernacht bij zijn lief. De moeder van het meisje was aanwezig en samen maakten ze veel plezier en vertelden en maakten veel "leute". Doch omstreeks twaalf uur viel haar hoofd neer, ze sliep niet, ze ademde niet ze gaf geen enkel teken van leven ! De jongen wilde de vrouw verzorgen doch de dochter, zijn 'lief' dus, sprak: Alles is nutteloos, moeder is "weg" over een uur zal ze wel "terug" zijn. De jongeman hield het voor gezien en verliet zijn 'lief' om nooit meer terug te keren. De moeder was namelijk 'de mare' en om middernacht ging die 'weg'.
Bron : West-Vlaams sagen boek I / H. Stalpaert.
Het kwam vroeger voor dat kinderen "den oude man" kregen. Hun lichaam en gezicht werd dan gans gerimpeld, Naar men aannam was dit het werk van een heks.
Remedie : het kind laten 'belezen' door de paters...
De Duitse Schaper wordt veel vermeld in sagen en legenden hier in de streek van West-Vlaanderen.
De vroegste vermelding is van 1870; De Duitse Schapers waren meestal deserteurs, soldaten die hier kwamen en om hun levensonderhoud te bekostigen 'Toverden ' ze.
Bron : opgetekend in W.-Vl. anno 1965 .
Duitse schapers; schaapherder, zoals blijkt uit onuitgegeven archiefstukken waren de 'duitse schaapherders' die voor 1814-1815 in West-Vlaanderen verbleven uit Nederlands-Limburg afkomstig. De Herder(schaper) was een belangrijk figuur op diverse boerderijen. Hijzelf beschouwde zich niet als een werkman, wel als specialist, fier op zijn vaardigheid en stielkennis.
Toen grootmoeder nog niet zolang gehuwd was, stak er eens een 'vreselijk'onweer op! Het was in de periode van het loof scharten (onkruid wieden).De havermout struiken stonden nog op het veld.Het onweer kwam razendsnel aanzetten en de 'wiedsters' vluchten ter beschutting onder de haverstruikjes. Grootmoeder begon luidop het St.-Jans evangelie te bidden terwijl de wind hevig tekeer ging.Toen het onweder voorbij getrokken was en de 'wiedsters' weer te voorschijn kwamen stelden zij vast dat zover ze het St.-Jans evangelie konden horen, de struiken recht stonden ! Al de andere struiken buiten de gehoor cirkel lagen tegen de grond .
Verhaald te Aartrijke.
Het St.-Jansevangelie
Grote kracht werd toegeschreven aan het eerste hoofdstuk van het evangelie volgens Sint-Jan. Die tekst werd vroeger gelezen op het einde van de mis en werd het 'laatste evangelie'genoemd. In de volksmond heette het "Sint-Jansevangelie". De vreemde en geheimzinnig aandoende woorden hebben waarschijnlijk sterk tot de volksverbeelding gesproken. Voor de gewone, simpele gelovige was dat inderdaad een tekst die ver boven hun begrip ging
Het is dan ook geen wonder dat er aan het bidden van dat evangelie, hogere krachten werden aangeroepen.Vooral tegen het onzichtbare kwaad, de duivel en zijn trawanten. Tegen ongedierte en slecht weer. was het bidden ,lezen van het St.-Jansevangelie een afdoend middel . En in volksverhalen en sagen komt het St.-Jansevangelie veelvuldig voor.
De volledige tekst luidde als ;
In den beginne was het Woord en het Woord was bij God, en het Woord dat was God !
Dat was in den beginne bij God.
Alles is door hetzelve geworden en buiten hetzelve is niet één ding geworden.
Wat geworden is, daarin was het leven en het leven was het licht der mensen.
En het licht schijnt in de duisternis en de duisternis nam het niet aan.
Er stond een mens op, van godswege gezonden, met name Johannes.
Hij kwam tot getuigenis, om te getuigen van het licht, opdat allen geloven zouden door hem.
Hij was het licht niet, maar kwam om het licht te getuigen.
Het ware licht was dat, hetwelk iedere mens verlicht.
Komende in de wereld was het in de wereld en de wereld is door hem geworden.
En de wereld heeft hem niet gekend. Hij kwam in het zijne en de zijnen namen hem niet aan.
Maar aan al dezen die Hem aangenomen hebben heeft hij de macht gegeven om kinderen Gods te worden.
Aan hen die in zijn naam geloven: die niet uit bloed, noch uit de wil des vleeses, noch uit de wil eens mans,
Langs de baan Zedelgem-Aartrijke was een stee waar de familie Adriaens woonden, reeds in de tijd van Napoleon! In dien tijd was één van de Adriaensen wethouder (schepen) van de gemeente. Het is algemeen bekend dat Napoleon toen die tijd soldaten nodig had, meestal moesten boerenzonen optrekken. De wethouder zorgde ervoor dat zijn zonen uitgeloot werden. Nijd en afgunst heerste er in onze contreien omdat geen enkel "zoon" van Adriaensen opgeroepen werd. De mensen zeiden dat hij een hart van steen had en dat hij ter zijner tijd zou veranderen in steen. Toen Adriaensen stierf had hij acht zonen . Tijdens de nacht van zijn overlijden werd een briefje onder de deur geschoven waarop te lezen stond dat de kist moest gedragen worden door de zonen.Langs de weg naar de kerk hoorden ze steeds geklots in de kist. Toen ze de kist neder plaatsen hoorden verscheidene anderen dat ook. Er werd geroddeld en gezegd dat er stenen in de kist zaten in plaats van het stoffelijk overschot van wethouder Adriaens.
Anno 1947 werd de kerk verbouwd en boven het graf van Adriaensen moest een muur gesloopt worden. Een nakomeling van Adriaensen
was toen Burgemeester van Zedelgem en paste goed op de kist van zijn voorvader maar uit nieuwsgierigheid heeft men ze geopend en er zaten inderdaad stenen in !
Feiten ; Van 1882 tot 1885 was er een Burgemeester : August Adriaens
Van 1860 tot 1871 was er een schepen ; Hendrik Adriaens.
Van 1879 tot 1882 was er een schepen : August Adriaens. Bron ; Archief Zedelgem
Simon van Aertrycke was in de 14°eeuw burgemeester van Brugge. Een afstammeling van een oude Vlaamse familie. Hij werd vooral bekend om een ophefmakend,gedurfd gebaar van trots bij een bezoek aan het Franse hof in 1351.
In 1351 vergezelde hij met enkele schepen van zijn geboortestad de graaf van Vlaanderen, Lodewijk van Male naar Parijs. Ter ere van de graaf had de Franse koning de Vlaamse heren uitgenodigd op een feestmaal. Zoals de gewoonte was werden de hoogwaardigheidsbekleders hun plaats toegewezen aan tafel waar op de stoelen kussens lagen voor hun comfort ietwat te verhogen. Echter voor de plaatsen ,stoelen die voor de Vlaamse edelen bestemd waren niet !Toen Simon van Aertrycke en zijn gezellen dit zag trokken zij hun kostbare mantels uit en gebruikten die als kussens.Na het feestmaal lieten de Vlamingen hun mantels liggen, toen zij daarop attent werden gemaakt, gaf Simon van Aertrycke het befaamde antwoord; Wij Vlamingen, zijn niet gewoon de kussens van de stoelen mee te nemen als wij een maaltijd hebben gebruikt !
In dien tijd, voor de regering van Lodewijk VII, was het gebruikelijk dat genodigden e.d de stoelkussens mochten meenemen van de tafel waarbij men door de vorst uitgenodigd was.
De aanleg van de Torhoutse Steenweg (Baan Brugge-Torhout) werd voltooid in 1754.Oorspronklijk zou de weg,baan een tracé volgen dat zuidelijk op de kerk van Torhout was gericht en noordelijk op de naald van de O.Lieve vrouwe toren van de gelijknamige kerk te Brugge. Een kaarsrecht tracé zoals het de regel was in de Oostenrijkse tijd ( 1740-1780) Maar noodgedwongen werden enkele vijvers en moerassige gronden tussen Zedelgem en Loppem ontweken.Onder andere met een bocht ter hoogte van de Abdij van Zevenkerken...een bocht die er nu nog altijd is.
Het was in de buurt van de 'watermeulen', een herberg en bedrijf, dat in november 1781 een akelige vondst werd gedaan. In een sloot onder wat bladeren lag een menselijk hoofd ! Half ontvleesd,uitgedroogd en met lege,zwarte oogholtes. Wat verder een romp die vermoedelijk ooit bij het hoofd had gehoord . In lompen gekleed, kleurloos en ontrafeld maar niet verrot !
- Er werd verteld dat de framassons door de duivel bezeten zijn en dat ze in ruil voor geld hun ziel verkocht hadden.
Het contract werd ondertekend met hun eigen bloed. Ook wist een "framason" wanneer hij ging sterven...
- Er werd gezegd dat de framassons verzamelden onder een 'duiker' in de kruisstraat te Veldegem.
- Een "duiker" is een koker vormig constructie die is bedoeld om ,onder wegen, wateren met elkaar te verbinden .
Een paar vrienden waren s'avonds op weg naar huis toen ze ter hoogte van de duiker in de kruisstraat een paar vreemden zagen.
De vrienden trokken al hun mes maar besloten toch de vreemden te vermijden en een omweg te nemen want dat waren framassons .
Zo was er een keer een framasson die zijn einde volde naderen en besloot naar de pastoor te gaan omdat die hem meschien kon helpen zijn dood uit te stellen. De pastoor gaf hem de raad luidop het St-Jans evangelie voor te lezen aan een kind in de kerk. Zo gezegd , zo gedaan. Maar terwijl hij luidop het evangelie voorlas greep hij de hand van het kind vast. Daarop werd hij plots opgenomen en hangde hij in het ijle in de nok van de kerk. Onderwijl was er een stem te horen die luidop sprak ; Zwicht je van een onschuldig kind !
