Gent, 20 juni 2021
Aan: het College van
Burgemeester en Schepenen van de Stad Gent
Stadhuis
Botermarkt 1
9000 Gent
Via GentInfo
Geacht College van
Burgemeester en Schepenen,
Graag geven wij bij
deze onze zienswijze naar aanleiding van de Mobiliteitsplannen (oude en nieuwe)
voor Gent.
Voetgangers vergeten
Inzake de
mobiliteitsplannen voor Gent. Daar zien we dat de voetgangers niet echt als een
aparte mobiliteitsmodaliteit zijn opgepakt. Daarmee blijven noodzakelijke
maatregelen voor de diverse en inclusieve mobiliteit van voetgangers te veel
buiten zicht en blijven de daarmee gepaard gaande dilemmas bij verdeling van
schaarse ruimte onzichtbaar.
Want die dilemmas
zijn er wel degelijk, vooral als het gaat om de (in wezen oneigenlijke) vraagstukken
van verdeling van de niet-auto-ruimte tussen fietsers, voetgangers én
bijvoorbeeld, terrassen.
Te voet gaan, wandelen, lopen, wachten
wat is
een Voetganger?
In de voorliggende
concepten Mobiliteitsplannen wordt de vervoersmodaliteit lopen te weinig
benoemd. Wij merken dat er ook geen consistente en volledige visie is op wat
een voetganger, lopen, nu eigenlijk is, wat de rol in de openbare ruimte is
en wat je ervoor moet doen. Niet voor niet horen we ten onrechte regelmatig de
term wandelen wat verwijst naar recreatief lopen, wat slechts één van de
vormen van lopen is en zeker niet de meest voorkomende (alhoewel de laatste
tijd dit fors in opmars is).
Veel vaker komt
namelijk het functionele lopen (vaak i.s.m. het Openbaar Vervoer) plus het verblijven
voor. Er is inmiddels een schat aan richtlijnen en ontwerpadviezen voorhanden
waarmee al die vormen van lopen goed gefaciliteerd kunnen worden. Wij weten dat
er mogelijks een aparte Voetgangersnota (of iets in die zin) in de maak is,
maar uiteindelijk hechten wij er meer aan dat voetganger in de generieke
mobiliteitsplannen zijn plaats krijgt.
De Voetganger als peanuts
De voorliggende
mobiliteitsplannen bevatten lijsten van te nemen maatregelen, maar de
voetganger ontbreekt daarin telkens als aparte categorie. Er is een hardnekkig
misverstand dat dit wel aan de orde kan komen bij de uitwerking in van de
concrete plannen. Dit zou jammer zijn, want we zien tal van voorbeelden waarin
het lopen bewust als eerste modaliteit wordt genoemd en als primaire placeholder
voor de notie van een leefbare stad.
Het gaat niet enkel om
vierkante meters, maar dus ook om hoe je mensen buiten krijgt, in de openbare
ruimte. Met enkel ruimte kom je er dan niet. Want mensen lopen niet in een lege
stad. Zij gaan pas lopen als het niet enkel veilig is, maar ook aangenaam.
Zo zijn voetgangers en KMOs bijvoorbeeld elementen die elkaar kunnen
versterken en zo samen de leefbaarheid van de wijk, de stad, maken. Met andere
woorden alle plannen zouden steeds geënt moeten zijn op een samenhangende
aanpak van woningbouw, infrastructuur en, meer dan dat, leefbaarheid als
ultieme toetsing moeten bevatten.
Juist voetgangers hebben de menselijke maat
nodig en zijn daarmee de peanuts van de leefbaarheid. Tel het aantal
voetgangers in een straat en je weet genoeg over de leefbaarheid aldaar!
Inclusiviteit en diversiteit
Te weinig aandacht
voor de voetgangers betekent dat mensen die op lopen zijn aangewezen buiten
spel te komen staan. Het gaat hierbij om zelfstandig wonende ouderen, mensen
met een beperking, minderdraagkrachtigen en zij die op grond van andere
overwegingen (cultuur) geen gebruik van de fiets maken, kortom heel veel
Gentenaars worden te veel uitgesloten in het Gentse beleid.
De auto, Openbaar Vervoer en micro transport
Minder autos, maar
hoe dan? Een alternatief voor de auto is naast de fiets, het bieden van een
goede Openbaar Vervoersvoorziening. Van belang voor: ouderen, mensen met een
(visuele) beperking, minderdraagkrachtigen of mensen die uit andere overwegingen
geen gebruik van de fiets maken. Juist bij de laatste meters voor en na het Openbaar
Vervoer komen goede veilige en prettige voetgangersvoorzieningen om de hoek
kijken. Dat wordt wel onderkend in plannen, maar ze bevatten geen enkele
concrete aanwijzingen over functioneel efficiënt, veilig (voor slechtzienden,
kinderen en andere voetgangers en tenslotte zeker ook vrolijk (aantrekkelijk,
verrassend, geborgen en groen) LOPEN. Steden als Singapore laten zien hoe je
binnenstedelijke mobiliteit kan centreren rond lopen in combinatie met slimme
hubs voor verder reizen en logistiek.
Te weinig wordt gekeken
naar mogelijkheden voor public- micro e-transport waarmee ook de laatste meters
naar de voordeur op nieuwe manieren kunnen worden afgelegd door mensen die niet
kunnen fietsen of voor wie dat niet past binnen de eigen cultuur en
levenswijze. De gemeente zou, gezien het grote belang voor de stad, dit niet
aan private initiatieven moeten overlaten maar het als zorgplicht voor haar
burgers moeten oppakken, met stadspas en al.
Voetpad als restruimte voor alles
Een mobiliteitsplan
gaat de facto ook over het vraagstuk van het verdelen van de schaarse openbare
ruimte. Auto, fiets, loper en groenvoorzieningen vechten om voorrang en
concurreren mee in de verdeling van die schaarste. Maar er is ook behoefte aan
terrassen, plekken om vuilniszakken te stallen, fietsenstallingen, openbaar
meubilair voor de deur...we willen veel in de openbare ruimte en terecht! Maar moet
dat allemaal op het voetpad? Slalommen tussen vuilnisbakken, fietsen en
terras-zitjes is niet zo leuk voor de Gentenaar, maar een gemeente heeft ook
een zorgplicht voor mensen met een beperking, ouderen etc...
Fiets te gast
Het Fiets-te-gast
concept zien wij steeds vaker gebruikt worden om moeilijke keuzes over
schaarse ruimte uit de weg te gaan. Dat is naïef en ongewenst. Fiets-te-gast
veronderstelt een bepaald, overigens niet nader omschreven- gedrag van
fietsers, dat praktisch niet handhaafbaar is gebleken. In de praktijk nemen de
fietsers de openbare ruimte in en worden voetgangers gedwongen tot wat in de
motorwereld defensief rijden, dus defensief lopen wordt genoemd: vooraf al opzijgaan
om ongelukken te voorkomen. Dat betekent dat het voetpad de facto een fietspad
wordt waar voetgangers worden gedoogd, te gast zijn. Dat er geen ongelukken
komen is dan niet verwonderlijk, maar veilig en vrij lopen is dit niet en de
facto wordt voetgangersruimte omgezet in fietsruimte. Des te sterker zal dit spelen
als het fiets-te-gast label op een doorgaande fietsroute wordt geprojecteerd
Vooral de minder fitte, of minder oplettende voetganger o.a. kinderen en
ouderen - zijn de dupe. De stedelijke overheid heeft een zorgplicht voor alle Gentenaars.
Openbaar Vervoer, lopen, fietsen en groen: het
gouden kwartet
Deze vier elementen
van de openbare ruimte zouden centraal moeten staan in de plannen. Samen zorgen
ze voor een leefbare openbare ruimte. Als de openbare ruimte niet veilig en
aangenaam is dan nemen mensen de auto.
Groen is - net als
ruimte voor lopen - onmisbaar voor een leefbare openbare ruimte. Een stad die
gedomineerd wordt door auto- en fietsverkeer en waar voetgangers in de marge
worden gedrongen, is een onleefbare en een onveilige stad.
Klimaat
Het is goed dat er een
Mobiliteitsplan is. De doelen van de plannen zijn beperkt tot de bereikbaarheid
en de woningopgave. In geen van de notas wordt de urgentie benoemd van de
klimaatopgave waaraan Gent moet voldoen. Het lukt alleen als de enige echt duurzame
en gezonde vervoerswijze en dus zeker ook het lopen - al of niet in combinatie
met Openbaar Vervoer - de hoogste prioriteit krijgt.
Hulp
Wij missen in alle
plannen een inspirerende uitwerking hoe dit doel bereikt kan worden door de
voetgangers centraal te stellen. U mist een structureel adviserende partij met
expertise op dit terrein. Dat is een gemiste kans die nog hersteld kan worden (en
waarbij wij graag onze medewerking aanbieden). Er moet een consistent breed
gedragen geheel van gemaakt worden op een basis waarvan maatregelen kunnen
worden uitgevoerd.
*
* *
Bij deze verzoeken wij het Stadsbestuur wat hun
visie is in deze materie. Wat jullie zullen ondernemen om de voetganger zijn
rechten te vrijwaren en zeker te optimaliseren. Om de voetganger weer als
nummer 1 in de stad op te nemen gevolgd door het Openbaar Vervoer en dan al
de overige vervoersmiddelen.
Met vriendelijke groeten,
Voor De Voetgangersvereniging
Onderafdeling van GES
vzw
Voorzitter GES vzw
Danny Dobbelaere
|