Feiten en cijfers

• Oppervlakte: 51.032 km² (1,4 x Nederland)
• Hoofdstad: San José
• Inwonertal: 4,24 miljoen
• Bevolkingsdichtheid: 83,1 inwoners per km²
• Bevolkingssamenstelling: Europees en mesties (94%), Afrikaans (3%), Chinees (1%), inheems (1%), overig (1%)
• Godsdienst: Rooms-Katholiek (69%), Protestants (18%), geen (12%), overig (1%)
• Taal: Spaans
• Klimatologische gesteldheid: Tropisch (kust) en subtropisch; regenseizoen mei - november; koeler in de hooglanden

’Que costa tan rica!’ zou Colubus hebben uitgeroepen toen hij voor het eerst voet op Costaricaanse bodem zette, ’Wat een rijke kust!’. De rijkdom waarop de koloniale machthebbers gehoopt hadden bleek echter zwaar tegen te vallen. Gedurende de koloniale tijd was Costa Rica een der armste en meest verwaarlossde Spaanse koloniën. De tijden zijn veranderd en tegenwoordig draagt Costa Rica zijn naam met recht. Het is het meest welvarende land van Midden-Amerika en tevens heeft het een overweldigende natuurlijke rijkdom.

Vredelievend volk
De Tico’s zien zichzelf als een vredelievend volk. Vol trots vertellen zij hoe buitenlandse staatshoofden onthaald worden met 21 saluutschoten uit een kanon én, dat dát kanon het enige is in het hele land. Hoewel de Costaricanen in het verleden ook wel voor hun vrijheid hebben gevochten is sinds 1948 het leger in Costa Rica bij de wet afgeschaft. Het land is een oase van rust in een regio waar sociale en politieke onrust eerder regel dan uitzondering is. Deze vredelievende politiek is een afspiegeling van de volksaard van de Tico’s. Hun spreekwoordt: ’Wij hakken geen koppen, we verlagen gewoon de vloer’, zegt wat dat betreft voldoende. Toerisme is belangrijk voor Costa Rica. Het is na koffie en bananen de belangrijkste bron van inkomsten voor het land. Er zijn twee grote trekpleisters: stranden en natuurgebieden. Vooral de veelzijdigheid van de natuurgebieden is uniek.

De meerderheid van de bevolking (zo’n 95%) is blank of mesties (van gemengd blank en Indiaans bloed). Naast deze meerderheid kent Costa Rica een aantal minderheden. De voornaamste zijn de Indianen en negers maar er zijn ook lokale nederzettingen van Chinezen, Italianen en Amerikaanse quakers.

In de hooglanden en langs de Atlantische kust
In de hooglanden en aan de Pacifische kust vindt u de erfenis van de Spaanse cultuur vermengd met indiaanse en Amerikaanse invloeden. Hier wonen de blanken en mestiezen. Langs de Atlantische kust vindt u een totaal andere cultuur, die van Engelssprekende afstammelingen van negerslaven uit Jamaica.

Oorspronkelijke bevolking
De oorspronkelijke bevolking is gereduceerd tot slechts enkele duizenden indianen. Zij wonen voornamelijk in het Talamanca-gebergte langs de Panamese grens.

De moderne geschiedenis
In de moderne geschiedenis heeft de volksaard van de Tico’s nog maar weinig veranderingen ondergaan. De oude dromen en idealen leven nog steeds maar de kijk is wel realistischer geworden. Zij zijn trots op hun land met z’n verworvenheden en bang dat door plotselinge omwentelingen kwijt te raken. ’En el camino se arreglan las cargas’ (de lading leggen we onderweg wel goed), is een Costaricaans spreekwoord dat deze angst voor grote veranderingen aangeeft, Hun leven is het mooiste wat bestaat en als iets toch beter kan, dan passen ze het wel stukje bij beetje aan.

Het Costaricaanse eten komt in grote lijnen overeen met hetgeen u gewend bent te eten. Met name op het platteland vindt u soms de echt typische gerechten die niet in de smaak vallen bij de gemiddelde reiziger maar in de restaurantjes in de steden kunt u kiezen uit internationale en lokale keuken.

Sodas
Sodas zijn eenvoudige lokale restaurants die een goede plaats vormen om eens in gesprek te komen met de plaatselijke bevolking. Je kunt er goedkoop eten, drinken, t.v. kijken of een krant lezen en soms komen muziekgezelschappen er hun repertoire doornemen. De meeste Sodas hebben een ’plato del dia’; de goedkoopste warme maaltijd die tussen 10.00 en 14.00 uur wordt geserveerd. Meestal is dat een ’casado’; een bord met wat vlees, bonen met rijst, gebakken banaan en groenten. Een paar uur later betaal je voor hetzelfde gerecht het dubbele.

Indianenvolkeren
De geschiedenis van Costa Rica gaat terug tot ver voor de komst van de Spaanse kolonisten. In het gebied van het huidige Costa Rica leefden verschillende indianenvolkeren met ieder hun eigen cultuur en gewoonten. Helaas is vrij weinig over deze stammen bekend en grote archeologische bouwwerken hebben deze culturen niet nagelaten.

Columbus
Columbus meerde in 1502 aan in de Baai van Cariari. Onder de indruk van de gouden voorwerpen die de Indianen hem schonken noemde hij het land Costa Rica. De naam die Columbus toekende beloofde veel goud, maar in de jaren die volgde werd weinig gevonden. De conquistadores (zij kwamen oorspronkelijk voor het goud) vonden wel iets anders; een indrukwekkende natuur en vijandelijke indianenstammen. Costa Rica bleef ondanks dat zijn naam behouden; Rijke Kust.

Koloniale tijd
Tijdens de koloniale tijd was Costa Rica een zeer arm en daardoor verwaarloosd gebied. Iedereen moest z’n eigen akker bewerken om te kunnen eten. Er was eenvoudigweg niet genoeg welvaart om een echte elite te laten ontstaan. Hoewel dit in de loop der tijd natuurlijk enigszins veranderd is, zijn de verschillen in Costa Rica nog altijd klein. Dit wordt vaak als reden aangevoerd voor de vriendelijke aard van de Costaricaanse bevolking.

Stabiel land
Costa Rica wordt gezien als één van de stabielste landen in Centraal- en Latijns- Amerika. Er zijn sinds 1948 onophoudelijk democratische verkiezingen gehouden. Het land kent geen leger en wordt ook wel het Zwitserland van Midden-Amerika genoemd.

Costa Rica is een land waar de natuur op de eerste plaats komt. De kunsten zijn altijd min of meer een ondergeschoven kindje geweest, zeker in vergelijking met andere Latijnsamerikaanse landen. Daarvoor zijn verschillende redenen aan te voeren. Allereerst ontbreekt bijna geheel  de ’indigenas’-cultuur. Costa Rica heeft nooit veel invloed ondervonden van de inheemse culturen omdat er maar heel weinig Indianen in het gebied woonden. De enkele indianengroepen die er waren, leefden teruggetrokken en integreerden bijna niet met de rest van de bevolking.

Gebrek aan vrije tijd
Een tweede reden die meegeteld moet worden is het gebrek aan vrije tijd en geld in de koloniale periode. Het leven van alledag speelde zich op de boerderijen af en de weinige vrije tijd die men had werd gevuld met familiebijeenkomsten en de wekelijkse gang naar de kerk. De individualistische cultuur die hierdoor ontstond bood weinig ruimte voor theater, muziek of schilderkunst. Wel ontstond er een uitgebreide verteltraditie maar omdat alles zich binnen de familiedeuren afspeelde is daarvan niet veel bewaard gebleven.

Religie
Religie was overal ter wereld een motor voor de ontwikkeling van schilderkunst en architectuur maar in Costa Rica heeft de kerk nooit een stevige voet aan de grond gekregen. Officeel is 90% van de bevolking katholiek maar slechts weinigen zijn dat belijdend. Noch in het verleden, noch in het heden heeft de kerk daarom veel bij kunnen dragen een opbloei in de kunst.

Ruimte voor kunsten
Pas als aan het eind van de negentiende eeuw de koffie-elite opkomt, ontstaat er meer ruimte voor vrijetijdsbesteding en daarmee voor de kunsten. In het centrum van San José verrees een prachtig barrok bouwwerk met kunstwerken van Italiaanse, Franse en Spaanse kustenaars. Met de komst van het Nationale Theater kwamen ook buitenlandse gezelschappen naar San José. Het imago van de plaats veranderde van een omhooggevallen provinciestadje in een stad met internationale allure. Nog altijd is San José het culturele centrum van Costa Rica met een groot aantal musea, concertzalen en bioscopen.

Costa Rica is een ontwikkelingsland en heeft een forse buitenlandse schuld. In verhouding tot overige Latijns-Amerikaanse landen is het echter relatief welvarend. Schrijnende armoede komt u nauwelijks tegen. Costa Rica kent niet de enorme tegenstellingen tussen rijk en arm, die kenmerkend zijn voor andere Latijns-Amerikaanse landen. Rond San José bevinden zich enkele krottenwijken. In het binnenland zijn de meeste wegen ongeplaveid.

Reizen in Costa Rica
De reis zal niet altijd precies verlopen zoals hij gepland is. Met enige soepelheid raakt u hieraan gewend en zal het uw reis naar Costa Rica alleen maar verrijken.

Costa Rica vertegenwoordigt minder dan een promille van het totale landoppervlak van de aarde maar biedt op dat kleine oppervlak een thuis aan ongeveer 4% van alle op aarde tot nu toe bekende levende organismen; de bilogische rijkdom is onmiskenbaar. In totaal bevolken 205 soorten zoogdieren, 845 vogelsoorten, 218 reptielen en 160 amfibieën de verschillende Nationale Parken. De regering heeft 11% van het landoppervlak wettelijk als natuurgebied aangemerkt. In de beschermde gebieden zijn alle ecosystemen vertegenwoordigd: regenwoud, nevelwoud, mangrove, droog tropisch (bladverliezend) woud, aktieve vulkanen, savanne, paramo en kusten met koraalriffen. Costa Rica is zonder twijfel de meest ’natuurlijke’ bestemming in Latijns Amerika.

Natuurbehoud
Het vooruitstrevende beleid op het gebied van natuurbehoud van Costa Rica heeft een waardevolle invloed op haar natuurlijke omgeving. Meer dan 11 procent van het land is door de staat beschermd in de vorm van Parques Nacionales; de nationale parken en Reservas Biológicas; de biologische reservaten. Deze bescherming legt de ontginning van uitgestrekte stukken tropisch regenwoud aan banden. Het feit dat er niet gejaagd wordt heeft ervoor gezorgd dat de meeste dieren niet zo schuw zijn als in andere Latijns-Amerikaanse landen. De faciliteiten in de nationale parken zijn over het algemeen zeer goed.  Hieronder worden enkele van de natuurgebieden kort toegelicht.

Nationale parken

• Parque Nacional Poás: nevelwouden en actief vulkanisme in de Cordillera Central;
• Parque Nacional Rincón de la Vieja: actief vulkanisme, regen- en nevelwouden en savanne met een rijk dierenleven in de Cordillera de Guanacaste;
• Parque Nacional Santa Rosa: savannen en droog tropische wouden in het droge noordoosten van Costa Rica;
• Parque Nacional Palo Verde: vogelrijk seizoensmoeras, droog-tropische bossen en een vogeleiland in het droge noordoosten van Costa Rica;
• Parque Nacional Tortuguero: tropisch regenwoud met moerassen, mangroves en natuurlijke kanalen aan de Noord-Atlantische kust. Het park onleent zijn naam aan de zeeschildpadden die hier nestelen. De nestelseizoenen zijn april en mei en van juli tot oktober;
• Parque Nacional Corcovado: Costa Rica’s meest oorspronkelijke en minst toegankelijke regenwoudgebied;
• Refugio (reservaat) Nacional Gandoca Manzanillo: regenwouden, mangroven, palmenstranden en koraalriffen aan het oostelijke deel van de Caribische kust;
• Parque Nacional Braulio Carrillo: tropisch bergwouden op de noordhellingen van de Cordillera Central.

Zoogdieren

In Costa Rica leven vier soorten apen die verspreid over het land voorkomen: doodshoofdaapjes, brulapen, slingerapen (o.a. spinapen) en kapucijnapen. Tandarme zoogdieren zoals gordeldieren, luiaards en miereneters komen veel voor in Costa Rica. Katachtige roofdieren in Costa Rica zijn onder andere de bekende jaguar, de poema, de ocelot, de margay en de jaguarundi. Andere roofdieren zijn de neusbeer of coati’s, de wasbeer en de rolstaartbeer of kinkajoe. De grootste zoogdierorde in Costa Rica is die van de vleermuizen, waarvan ca. honderd soorten voorkomen. Het zijn niet alleen insecteneters maar eten ook onder andere fruit, nectar, muizen en kikkers. Bijzondere knaagdieren zijn de agouti of goudhaas en de paca. Hoefdieren komen niet zoveel voor, alleen enkele soorten dwergherten (o.a. virginiaherten en witstaartherten), kraagpecari’s en witlippecari’s of borstelzwijnen, en tapirs.



Vogels

Met meer dan 800 vogelsoorten, waarvan 200 trekvogels, is Costa Rica een waar walhalla voor vogelaars. De nationale vogel van Costa Rica is de onopvallende Grays lijster. De meest waargenomen roofvogels van Costa Rica zijn een aantal giersoorten: kalkoengier, zwarte gier en de zeldzame koningsgier. De laatste vogel komt nog voor in het Lomas Barbu-dal reservaat en het nationale park Corcovado. Van de kleine roofvogels is de lachvalk erg opvallend en verder de kaalpootschreeuwuil, de bonte bosuil en de kuifuil. Bijzondere tropische vogels zijn de bont gekleurde trogons, waaronder de prachtige quetzal. De quetzal was ooit de heilige vogel van de Azteken en zelfs de nationale munt van Costa Rica is naar deze bijzondere vogels genoemd. Deze vogel leeft vooral in de nevelwouden op hoogtes tussen 1000 en 2500 meter. Voor een uitgebreide vogellijst kunt u een kijkje nemen op de volgende website: www.aratinga-tours.com/vogellijst_costa_rica.htm



Reptielen en amfibieën

Van de 135 soorten slangen die in Costa Rica voorkomen zijn er zeventien giftig. Wat gifslangen betreft kent Costa Rica eigenlijk twee groepen, de groefkopadders (o.a. de lanspuntslang of fer-de-lance) en de koraalslangen. De grootste slang van Costa Rica is de boa constrictor, een voor mensen ongevaarlijke wurgslang met een maximale lengte van 3,5 meter. Costa Rica kent een aantal indrukwekkende hagedissen, waarvan de leguanen en basilisken het meest opvallen. De grootste leguanen zijn de zwarte en de groene leguaan. Basilisken zijn eigenlijk ook leguanen, maar hebben opvallende kammen op kop, rug en staart. Een veel voorkomend reptiel is de alligatorhagedis.



Insecten

Costa Rica kent zo’n tienduizenden verschillende insectensoorten waaronder, wandelende takken, termieten, parasolmieren, bid- en sabelsprinkhanen. In totaal zijn in Costa Rica ca. 3000 vlindersoorten geteld, waaronder de schitterende blauwe morpho, heliconiusvlinder, uiltje en grote pijlstaarten.

De plantenwereld van Costa Rica is zeer uitgebreid en gevarieerd. Er komen ruim 12.000 verschillende plantensoorten voor en waarschijnlijk groeien er in afgelegen gebieden nog vele onbekende soorten. Tekenend is dat er maar liefst ca. 1200 soorten orchideeën groeien. Klimaat, bodemgesteldheid en hoogte zorgen voor de grote diversiteit. De nationale bloem van Costa Rica is uiteraard een orchidee: de dieproze Guaria Morada.

De regenwouden
Tropische regenwouden komen van oorsprong overal voor waar tropische temeparturen heersen en jaarlijks minimaal 2.000 mm neerslag valt. In Costa Rica zijn de bekendste regenwouden die van het Parque Nacional Corcovado op het Península de Osa en de nationale parken Tortuguero en Barra del Colorado aan de Noordatlantische kust. Geen enkele bezoeker van het regenwoud ontkomt aan de verwondering over de complexiteit van het systeem.

Nevelwoud
Niet alleen een grote hoeveelheid neerslag, ook een hoge temperatuur is een vereiste voor het ontstaan van een regenwoud. Op de hellingen van de vulkanen waar het kouder wordt, gaat het regenwoud over in nevelwoud. In de biologie wordt tussen regen- en nevelwoud nog een ander bostype onderscheiden dat bergbos wordt genoemd (tussen 500 en de 1500 meter). Omdat het bergbos niets anders is dan een ’logische’ overgang tussen regen- en nevelwoud beschrijven wij het hier niet. Het nevelwoud ligt tussen de 1500 en 2500 meter.

Páramo
Boven de 2.500 meter gaat de boomgroei langzaam over in struikvegetatie. Daar waar ook de struikachtige gewassen het af laten weten, bedekt gras het land. Door de hoogte is het er koud en omdat hoge begroeiing ontbreekt hefet de wind vrij spel. Des te groter de hoogte, des te soortenarmer worden de dieren en plantenwereld. Op de páramo leven alleen nog kleine zoogdieren en een tiental vogelsoorten. Het mooiste páramogebied van Costa Rica ligt in het Parque Nacional Chirripó.

Mangroven
Mangroven zijn bomen die groeien in het brakke water van getijdegebieden. Het meest kenmerkende aspect van mangrovebossen zijn de stelt- en ademwortels die de bomen houvast geven in de moerassige bodem. Deze bomen kunnen zoutophoping tegengaan en daarom kunnen zij in tegenstelling tot de meeste planten in door zeewater overspoelde gebieden groeien.

Droog-tropische (bladverliezende) wouden
Net als de tropische regenwouden ligt dit bostype in het laagland. Het grote verschil is dat in de gebieden van het droog-tropische woud een duidelijk droog seizoen optreedt van meerdere maanden. Tijdens de droge periode verleizen veel van de bomen en struiken hun bladeren waardoor het bos een aanzien krijgt van een winterbos in gematigde streken.

De Republica de Costa Rica is met 51.100 km2 na El Salvador de kleinste van de Midden-Amerikaanse staten. Het land ligt in de tropische klimaatstreek. Ten westen ligt de Grote Oceaan, ten oosten de Caribische Zee. Dus aan twee zijden een oceaan, hetgeen dit kleine land een uniek klimaat geeft. Aan de noordgrens ligt Nicaragua en aan de zuidgrens Panama.

Grondgebied
Het land is sinds 1821 een onafhankelijke republiek, met als centrum de meseta (hoogvlakte) of Valle Central (ca. 4.000 km2). Hier wonen nog steeds de meeste mensen (ruim 60%) en dit is het centrum van de economie. Tot het grondgebied behoort het onbewoonde Isla del Coco (24 km2) op 500 km van het vasteland in de Grote Oceaan. San José is sinds 1823 de hoofdstad.

Vulkaanachtige bergketens
Costa Rica wordt doorsneden door vulkaanachtige bergketens: de Cordillera de Guanacaste, de Cordillera de Tilaran, de Cordillera Central en de Cordillera de Talarnanca (met de hoogste berg in het land, de Cerro Chirripó, (3819 m). Ten oosten van de bergen ligt het Caribische laagland, ten westen de pacifische kuststreek. Het laagland bestaat uit een aantal llanuras (laagvlakten), met hier en daar moerasgebieden. Het westelijke kustgebied bevat de zuidelijke Valle General (1.800 km2) en het noordelijke bergachtige schiereiland Peninsula de Nicoya.

Waterhuishouding
In de cordilleras ontspringen de meeste rivieren. De ene helft stroomt naar de Grote Oceaan en de andere helft naar de Atlantische Oceaan. De langste rivier is de Rio Grande de Térraba (196 km) die in de Grote Oceaan uitkomt. Belangrijk zijn de waterkrachtcentrales in praktisch alle grote rivieren. Dit levert zo’n 80% van de electriciteit. Daarnaast wordt electriciteit opgewekt door de energie van de vulkanen te gebruiken, maar ook windenergie. Costa Rica heeft geen olie of gas uit de grond.

In het tijdvak Boven Jura (150 tot 135 miljoen jaar geleden) lag tussen Noord- en Zuid-Amerika op de plaats waar nu Costa Rica en Panama liggen, een ondiepe zee die de verbinding vormde tussen de Atlantische en de Stille Oceaan. In dit gebied komen verschillende aardschollen bij elkaar waarvan de voornaamste de Cocos schol en de Caribische schol zijn. De invloed van de andere schollen, zoals de Nazca schol en de Noord- en Zuid-Amerikaanse schollen, is alleen indirect aanwezig.

Botsingen
Als gevolg van een botsing tussen de Cocos schol en de Caribische schol trad in het Boven Jura een stijging van de zeebodem op en tegelijkertijd ontstond op grote schaal vulkanisme. Het gevolg was een eilandenreeks van vulkanische toppen in het noordwestelijke deel van het kanaal. Erosie van deze vulkanen en de opeenstapeling van hieruit vrijkomende sedimenten vormde het schiereiland Nicoya en stukjes van de schiereilanden van Santa Elena en Osa.

Nieuwe geologische periode
Een nieuwe geologisch actieve periode begon in het Oligoceen (35-30 miljoen jaar geleden). In dit tijdvak werd het Talamancagebergte gevormd dat zich van midden Costa Rica uitstrekt tot ver in Panama. Ook hier was in eerste instantie sprake van eilanden maar 20-15 miljoen jaar geleden waren deze vergroeid tot een aaneengesloten landmassa. De laatste bergketens die werden gevormd waren de Cordillera Central en de Cordillera de Guanacaste. Het ontstaan hiervan begon pas in het Pleistoceen (1,6 miljoen jaar geleden). Gezien het grote aantal actieve vulkanen in deze bergketens is de opbouw nog altijd in volle gang.

Erosie
Zodra de bergketens zich boven het land hadden verheven werden ze door erosie aangetast. Het vulkanische materiaal dat op de hellingen erodeerde, werd afgezet in de kustvlakten. De laagvlakten in het noorden en noordoosten zoals de Llanura de Tortuguero en de Llanura de San Carlos zijn op deze manier ontstaan.

De natste maanden van het jaar zijn juni t/m november, waarin ook tropische wervelstormen over Costa Rica kunnen trekken. De droogste maanden zijn december t/m april. In de droge tijd kan het echter hard regenen en in de natte tijd zal ook zeker de zon schijnen. Regen valt bijna altijd in harde stortbuien en het verschil tussen droge en natte tijd is dat deze buien in de natte tijd langer duren en de lucht in de natte tijd vaker bewolkt is. Veel regen kan tot gevolg hebben dat de wandelpaden glibberig worden.

Klimaatzones

Costa Rica wordt in het noorden doorsneden door een vulkaanketen en in het zuiden door de Cordillera de Talamanca. Hier ligt de hoogste top van het land, de 3819 meter hoge Cirripó. Het land kent door deze hoogteverschillen een grote variatie in klimaatzones: de ‘Tierra caliente’, de hete droge tropen aan de noordwestkust en de vochtige warme tropen van het regenwoud aan de oostkust; de ‘Tierra templada’, het aangename klimaat van de koffiezone in de Centrale Vallei (1200 m) en de koele nevelwouden (2000-2700 m); de ‘Tierra fria’, koude berggraslanden of páramos boven de 2800 m.

San José heeft een aangenaam lente klimaat van circa 25 °C overdag en zwoele nachten. In het gebied rond de Cerro de la Muerte kan het overdag fris zijn en ligt de temperatuur ‘s nachts rond het vriespunt. Voor de vulkanen geldt eveneens dat het overdag fris kan zijn, zeker als het mistig is. In Santa Rosa, Corcovado, Tortuguero en Gandoca-Manzanillo is het overdag zo’n 30 °C en ‘s nachts 25 °C. In de regenwoudgebieden aan de Caribische kust heerst het hele jaar een vochtig klimaat. In Santa Rosa is het daarentegen zeer droog.

De onderstaande grafiek toont het klimaat in de regio rond San José. Voor een exacte weergave van de klimaatgemiddelden op uw reisbestemming kunt u informatie vinden in de uitgebreide reisbeschrijvingen.