Bron 8: Multicultureel rouwen

Artikel:

Multiculturele rouw

Overlijden van een dierbare › 4-6 jaar › Belangrijk om te weten › Multiculturele rouw

Verschillen per cultuur en geloof
Hoe we met de dood omgaan verschilt per persoon, per gezin en familie, per cultuur en per geloof. U kunt voor grote verrassingen komen te staan als u betrokken raakt bij een kind of ouder uit een andere cultuur of met een ander geloof. Daarom vindt u op deze pagina informatie over rituelen en gebruiken bij overlijden in andere geloven en culturen.

Ingetogen of juist heftig
De gebruiken en rituelen rondom het sterven en de uitvaart kunnen enorm  van elkaar verschillen. Net als de manier van uiten van verdriet. In sommige culturen reageren mensen erg teruggetrokken en stil en in andere culturen juist boos. Soms wordt verwacht dat mensen zich ingetogen gedragen, soms ook dat zij zich juist heftig uiten.

Veel voorkomende geloven en culturen in Nederland
Hieronder vindt u informatie over een aantal veel voorkomende geloven en bevolkingsgroepen in Nederland. Er wordt beknopt beschreven hoe men met sterven en rouw omgaat. Het is belangrijk om te weten dat elke religie of bevolkingsgroep weer eigen stromingen kent. En dat deze weer op een andere manier bestaande rituelen of gebruiken hebben. Ook kan het zijn dat in Nederland niet alle oorspronkelijke gebruiken en rituelen plaatsvinden die in het land van herkomst of in het geloof gebruikelijk zijn. Soms worden Nederlandse gebruiken gecombineerd met gebruiken of rituelen uit het betreffende geloof of de betreffende cultuur.

Er naar vragen is het beste
Het is daarom onmogelijk om helemaal op de hoogte zijn van de gebruiken. Ernaar vragen is altijd het beste. Wilt u bijvoorbeeld weten of het bijvoorbeeld gepast is dat u als leerkracht de uitvaart bezoekt van een leerling of ouder/verzorger van een leerling? U kunt dit het beste gewoon vragen aan het betreffende gezin en hun naasten!

Islam:
De Islam kent veel tradities rondom het overlijden. Als iemand stervende is, wordt hij of zij in de richting van Mekka neergelegd. Voor het overlijden wordt een geloofsbelijdenis uitgesproken. Dit heet de Shahada.

Steun binnen eigen gemeenschap
Tijdens een sterfproces en na een overlijden zoekt men vooral steun binnen de eigen gemeenschap. De Imam speelt hierbij een belangrijke rol. Als iemand is overleden, wordt hij of zij ritueel gewassen en in doeken gewikkeld. Moslims kunnen worden opgebaard in de moskee, maar dat hoeft niet. Volgens de Islam moet een uitvaart binnen vierentwintig uur plaatsvinden. Dat kan in het land van herkomst of op een Islamitische begraafplaats in Nederland. De begrafenis vindt bij voorkeur zo spoedig mogelijk plaats. In Nederland zit verplicht 36 uur tussen het overlijden en de uitvaart. De uitvaart vindt dan ook zo spoedig mogelijk na die 36 uur plaats.

Veertig dagen rouw
De overledene wordt in doeken, liggend op de rechterzij, in de richting van Mekka en zonder kist begraven. Meestal zijn de vrouwen en kinderen niet aanwezig bij de begrafenis. Als kinderen wel meegaan, is dit meestal vanaf een jaar of tien (meisjes) of twaalf (jongens). Na afloop van de begrafenis gaat men meestal naar huis om samen te eten en te drinken.
Er volgt een rouwperiode van veertig dagen die feestelijk wordt afgesloten. Tijdens deze periode komt de familie vaak bijeen om uit de Koran te lezen. Een weduwe rouwt vier maanden en tien dagen. Over het algemeen wordt er niet veel over de overledene gesproken. Condoleren is gepast tot drie dagen na het overlijden.

Het graf
Het graf wordt opgevuld tot een bult en er wordt een eenvoudige steen met gegevens geplaatst. Er lijkt in Nederland toch ook steeds meer gebruik gemaakt te worden van wat luxueuzere stenen. Daarop komen naam en data te staan en soms ook koranteksten of afbeeldingen van een moskee.
Moslims blijven het graf van de overledene bezoeken. Er gelden ook regels voor het bezoeken van deze graven. Zo dienen mannen geen broeken te dragen tot boven de knie en is de begraafplaats geen plek voor vermaak. Er mag niet gegeten worden en geen muziek gespeeld worden. Men dient op de paden te blijven. Het neerleggen van bloemen of knuffels en het neerzetten van kaarsen is geen gewoonte bij Moslims.

Steun
Als een ouder overlijdt, worden kinderen en jongeren hierover vaak door een ander familielid, vrienden of buren geïnformeerd. Over de doodsoorzaak wordt meestal niet gedetailleerd gesproken en men legt kinderen en jongeren weinig tot niets uit. Zij worden niet aangemoedigd om te praten over hun gevoel en om vragen te stellen. Toch geven deze kinderen vaak aan dat ze behoefte hebben aan steun en antwoorden op hun vragen.


Christendom:
Katholieken ontvangen in hun laatste levensfase het sacrament van de zieken in het bijzijn van familie en bekenden. Dit bereidt hen voor op de ontmoeting met God.

Sacrament der zieken
Het sacrament der zieken heeft een aantal vaste elementen: de biecht of bezinning, de zalving, waarbij de pastor met gewijde olie bij de stervende op voorhoofd en beide handen een kruisteken maakt, de zegen met handoplegging en de eucharistieviering, waarbij de heilige communie wordt uitgedeeld. Ook andere aanwezigen kunnen hun hand op het hoofd van de overledene leggen. Behalve gebeden uit de bijbel, spreekt de priester of pastor ook teksten uit die specifiek zijn afgestemd op de zieke. Bij het sacrament der zieken brandt een kaars en is er een kruisbeeld als teken van verbondenheid met Jezus. Deze beide symbolen zijn ook weer te zien bij het rouwbezoek, wanneer familie en vrienden afscheid komen nemen van de gestorvene en tijdens de uitvaartmis.
Protestanten kennen geen sacrament der zieken. Hun rituelen zijn over het algemeen soberder dan die van de katholieken. Bij protestanten vinden ook veel vaker begrafenissen dan crematies plaats.

De uitvaart
Tijdens de begrafenis of crematie hebben de priester en de pastor een belangrijke rol. Vaak is de uitvaartdienst een eucharistieviering in de kerk. De nabestaanden dragen of rijden de kist vaak de kerk binnen. Er zijn vaak veel bloemen. De priester besprenkelt de kist met wijwater en tijdens de viering wordt er gesproken over de overledene. Het kruis speelt een centrale rol, er worden Bijbelteksten gesproken en er wordt gebeden.


Jodendom:
Traditionele Joden hebben een uitgebreid en belangrijk ritueel rondom het sterven. Na het overlijden wordt het lichaam gewassen en in een eenvoudig wit linnen gewaad gekleed.

Begrafenis
De kist is sober, net zoals de begrafenis. Cremeren komt zeer weinig voor onder Joden. In de kist wordt wel eens wat aarde uit Israël gedaan. Het graf is een belangrijke plek. Het mag niet worden verstoord of geruimd en er komt een grafteken op. De begrafenis vindt bij voorkeur zo spoedig mogelijk plaats. In Nederland zit verplicht 36 uur tussen het overlijden en de uitvaart. Na de begrafenis scheppen mannen zand op het graf, net zo lang tot het bedekt is. Men mag niet de indruk wekken haastig te zijn.
Na de begrafenis is er tijd om de familie te troosten. Soms wordt een zeer eenvoudige maaltijd genuttigd. Daarna gaat de familie naar huis; dit wordt nu het rouwhuis genoemd. Hier blijft men een week en leeft men op een sobere manier. Bezoek kan gewoon binnenlopen. De rouwenden, hun emoties en behoeftes staan centraal.

Voor meer informatie over rouw in het Jodendom klik hier.


Hindoeïsme:
Mensen die het Hindoeïsme aanhangen, hebben vaak een speciale band met een priester die zij de ‘pandjt’ noemen. Hij bidt met de familie en de stervende. Als iemand is overleden, wordt hij of zij naar een uitvaartcentrum gebracht. De uitvaart is meestal een crematie, omdat hindoe’s geloven dat cremeren de snelste manier is om de terugkeer van het lichaam naar de bron te laten plaatsvinden.
Een man uit de naaste familie scheert op de dag van de crematie zijn hoofd kaal en er worden allerlei plechtigheden uitgevoerd. De uitvaart duurt vaak lang en men gebruikt veel wierook en kruiden.
Het is voor een Hindoestaanse familie heel belangrijk om het lichaam van de overledene te zien branden. Het zijn vaak de mannen uit de familie die bij het lichaam blijven. Na afloop van de uitvaart gaan de nabestaanden naar huis om daar met elkaar te eten en te drinken.


Boeddhisme:
Boeddhisten hechten veel waarde aan de verzorging van de geest. Meer dan aan de verzorging van het lichaam. Tijdens het stervensproces zien zij het als een belangrijke taak om de stervende te inspireren. Voor de naasten is het belangrijk om een sterk gevoel van liefde en mededogen op te wekken voor de stervende.
Bezoek is prettig, omdat het de stervende het gevoel geeft dat hij of zij niet bang hoeft te zijn voor de dood. Boeddhisten zeggen gebeden op of reciteren mantra’s. Het stervensproces is heel belangrijk. Om de stervende niet te storen zijn emotionele ontladingen in zijn of haar nabijheid ongepast. Angst, pijn, geluk en liefde van de stervende worden wel zoveel mogelijk openlijk gedeeld.

Rust
Na het overlijden wordt het lichaam enige tijd met rust gelaten. Dit kan enkele uren, maar ook enkele dagen zijn. Als het bewustzijn uit het lichaam verdwenen is, wordt er geen bijzondere waarde meer aan het lichaam gehecht.
Tijdens de uitvaart worden verschillende rituelen uitgevoerd. Men mediteert en spreekt mantra’s uit. Tijdens de uitvaart verbrandt men een foto van de overledene en wordt positieve energie opgedragen aan de overledene.

Voor meer informatie over Boeddhisme en rouw klik hier.


Surinaams-Creools:
Men gelooft dat de ziel van de overledene terugkeert naar God. Maar voordat dit gebeurt, blijft de geest nog een tijd rondhangen. Een goed afscheid is erg belangrijk, omdat dan de ziel na veertig dagen de aarde vredig kan verlaten. Rouw wordt gezien als een groepsproces. In huis vinden allerlei rouwbijeenkomsten plaats. Het is traditie om alle spiegels te bedekken en foto’s om te draaien.

Kleding
Men draagt rondom het overlijden vaak witte of zwart-witte kleding. Wit is de kleur van de zware rouw. Rood is geen gepaste kleur, omdat men dat associeert met de geest van de levenden. Ook het dragen van sieraden is niet gepast.
Emoties kunnen soms op heftige wijze geuit worden. Verdriet wordt minder als je het deelt en het viert, aldus de Creolen. Rituelen zijn erg belangrijk en worden gebruikt om goden en geesten gunstig te stemmen.
Kinderen en jongeren mogen bij de begrafenis zijn. Zij krijgen geen gedetailleerde informatie over het overlijden. Wel krijgen zij een rol tijdens de rituele wassing na het overlijden. Hoewel men emoties toont, wordt er meestal niet veel over het verdriet en gevoelens gesproken. Dit omdat ouders en kinderen elkaar hun verdriet willen besparen.


Humanisme:
Er zijn geen vaste rituelen voor de uitvaart van Humanisten. Men gaat er van uit dat iedereen op zijn eigen manier, in creatieve vorm afscheid kan nemen.


Chinezen:
Alles wat in aanraking is gekomen met de dode wordt meebegraven. Bijvoorbeeld de kam waarmee de haren worden gekamd. Men strooit rijst in de mond van de dode als laatste maaltijd en aan het voeteneinde wordt een spiegel geplaatst. Soms gebeurt het ook dat er een parel of een eenden- of ganzenei tussen de lippen wordt geplaatst.

Rituelen
De vrouwen dragen tijdens de uitvaart speciale kleding met een band om de taille. De kleur en het materiaal van de kleding en tailleband zijn afhankelijk van de relatie tot de overledene. Men is bang dat wanneer de verkeerde rituelen worden uitgevoerd, de geest van de overledene de nabestaanden zal lastigvallen. Daarom voeren Chinezen heel veel verschillende rituelen uit. Tijdens de begrafenis wordt wierook gebrand en vaak worden kleren en (namaak)geld van de overledene verbrand en wordt vuurwerk afgestoken.

Graf
Op het graf wordt een zerk met een foto van de dode geplaatst. De dagen na de begrafenis verbranden de nabestaanden nog meer namaakgeld: dit symboliseert de rijkdom die men de dode toewenst in de andere wereld. De begrafenis wordt vaak heel druk bezocht. Als de kist de grond inzakt, draaien de aanwezigen zich om uit angst voor geesten. Om te voorkomen dat zij geesten mee naar huis nemen, steken Chinezen nooit een paraplu op in de buurt van een begraafplaats.
Over de dood wordt niet gesproken. Men heeft het over ‘als je straks weggaat’. Het huisaltaar is een heilige plek; men toont veel respect aan het huisaltaar.

Bronvermelding:

http://www.jongeheldenindeklas.nl/overlijden_van_een_dierbare/4_6_jaar/belangrijk_om_te_weten/multiculturele_rouw

Korte inhoud:

Dit artikel gaat over de verschillende Godsdiensten en hun manier van rouwen en verwerking van de dood. In het artikel wordt steeds vergeleken met Nederland omdat het een Nederlands artikel is. Je vind er per Godsdienst de rituelen, de manier van afscheid nemen, wie er aanwezig is bij de begrafenis, wat voor begrafenis het is,..

 Onthouden:

Ik heb uit dit artikel onthouden dat het toch wel belangrijk kan zijn om je te informeren wanneer je een kindje in je klas hebt dat een ander geloof heeft dan jouw. Er zijn namelijk wel verschillen bij culturen, die je als juf/meester wel een beetje moet weten. Het is ook erg belangrijk om dit te raadplegen als je van plan bent om als juf/meester naar de uitvaartdienst te gaan.