Mijn vlucht terug is op maandag, om zes uur in de ochtend, binnen drie dagen dus. Inderdaad, vroeger dan gepland. Hoewel ik hier graag heb gestaan, de zusters zeer erkentelijk zijn en de 'patiënten' me niet graag zien vertrekken, voel ik aan mezelf dat ik meer tijd zal nodig hebben om me op te laden voor het komende schooljaar. Afrika is steeds een diep doordringende belevenis en het vraagt tijd om die dingen tot zich te laten komen, die zal ik nu nemen, vanaf maandag thuis.

Maar nu dus ook al. Dagelijks kom ik hier mensen tegen die graag praten over mij, over België, maar ook over zichzelf, de hardheid van Afrika. Mensen die met een oprechte geladenheid in hun ogen een relaas doen van families die gevoed worden door één salaris van €50 per maand, over de moedheid die het dagdagelijks leven hier inbrengt ('est-ce que vous n'avez pas des compromés pour la fatigue?'), over de moeilijkheden binnen een gescheiden gezin, of de jonge vrouw die op consultatie kwam waarvan voor de tweede keer in haar leven een zwangerschaptest positief was na een slippertje (hoe het idee aan een tweede kind iemand nog dieper in treurnis kan brengen: een ongetrouwde vrouw met kinderen is in Senegal nu eenmaal een ticketje voor marginaliteit). Ik heb gesprekken over Islam en Christendom, over de religie van de liefde ('mais, ton religion n'est pas reconnu hé', 'mais quand même, c'est le plus reconnu du monde...') over het (on)geloof in verandering voor Afrika en de zijnen. Ondertussen kan ik al wel een boekje schrijven over mijn ervaringen Senegal...

Maar dus voorlopig afscheid van het land en het continent, dat ik, zo voel ik het nu toch aan even niet meer zal bezoeken. De manier van aanwezig zijn hier die ik betracht, de manier van werken in het hospitaal met al de verhalen en beelden, wil ik even laten rusten. Want mijn energie is ook erg nodig tijdens het schooljaar. Maar goed, wie weet...

'Niet echt een ziekenhuis, eerder een gasthuis, zo omschrijven de zusters hun 'huis voor zieken, stervenden en ouderen'. Hiermee willen ze duidelijk maken dat het niet echt de bedoeling is van vervangend te zijn, dat ze verkiezen dat een zieke in een ziekenhuis wordt opgenomen, te meer omdat de zorg nog steeds een 'bijtaak' is in hun religieuse leven van gebed en bezinning. Voor dit laatste hebben ze hun eigen gebouw op het terrein waar slapen, eten, bidden en lezen gebeurd. Vijf zusters zijn er in totaal, zoals ik al vermelde, met die wit blauwe klederdracht die duidelijk maakt dat ze volgeling zijn van de filosofie en religeuze opdracht door Moeder Thérésa omschreven.

De definitie en de doelgroep van de zusters belet niet dat veel Senegalezen met medische zorgen aankloppen. Bij de zusters is de zorg nu eenmaal gratis en veel Senegalezen kunnen geen zorg betalen. Zo kwam er gisteren een jonge man langs, die sinds vorige week donderdag een ongeval had gehad tijdens het werk welk een 'vuile wonde' had gemaakt. De volkskennis van Senegalezen strekt zover dat dit een indicatie is voor 'tetanusmedicatie', gezien bijna niemand hier gevaccineerd is. Dus, onze jongeman, Ghiddi genaamd, kwam met zijn spuit 'tetanea' (immunoglobulines tegen tetanustoxines, en dus 'passieve' vaccinatie), waar hij overigens al zijn geld aan besteed had, aan bij een 'poste de santé'. 'Geen geld, geen behandeling', was daar de boodschap waarmee Ghiddi werd wandelen gestuurd met zijn spuit. Anderhalve euro trouwens, kost zo'n consultatie die Ghiddi niet kan betalen. Toen hij dan maandag hoorde van de gratis zorg die bij ons gegeven wordt, kwam hij aanzetten met zijn spuit, zijn 'kap' in zijn hiel die ondertussen flink vuil en geïnfecteerd was en pijn van deze wonde tot in de liesstreek... Met een lach op zijn gezicht en een eerste dag van gratis antibiotica achter de rug, kwam Ghiddi vandaag terug bij ons aan.

Dit is maar een voorbeeld van hoe mensen bij 'ons' zorg kunnen krijgen, die ze elders niet zouden kunnen betalen. Een man met tuberculose, een vrouw met malaria die gisteren bij aankomst onmiddelijk een perfusie kreeg, een vrouw die een kleine 15% brandwonden heeft over haar lichaam na een epilepsieaanval die haar in het vuur deed belanden, die nu haar vierde week behandeling ingaat, een oude man die geen familie meer heeft, maar door slechtziendheid en ouderdom niet voor zichzelf kan zorgen, Coumba met trypanocytose en chronische wonden, Aliou met (vermoedelijk) Toxocariasis en al wat daarmee gepaard gaat bij het te lang uitblijven van behandeling, Daniël (een naamgenoot wel te verstaan) die elke dag zijn druppeltjes Haldol tot zich neemt en nog gerust veel meer op te noemen van mensen die verblijven bij de zusters... En dan nog al de mensen die dagelijks komen voor wonden of medicatie. Er is best wel wat te beleven in het 'gasthuis' van de zusters van Kahone.

En zo krijg ik dus nu mijn derde week in Senegal vol. Sinds deze week ben ik ook begonnen met de zusters iets bij te brengen over wondzorg en wondbeoordeling en kleine klinische 'tips', een inspanning die ten zeerste wordt geapprecieerd. Ik heb zuster Marcianna overigens laten weten sinds ze weet dat ik van sprite en ommelet hou... 'If you spoil me so much, I will not want to return to Belgium' (Hoewel ze weet dat dat langs geen kanten waar is, daarvoor praat ik veel te veel over Lene...). En inderdaad, ik die dacht mijn frans op te waarderen in Senegal, kom bij de zusters die engels verkiezen boven frans, pover aan mijn trekken. Gesprekken met de Senegalezen maken dit dan weer goed. Maar dus, zo doen wij, ik en 'mes soeurs' per dag enkele patiënten samen en toon ik onder andere hoe een wiek te plaatsen, welke hygiënische maatregelen tot een effectievere wondbehandeling kunnen leiden en hoe een wond te beoordelen om ook antibiotica voor te schrijven. Tot mijn grote vreugde met mooie resultaten en zeer tevreden patiënten tot gevolg.

De zusters doen echter niet enkel ziekenzorg als deel van hun apostolaat. Elke maandag bezoeken ze een gevangenis voor consultatie en gesprek, waarvan ik er reeds twee mocht meemaken. De gevangens in Kassas, een kleine gevangenis met voor lichte deliquenten. Jonge mannen op een kleine binnenkoer, waar ze van 9h tot 13h en vervolgens van 15h tot 18h 'vertoeven'. Misschien dat iemand die nu eens echt de definitie van 'niets doen' onder ogen wil zien, hier eens kan langs gaan. Een relaas, eerder een aanklacht misschien, van een Nigeriaan over hoe hij enkel zijn kinderen een beter leven wil geven dan het zijne, uit de armoede wil klauteren en boos is op de politieke regeringen in Afrika deden ons met een klein hartje terugkeren naar het terreintje van de zusters waar een gros zonnebloemen het centraal geplaatste mariabeeldje ombloeien. Kaolack Prison is daarentegen voor zwaardere criminelen, waar we ook enkele blanke buitenlanders tegenkwamen, waarvan eentje, een Engelsman, met woorden en ook zonder het leven in de gevangenis voor ons schetste. Daarnaast zijn ook 'huisbezoeken', schoolondersteuning (financieel en met bijlessen) en  naailessen een deel van het sociale engagement van vijf toegewijde zusters in Kahone, Kaolack.

Na de 'werktijd' trek ik me een beetje terug op het terrein van de zusters of daarbuiten, ik lees en mediteer of schrijf een beetje. De drukte in het straatbeeld van Senegal is me even te veel.. Er is ook een strandje in de buurt waar ik mijn bleke billen soms te bruinen leg. En hoe moeilijk het hier soms ook is, ik geniet van de morele meerwaarde en de tijd van 'bezinning' die een reis als deze toch altijd weer met zich meebrengt. Ik sluit met dit in gedachte af met hetgeen Albert, een Fransstalige Belg die ook bij de zusters verblijft, steeds tegen me zegt als we weer uit het niets en 'en passant' een uur of wat aan het kletsen zijn geweest over Afrika, het leven en geloof: 'on en parlera encore..'

Ondertussen ben ik, na drie dagen in het overstelpende Dakar door te brengen, in Kaolack aanbeland, in het hospitaaltje van de zusters van moeder theresa. Een warme ontvangst door de zusters en hun Senegaleese entourage, deden me onmiddelijk tot rust komen na de drukte in de hoofdstad. Rust, die ik kon gebruiken om het gemis te stelpen dat ik sinds Dakar sterk voelde. 

Ondertussen ben ik zelfs al een beetje ingewerkt in het reilen en zeilen van het gasthuisje, dat gerund wordt door vijf zusters, gekleed in wit blauwe dracht, een klein kruisje bengelend op hun schouder, een glimlach die hun snoet opsiert.

Bijna idillisch lijkt het ziekenhuisje met zijn bloementuin, waar enkele tropische varianten van vlinders gretig gebruik van maken, waarin salamanders kruipen met regenboogruggen en andere met knalgele koppen. Niet te veel zieken, een man of twintig, slentert door de open gangen. Alles verloopt rustig...

Maar wie praat met deze mensen, begeeft zich in een andere wereld. 

Het verhaal van Stephen...

'Do you speak English?' is een vraag de in franssprekend Senegal niet vaak over de lippen rolt. Aangezien Stephen van Liberia is, is het Engels hem bekender dan het Frans. Meteen ook de reden waarom hij tot op heden nog geen Senegaleese papieren bekwam, waar hij sinds 2007 op wacht. 'If I would speak French or Oulof, they would immediately give me papers'.

Stephen's vader, werkend voor de regering in 1990, vluchtte naar zijn geboortedorp, toen de rebellen in dat jaar een staatsgreep pleegde. Deze vlucht mocht niet baten, hij werd verklikt door de dorpelingen. Stephen ziet nog steeds scherp voor ogen hoe hij als elfjarige knaap de rebellen hun 'vluchthuis' ziet binnen komen en met een schot in de schedel, een einde maakte aan zijn vaders leven.

Na deze tragische impuls, vlucht het gezin van Stephen waaronder nog zijn broer, zus, moeder en hemzelf naar Guinee waar ze tot 1997 in een vluchtelingenkamp verblijven, het jaar dat een nieuwe regering in leven wordt geroepen in Liberia. Zijn hooggeschoolde moeder gaat hiervoor werken, maar wordt beschuldigd van coöperatie met de rebellen eens het gezin goed en wel is geïnstalleerd in Monrovia, de hoofdstad van Liberia. De dag na haar arrestatie, verneemt Stephen haar dood via de radio.

Stephen gaat naar zijn dorp van afkomst met het nieuws van zijn moeders overlijden. Enkel kwaadwillige tevredenheid was hun respons. Stephen's gezin had te lang geleefd met afkeer voor de heersende 'Poro' society, die er kanabalistische praktijken op na houdt en volgens Stephen door de regering worden ondersteund. De rouwende zoon wordt meegenomen naar de 'bush' en men verminkt hem ernstig, drinkt zijn bloed in een kom die wordt doorgegeven. Drie dagen blijft Stephen vastgebonden op die plaats, tot hij zich kan bewegen tot een volgend dorp, waar hij als bij wonder een vriend treft. Die geeft hem kledij, een longsleeve om zijn gezwollen armen te bedekken en vergoedt zijn transport naar Monrovia, waar hij niet zijn zus en broer terug vindt, maar enkel een afgebrand huis.

Hierop gaat Stephen naar Sierra Leona, via een 'bushpath', waar hij aan de grens door het ICRC wordt opgevangen en naar een vluchtelingenkamp wordt gebracht. Hier vindt hij zijn oom terug, waar hij tot op heden mee samenleeft. Als ook in Sierra Leona burgeroorlog begint, door het RUF (revolutionary United Force) opgewarmd, vlucht Stephen verder, naar Guinee deze keer. In 2005 wil hij hier papieren bekomen. 150 000 FCFA (€250) is het bedrag dat de verantwoordelijke officier van hem vraagt, onder tafel wel te verstaan. Zijn oom doet hierop beroep op het UNHCR. De hierop ontslagen officier wil zich wreken, waaraan Stephen een doof oor, een verminkte rechter gezichtshelft en chronische hoofdpijn aan overhoudt. Stephen gaat naar Senegal...

Sinds 2008 krijgt Stephen een medische behandeling in Senegal, op aanvraag van UNHCR, na een klacht van Stephen's oom bij hen, deze keer omwille van blijvende weigering tot regularisatie, wat medische zorgen onmogelijk maakt. Sindsdien neemt Stephen ook enkele 'psychiatrische' medicijnen. Sinds drie maanden komt Stephen tot rust bij de zusters, dit weekend gaat hij naar Dakar, voor de eerste keer in twee jaar verblijven buiten een gezondheidszorginstelling.

Na het doorslikken van dit openhartig relaas door Stephen, heb ik het volgende nogmaals besloten...

Wat een geluk is het, te kunnen leven in ons 'beschermde' Westen, waar mensenrechten wel betekenis hebben en bovenal, wat een geluk dat we kunen leven met mensen rondom ons die ons graag zien, die wij graag zien, die geïnteresseerd zijn in ons welzijn. En ook bewondering kreeg ik, voor de stille Stephen, een beetje van de wereld weg zou je kunnen zeggen, die graag zijn verhaal deelt, ook met jullie en die na alles wat hij heeft meegemaakt, nog welgemeend enthousiast gezegd krijgt, telkens ik op het terrein verschijn: 'Hello Daniël, How are you?'.

Voorlopig zit ik nog in mijn zetel, te wachten in spanning...

Ook al ben ik al twee keer in Senegal geweest, het wachten in spanning is geenszins minder dan de vorige keren. Daarnaast is er ook nu weer het gemis dat ik reeds voel en waarvoor ik een beetje bang ben.
Een beetje bang dus, en vol spanning, zit ik in mijn zetel nog.

Morgen zal ik worden opgehaald aan de luchthaven in Dakar.
Senegalezen zullen zich verdringen om in mijn gezichtsveld te komen, om voor mij een enorme witte tandenbak te ontbloten in de hoop dat ze mij in de hypnose van hun glimglans kunnen leiden en dat ik als gevolg hun taxi kies om mij van die bijennest te laten vervoeren, liefst zonder prijzen af te spreken op voorhand, zodat de weg openligt voor discussie achteraf, warm en driftig. Groot zal hun teleurstelling zijn als ik niet in vervoering raak door hun ogenschijnlijke enthousiasme, maar een plakkaatje zoek dat mijn naam draagt. De eerste avond heb ik namelijk gekozen om afgehaald te worden, het zal laat zijn als ik aankom en dan wil ik graag zo snel mogelijk mijn hoofd kunnen leggen om de volgende dag voldoende uitgerust te zijn.
Er zijn plaatsen waar je boterham makkelijker verdient is dan als taxichauffeur aan de luchthaven in Dakar, zoekend naar iemand die evengoed één van de vele andere kan kiezen om zich te laten vervoeren.

Een van de volgende dagen zal ik dan verder trekken naar een klein hospitaaltje in kaolack. Daar zal ik als vrijwilliger werken, samen met de zusters van moeder theresa die dit ziekenhuis beheren. Later meer hierover...