Intuïtie masterscriptie. De (post)moderne tijd wordt in west Europa nog steeds gekenmerkt door de dood van God. Ondanks deze bevrijdende moord is de gemiddelde westerling er nauwelijks gelukkiger op geworden als we de statistieken van zelfmoorden, van het gebruik van anti-depressiva, van jongeren met auto-mutilatie neigingen,... als objectief want kwantitief bewijsmateriaal voor deze stelling mogen gebruiken. Het blijft evident betwistbaar of de hiervoor vernoemde maatschappelijke tendenzen een rechtstreeks gevolg zijn van het verdwijnen van God uit het leven van de (post)moderen mens. Ze kunnen eveneens resulteren uit de inrichting van de westerse samenleving met enkel oog voor economie, productie en consumptie. Hier staat de wijsbegeerte voor een onoplosbaar probleem: de immaterialiteit van het mentale leven (oorzaken, doelen, strevingen, verlangens,...) waardoor geen causaliteit, zoals die in de natuurwetenschappen geldt, vastgesteld kan worden. Hier begint het domein van de cultuurfilosofie waar niet langer zekerheid maar plausibiliteit en inzicht nagestreefd wordt. Een wijsbegeerte waarin waarheidsaanspraken zich beperken tot het bieden van een nieuw perspectief1, een bijkomend inzicht in la condition (post)moderne.
Met deze beperkingen in het achterhoofd vang ik mijn filosofische zoektocht aan. Ik weet echter nu nog niet waar deze zal eindigen. Ik heb geen metafysische theorie of principe dat ik bij voorbaat wil toepassen. Mijn denken wordt eerder gevoed door vragen die voortkomen uit de vaststelling dat het boeddhisme niet alleen geen god kent, maar ook geen ziel. Wat is het verband tussen god en ziel? Heeft de seculiere westerling niet alleen god maar ook de ziel vermoord? Deze vragen leiden mijn onderzoek in volgende richtingen. - Concept van God en ziel bij Plato en Aristoteles. - Is de christelijke ziel verwant met de platoonse? - Zijn er goede redenen om aan te nemen dat er geen ziel is? Boeddhisme, Kant, Ryle
Uitgangspunt. Intuïtief2 ben ik geneigd mezelf en de andere levende wezens het bezit van een ziel toe te schrijven. Deze gedachtengang komt voort uit de subjectieve ervaring van het eigen bewustzijn. Bovendien resulteert ze in een maatschappelijk nut: het respect in de omgang met de medemens wordt groter. De medemens als een bezield wezen is in onze maatschappij echter een nagenoeg achterlijke opvatting. De andere mens is immers een wolf, een concurrent, enz... We herkennen de mens enkel in zijn uiterlijke kwaliteiten of de functionele rol die hij voor ons kan vervullen. Hij streeft lust na en vermijdt onlust. De mens treedt aan in een competitieve arena der behoefte bevrediging die onverenigbaar lijkt met een opvatting van de mens als een bezield wezen. Gelukkig kunnen hedendaagse naturalisten dit bezielde wezen als een fictie naar de onderwereld veroordelen aangezien het getuigt van substantie-dualisme. Het monisme is voor de wijsgeer veiliger en consequenter, want in harmonie met de natuurwetenschap, enz... maar leidt tot zo weinig inzicht met betrekking tot het wezen van de mens. Alle materialistische filosofieën verklaren voornamelijk één ding: zichzelf. Deze vaststelling staat in contrast met de taak die Socrates de wijsbegeerte nog kon toedichten: filosoferen helpt de ziel het lichaam goed te bewonen3.
1. Een aandachtig lezer bemerkt hier terecht de invloed van Nietzsche op mijn denken. Of onze wegen gelijk blijven lopen, is evenwel een andere zaak. Ik bewonder Nietzsche omwille van zijn perspectivisme, het durven aanvallen van alle gevestigde waarden en zijn inzicht in de band tussen lichaam en geest. Ik citeer voor dit laatste aspect uit Ecce Homo, zijn autobiografie die hij op zijn vierenveertigste schreef: 's Morgens vroeg bij het aanbreken van de dag, in alle frisheid, in het morgenrood van je kracht, een boek lezen dat noem ik liederlijk!-- Dit citaat herinnert me eraan zijn schrijverskwaliteiten boven alles aan te prijzen. 2. De intuïtie wordt geconstrueerd door mijn verleden, het heden, mijn bewuste en onbewuste ervaringen, motieven en denkbeelden. Dit in tegenstelling tot een keuze die in vrijheid gefundeerd wordt op al dan niet rationele motieven. 3. Safranski, Het kwaad, P35
Dit blog is een weergave van de ontwikkeling van mijn hersenkronkels over de cursussen wijsbegeerte die ik dit academiejaar volg. De thema's die ik in de eerste plaats wil (moet) onderzoeken zijn secularisatie, philosophy of mind en de band tussen god en ziel. Mogelijk komen er nog onderwerpen bij, bepaalde thema's zullen dan weer slechts beperkte aandacht krijgen.
