|
Spoken op kasteel Gottendijs te Schiplaken.xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
Georges Wouters
Jan Peeters
Wie dacht dat spoken slechts te vinden waren in oude Engelse kastelen of in de verhalen die vroeger rond de Leuvense stoof door onze grootouders verteld werden over klopgeesten, de kwade hand, dwaallichten, heksen en de witte madam , die heeft het mis. Ook in ons eigenste dorp hebben er ooit spoken rondgewaard. En wel op Gottendijs. Misschien dwalen ze er nog steeds over de resten van de slotgrachten of zitten ze te zuchten in de ruïnes van de kelders van het kasteel !
Het verhaal van de spoken van Gottendijs is tot ons gekomen via een zeer geloofwaardige bron, namelijk een notariële akte opgesteld door de Mechelse notaris Roucx op 3 januari 1665 . Kunnen we een meer geloofwaardige bron vinden dan een notarisakte als we weten dat een notariële akte dient om authenticiteit aan een gebeurtenis te geven en dus vrij moet zijn van enige sensatiezucht.
Toch kunnen we ons niet van de indruk ontdoen dat de toenmalige instrumenterende notaris bij het aanhoren van de jongelui die voor hem hun verhaal kwamen doen de kriebels moet gekregen hebben en hij bij het opstellen van zijn akte met zijn pen in de haren heeft moeten krabben.
We geven hier eerst de oorspronkelijke tekst van de minuut die de notaris opstelde.
Op heden den derden january 1665 syn gecompareert voor my openbaer notaris ende ter presentie van de getuygen naegenoemt jouffr. Clara Swerts, out vierentwintich jaeren, jouffr. Catharina Swerts, out twintich jaeren, Maria De Groot, out eenentwintich jaeren, Jan Fleuniau, conditeur van artillerie, Guilliam Le Febure, Jan Oudaert, alle meerderjaerich synde, welcke jouffr. comparanten hebben verclaert ende geattesteert, gelyck sij verclaeren ende attesteeren by desen, waerachtich, hen kennelijck ende wel indachtich te syn, dat sy geleden ontrent den tyt van vierthien daegen, off daer ontrent wesende ten huyse van mevrau Tollenaers op het huys, genoempt Gottendijs onder Hever ende sijnde in hunne ruste, aldaer bij nachte hebben gehoort boven op de camers van den selven huyse een merckelijck gerucht ende beroerte van eenige taefels oft ander haudwerck, daer sij nochtans verstaen hebben de selve camers ledich te wesen, mitsgaeders hebben verscheyde reysen oock iemand by nachte hooren gaen, kloppen, ende vrempt gerucht maecken ter wijlen geen andere persoonen binnen het huys als sij lieden attestanten en waeren, ende tot dyen gehoort te hebben eenige dommelinge ende geruys, daer het nochtans nyet en waeyde ende dat oock diversche reyse de deuren int voors. huys by avonden wel gesloten sijnde, snachts syn geopent sonder eenige sleutels de welcken in eene andere camere waeren gesloten ende heeft de voors. Maria De Groot, beneffens Jan Fleuniau hooren kloppen snachts op de deuren met een groot gewelt, sulcx dat sij door het groot gerucht verbaest sijnde nyet en coste slaepen ende dat op verscheyde deuren soo boven als ondere, hebbende de selve Maria bij nachte noch gevoelt dat iet beneffens haer op het bedde quam liggen nyet wetende oft het een lichaem off eenen geest was.
Item heeft de voors. jouffr. Cath. Swerts particulier int voors. huys gehoort ende gevoelt beneffens haer daer sij in het bedde was liggende ontrent haer hoofft is gecomen iet levendich gelijck een handt oft diergelijck, het welck tersijden haer hooft was crabbende ende sich roerende ende tot dyen in den claeren dach gehoort te hebben merckel. gerucht op den solder in der vuegen all al off eenich haever oft graen bij een wierde gekrabt, daer sij nochtans bevonden hebben dat doentertijt geene persoonen op den solder en waeren, ende de vensters gesloten .
Ende ten desen mede comparerende Joanna Claes, out ontrent de viertich jaeren ende Maria Verhaegen, out ontrent de XXV jaeren, hebben insgelijckx verclaert dat sij op eenen nacht als sij in het voors. huys waeren wassende snachts in de keucken, hebben gehoort groot gedommel ende geruys boven op de kamer off solder, al off het geweest hadde eenen grooten windt, daer sij nochtans buytenshuys saegen dat het nyet en waeyde, ende dat boven geene persoonen, catten oft honden en waeren, dwelck bij naer soo den heelen nagt was duerende.
Meede oock comparerende Lenaert Thomas ende Niclaes du Boys bijde meerderjaerig sijnde hebben insgelijckx verclaert ende geattesteert gelijck sij doen bij desen waerachtig te sijn dat sij oock verscheyde reysen gehoort hebben in de keucken van den voors. huyse groote dommelingen, kloppen ende gerucht, dwelck nu in de bottelrije ende dan in de keucken was, ende soo den voors. Lenaert met eene keersse ginck daer naer en heeft daer nyet bevonden, maer ter wijlen hij met de keirsse was in den kelder, heeft hij het voors. gerucht gehoort in de bottelrije ende wederom boven gecomen sijnde hoorden dat beneden in den kelder de steenen scheenen uytgetrocken te worden ende soo gesmeeten in het waeter.
Oock comparerende Guilliam Le Febure ende Jan Oudaert hebben verclaert gehoort te hebben in het voors. huys geduerende den tijt dat sij daer waeren slaepende op de kamers ende solders groot gerucht ende gesammel, soo dat daer door de schotelen ende gelaesen van de kamers waeren rammelende sonder dat daer nochtans eenige menschen inne waeren, waer door sij oock seer verschruckt ende verbaest waeren.
Gevende alle de voors. attestanten voor redenen van wetenschap van alle hunne respective attestatien dat sij int voors. huys present sijn geweest ende tselve alsoo respectivelijck gehoort ende gesien te hebben in sulcker vuegen dat sij in het voors. huys nyet meer en soude dierffne slaepen offte woonen, want sij nyet anders en connen oordeelen ofte int voors. huys hen sijn haudende eenige geesten off vremde spoockerijen, die door de vremde geruchten ende voors. verschrickingen oorsaeck dat aldaer geene mensche bij nachte genoeggel. en can comen rusten, oordelende daer omme dat het voors. huys nyet well bewoonbaer est, welck sij alsoo verclaeren waerachtich te wesen met presentatie van 't selve met solemniteyten ende voor alle heere, hoven ende wetten daer des noodich ende versocht sal worden te verclaeren, bevestigen ende affimeren.
Het gebeuren dateert dus van enige dagen vòòr Kerstmis 1664, een vredige tijd. In het kasteel van Gottendijs, dat in die tijd gehuurd wordt door mevrouw Tollenaere, logeren een drietal jongedames. Ze worden gewekt door gestommel in enkele kamers van het kasteel en door geschuifel van tafels, stoelen en het kloppen op hout en geruis dat zich over het ganse kasteel verspreidt. Geklapper van deuren, terwijl het buiten een rustige nacht was en windstil, gerucht op de zolder alsof er haver of graan werd bijeen geborsteld (zaten er dan toch muizen of een kat èn muizen ?), dat is niet normaal. Het nachtelijk lawaai was overal. Eén der dienstmeiden was aan het afwassen in de keuken en ze hoorde het gestommel en gerucht, dat ze op zolder lokaliseerde.
De jongedames waren nochtans van mening dat ze alleen in het kasteel waren. Tenminste, zijzelf en .... enkele jongemannen en enkele dienstbodes.
Ook de jongelieden laten zich niet onbetuigd in het verstrekken van de nodige details.
Eén der jongemannen, die zich wat stoerder voordeed dan de anderen, Lenaert Thomas, ging met een brandende kaars kijken of hij niets verdachts vond, maar als hij in de kelder was, hoorde hij gerucht in de keuken en kwam hij terug naar boven, leek het of er beneden in de kelder stenen uit de muur werden getrokken en in het water werden geworpen.
Klap op de vuurpijl is de verklaring van één der jongedames die in haar slaap gehoord en gevoeld had dat er iets bij haar in bed was komen liggen, dat haar zelfs had aangeraakt! Ze kan evenwel niet zeggen of het een lichaam of een geest was die zo kort bij haar vertoefde !
Het gespook blijft de ganse nacht duren zodanig dat ze de volgende morgen besluiten dat het er meer niet leefbaar is. Ze durven er niet meer verblijven.
Ze wachten veertien dagen om met hun verhaal naar een Mechelse notaris te stappen. Waren ze misschien bang om uitgelachen te worden ? Uiteindelijk rapen ze hun moed bij elkaar om het daar als eerlijke en eerbiedwaardige personen onder eed te laten noteren om het kracht bij te zetten.
Hoe moeten we die geschiedenis nu beoordelen ? Welk spel werd hier gespeeld ?
De waargenomen geluiden moeten wel erg ongewoon geweest zijn, zonder dan nog te spreken van de geesten die zomaar naast jonge maagden in diens bed glijden.
Hebben enkele van de aanwezigen de anderen met spookachtig geluiden de daver op het lijf gejaagd ? Zo ja, dan moeten er enkele van de attestanten een serieuze meineed gepleegd hebben. Of liegen ze allemaal om één of ander extreem drinkgelag te verdoezelen ? Er is immers sprake van een bottelrij (wijnkelder), waarin sommige attestanten misschien nogal graag afdaalden om na te gaan of er iets aan de hand was.
Misschien werden de vreemde geluiden wel door torenuilen gemaakt, alhoewel er te Schiplaken vooral bosuilen zaten.
Waarom hebben de pachters van de twee neerhoven van Gottendijs niets gemerkt. Zij woonden met hun neus op het kasteel.
Het verhaal is niet te geloven !
Maar misschien zit er toch een kern van waarheid in.
Nadat Gerard Van Uffel, baron van Heembeeck en ontvanger van de domeinen van Mechelen, Vilvoorde en Tervuren het domein Gottendijs op 26 juni 1659 van Philip Van Varick in een openbare verkoop aankoopt, gaat hij en zijn vrouw Susanna Catharina Bolarte het niet direct als hoofdverblijfplaats gebruiken. Het kasteel en de omliggende landerijen zijn meer bedoeld als investering en als huys van plaisantie. De baron van Heembeeck verblijft meer in zijn woning naast de huidige zetel van het O.C.M.W. (Leliëndael) in de Bruul te Mechelen.
De levenswandel van de baron was niet altijd voorbeeldig. Zo wordt hij in 1659 vervolgd wegens smaad en het uitbrengen van doodsbedreigingen .
In de lente van 1664 verhuurt baron Van Uffel het domein t Oliviers voor een termijn van zes jaar aan mevrouw Joanna Van Oistwinckel, weduwe van Adriaen Tollenaers .
Negen maanden na het ingaan van het huurcontract speelt de spookgeschiedenis zich af. Zou één van de slachtoffers van de doodsbedreigingen van enkele jaren tevoren misschien de spookgeschiedenis geënsceneerd hebben om nieuwe kandidaat-huurders schrik in te boezemen of was douarière Tollenaers de aanstichtster om alzo van haar huurcontract af te raken ? Het kan allemaal.
Wat er ook van zij, aan het bestaan van spoken, geesten en heksen werd veel geloof gehecht. Ook tot in de twintigste eeuw werden s avonds achter de Leuvense stoof bij de dansende vlam van een kaars of petroleumlicht straffe verhalen verteld waarnaar de de jeugd en ook vele volwassenen met ingehouden adem en het klamme zweet op hun rug sprakeloos bleven luisteren.
De spektakelwaarde van zulke verhalen was honderden malen groter dan diegene van de spannendste hedendaagse thriller op T.V. of in de bioscoop want de verteller had het dikwijls allemaal zelf meegemaakt en het moesten al sterke persoonlijkheden zijn om aan de duivel, de spoken of de boze geesten te weerstaan of ze met bijna bovenmenselijke krachtinspanningen te kunnen overmeesteren of verdrijven !
Waarom zouden er dan in 1665 geen van die spoken eventjes in een donker, afgelegen verlaten kasteel hebben vertoefd, waar tegelijkertijd enkele angstige jonge mensen de nacht doorbrachten ? Denk U even in de plaats van deze jongelui ! Zou U ook niet angstig zijn bij al die onverklaarbare geluiden ? Zou U ook niet serieus van de kaart zijn als U niet weet of het een lichaam dan wel een geest is, die zich naast U in uw bed neervleit, temeer dat die geest of dat lichaam verder niets gedaan heeft.
Ziet U wel, die jonge mensen hebben echt spoken gezien !
* * * * * *
|
