|
Wat weten wij nu écht van paarden? Eigenlijk niet zo heel veel, althans niet over hun psyche tenminste. We kunnen jammer genoeg, niet in hun hoofd kijken en hun gedachten lezen, of hun gevoelens begrijpen. We kunnen observeren op een wetenschappelijke manier, en hiermee bedoel ik dat we kunnen observeren zonder meteen conclusies te trekken en wat we observeren te gaan interpreteren vanuit onze eigen belevingswereld. Het vermenselijken van onze paarden, het gebeurd steeds meer en meer. Wij hebben het koud, dus leggen we paarden dekens op. Wij vinden dressuur maar saai, dus gaan we ervan uit dat paarden dit ook saai vinden. Wij vinden wandelen leuk, dus denken we dat onze paarden hier ook vrolijk van worden. Wij houden van warme enkels, dus gaan we onze paarden bandageren. Wij denken dat paarden 'vrij' moeten zijn, dus vinden we dat ze elke dag op de weide moeten kunnen staan. Het regent (wat wij verschrikkelijk vinden), dus moet het paard op stal wanneer het regent. Wij mensen houden van zonnebaden, dus denken we dat onze paarden het leuk vinden op de weide op een warme zomerdag, ipv op stal te staan...
Ik zeg maar wat. We staan er vaak niet eens bij stil hoeveel we vermenselijken bij onze paarden, en hoe vaak we terecht of zeer onterecht, labels op onze paarden plakken als: dat doen ze graag, dat doen ze niet graag, blijdschap, verdriet, angst, boosheid, enz. We interpreteren er op los. Mijn paard mist me als ik weg ben. Mijn paard staat niet graag stil. Mijn paard is gelukkig op de wei. Mijn paard vindt zijn buurpaard maar niks. Mijn paard is verdrietig als ik geen wortel meebreng. Mijn paard lacht naar me als ik toekom!
Al deze uitspraken hoor ik dagelijks. Jammer genoeg zegt dit meer over hoe weinig we weten dan juist over hoeveel... Observeren betekent niet dat we conclusies kunnen trekken over emoties, gevoelens, gedachten die er in onze paarden omgaan. Begrijp me niet verkeerd, ik ben ervan overtuigd dat paarden gevoelsdieren zijn, dat zij emoties voelen, pijn voelen, ongemak en stress ondergaan als wel iets kennen als vredigheid en wie weet zelfs een paards concept van 'geluk'. Maar gevoel en emotie interpreteren is als dansen op het slappe koord. Wat wij denken te zien en wat er werkelijk in het paard omgaat gaat vaak gestoeld op grote misverstanden en valse interpretaties. Als een goede trainer moet je juist afleren om te interpreteren. Een trainer en uiteindelijk elke houder van een paard moet oefenen in het observeren op een wetenschappelijke manier, zonder onze menselijke gevoelens over te brengen op het paard en wat we menen te zien.
Hier volgen enkele vragen, die ik aan de hand van mijn observaties en kennis van het paard zo objectief mogelijk probeer te beantwoorden:
- Kan een paard zich vervelen? Als we een paard in natuurlijke, wilde omstandigheden observeren (dit wil dus niet zeggen op een weide, maar in de steppe), dan zien we dat paarden een vast schema hebben dat per kudde kan verschillen, maar in wezen bij elke kudde hetzelfde verloop heeft. Er is een slaap- en rustperiode gedurende de nacht en de dag. Deze periode herhaalt zich om de paar uur. Er zijn verschillende graas- en fourageerperiodes. Er zijn drinkpauzes. Tussen de graas- en fourageerplaatsen en de drinkplaats(en) stappen de paarden naargelang het gebied x aantal kilometers. Er zijn ook socialisatieperiodes waarbij er wederzijds gepoetst word, waarbij de veulens met elkaar spelen of donderjagen en de banden tussen kuddegenoten aangehaald worden. De hengst bakent zijn territorium af door op verschillende (vaste) plaatsen te mesten. Dit alles gaat de klok rond. Extra opwinding komt er wanneer een hengst een andere kudde en / of hengst ruikt, er onraad word bespied (het zien / ruiken / horen van predatoren), of er andere merries worden geroken die bvb klaar zijn om gedekt te worden, die nieuw zijn in het gebied enz. Binnen de groep kunnen er ook strubbelingen ontstaan als een jongere, lagere in rang zijnde hengst probeert hogerop te komen (vaak achter de rug van de heersende hengst om), als een veulen het te gortig maakt en gestraft word door de alfa merrie of zijn moeder, zussen of tantes, als twee merries proberen strijden om hogerop te komen in de rangorde enz. Een wild paard (verwilderd paard zoals ook bvb de mustang) heeft een vaste dag en nacht indeling, maar deze kan uiteraard ten allen tijde verstoord raken en een kudde paarden zal altijd op zijn hoede zijn, ook tijdens slaap en rustperiodes. Tijdens de rustperiodes zullen er paarden zijn die plat slapen en een REM slaap hebben, een deel paarden zullen rusten, liggen met de benen onder hun lichaam getrokken, en een deel rechtstaand, al dan niet met één been in rust-stand. Dit heeft een zeer belangrijke functie: ieder paard zal een periode ongestoord kunnen slapen, rusten, terwijl er altijd paarden rechtstaand waken over de kudde en alarm slaan indien nodig. Paarden zijn vluchtdieren en in wilde, natuurlijke omstandigheden, zal een paard altijd, behalve tijdens zijn REM slaap zijn aandacht richten op de omgeving, ook terwijl hij graast, drinkt enz. Het is moeilijk te meten of paarden zich vervelen, maar in natuurlijke omstandigheden hebben paarden een constante instroom van prikkels. Een geluid in de verte, de wind die draait, geuren die op hen af komen, temperatuurverschillen... het paard word continu geprikkeld, sensorisch, auditief, cognitief enz. Er zijn ook constant sociale prikkels, binnen de kudde, rangorde, speciale vriendschappen, familiebanden, enz. Een paard in deze omstandigheden moet continu van al zijn zintuigen gebruik maken. In de natuur observeren we nooit volgende gedragingen, die we in gevangenschap wel zien: Repetitief gedrag (weven, ijsberen...), automutilatie (luchtzuigen, zichzelf bijten...), ook vinden we geen maagzweren bij wilde paarden, terwijl dit wel vaak voorkomt bij paarden in gevangenschap.
Wil dit zeggen dat een wild paard zich nooit verveeld? Of een in gevangenschap levend paard zich altijd verveeld? Moeilijk te zeggen. We kunnen enkel objectief observeren en uitmaken dat in natuurlijke omstandigheden een paard altijd 'iets' doet: socialiseren, rusten, grazen, drinken, ruiken, kijken, horen, territorium verdedigen, rangorde bevestigen enz., allemaal gedrag dat paarden in gevangenschap niet altijd kunnen ontplooien. In gevangenschap ontbreekt het aan een 24 uurs vulling. Paarden die op stal staan kunnen geen x aantal km stappen, een maaltijd duurt hooguit een halfuur, terwijl fourageren in het wild tot 18 u per dag kan vullen, paarden hebben vaak enkel nog de kans om elkaar te ruiken maar kunnen niet meer met elkaar spelen, elkaar poetsen enz. Hengsten en merries leven gescheiden van elkaar. De prikkels die een 'wild' paard continu binnen krijgt, zijn bij een paard op weide/stal vaak meer dan gehalveerd (in het beste geval). In sommige gevallen worden paarden volledig alleen gehouden, zonder zelfs één kuddegenoot.
Als we rekenen dat een 'wild' paard 24u prikkels ontvangt een ideaal is en een paard in eenzame opsluiting zonder weidegang en contact met soortgenoten het minst ideaal is, dan moeten we ervan uit gaan dat elk paard in gevangenschap ergens aan prikkels te kort komt. Of paarden dit ervaren als 'verveling' is niet te zeggen, maar we kunnen er wel van uitgaan dat hoe meer het paard blootgesteld word aan de prikkels die hij in natuurlijke omstandigheden kan ondergaan, hoe meer het paard een gevoel van 'welzijn' zal ervaren. Dat betekent dat houders van paarden rekening moeten houden met de kuddegeest van hun paard, socialisatie met soortgenoten, stal- en weidegang met elkaar worden afgewisseld, dagelijkse beweging nodig is, fourageermogelijkheden creëren voor meer welzijn zorgt, en enrichment van de omgeving (speelmogelijkheden, fourageermogelijkheden) zeker een pluspunt zijn!
- Een paard op de weide verveelt zich niet: een weide van 1 ha, omheind en met eenzelfde grassoort is NIET de natuur, en al helemaal niet het nabootsen van de natuurlijke omgeving (steppe) waarin een paard leeft. Een weide kan net zo 'saai' zijn als een stal. Het paard heeft nood aan sociaal contact met soortgenoten, nood aan fourageren (het eten van verschillende kruiden, grassen en hiernaar op zoek gaan), enz. Een weide bied geen kilometers lange wandelingen van de ene graasplek naar de andere of van de ene beek naar de andere drinkplaats. Een weide bied geen contact met andere kuddes. Merries en hengsten leven niet samen op een weide, hooguit ruinen en merries grazen samen. Een weide bied niet vaak mogelijkheden om te knagen aan takken, het proeven van verschillende grassen / kruiden, Een weide laat niet altijd spelen en ontdekken toe (te klein) en geeft vaak ook geen uitweg bij rangorde strubbelingen (paard kan niet ontsnappen aan een jagende en bijtende kuddegenoot, en kan zelfs in een hoek gedrumd worden waaruit hij niet meer weg kan). Als er geen schaduwplekken zijn in de zomer kan het paard zich ook niet aan de felle zon onttrekken, of aan bijtende insecten. Het paard kan zelf niet beslissen waar het naar toe gaat, een weide blijft hoe dan ook in negentig procent van de gevallen te klein om te 'wandelen'. Net zoals op stal moet een weide gezien worden als een omheinde ruimte waarbinnen het paard gehouden wordt. Het paard kan zelfs, bij gebrek aan soortgenoten, net zo goed 'stalondeugden' zoals kribbebijten, automutileren, weven etc ontwikkelen op de weide als in een stal. Een weide geeft het paard enkel een meerwaarde als wij paardenhouders de weide goed onderhouden, voorzien van speelmogelijkheden, schuilmogelijkheden en enrichment van de omgeving. Als dit het geval is, spreekt het vanzelf dat de prikkels aan welke we ons paard kunnen blootstellen kunnen vergroten, wat het welzijn van een paard zeker ten goede komt!
We komen zeker nog op dit onderwerp terug, net zoals we dieper in zullen gaan op observeren en het probleem van het vermenselijken van onze paarden. Dit zijn immers onderwerpen die het welzijn van onze paarden enorm kunnen beïnvloeden, in goede zowel als in negatieve zin. Willen we enigszins leren begrijpen wat paardenwelzijn is, dan moeten we niet gaan vermenselijken, maar zelf als een paard beginnen denken. Pas dan zitten we op goede weg...
ginie
|
