Atonement, een film van Joe Wright gebaseerd op het gelijknamige boek van Ian McEwan. De film vertelt het verhaal van Cecilia Tallis en Robbie Turner. Hun relatie wordt ruw verstoord wanneer Cecilias zusje, Briony, Robbie van verkrachting beschuldigt. Voor mijn analyse heb ik de scène uitgekozen waarin Robbie vraagt aan Briony om een brief aan Cecilia te geven. Tijdens deze scène wordt duidelijk dat het niet om een liefdesverklaring gaat, maar om een fantasie van Robbie. Deze brief wordt later als bewijs materiaal aangeleverd wanneer Briony Robbie beschuldigt van verkrachting. De scène begint bij 0.25.34 en eindigt bij 0.27.55.
Ik heb deze scène uitgekozen omdat later in de film duidelijk wordt dat Briony verliefd was op Robbie en dat dat naar mijn mening in deze scène al duidelijk wordt. Brionys verliefdheid is naar mijn idee aanleiding geweest dat ze de brief opende en Robbie later vals beschuldigde. Behalve dat deze scène dus heel interessant is, is deze scène ook cruciaal voor de film omdat deze scène de omslag vormt, het begin van het einde, zonder deze brief zou Robbie niet beschuldigt worden. In mijn analyse zal ik laten zien hoe de filmische vormaspecten mijn interpretatie gestuurd hebben.
Formal system
In zowel de hele film als in de scène waarin Robbie aan Briony vraagt een brief aan Cecilia te geven kan er gesproken worden van een narratieve structuur. De film en deze specifieke scène kennen een begin, een verandering en een gevolg daarvan en een nieuwe situatie. De film is compleet narratief, de geanalyseerde scène hieruit is deels narratief, de informatie die er voor deze scène nodig is, is natuurlijk uit eerdere scènes verkregen en de afloop wordt duidelijk uit scènes die erop volgen.
De beginsituatie van de film is dat Cecilia en Robbie verliefd op elkaar zijn, maar dit niet naar elkaar uitgesproken hebben. De verandering is dat Robbie een brief naar Cecilia schrijft, maar de verkeerde brief aan Briony meegeeft, die deze vervolgens leest. Gevolg hiervan is dat Robbie ten onrechte van verkrachting beschuldigd wordt. Hij gaat als alternatief voor de gevangenis in het leger en Cecilia gaat als verpleegkundige werken. Briony weet dat ze een fout heeft gemaakt en werkt net als Cecilia als verpleegkundige, als boetedoening. In de nieuwe situatie zijn Robbie en Cecilia gestorven in de oorlog en heeft Briony een boek geschreven over alle gebeurtenissen. Ze heeft het einde veranderd in een lang en gelukkig einde, omdat ze dat Robbie en Cecilia gegund had.
De beginsituatie van de scène is dat Robbie op weg is naar de familie Tallis met een brief in zijn hand die voor Cecilia bedoeld is. De verandering is dat Robbie aan Briony vraagt of zij de brief aan Cecilia wil geven. Terwijl Briony op weg is en de brief leest realiseert Robbie zich dat hij de verkeerde brief heeft gegeven. Gevolg is dat Briony geschokt is van wat er in de brief staat. In de nieuwe situatie denkt Briony dus totaal anders over Robbie.
Wat opvalt is dat de scène waarin Robbie aan Briony vraagt een brief te bezorgen niet alleen de verandering is voor de scène, maar ook voor de hele film, daarom is deze een cruciale scène voor de film.
Belangrijk in deze scène is herhaling. Door het herhalen van fragmenten uit een eerdere scène (flashback) snapt de kijker dat Robbie de verkeerde brief heeft meegegeven en waarom Briony zo geschokt is.
Deze scène hanteert dus een abstracte, retorische structuur. De beelden hangen logisch, samen, gericht op de handeling. Dit is belangrijk voor de betekenis en het doel van de gehele film. Betekenis en doel in de film zijn naar mening gericht op interpretatie. Want verkeerde interpretaties zijn in de film de aanleiding voor wat er mis gaat.
Mis-en-scène
De scène speelt zich af in het buitengebied, Robbie loopt op een landweggetje dat onbestraat is en Briony slaat struiken aan de kant met een stok. Tijdens de flashback van Robbie zien we een werkkamer met een grammofoonspeler en een typemachine. De kamer heeft bloemetjesbehang op de muren en de kamer is ingericht met houten meubelen. De hal van de familie Tallis heeft dezelfde uitstraling, maar ziet er welvarender uit. Dit komt door de grote en de hoogte ervan en de kroonluchter die aan het plafond hangt. De setting geeft dus de indruk weer dat de scène zich in het begin van de twintigste eeuw afspeelt. We weten dat het om de periode rondom de Tweede Wereldoorlog gaat uit eerdere scènes.
Robbie draagt een pak en een vlinderdasje en Briony draagt een wit jurkje tot op haar knieën met korte mouwen, dat ze in de scènes daarvoor ook al aanhad. Beiden dragen geen zichtbare make-up en sieraden. Deze kostuums zijn tijdloos en passen dus ook goed in de periode van de Tweede wereldoorlog.
Robbie maakt een zenuwachtige indruk, dit komt door de manier waarop hij kijkt en omdat hij aan Briony vraagt de brief aan Cecilia te geven. Briony maakt een verveelde, gefrustreede indruk, die wordt gewekt doordat zij met een stok de struiken wegslaat. Ze spreken beide met een Brits accent, we weten dus dat het zich waarschijnlijk in Engeland afspeelt. De manier waarop Briony naar Robbie kijkt (verlegen), de snelheid waarmee ze wegrent zodra ze de brief van Robbie heeft gekregen en dat ze de brief uiteindelijk openmaakt, vertelt ons dat Robbie voor Briony niet zomaar de buurjongen is. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Misschien is ze verliefd of wantrouwt ze hem, kijkt ze tegen hem op of is ze jaloers.
Het licht in deze scène is natuurlijk. Er hangt een geel/oranje gloed van een avondzon. Mede door de kostuums en het licht weten we dat het een warme dag is geweest en dat het avond begint te worden.
De mis-en-scène heeft in deze scène dus een narratieve functie, het vertelt ons iets over de tijd, de plaats en de personages. Ook laat het zien dat deze scène een omslag in de film is, de flashback laat zien dat Robbie de verkeerde brief aan Briony heeft gegeven. Later in de scène zien we ook haar reactie zodra ze deze gelezen heeft, dit is dus cruciaal voor de rest van de film, omdat als Briony de brief niet gelezen had, ze waarschijnlijk heel anders gehandeld had.
Cinematography
Wat opvalt is dat de cameravoering de beweging volgt. Wanneer Robbie en Briony door het beeld heen bewegen volgt de camera deze beweging. Wanneer ze naar de camera toelopen, staat deze stil. In beide gevallen zijn de shots long en straight-on angle. Zodra Robbie en Briony stil staan, staat het beeld ook vrij stil en zijn de shots medium long en ook straight-on angle . Op het moment dat Robbie en Briony een dialoog voeren staat de camera ook stil en zijn de shots medium close-ups. Zodra Robbie het woord voert zijn de shots low-angle, zodra Briony het woord voert zijn de shots high-angle. Dit heeft geeft het gevoel dat je door de ogen van het luisterende personage kijkt, ook zou het een middel kunnen zijn om het leeftijdsverschil tussen de personages aan te geven.
De flashback van Robbie wordt afgewisseld met shots van een rennende Briony. De shots zijn straight-on angle en er wordt afgewisseld met medium en medium close-up. In de shot waarin duidelijk wordt dat het om de verkeerde brief gaat wordt er langzaam ingezoomd op de brief.
In het gedeelte van de scène waarin Briony de hal in komt gerend en de brief openmaakt en leest gaan de shots over van long naar medium, naar medium close-up naar close-up. Naar mijn mening is dit om te benadrukken wat voor een impact de brief op Briony heeft. De laatste shot is long, hierdoor lijkt Briony heel klein, vooral omdat haar houding gebogen is. Dit komt op mij over om aan te geven hoe verloren Briony zich voelt. Dat kan zijn omdat ze denkt dat ze zich vergist heeft in Robbie, of omdat ze stiekem zelf verliefd is op Robbie en nu achter is gekomen dat hij van iemand anders houdt. Zoals ik al bij mis-en-scène heb genoemd is Robbie naar mijn mening niet zomaar een buurjongen voor Briony.
De cameravoering volgt dus een bepaald ritme, geleid door de handelingen van Robbie en Briony.
Shotlist
Shot
Omschrijving
Duur (in minuten)
Afstand
Angle
Overige opmerkingen
1
Robbie loopt over het pad richting de familie Tallis
0.04
Long
Straigt-on angle
2
Briony slaat met een stok struiken weg
0.04
Medium long
Straigt-on angle
3
Robbie komt aangelopen, en roept Briony
0.12
Medium long
Straigt-on angle
Camera draait met Robbie mee
4
Briony hoort Robbie roepen en komt aangerend
0.07
Long
Straigt-on angle
5
Robbie kijkt richting Briony
0.02
Medium close-up
Low-angle
6
Briony komt aangerend
0.06
Long
High-angle
Camera draait met Briony mee
7
Robbie lacht
0.02
Medium close-up
Low-angle
8
Brionyis dichtbij Robbie en hij vraagt of alles goed met haar gaat
0.07
Medium long
Straigt-on angle
9
Briony knikt
0.02
Medium close-up
High-angle
10
Robbie vraagt aan Briony of ze iets voor hem wil doen
0.03
Medium close-up
Low-angle
11
Robbie vraagt of ze een brief aan Cecilia wil geven
0.04
Medium close-up
High-angle
De cut tussen shot elf en twaalf zit tijdens de tekst van Robbie
12
Hij zegt dat hij zich stom voelt als hij het zelf moet geven
0.04
Medium close-up
Low-angle
13
Briony zegt dat ze het doet
0.04
Medium close-up
High-angle
14
Robbie geeft Briony de brief en ze rent weg
0.12
Medium/long
Straight-on/high angle
De camera filmt eerst de overhandiging en volgt dan Briony die wegrent
15
Robbie kijkt Briony na
0.04
Medium close-up
Low-angle
16
Briony rent weg en Robbie zegt haar naam
0.11
Long/medium close-up
Low-angle
De camera volgt eerst Briony en zoomt dan in op de achterkant van Robbie
17
Robbie speelt met zijn aansteker
0.02
Medium close-up
Straight-on angle
Flashback
18
Briony rent tussen de struiken door
0.03
medium
Straight-on angle
19
Robbie doet een brief in een envelop
0.02
Medium close-up
Straight-on angle
Flashback
20
Briony rent tussen de struiken door
0.03
Medium
Straight-on angle
Editing
Ritmische verhoudingen spelen een belangrijke rol in de montage. De scène is in groepjes in te delen. Eerst de introductie van Robbie en Briony, ze hebben allebei een eigen shot hiervoor. Deze shots duren zo rond de vier seconden. Dan volgt er een overgang waarin Robbie bedenkt wat hij gaat doen en Briony roept. Er volgen zeven shots waarin Robbie Briony roept en na haar kijkt terwijl ze eraan komt. De shots waarin Robbie in beeld is duren zo rond de twee seconden, de shots waarin Briony aangerend komt duren zo rond de zeven seconden. In de een na laatste shot vraagt Robbie of alles goed gaat, het antwoord van Briony duurt weer twee seconden. De dialoog tussen Robbie en Briony volgt daarop, de shots duren hier zo rond de vier seconden. Dan is er weer een overgang waarin Briony wegrent om de brief te bezorgen, deze shot duurt net als de eerste overgang twaalf seconden, hier horen nog twee shots bij, een waarin Robbie Briony nakijkt, die duurt vier seconden, net als in de dialoog en een waarin Briony wegrent, weer zo rond de twaalf seconden. Daarop volgt de flashback afgewisseld met shots waarin Briony wegrent. De flashbackshots duren twee seconden, de shots van Briony drie seconden. Dan is er weer een overgang, van negentien seconden waarin duidelijk wordt dat Robbie de verkeerde brief heeft meegegeven. De shots die hierop volgen duren allemaal zo rond de vier seconden. De scène is dus in te delen in introductie, overgang (de aanloop), dialoog, overgang (er gaat een belletje bij Robbie rinkelen), flashback, overgang (verkeerde brief), handelen Robbie en Briony. Ieder deel heeft dus zijn eigen ritme. Wat hierin ook opvalt is dat de overgangen vaak medium/long zijn en de korte shots waarin gesproken wordt medium/close-up zijn. Tegelijk zijn de shots van Robbie en Briony vanaf de eerste overgang tot en met de tweede overgang POV shots.
Er wordt ook gebruik gemaakt van temporale montage, sommige gebeurtenissen worden versneld of vertraagd (elliptical editing). Ten eerste worden de momenten waarin Briony rent versneld, dit is gedaan omdat de scène anders niet lekker doorloopt. Het besef van Robbie dat hij de verkeerde brief heeft meegegeven is vertraagd doormiddel van de flashback, dit is naar mijn mening gedaan om de spanning op te bouwen.
Verder wordt de 180 graden regel gehanteerd. Naast dat ze natuurlijk beiden recht in beeld verschijnen, staat Robbie voor de rest altijd rechts en Briony links van het beeld.
Sound
Nog een opvallend element uit de scène is het geluid. Tot het moment waarop Robbie de brief overhandigd is er alleen sprake van diegetisch geluid. Je hoort de voetstappen van Robbie, het slaan met de stok van Briony en er klinken vogels op de achtergrond (off screen). Zodra Briony wegrent klinkt er een piano, non-diegetisch geluid dat vaker in de film wordt gebruikt. Dit geluid is er naar mijn mening om aan te geven dat er iets gaat gebeuren, de aanloop van het besef van Robbie. Dit geluid stopt zodra Robbie Brionys naam zegt. In de flashback die erop volgt lopen diegetisch en non-diegetisch door elkaar heen. De flashback begint met een shot waarin Robbie met een aansteker speelt. Dit geluid is diegetisch, maar komt later in de flashback terug als non-diegetisch geluid, als onderdeel van een andere melodie, in deze melodie klinkt ook een typmachine, die in dit geval ook non-diegetisch is. Daarnaast klinkt er ook nog muziek uit de grammofoonspeler, die is wel weer diegetisch (gedeeltelijk off screen). Op het moment dat Briony de hal in komt gerend gaat deze zelfde melodie weer door, maar dan zonder het geluid van de aansteker, dit is ook weer non-diegetisch. Op het moment dat Briony de brief leest klinkt er het geluid van een typmachine. Voor Briony is dit geluid non-diegetisch, maar op het moment dat Robbie de brief schreef was het geluid diegetisch.
In de hele scène zijn alle gesproken teksten diegetisch, ze zijn echter niet allemaal on screen. Sommige teksten van Robbie zijn off screen, op die momenten zijn shots van Briony te zien die ernaar luistert.
Zowel diegetisch als non-diegetisch en on screen en off screen lopen dus door elkaar heen. Dit draagt ook bij aan de opbouw van de spanning en dat de scène een goede flow heeft en het is heel ritmisch.
Conclusie
Alle vormaspecten dragen bij aan de interpretatie. Daarbij zijn montage en geluid extra belangrijk omdat zij de spanning opbouwen. Door het rennen van Briony te versnellen blijft er vaart zitten in de scène, maar door het besef van Robbie te vertragen doormiddel van de flashback, die overigens de toeschouwer laat weten dat het om de verkeerde brief gaat, zit de toeschouwer op het puntje van zijn/haar stoel. Het geluid versterkt dit. Het besef van Robbie begint met het geluid van een piano, deze melodie komt vaker voor in de film voordat er iets gaat gebeuren. Tijdens de flashback klinkt er het geluid van een typemachine, ook dit komt vaker voor in de film, vaak wanneer Brionys fantasie opspeelt. Dit is dus niet alleen spanningopbouwend, maar ook aanleiding om aan te nemen dat er iets staat te gebeuren waar Brionys fantasie een rol in speelt. Voor de rest in de scène komt Briony verlegen over wanneer Robbie haar aanspreekt, ze kijkt met grote ogen naar hem en zegt nauwelijks iets. Zodra Robbie haar de brief heeft gegeven rent ze als een speer weg en maakt zonder twijfelen de envelop open. Zodra ze hem gelezen heeft lijkt ze geschokt en is misschien ook wel gekwetst, dat zou ook een reden kunnen zijn dat ze later de brief als bewijs laat zien. Niet uit de overtuiging dat Robbie de echte dader is. De beschuldiging komt dus mede voort uit verliefdheid en jaloezie en dat wordt dus naar mijn mening al duidelijk in de scène waarin Robbie Briony de brief geeft, ze misbruikt de brief dus. Ik ben nog wel steeds van mening dat de film over interpretatie gaat. De film laat niets voor niets sommige scènes door de ogen van Briony en Robbie zien en later hoe de scène daadwerkelijk is gegaan. De valse beschuldiging is naar mijn mening een combinatie van verkeerde interpretatie en verliefdheid/jaloezie van Briony.
Theoretische reflectie
Voor mijn analyse heb ik Film Art: An Introduction van Bordwell and Thompson gebruikt, voor de theoretische reflectie gebruik ik meerdere benaderingen. De film Atonement gaat naar mening vooral om interpretatie, die is voor iedereen persoonlijk en in de geesteswetenschap kunnen die ook naast elkaar bestaan, dus lijkt het me ook interessant om de scène die ik geanalyseerd heb vanuit verschillende oogpunten te bekijken met als uitgangspunt mijn interpretatie van Atonement.
Allereerst ga ik in op Het open werk en De grenzen van interpretatie van Umberto Eco. Volgens hem is interpretatie voor iedereen persoonlijk en zijn ze gelijkwaardig zolang de interpretatie maar trouw blijft aan het kunstwerk. Er kunnen dus wel interpretaties zijn die minderwaardig zijn en dat betekent dat er dus grenzen aan interpretatie gebonden zijn. Vanuit Umberto Eco gezien kan het dus zijn dat mijn analyse overgeïnterpreteerd is. De film legt vooral de nadruk op verschillende interpretaties van de personages zelf, aan de verliefdheid van Briony wordt weinig aandacht besteed in de film en zou dus te ver gezocht kunnen zijn om als aanleiding te zien voor de valse beschuldiging. Toch wordt er aandacht aan besteed in de film en naar mijn mening had dat niet gehoeven als het niet belangrijk was geweest.
Richard Rorty is van mening dat er juist van mening dat er geen grenzen aan interpretatie hoeven te zijn en dat de toeschouwer niet trouw hoeft te blijven aan het kunstwerk. Jonathan Culler gaat hier nog verder in en vindt dat overinterpretatie juist tot vernieuwende inzichten kan leiden. In beide gevallen is mijn analyse dus aanvaardbaar.
Volgens de psychoanalyse van Freud wordt de psyche gedreven door seksualiteit en draait heel simpel gezegd alles om seks. In dat geval is mijn interpretatie nog niet ver genoeg gegaan. Dan zou er gezegd kunnen worden dat Briony gedreven wordt door lust en verlangen naar Robbie. Dat ze misschien niet jaloers is omdat Robbie verliefd is op Cecilia, maar omdat hij aan seks denkt met Cecilia. Dit vind ik te ver gaan, omdat Briony nog maar dertien is en erg preuts overkomt in de rest van de film, ook te zien aan haar reactie op de brief (als ze dit aan Lola vertelt).
