"De dingen die het minst hebben te betekenen, kan men het langdurigst bepraten."
Louis Paul Boon
10-01-2011
Congo, een geschiedenis
Congo, een geschiedenis van David Van Reybrouck wint de AKO literatuurprijs 2010
Er is aan het begin van de eenentwintigste eeuw nauwelijks een roeriger natie dan Congo, het reusachtige land in het hart van Afrika, dat barst van de grondstoffen die onontbeerlijk zijn in onze moderne tijd - én van de gruwelijke conflicten. Hoe kon de vroegere, relatief rustige kolonie van België, sinds 1960 onafhankelijk, zo veranderen?
David Van Reybrouck beschrijft voor het eerst de verbijsterende geschiedenis van Congo, van ruim voor de komst van de ontdekkingsreiziger Stanley tot en met de invloed van China in de laatste tien jaar en de recente economische crisis. Van 1885 tot 1908 werd het land bestierd door koning Leopold II, die een fortuin verdiende met de exploitatie van rubber. De kolonisatie door België in de periode van 1908 tot 1960 zorgde voor industrialisatie en infrastructuur, maar werd ook gekenmerkt door paternalisme, zo niet betutteling. De onverhoedse overgang van kolonie naar onafhankelijke staat rond 1960 is een adembenemend verhaal vol idealisme en gekonkel. Het nieuwe land stortte zich in een turbulent avontuur dat steeds wilder en chaotischer werd en na tweeëndertig jaar dictatuur onder Mobutu leidde tot een van de dodelijkste conflicten sinds de Tweede Wereldoorlog.
Van Reybrouck baseert zich niet alleen op zeldzaam archiefmateriaal en baanbrekend onderzoek, maar vooral ook op honderden gesprekken die hij met Congolezen voerde. Zijn ooggetuigen gaan van eeuwlingen tot kindsoldaten, van rebellenleiders tot smokkelaars, van ministers tot maniokverkoopsters. Hun verhalen heeft de auteur in zijn grote geschiedenis geïntegreerd.
'Subliem... monumentaal... virtuoos... Deze literaire non-fictie is spannender dan een roman kan zijn.' - NRC Handelsblad Juryrapport AKO Literatuurprijs 2010:
David van Reybrouck beschrijft de geschiedenis van Congo van 1850 tot 2010 en verbindt op weergaloze wijze het begin van de Belgische aanwezigheid met de huidige situatie in dat land. De auteur ging op zoek naar het lokale perspectief, naar zoveel mogelijk Congolese stemmen. De levensgeschiedenis van één stem overspant bijna die tijdsperiode, gepersonifieerd in de figuur van Etienne Nkasi, een man die beweert 128 jaar te zijn.
Door zich te baseren op historische gegevens en zich uitgebreid te documenteren gaat Van Reybrouck te werk als historicus. Hij doet echter geen enkele moeite de romancier in zichzelf te onderdrukken. Persoonlijke levensverhalen, herinneringen en anekdotes verweeft hij met zijn eigen observaties en belevenissen, en zo schrijft hij een geschiedenis. Zijn superieure literaire stijl geven de feiten vleugels, haalt ze onderuit en dompelt de lezer onder in een verbijsterende historische documentaire. Niets is onmogelijk in de werkelijkheid van dit kloeke boek.
Congo, een geschiedenis is een knap gecomponeerd verhaal over uitbuiting, slavernij, kolonialisme, terreur, veerkracht en overleven. Het is het verhaal dat Van Reybrouck moest vertellen en dat doet hij zonder ook maar een moment de greep op zijn materiaal te verliezen: persoonlijk, meeslepend, humaan, toegankelijk en bijna achteloos.
