|
"Red Bean": De evacuatie van Europeanen en andere vluchtelingen uit Kolwezi in 1978.
Geschreven door: Oud ParaCommando Werner Wellens, lid & admin van de website onder de naam: Skinnerblade.
Nieuws van dinsdag 8 maart 1977,
Een duizendtal ex-Katangese gendarmes overschrijden de Zaïrese grens en nemen een deel van de Shaba-provincie en Zuid-Kasaï in. In een paar dagen tijd bereiken zij de buitenwijken van de koperstad Kolwezi. In april komen Marokaanse troepen en Franse vliegtuigen de Forces Armées Zaïroises steunen. Ook is er hulp van een Amerikaanse, Franse en Belgische logistieke steungroep. De opstand wordt neergeslagen en de Katangezen vluchten naar Angola. Deze gebeurtenissen worden door specialisten in Afrikaanse zaken aanzien als een nakende dreiging voor nog meer problien. Echter, er wordt aan deze beschouwingen geen gevolg gegeven.
Mei 1978,
Dertien maanden na de gebeurtenissen en de verwittiging van de Afrikaanse specialisten is er nog steeds niets ondernomen om de veiligheid van de Europese bevolking veilig te stellen. Er was geen enkel middel voorzien om te verwittigen bij dreigend gevaar, zelfs geen radiozender die berichten kon verspreiden. Waar een jaar eerder voor werd gewaarschuwd gebeurde dan ook, de Katangezen komen terug en vallen op 12 mei de streek van Kolwezi binnen. Ondanks de rijkdommen in de provincie heeft het overgrote deel van de bevolking een armtierig bestaan, is er werkloosheid, voedseltekort en corruptie is er een tweede natuur. De Katangezen kunnen dan ook rekenen op de sympathie van een deel van de bevolking, en willen op die manier, voor een tweede keer, het bewind van Mobutu trachten te ontwrichten. De FNLC-rebellen hebben het vooral gemunt op blanken, het Zaïrees kader en op ambtenaren. De burgers zitten als ratten in de val. Voor veel blanken en zwarten te Kolwezi wordt de komende week door het gebrek aan tucht en overmatig drankgebruik bij de rebellen, een week van terreur, mishandeling, verkrachting en moord.
Ondanks de alarmerende berichten reageert de Belgische regering traag. Ook Mobutu weigert in eerste instantie een buitenlands ingrijpen. Mobutu rekent op zijn Parachutisten die een Frans kader hebben. Zij worden op dinsdag de 16 mei s morgens gedropt op de nieuwe luchthaven van Kolwezi. De Parachutisten behoren tot het 311 de Bataljon van Majoor Mahele. Door deze actie zijn de Belgische en Franse regering enigszins vleugellam en hebben op dat ogenblik het gevoel dat de Zaïrezen het zelf kunnen oplossen.
Ondertussen komen bij de persagentschappen berichten binnen waarin sprake is van tien tot twaalf Europese slachtoffers en van paniek onder de bevolking. De verbindingen met Kolwezi worden met regelmaat onderbroken om uiteindelijk op woensdag definitief te stoppen. De Belgische Minister van Landsverdediging, P. Vanden Boeynants, laat aan de sectie Operatie van de Generale Staf weten dat áls de toestand nog zou verslechteren men zich zal moeten voorbereiden voor een snelle evacuatie van de Belgen in Shaba. Er wordt een staf Planning gevormd die de toestand volgt en een operatieplan opstelt. Een compagnie van het 3e Para en drie C-130s worden op een stand-by van 24 uur gezet. Ondertussen tracht de Belgische regering contact te houden met andere landen. Ze zou graag de hulp hebben van Frankrijk en de Verenigde Staten, maar de contacten met Frankrijk met het oog op een gezamelijke operatie zullen tot niets leiden. Frankrijk zal later voor een éénzijdige actie kiezen. Ook andere oplossingen worden gezocht door contact met het Internationaal Comité van het Rode Kruis te Genève en het Comité Zaïroise. Ondertussen wordt de situatie in Kolwezi alsmaar kritieker.
Het Regiment ParaCommando in staat van alarm
|
Na een vergadering op 17 Mei om 9u op het ministerieel crisiskabinet keert de Commandant van het Regiment rond 15u terug naar het hoofdkwartier in Everberg met het operatiebevel Red Bean op zak. Zijn opdracht bestaat erin het vliegveld van Kolwezi in te nemen en het 72 uur te houden. Hij moet de bescherming van de Belgische en vreemde onderdanen verzekeren en, diegenen die het wensen, naar de luchthaven begeleiden en hun evacuatie organiseren. Het vertrek van de eerste C-130 is vastgesteld op de 18e om 11u00. Tot vrijdag 17 mei wou Mobutu trouwens niets horen van een buitenlandse interventie, slechts wanneer hij ziet dat zijn eigen troepen niet volstaan, aanvaardt hij de hulp van de Fransen en de Belgen.
In totaal zal de operatie Red Bean worden uitgevoerd door ongeveer 1200 mensen. Het 1e Para, 3e Para, de 14e Cie en het peloton mortieren van het 2e Cdo, de Compagnie ATK, het Eskadron Recce met gepantserde jeeps, een detachient van het TrgC Para en een chirurgische hulppost van de medische dienst. Verder gaan er 18 jeeps mee, 12 aanhangwagens, 10 gepantserde jeeps, 26 AS-24 driewielers, 2 Unimog ambulances en een ambulance-jeep. De 15e Wing heeft 10 C-130s en 2 Boeings B-727 klaarstaan en door Sabena zullen 7 of 8 Boeings worden vrijgiaakt. De Verenigde Staten zullen dagelijks 120 ton brandstof, voedsel en drank per C-141 naar Kamina vervoeren. Het operatieorder zegt niets over de Franse Strijdkrachten.
De voorbereidingen van de actie schieten goed op in de nacht van de 17e op de 18e mei. De vertrekbevelen voorzien dat er wordt vertrokken vanop de basis in Kleine-Brogel, maar op de 18e s morgens wordt beslist dat het vertrek zal gebeuren vanop Melsbroek vermits Sabena weigert op te stijgen met de Boeings vanop Kleine-Brogel of Bevekom. Bovendien kan ze ook niet het juiste aantal Boeings opgeven die kunnen vrijgiaakt worden. De nuttige lading van de vliegtuigen wordt voortdurend verandert. Alles verloopt zo goed en zo kwaad mogelijk maar ten gevolge van de talrijke veranderingen, zoals het aantal beschikbare toestellen van Sabena, wordt beslist de Boeings te vullen naargelang hun beschikbaarheid en met uiterste soepelheid te werk te gaan. Op 18 mei om 12u00 ontvangt het Regiment het vertrekbevel en om 13u15 vertrekt het eerste vliegtuig. Na nauwelijks dertig uur na ontvangst van het verwittigingsbevel stijgt het eerste vliegtuig op. De reis van meer dan 10.000 km duurt 25 uur met twee tussenlandingen. Bij dit alles komt ook nog het probleem dat een aantal landen weigeren dat militaire toestellen hun land overvliegen. Pittig detail is dat ondanks dat de aanvraag om Frankrijk te overvliegen op de normale wijze werd ingediend, de toelating maar effectief werd vanaf de derde C-130. Sommige bronnen menen dat Frankrijk op deze manier bewust de operatie wou vertragen, maar harde bewijzen ontbreken. In het boek Kolwezi, secrets du raid, zegt de auteur meer bepaald dat het om een administratieve fout ging.
Op donderdag 18 mei stelt het Elysée de Belgische regering, zonder verdere bijzonderheden, op de hoogte van de Franse beslissing om in Shaba tussenbeide te komen. Het 2e REP wordt in staat van alarm gebracht met een stand-by van drie uur.
De bevelhebber van het Regiment ParaCommando, Kolonel SBH Rik Depoorter, heeft net voor zijn vertrek nog de volgende nota gekregen van P. Van Den Boeynants, Minister van landsverdediging, die hem moet herinneren aan zijn opdracht :
- Trachten zo spoedig mogelijk alles in gereedheid te brengen op het vliegveld van Kolwezi ter opvang van staatsburgers uit westelijke landen om ze naar Kamina over te vliegen. Een bevoorrading en medische hulppost voorzien.
- Opdracht blijft ongewijzigd. Dit wil zeggen niet deelnemen aan de aan de gang zijnde Franse operatie.
- U bent er evenwel mee belast alle maatregelen te nemen om éénieder die in gevaar verkeert te beschermen, te bevrijden en naar de luchthaven te voeren en iedere oproep uit ernstige bron te beantwoorden.
- In geval gijzelaars door aanvallers worden weggevoerd en u oordeelt dat u hen door uw actie kan bevrijden, hebt u de toelating om dat te doen, mits u onder geen beding de grens overschrijdt.
- Uw actie blijft beperkt tot 72 uur in Kolwezi.
 Op 19 mei rond 14u plaatselijke tijd landt het eerste vliegtuig, een Boeing te Kamina. Dan volgt een C-130, en dan volgen de vliegtuigen elkaar snel op. In de loop van de namiddag vraagt de Commandant van het Regiment de toestiming aan Brussel om een versterkte stormlanding op Kolwezi te mogen uitvoeren met leden van het 3e Para. Tussen 15u en 16u beschikt hij over 400 ParaCommandos en vijf C-130s. Uit betrouwbare bron en de bevestiging van Zaïrese officieren weet de Commandant dat de nieuwe luchthaven bezet wordt door soldaten van Mobutu. Het antwoord is echter negatief en de regering geeft pas om 22u de toelating om vanuit Kamina de stormlanding met heel het Regiment op Kolwezi uit te voeren. Vermits de bronnen, die zeggen dat de luchthaven in handen is van soldaten van Mobutu, bevestigt zijn wordt logischerwijze beslist van de Paras niet te parachuteren maar aan de grond te zetten met stormlandingen. Deze techniek heeft het voordeel dat tijd wordt gewonnen die anders zou nodig zijn voor het hergroeperen na de sprong.
 De 19de mei in de late namiddag springt een compagnie van het 2e REP boven de oude luchthaven van Kolwezi, als start van de éénzijdige actie van de Fransen. Vermits het snel donker is in Kolwezi kunnen de Légionaires na het hergroeperen niet veel anders meer doen dan de luchthaven houden en zich defensief opstellen. In de duisternis van de nacht stappen de Paras aan boord van de C-130s. Alles verloopt ordelijk, rustig en gedisciplineerd. Bovendien bestaat er een perfecte coördinatie tussen de ParaCommandos en de 15e Wing, het resultaat van vele oefeningen. De Belgische Paras zijn ter plaatse in Kolwezi op 20 mei bij dageraad. De indrukwekkende formatie vliegt tactisch op lage hoogte en vanaf 6u30 landen de vliegtuigen één na één met de zon in de rug op het nieuwe vliegveld van Kolwezi. De C130-toestellen rijden nog wanneer de achterklep wordt neergelaten en de Paras eruit springen en zich stelselmatig verspreiden en hun posities innemen. De vliegtuigen draaien en stijgen opnieuw op om een volgende golf op te pikken.
 Het plan voorziet dat het 1e Para de zuivering van de nieuwe stad uitvoert, het 3e Para de zuivering van de oude stad. Het peloton Recce wordt in reserve gehouden. Op het vliegveld van Kolwezi wordt een ontvangstdetachient, een sorteerstation en een chirurgische hulppost ingericht. Dezelfde organisatie zal ook werken in Kamina. Wanneer het 1e en 3e Para naar de stad optrekken, zien zij in de verte de parachutage van de tweede golf van het 2e REP.
De commandant van de Belgische Paras krijgt echter het bevel van de Franse vliegende CP om de stad niet in te trekken om geen vergissingen te begaan. Er wordt geweigerd van dit Franse bevel op te volgen. Kolonel Gras, hoofd van de Franse missie in Zaïre en aan boord van de vliegende CP begeeft zich dan maar naar het hoofdkwartier van Kolonel Depoorter. Na een eerste vergadering blijkt dat de Belgen en de Fransen niet dezelfde opdracht hebben. De opdracht van de Belgen bestaat erin de vluchtelingen te repatriëren, die van de Fransen de orde te herstellen. De Fransen staan in feite onder Zaïrees contract en voorzien de evacuatie van de Europese bevolking niet. Ze hebben er ook de middelen niet toe omdat ze afhankelijk zijn van Zaïrees luchttransport.
De opmars van de ParaCommando's wordt opgehouden doordat de Fransen schieten op alles wat beweegt tussen de weg en de spoorweg. Ook meldt het 3e Para dat het om 8u26 onder vuur wordt genomen. Een vergissing van de Fransen. Dit alles leidt tot een onderhoud met de commandant van het 2e REP. Er wordt besloten van de oude en de nieuwe stad onder de autoriteit van de Belgen te plaatsen. De commandant van het 2e REP aanvaardt de enkele Franse troepen die zich in de nieuwe stad bevinden, terug te trekken en ze in te zetten voor de zuivering van de steden van de inlandse bevolking.
Wanneer de Paras verder de stad intrekken is er van de rebellen geen spoor. Wel merken ze het grote spandoek op doorzeefd met kogels Kolwezi heet u welkom. De rebellen hebben de stad reeds verlaten nog voor de Fransen er waren, zouden ze later vernemen. Verder in de stad zien de Paras de eerste lijken en overvalt hen de stank. Het 1e Para ondekt verder een afgrijselijk toneel. In een huis liggen 28 lijken, mannen, vrouwen en kinderen door elkaar.
 
 Na het innemen van de Europese wijken begint het verzamelen van de vluchtelingen. Alle voertuigen die gevonden worden en nog bruikbaar zijn worden volgeladen met mensen om hen naar het vliegveld te transporteren. Daar worden ze met de 15e Wing naar Kamina overgevlogen. Bij het verder vorderen komen meer en meer vluchtelingen uit hun schuilplaatsen zodat een ononderbroken stroom opgang komt naar de luchthaven van Kolwezi om van daaruit naar Kamina te worden overgevlogen. Tot hiertoe verloopt de operatie en het uitkammen van de stad volgens plan zonder verliezen. Tegen de avond zijn reeds meer dan 2000 personen geëvacueerd. Ondertussen worden constant vluchtelingen uit het veilige Kamina overgevlogen naar Kinshasa, om van daaruit met Sabena naar België te vliegen.
 Bij het invallen van de nacht is 2/3 van de stad bezet door de Belgische Paras en 1/3 door de Franse Légionaires. De volgende dag wordt de stad verder uitgekamt door de bataljons. Ook worden gemotoriseerde colonnes uitgestuurd buiten Kolwezi. Hier en daar duiken nog Europeanen op. Bij het 3e Para stoot Commandant Brijs aan het hoofd van een patrouille, door tot op 25 km ten zuiden van Kolwezi. Hij vindt geen vluchtelingen. Luitenant Dumortier gaat tot op een vijftiental kilometer ten oosten van de stad. Hij ziet een twintigtal rebellen die de wildernis invluchten als hij naderbij komt. Kapitein Marchal van het 1e Para voert een patrouille uit naar Mpala op een 50 kilometer afstand om er paters van Scheut af te voeren. Op 22 mei stelt Kolonel Depoorter vast dat er geen uitwijkelingen meer te evacueren zijn en beslist om de bataljons op het vliegveld te verzamelen om de terugtrekking naar Kamina aan te vangen. Rond 14u00 is het hele Regiment gehergroepeerd in Kamina. De duur van de aanwezigheid van de Belgsiche ParaCommandos in Kolwezi bedroeg ongeveer 55 uur.
Rond 18u komt er bij de Commandant van de operatie Red Bean een bericht uit Brussel aan, ondertekend door Vanden Boeynants, dat luidt als volgt :
- In naam van de regering feliciteer en bedank ik de troepen onder uw bevel voor de opmerkelijke manier waarop ze de opdracht die het land hen had toevertrouwd hebben volbracht.
- Het bevel voor de terugtocht naar België wordt bevestigd.
- Behoud nochtans, tot nader order, een versterkt autonoom bataljon in Kamina, met de luchtmiddelen, alle munitie, de logistiek en het noodzakelijke transport.
- Opdracht : zich klaar houden om op bevel van de Minister van Landsverdediging iedere reddingsoperatie van uitwijkelingen die de toestand vereist, uit te voeren.
Twee uur later echter volgt een tweede bericht : "Zich voorbereiden voor elke tussenkomst in Lubumbashi, Kipushi en Likasi." Na ontvangst van deze berichten wordt de beslissing genomen om het 3e Para, de 14e Compagnie van het 2e Cdo en het Verkenningseskadron Recce naar België over te brengen en het luchttransport te organiseren. Het 1e Para en de Compagnie ATK worden ondergebracht in gebouwen en wachten op bevelen.
De opdrachten te Lubumbashi en Lisaki
Ingevolge bepaalde berichten die haar uit verschillende bronnen bereiken blijft de Belgische regering bezorgd over het lot van de Belgen die in Zuid-Shaba werken. De honger en misérie die onder bepaalde lagen van de plaatselijke bevolking heersen kunnen de oorzaak zijn van plaatselijke opstanden die op hun manier gemakkelijk zijn uit te buiten door ondergedoken rebellen. Door deze situatie vertonen bepaalde eenheden van de Zaïrese Strijdkrachten een nogal onvoorspelbaar gedrag. De soldaten worden slecht betaald, en afpersing en plundering is geen vieze zaak om hun loon te vergroten. De Europese bevolking is getraumatiseerd door de gebeurtenissen in Kolwezi en overweegt Shaba te verlaten als ze geen afdoende bescherming krijgt. Hun vertrek zou echter de nijverheid van Shaba volledig lam leggen, dewelke zorgt de inkomsten die noodzakelijk zijn voor de economie van heel Zaïre. De aanwezigheid van de ParaCommandos is een vereiste om te blijven. Dus wordt tussen de Belgische en Zaïrese regering beslist om het verblijf van een gedeelte van het Regiment te verlengen. De macht blijft beperkt tot 650 manschappen, het effectief van een bataljon met vier compagnies, de drie pelotons mortier 81 mm van het Regiment, een logistieke steuneenheid, een medisch detachient, een helikopterdetachient en een gerechtelijk detachient. Aan het hoofd een tactisch HK van het Regiment. De 15e Wing zorgt voor permanente steun met vier C-130s.
De opdracht ziet er uit als volgt :
- De veiligheid van de buitenlanders verzekeren.
- Hun evacuatie uit de streek van Shaba voorbereiden.
- Geen enkele steun geven aan de operaties van de Zaïrese Strijdkrachten.
De maximum duur van het verblijf wordt bepaald op drie maanden met een aflossing van de eenheden. Tijdens hun verblijf in de verschillende steden voeren de Paras verschillende opdrachten uit. Wachtrondes, bewakingsopdrachten, begeleiden van burgers naar het vliegveld of naar een andere stad en patrouilles. Vanaf 9 juni wordt het 1e Para afgelost door het 3e Para. De Compagnie ATK keert pas terug op 24 juni naar België terug. Voor 10 juli komen alle ingezette eenheden terug naar België.
De balans van de operatie mag een succes genoemd worden.
Ongeveer 2300 mensen werden geëvacueerd. Er waren geen gevechtsverliezen bij de ParaCommando's. Het Regiment betreurt evenwel de dood van soldaat G. Digiano, van het peloton mortieren van het 2e Cdo, die zwaar ziek was geworden en overleed tijdens zijn overbrenging naar België.
Er is minder dan 36 uur verlopen tussen het vertrekbevel en de beschikbaarheid in Kamina over acht C-130's, ongeveer 1200 ParaCommando's met commandovoertuigen en zwaar legertuig. Rekeninghoudend met de afstand tussen België en Kamina enerzijds, en de omwegen die de Belgische vliegtuigen verplicht waren te maken anderzijds, bewijst het cijfer van 36 uur dat de 15e Wing, Sabena en het Regiment ParaCommando een huzarenstukje hebben verricht. Ook de beschikbaarheid van het Regiment mag vermeld worden. Tussen het vertrek van het eerste vliegtuig op Melsbroek en het verwittigingsbevel was in totaal 30 dertig uur verlopen. Het is moeilijk een operatie van die omvang nóg sneller uit te voeren.
In 1998 zei oud-minister van Defensie Paul Vanden Boeynants in een interview aan het dagblad "Le Soir":
"[...] Het Legioen beperkte zich tot Kolwezi, terwijl er Europeanen opgehouden werden in afgelegen uithoeken. Het zijn onze Para's die deze mensen hebben moeten gaan halen, in gevaarvolle omstandigheden. Gelukkig voor hen was hun reputatie in Zaïre zo groot, dat, wanneer een Para verscheen, hij zijn wapen niet hoefde te gebruiken...de rebellen sloegen op de vlucht van zodra ze hem zagen! De mannen die daarheen gingen waren elitesoldaten. De Belgen mogen fier zijn op wat het leger ginder heeft verwezenlijkt."
Met dank aan:
- Commando, Deel 2 van de driedelige reeks over het Regiment ParaCommando. De Pierpont G. en Lefevre A
- Speciale editie "ParaCommando", nr. 90 ANPCV. E.Genot
- Rode mutsen, Groene mutsen, 50.000 ParaCommando's. E.Genot
Kijk zeker ook eens op:
- http://www.paracommando.com/history.php?operaties.redbean |
)
)
)
)
)
)
)
)
