Deze site heb ik gemaakt omdat er veel vragen bij mij binnen komen via mijn andere site's www.bloggen.be/allesovergeiten over het broeden. Daar staat natuurlijk wel wat over het broeden maar niet zo uitgebreid als op deze site. Deze website gaat natuurlijk over het broeden van kippeneieren. Zowel op de natuurlijke manier als machinaal en alles wat erbij komt kijken. Zoals broedeieren, natuurlijke broed, machinaal broeden met een broedmachine, de opfok van de kuikens en natuurlijk veel foto's. Aan de hand van een fotoreportage zal ik de werking van een hemelbroedmachine uitleggen en waar men op moet letten tijdens het broeden. Verder wens ik U veel lees en kijk plezier, en hoop dat U een beetje inzicht krijgt over het broeden.
Het onstaan van een ei: Het ei wordt geleidelijk gevormd gedurende een periode van ongeveer 25 uur. Veel organen en systemen dragen bij in het proces waarbij uit de grondstoffen in het voeder van de hen de stoffen ontstaan die onderdelen van het ei vormen.
De eierstokken: De hen heeft, in tegenstelling tot de meeste dieren, slechts één werkende eierstok - de linker - die is gelegen in de lichaamsholte vlakbij de ruggegraat. In de vruchtbare periode heeft de vrouwelijke kip tot ongeveer 4000 zeer kleine eicellen (voortplantingscellen) waarvan enkele zich kunnen ontwikkelen tot volledige dooiers als de hen geslachtsrijp is. Elke dooier wordt omgeven door een dun-wandig vliesje of follikel dat aan de eierstok vastzit. Dit vliesje wordt rijkelijk voorzien van bloed.
De eileider: De rijpe dooier komt vrij als het zakje breekt, en wordt opgevangen door de trechter van de linker eileider. (de rechter eileider functioneert niet.) De linker eileider is een kronkelend buisje van ongeveer 80 centimeter lengte. Hij is te verdelen in vijf apart te onderscheiden delen met elk een specifieke functie.
Het eerste deel van de eileider is de trechter (infundibulum) de geschatte tijd dat het ei in dit gedeelte door brengt is 15 minuten en ontvangt de dooier van de eierstok. Als levend sperma voorkomt, vind hier de bevruchting plaats.
In het tweede gedeelte wordt het eiwit gevormd dit duurt ongeveer 3 uur.Albumine (wit) wordt afgescheiden en er vormt zich een eiwitlaag rond de dooier.
In het derde deel van de eileider wordt het vlies gevormd. De binnenste en buitenste schaalmembramen worden toegevoegd, zowel als wat water en enkele minerale zouten hiervoor is ongeveer 1 uur nodig.
In het vierde deel wordt de schaal gevormd en neemt dan ook de langste tijd in beslag ongeveer 21 uur. Eerst wordt er wat water toegevoegd, waardoor het buitenste wit dunner wordt. Dan wordt het materiaal voor de schaal toegevoegd (voornamelijk calcium carbonaat). Er kunnen ook pigmenten worden toegevoegd om de schaal te kleuren bijvoorbeeld bruin of mintgroen.
Het vijfde deel is de cloaca/vagina, het ei passeert dit deel voor het leggen in een tijdsduur van ongeveer 1 minuut.
Broedeieren Broedeieren moeten van een zeer goede kwalitiet zijn, willen we er een goed resultaat van verwachten.Aan broedeieren moeten we zeer hoge eisen stellen, en dat begint eigelijk al met de verzorging en huisvesting van de ouder dieren We dienen ervoor te zorgen dat de foktoom optimaal is samengesteld en de dieren goed en voldoende worden gevoerd en verzorgd. Dat wil zeggen regelmatig reinigen van de hokken, ren en legnesten is daarbij absoluut noodzakelijk. We kunnen broedeieren ongeveer tien tot veertien dagen bewaren op een koele maar beslist op een vorstvrije plaats en dat is ongeveer 10 graden die dan ook niet te droog mag zijn. De beste plaats om de eieren te bewaren is meestal de kelder. daar plaatsen we de eieren in rekken en dagelijks keren we ze een halve slag, om de dooier zoveel mogelijk zwevend te houden. We merken de eieren met een potlood.
Broedeieren Schouwen Met behulp van een schouwlamp kunnen we op de vijfde dag van het broedproces de eieren schouwen, dat wil zeggen met behulp van een sterke lamp kijken we door het ei heen en kunnen we zien of het ei werkelijk bevrucht is of dat het ei onbevrucht is. We kunnen de schouwlampen in allerlei soorten en maten kopen in de dierenspeciaalzaak, of als je een beetje handig bent zelf maken van een klein kistje waarin je een sterke gloeilamp monteerd. In het midden van het kistje maak je een gat ter grote van 2 euro. We kunnen de eieren nu makkelijk schouwen door in het donker de eieren stuk voor stuk op het gat te leggen en het door te lichten. Een onbevrucht ei zal geheel helder zijn en een bevrucht ei, zeker bij witte eieren, toont een duidelijke donker vlekje en bloedvaten
Van Kiem tot Kuiken Het is beter om een aantal broedeieren te verzamelen en die tegelijk uit te broeden. Hierdoor komen de kuikens bijna gelijketijd uit het ei.
Als we gaan broeden, begint de verdere ontwikkeling van het vruchtbeginsel weer en zo gaat het groeiproces van het kuiken dus verder. In het ei zitten alle bouwstoffen die hier voor nodig zijn en de poreuze schaal zorgt voor de vochtverdamping en de warmte en zuurstofregulatie. Reeds de tweede dag van het broedproces zijn de kop en de wervelkolom in aanleg en na ongeveer 10 dagen is het kuiken al in alle onderdelen aanwezig. Na de zeventiende dag begint door de navel het inzuigen van de dooierzak en op de snavel is duidelijk een eitand zichtbaar, met behulp waarvan het kuiken zich op de 21ste dag uit het ei kan bevrijden. Op de 19de dag steekt het kuiken zijn kop vooruit en breekt met zijn snavel door het binnenste eivlies in de luchtkamer en de longen beginnen te werken. Op de 20ste dag begint de volledige ademhaling pas te werken. De 21ste dag is waar iedereen dus met spanning op heeft gewacht en als alles goed is gegaan, zal het kuiken met de eitand voor op de snavel de eischaal doorbreken en het ei is dan aangepikt zoals we dat noemen. Vele malen moet het kuiken tegen de eischaal stoten om de eischaal te doorbreken.
Waar kan ik het beste de broedmachine neer zetten. Hoe werkt de broedmachine. Hygiëne en de Broedmachine. Wanneer kan ik mijn broedeieren inleggen en hoe doe ik dat het beste. Waar moet ik tijdens de broed opletten. Luchtvochtigheid, temperatuur, afkoeling, schouwen en uitkomst.
Waar kan ik de boedmachine het beste neer zetten. In principe maakt het niet veel uit waar de U de broedmachine neer zet. Belangrijk is dat de ruimte droog is en geventileerd wordt. Staat de broedmachine in een verwarmde ruimte dan is het logisch dat de broedmachine minder stroom verbruikt dan waneer de machine in een koude ruimte staat. De aan te bevelen temperatuur voor de ruimte is 10-25 graden.
Hoe neem ik de broedmachine in gebruik. Een broedmachine wordt meestal gebruiksklaar afgeleverd, U hoeft alleen de stekker in de wandcontactdoos te doen. Na het inschakelen van de broedmachine duurt het enige tijd voordat de elektronica een correcte waarde aangeeft. Laat de broedmachine na het programmeren nog een dag draaien om hem helemaal te laten opwarmen en controleer of de temperatuur constant blijft.
Hygiëne en de Broedmachine Hygiëne is ook bij de machinale broed zeer belangrijk. Wordt de broedmachine niet op tijd schoongemaakt of gedesinfecteerd, dan vormen zich door de vochtige warme lucht snel ziektekiemen welke in de regel zeer gevaarlijk voor de kuikens zijn. Reinig dus indien mogelijk na elke broedsel de broedmachine grondig. Vooral na de uitkomst van de eieren is een grondige reiniging en alles te desinfecteren noodzakelijk. Reinig de bodem en de rest van de broedmachine met een vochtige doek en een normale huishoudreiniger (denk er wel aan of de broedmachine is uitgeschakeld dus stekker uit de wandcontactdoos). Na het reinigen moet de broedmachine nog gedesinfecteerd worden om mogelijke ziektekiemen te vernietigen. Dit kan met Eupanol, Halimid of een ander middel. Nadat de broedmachine gedesinfecteerd is moet alles goed doorgelucht worden. De broed en uitkomsthorden kunt U goed met een borstel schoonmaken. Aan het eind van het broedseizoen de broedmachine nog een keer goed reinigen en desinfecteren en enige dagen laten open staan om goed te laten drogen. Als U de machine buiten bedrijf stelt, moet U de rozetten voor de ventilatie open zetten.
Wanneer kan ik mijn broedeieren inleggen en hoe doe ik dat het beste. Belangrijk is dat voor het inleggen de temperatuur constant op 37,8 graden staat. De luchtvochtigheid mag de eerste dagen niet boven de 50% staan. En als alles ingesteld is en de broedmachine enige uren gedraaid heeft kunt U de eieren inleggen. Gebruik nooit eieren die beschadigd, smerig of ouder dan 10 dagen zijn. De eieren moeten niet te warm bewaard en dagelijks gekeerd worden. Bewaar de eieren in een ruimte die niet warmer is dan 15 graden. Gebruik ook geen eieren die afwijken wat het gewicht betreft. Te kleine eieren geven ook te kleine kuikens die vaak zwak zijn. Leg de eieren op de geschikte rolhorde. De eieren worden vlak (horizontaal) op de rollen gelegd. Vermijd om de eieren op elkaar te leggen omdat dit kan leiden tot kapotte eieren tijdens het keren. En dan nog één belangrijke tip, als je eieren raapt mag je deze nooit wassen als ze iets vuil zijn. Dan haal je de beschermlaag van het ei weg en zo kunnen er bacterien het ei binnendringen. Zo verklein je dus kans op het uitkomen van de eieren.
Waar moet ik tijdens de broed opletten. Zorg voor voldoende frisse lucht in de broedruimte. Frisse lucht is zeer belangrijk voor een succesvolle broed. Bij een tekort aan frisse lucht sterven de kuikens af. De frisse lucht toevoer kan men regelen met de luchtrozetten op de broedmachine.
Luchtvochtigheid. De juiste luchtvochtigheidswaarde is gedurende de gehele broedperiode beslissend voor het broedresultaat. Broed men te droog, ontwikkelen zich de kuikens niet goed en komen tijdens de uitkomst niet uit. Broed men te vochtig "verdrinken" de kuikens in de eieren. De fokker moet hier fingerspitzengefuhl bij hebben. Het instellen van de juiste vochtigheid is voor elke broedmachine verschillend. De juiste vochtigheid ligt in de regel tussen 45% - 50% tijdens de voorbroed en circa 68% - 71% tijdens de uitkomst. Om de juiste vochtigheid in te stellen gaat men als volgt te werk. Vul de waterbakjes met water. Na enige tijd geeft de hygrometer aan de deur een vochtigheidsstand aan. U kunt deze stand als volgt veranderen; zet de waterbakjes zover mogelijk naar de zijkanten en draai de luchtrozet(ten) bijna dicht. De luchtvochtigheid zal nu oplopen. Opent men de luchtrozet(ten) en zet men de bakjes in het midden van de broedmachine dan zal de vochtigheid lager worden. Tijdens het uitkomen bereikt men een hogere vochtigheid door bijvoorbeeld warm water in de waterbakjes te doen. Ook kan men een extra bakje water in de broedmachine zetten. Beslissend is niet de hoeveelheid maar de grootte van het wateroppervlak. Belangrijk:Indien mogelijk gedestilleerd water gebruiken i.v.m. kalkaanslag in de waterbakjes.
Temperatuur. De temperatuur moet tussen 37,6 graad en 37,8 graad liggen. Tijdens de uitkomst verlaagt men de temperatuur met ca. 0,2 graad omdat de temperatuur van de eieren de laatste 3 dagen stijgt. Controleer de temperatuur minstens om de twee dagen. Afwijkingen kunnen grote gevolgen hebben. Gebruik een kwaliteitsthermometer goedkopere thermometers kunnen wel 1 graad afwijken.
Afkoeling. Bij enkele pluimveesoorten is het noodzakelijk de eieren tijdens de broedperiode af te laten koelen. Dat is bij water en sierwatervogels absoluut noodzakelijk. Men gaat als volgt te werk. Vanaf de 3de broeddag neemt men de eieren éénmaal per dag ongeveer 15 tot 20 minuten uit de broedmachine en bevochtig deze met een plantenspuit om het afkoelings effect te versterken. Het beste kan men lauw water gebruiken. Tijdens deze tijd loopt de broedmachine gewoon door. Circa 3 dagen voor de uitkomst van de eieren kan met het afkoelen worden gestopt.
Het schouwen van de eieren. Men kan de eieren na circa 7 dagen schouwen. Bij lichte eieren ongeveer na 5 dagen en bij donkere eieren ongeveer na 9 dagen. Het beste kan een orginele schouwlamp gebruikt worden. Is een ei bevrucht dan ziet men in het midden van het ei een kiem waar kleine adertjes van uit gaan. Een onbevrucht ei is meestal helder. Schouwen is belangrijk, men krijgt ruimte in de broedmachine en de "vuile" eieren kunnen op tijd uit de broedmachine worden genomen. Ook is het zinvol om de eieren een week voor de uitkomst nog een keer te schouwen om zeker te zijn dat er geen kiemen afgestorven zijn.
De uitkomst. 3 dagen voor de uitkomst legt U de eieren over van de rolhorden op de uitkomstlade. Verhoog nu langzaam de luchtvochtigheid en open de broedmachine zo weinig mogelijk. Laat nu de temperatuur zakken tot 37,6 graden omdat de eigenwarmte van de eieren toeneemt. Zijn de eerste kuikens uitgekomen wacht dan tot ze goed droog zijn.
De Vlakbroeder. Het huis van dezevlakbroedmachineis van thermalplastik, dat een uitstekende isolering heeft. Het heeft twee vensters van ieder 11 x 14 cm om gedurende het broedproces de eieren te kunnen controleren. De warmtebron is een 48 Watt met teflon beklede verwarmingsdraad en de temperatuur wordt door een elektronische thermostaat geregeld. De broed-temperatuur is af te lezen op een meegeleverde thermometer. Door deze op de broedeieren te leggen, is een nauwkeurige temperatuur dichtbij de eieren te meten. De te regelen temperatuur ligt tussen 31 en 41°C, uitgaande van een omgevingstemperaratuur van ongeveer 20°C.
Met volautomatische keerinrichting. Deze keerinrichting heeft diverse voordelen.Deze keerinrichting kan later alsnog eenvoudig geplaatst worden in het basismodel. Deze keerinrichting houdt het ei voortdurend in beweging, waarbij het ei 12 keer in 24 uur wordt gekeerd. Door het constante keren van de eieren, blijft de temperatuur van de eieren aan alle zijden gelijk, hetgeen zorgt voor een hoge uitkomst van de eieren. De keerinrichting is voor verschillende ei-grootte's verkrijgbaar, eenvoudig te wisselen. De keermotor is in het broedmachinehuis geïntegreerd. De afmetingen zijn voor alle typen 540 x 410 x 206 mm
Nog even over de broedeieren: We kunnen broedeieren ongeveer tien tot veertien dagen bewaren op een koele maar beslist op een vorstvrije plaats en dat is ongeveer 10 graden die dan ook niet te droog mag zijn. De beste plaats om de eieren te bewaren is meestal de kelder. We merken de eieren met een potlood. Als men de eieren bewaard in eierdozen van 10 of in tray's waar 30 eieren op kunnen, kun je deze verpakkingen in zijn geheel dagelijks draaien. Dit om de dooier zoveel mogelijk zwevend te houden. Voordat de broedeieren in de machine gaan is het beter ze eerst een halve dag in de verwarmde kamer te zetten om ze wat op temperatuur te laten komen. Het temperatuur verschil is dan niet zo groot als je ze in de broedmachine legt.
Het Schouwen: Tijdens het broedproces kunnen we de eieren schouwen met behulp van een schouwlamp. Zo rond de vijfde dag van het broedproces gaan we de eieren schouwen. Dat wil zeggen met behulp van een sterke lamp kijken we door het ei heen en kunnen we zien of het ei werkelijk bevrucht is of dat het ei onbevrucht is. Een onbevrucht ei zal geheel helder zijn en een bevrucht ei, zeker bij witte eieren, toont een duidelijke donker vlekje en bloedvaten. Zo kun je de eieren schouwen.
Natuurlijk Broeden is een normaal verschijnsel bij hoenders maar de begintijd is bij de tamme hoenders zeer uitlopend. Bij sommige rassen, bijvoorbeeld zijdehoenders treed broedsheid al op nadat de dieren zeven tot tien eieren gelegd hebben. Het laten liggen van de eieren is vaak bevordelijk voor de broedlust van de hennen. Aanvankelijk blijft de broeds wordende hen iets langer zitten, daarna blijft ze steeds langdurig zitten en maakt een klokkend geluid als ze van het nest komt. Tegenover de andere kippen neemt ze een afwerende houding aan door de vleugels sterk gespreid te dragen en de halsveren op te zetten. Haar broedsheid houdt aan totdat de eieren uitkomen.
foto Martijn Vroegrijk
Sommige hennen broeden rustig vijf weken. Vanaf de veertiende en vijftiende dag gaat de kloek wat langer van het nest en neemt wat meer tijd voor het eten, drinken en een stofbad. Zodra de eerste eieren aangepikt zijn en de kloek het eerste piepen van de kuikens hoort, verlaat zij het nest zelden meer tot de avond van de 21ste dag. Soms zal ze nog iets langer blijven zitten maar op de morgen van de 22ste dag, als de kuikens uit zijn en er hoogstens nog een enkele achterblijver in de dop zit, stapt ze van het nest en gaat op korte afstand daarvan weer zitten, roept de kuikens tot zich en zet zich rustig neer.
foto Gea Markoort
Dan gaat de broedsheid over in moederschapsgevoel dat zich uit in verwarming, begeleiding en verdediging van de kuikens. Broedlust kan door teelt keuze worden versterkt of verzwakt. Er zijn hele groepen rashoenders bij wie de broedlust vrijwel ontbreekt, zoals leghorns, minorca's, ancona's en andalusiers. Treedt broedlust bij deze rassen toch op, dan is dat vaak onvoldoende en verlaten de hennen vroegtijdig het nest waardoor het legsel vaak verloren gaat als er geen andere broedse hen aanwezig is. Bij middelzware rassen komt broedsheid regelmatig voor, door teeltkeuze is deze echter bij sommige vrijwel weggefokt. Bij de zware rassen is de broedlust het sterkst ontwikkeld.
Sommige hennen van die rassen worden meerdere keren per jaar broeds. Bij krielhoenders is de broedlust normaal ontwikkeld, maar niet bij alle rassen in deze groep is dit even sterk aanwezig. Het is aan te bevelen niet later dan april, hooguit mei te laten broeden, zodat de kuikens nog juist voor de winter zijn uitgegroeid.
De temperatuur tijdens het broedproces is van essentieel belang. Te hoge temperatuur tijdens het broedproces zal niet zelden leiden tot grote teleurstelling. Een te lage broed temperatuur tijdens het broedproces zorgen er voor dat veel zoniet alle kuikens pas na de 21e dag geboren worden. Alle kuikens die op de 22e broeddag geboren worden kunnen nog tot zeer goede dieren uitgroeien.
Ook komen er bij te laat geboren kuikens veelvuldig afwijkingen voor zoals kromme tenen en misvormde snavels.
Bij een vrij sterke schommeling van de temperatuur tijdens het broed proces kan ook nadelig zijn. Met als gevolg dat de kuikens duidelijke afwijkingen aan de snavel hebben. Kruissnavels en kromme tenen kunnen dan ook optreden. Het komt zelfs voor dat een kuiken met een kruissnavel in staat is toch op eigen kracht uit het ei tekomen. Kuikens met deze aangeboren afwijkingen hebben als regel geen overlevingskansen, al kunnen kuikens met kromme tenen toch wel goed opgroeien. Het geboren worden met bovengenoemde afwijkingen behoeft niet in alle gevallen toegewezen te worden aan enige storing tijdens het broedproces.
Zo zijn er een aantal rassen en bepaalde stammen binnen een ras, waarvan bekend is dat er kuikens geboren worden met deze afwijkingen. Een voorbeeld hiervoor is bij een stam van de Hollandse Kriel. Bij zowel natuurlijke broed als machinaal werden deze afwijkingen geconstateerd.
De hen heeft, in tegenstelling tot de meeste dieren, slechts één werkende eierstok - de linker - die is gelegen in de lichaamsholte vlakbij de ruggegraat. In de vruchtbare periode heeft de vrouwelijke kip tot ongeveer 4000 zeer kleine eicellen (voortplantingscellen) waarvan enkele zich kunnen ontwikkelen tot volledige dooiers als de hen geslachtsrijp is. Elke dooier wordt omgeven door een dun-wandig vliesje of follikel dat aan de eierstok vastzit. Dit vliesje wordt rijkelijk voorzien van bloed.
Albumine (wit) wordt afgescheiden en er vormt zich een eiwitlaag rond de dooier.
Broedeieren moeten van een zeer goede kwalitiet zijn, willen we er een goed resultaat van verwachten.
Dat wil zeggen regelmatig reinigen van de hokken, ren en legnesten is daarbij absoluut noodzakelijk.
We kunnen de schouwlampen in allerlei soorten en maten kopen in de dierenspeciaalzaak, of als je een beetje handig bent zelf maken van een klein kistje waarin je een sterke gloeilamp monteerd. In het midden van het kistje maak je een gat ter grote van 2 euro.
Waar kan ik het beste de broedmachine neer zetten.
Reinig dus indien mogelijk na elke broedsel de broedmachine grondig. Vooral na de uitkomst van de eieren is een grondige reiniging en alles te desinfecteren noodzakelijk.
Broed men te vochtig "verdrinken" de kuikens in de eieren. De fokker moet hier fingerspitzengefuhl bij hebben.
Temperatuur.
Het huis van dezevlakbroedmachineis van thermalplastik, dat een uitstekende isolering heeft. Het heeft twee vensters van ieder 11 x 14 cm om gedurende het broedproces de eieren te kunnen controleren. De warmtebron is een 48 Watt met teflon beklede verwarmingsdraad en de temperatuur wordt door een elektronische thermostaat geregeld. De broed-temperatuur is af te lezen op een meegeleverde thermometer. Door deze op de broedeieren te leggen, is een nauwkeurige temperatuur dichtbij de eieren te meten. De te regelen temperatuur ligt tussen 31 en 41°C, uitgaande van een omgevingstemperaratuur van ongeveer 20°C.
Deze keerinrichting kan later alsnog eenvoudig geplaatst worden in het basismodel. Deze keerinrichting houdt het ei voortdurend in beweging, waarbij het ei 12 keer in 24 uur wordt gekeerd. Door het constante keren van de eieren, blijft de temperatuur van de eieren aan alle zijden gelijk, hetgeen zorgt voor een hoge uitkomst van de eieren. De keerinrichting is voor verschillende ei-grootte's verkrijgbaar, eenvoudig te wisselen. De keermotor is in het broedmachinehuis geïntegreerd. De afmetingen zijn voor alle typen 540 x 410 x 206 mm
Zo kun je de eieren schouwen.
Het laten liggen van de eieren is vaak bevordelijk voor de broedlust van de hennen.
