Iedereen heeft ongetwijfeld al eens iets over deze ziekte gehoord, voor degenen die er nog nooit van gehoord hebben, dit is de betekenis van het woord malaria volgens het van Dale woordenboek:ma·la·ria (de ~)
1 een door sporendiertjes veroorzaakte, vooral in moerassige streken voorkomende infectieziekte die koortsaanvallen veroorzaakt => moeraskoorts, paludisme, polderkoorts
Het woord is afgeleid uit de Italiaanse taal, waar mala aria letterlijk slechte lucht betekent, dit verwijst dan naar de slechte geur dat een moeras kenmerkt.
Zoals iedereen wel weet wordt de parasiet, die deze ziekte veroorzaakt, op de mensen overgebracht door muggen: de zogenaamde malariamuggen.
Doordat de ziekte nog niet zolang is waargenomen bestaat er nog geen vaccin voor deze ziekte dat 100% doeltreffend is. Hierdoor sterven nog steeds zon miljoen mensen per jaar aan deze ziekte en moeten reizigers die naar tropische gebieden trekken bepaalde maatregelen treffen waardoor de kans tot besmetting verkleind wordt.
Veel kan men in verband met de geschiedenis niet over malaria vertellen omdat het eigenlijk een vrij recente ziekte is: de ziekte is nog niet zo lang ontdekt.
Malaria kwam tot de jaren 50 ook nog in onze streken voor, je kon de ziekte ook hier oplopen = inheemse malaria.
In 1880 ontdekte de Franse arts Alphonse Laveran (foto) als eerste dat plasmodium de veroorzaker was van malaria, later, in 1897, beschreef Ronald Ross, een Britse arts, de levenscyclus van de parasiet.
De meest voorkomende parasiet, Plasmodium falciparum, is een eencellige parasiet die behoort tot het geslacht plasmodium. Deze parasiet is tevens de meest gevaarlijke omdat bij deze parasiet de meeste complicaties optreden tegenover de andere plasmodia soorten. Deze parasieten bevinden zich in de rode bloedcellen van een persoon die deze ziekte heeft opgelopen.
Sommigen zouden misschien denken dat dit een extra grote mug is, maar dat is niet zo. Zo komt het vaak voor dat men een malariamug niet eens hoort zoemen.
Zoals bij elke diersoort kent de malariamug twee geslachten: de mannelijke en de vrouwelijke. Men kan deze geslachten onderscheiden aan de grote pluizige antennes van de mannelijke mug, maar het enkel de vrouwtjes zijn, zoals altijd, de boosdoener: zij alleen steken.
Dit kan verklaard worden voor het feit dat enkel vrouwtjes eitjes leggen en zij hiervoor bloed nodig hebben.
De malariamuggen zijn herkenbaar aan de stand in rust: hun achterste bevindt zich dan duidelijk hoger dan het voorste deel. Deze mug is de drager van de parasiet die de ziekte verwekt. De mug behoort tot de familie van de steekmuggen, ook wel culicidae genoemd.
Wie denkt dat er maar één soort anophelesmug bestaat, zit er volledig naast: het aantal verschillende soorten malariamuggen loopt wel op tot 400, waarvan ongeveer een 30-tal drager zijn van Plasmodia.
De besmetting bij de mens verloopt meestal in zon vier fasen:
1)De mug steekt een besmet iemand en zuigt bloed van deze, in dit bloed zit de boosdoener: de parasiet. Tijdens de rit naar de nu nog niet besmette persoon zal de parasiet zich zowel geslachtelijk en ongeslachtelijk vermeerderen en zal zich verschansen in de speekselklieren van de mug.
2)Na een lange en uitputtende rit is de mug op zoek naar verse krachten, lekker vers bloed van een onbesmette mens, om eitjes te leggen. Bij deze overdracht van bloed worden kiemen van de parasiet ongemerkt in het lichaam van de onbesmette persoon getuurd.
3)Deze kiemen zullen zich dan verder in de lever van de mens ontwikkelen.Hier zullen ze zich enkel nog ongeslachtelijk delen.
4) De jonge parasieten die nu ontstaan komen in het bloed terecht waar ze de rode bloedcellen zullen opzoeken. In deze bloedcel zullen ze zich weer delen tot de bloedcel erbij neervalt, na dat dit is gebeurd zullen ze dit weer bij een andere bloedcel doen, enzovoort.
Kenmerkend voor malaria zijn de koortsaanvallen, gepaard gaand met koude rilling en soms braken. Bij een eenmalig besmettingsmoment blijft de ontwikkelingscyclus van de parasieten vaak een poos in de pas lopen, en verlaten ze allemaal op hetzelfde moment de cellen en komen samen met allerlei afvalstoffen vrij in het bloed wat tot een koortsaanval aanleiding geeft, vandaar namen als 'derdedaagse koorts'. Afhankelijk van de soort plasmodium doen de aanvallen zich om de 48 uur voor (P. vivax en P. ovale), om de 72 uur (P. malariae), of vaker en onregelmatig (P. falciparum). De laatste vorm, malaria tropica, is de meest voorkomende en de ernstigste, omdat hierbij vaak allerlei nauwe bloedvaten van vitale organen verstopt raken. Als dit betrekking heeft op de hersenen ontstaat cerebrale malaria. Malaria tropica kan de dood tot gevolg hebben.
Malaria kan (door het verloren gaan van veel rode bloedcellen) vergezeld gaan van bloedarmoede (anemie) en vergroting van de milt.
In bepaalde delen van Afrika raakt eigenlijk iedereen vanaf de jeugd met malaria besmet; door herhaaldelijke aanvallen wordt langzamerhand een zekere weerstand opgebouwd. Daarnaast bestaan er bepaalde genetische mechanismen die een zekere bescherming bieden tegen malaria. Een voorbeeld daarvan zijn sommige erfelijke afwijkingen van de vorm van het molecuul van hemoglobine, het rode eiwit dat het belangrijkste bestanddeel van rode bloedcellen vormt. Sikkelcelziekte in de homozygote vorm is nadelig voor de drager, maar in heterozygote vorm (de helft van de hemoglobinemoleculen is maar van het sikkelceltype) zijn dragers minder gevoelig voor malaria. Dit is de reden dat dergelijke hemoglobinopathieën veel meer voorkomen in gebieden waar malaria endemisch is.
Ons lichaam, de gastheer wordt dagelijks aangevallen door miljoenen micro-organismen. Voor het merendeel zijn deze micro-organismen exogeen en koloniseren het lichaam via ingangspoorten (slijmvliezen, huiddefecten, gastro-intestinale weg, luchtwegen). Er bestaan ook endogene cellen (ontaarde cellen) die kunnen leiden tot ontwikkeling van kwaadaardige tumoren (cancerogene cellen). Een goed functionerend immuunsysteem is een immuunsysteem waarbij het lichaam in staat is lichaamseigen van lichaamsvreemde cellen te onderscheiden. Hierop is de verdere immuunreactie gebaseerd.
. De huid en slijmvliezen als eerste barriere tegen ziekteverwekkers
De fysieke barrière vormt de grens tussen het inwendige en uitwendige milieu. Het is het eerste afweersysteem waar ziekteverwekkers mee in aanraking komen als zij het lichaam willen binnendringen. Het doel van de fysieke barrière is het er voor zorgen dat de ziekteverwekkers het lichaam niet kunnen binnendringen. Want als de ziekteverwekkers het lichaam niet in kunnen komen kunnen ze ook geen schade aanrichten. Het lichaam probeert de ziekteverwekkers buiten te houden door gebruik te maken van verschillende verdedigingslinies.
De huid
De huid zorgt ervoor dat ziekteverwekkers niet binnen kunnen komen. Immers de huid is een grens tussen het inwendige en het uitwendige milieu die geen stoffen van buitenaf het lichaam laat binnendringen. Dit omdat de hoornlaag een ondoordringbare laag dode cellen is en zich op de huid onschadelijke bacteriën bevinden die de schadelijke bacteriën verdringen. Ook bevat de huid talgkliertjes die talg produceren en deze talg belemmert de bacteriegroei en houdt de huid ondoordringbaar.
Het lymfevocht passeert voor het weer terecht komt in de bloedbaan eerst een aantal lymfeknopen of lymfeklieren. De belangrijkste lymfeknopen vinden we in de liezen, de oksels, de hals en de darmwand.
De lymfeklieren zijn een soort tussenstation waarin:
1.het lymfevocht wordt gezuiverd van ongewenste stoffen,
2.ongewenste stoffen onschadelijk gemaakt worden,
3.anti-lichamen gevormd worden,
4.lymfocyten geproduceerd worden.
Als er veel activiteit plaatsvindt in de lymfeklieren, zwellen ze op. Op sommige plaatsen, in de oksel, de lies en de hals bijvoorbeeld, is dit opzwellen makkelijk te voelen.
De huidbestaat uit verschillende lagen. De buitenste lagen bestaan uit dode verhoornde cellen waar microben niet doorheen kunnen. De huid wordt soepel gehouden door huidsmeer dat deels door commensalen wordt afgebroken tot vetzuren die voor de meeste microben dodelijk zijn. Aanklevende bacteriën worden samen met de huidschilfers verwijderd.
De slijmvliezen in de mond, de keel, de luchtwegen, de darmen,zijn veel dunner maar bedekt met een laagje slijm dat voortdurend afgescheiden wordt door slijmcellen. Dit slijm, waarin vreemde deeltjes (stof, microben) vastkleven, vormt een barrière die de toegang tot
de onderliggende weefsels belet. Het wordt op verschillende manieren verwijderd. In de luchtweg gebeurt dat door trilhaarcellen die het slijm naar buiten borstelen over de rand van de strotklep waarna het via de slokdarm naar de maag wordt afgevoerd. Microben die met voedsel of drank binnenkomen worden door de zuurtegraad van de maag vernietigd. De commensale bacteriën uit de dikke darm verwijderen op hun beurt de hardnekkige overgebleven microben samen met de voedselresten. Bacteriën die eventueel het uitwendig urinekanaal zijn binnengedrongen, worden weggespoeld omdat de spieren van de blaas tijdens het wateren krachtig samentrekken.
Fagocyten (macrofagen) eten alle vreemde en aangetaste cellen op. Ze presenteren de opgevreten indringers aan cellen van het specifiek afweersysteem. We beschikken hiervoor over het Reticulo Endotheliaal Systeem. Deze cellen zijn het talrijkst aanwezig waar potentiële indringers het gemakkelijkst het lichaam kunnen binnendringen.
de specifieke afweer is de afweer die wordt geactiveerd ter bestrijding van een specifieke ziekteverwekker. De specifieke afweer bestaat uit 2 groepen.
Cellulaire afweer. T-lymfocyten
De macrofaag heeft een deel van de ziekteverwekker opgegeten. Via het MHC-molecuul wordt de ziekteverwekker aan de T-helpercel gepresenteerd. De T-helpercel wordt geactiveerd en gaat verschillende dingen doen.
