Fort van Elmina, een schrijnende getuige van de handel in mensen
De Goudkust is het kustgebied van het huidige Ghana. Hier, langs de kust van West-Africa, werden vroeger meer dan 20 Europese forten gebouwd die ondermeer gebruikt werden voor de mensenhandel. De West-Indische Compagnie (WIC) heeft hier vele forten weten te veroveren. Het belangrijkste fort was Elmina. Vandaag is het een intacte schrijnende getuige van de hoogdagen van de handel in mensen.
Na een lange rit met de wagen vanuit Accra komen we aan in Cape Coast. Ik besluit eerst iets te gaan eten in één van de weinige hotels. Het is 1979. Het hotel heeft werkelijk betere dagen gekend en enkel de gedachte aan een paar lekkere frisse biertjes overstemt mijn zorg of de lunch wel lekker zal zijn of niet. De chauffeur bestelt iets heel eenvoudigs, kip met rijst. Hij heeft zelfs noch mes noch vork nodig en op een heel handige manier neemt hij zijn voedsel beet tussen duim-, wijs- en middenvinger en slaagt erin om op een korte tijd alles met zichtbaar veel smaak naar binnen te werken. Mijn maaltijd bestaat uit vers gevangen vis met gebakken zoete aardappelen die uiteindelijk ook een lekkere maaltijd blijkt te zijn.
Na de lunch maken we een wandeling langs het strand van Cape Coast. In de hitte van de middag zie ik overal vissers, die hun vangst binnenbrengen, anderen vertrekken voor een nieuwe vangst. Tussendoor zijn vele mensen bezig met de aankoop van vis. Het strand fungeert hier als de vismijn van bij ons. Hier zijn geen mogelijkheden om vis te koelen, laat staan in te vriezen. De vis wordt door vishandelaren in oude pic ups snel naar zijn bestemming in het binnenland gebracht. Andere kopen de vis aan om hem te roken. Je ziet wat verder weg van het strand verschillende installaties staan te roken en waar een enorme sterke visreuk heerst.
Je ziet er talloze vrouwen in kleurrijke kleding die fruit verkopen, namelijk appelseinen, bananen, ananas, mangos, of kokosnoot, alles vers, op grote schalen, gedragen op hun hoofden. Met een kapitaaltje van een paar Euro of minder kunnen ze dagelijks fruit aankopen om daarmee genoeg winst te maken om hun kinderen iedere dag te laten eten. Ook voor allerlei zaken zoals sigaretten die één per één kunnen worden gekochttot wc papier verkocht per rol zijn er talloze straatverkopers. Het zijn mensen die iedere dag hun voorraad kopen bij een grote leverancier, die ze iedere dag contant moeten betalen. Als de zaken slecht gaan zal hun al zeer klein kapitaaltje in dit geval ook gebruikt om te overleven, zo klein geworden zijn dat ze na verloop van tijd niet meer genoeg geld hebben om nieuwe, voldoende producten aan te kopen.
Al deze mensen versmelten tot een kleurrijk tafereel. Ze zijn lawaaierig, bruisen van het leven. Het is wat zich hier, sinds vele, vele jaren, iedere dag steeds weer onveranderd herhaald.
Vanaf dit strand zie je achter een volgende baai, het fort van Elmina. Vroeger moet men vanaf dit strand hebben gezien hoe slavenschepen Elmina aandeden en die er later ook weer vertrokken met hun cargos van mensen waarvan iedereen ook exact wist wat deze cargo was.
Het Elmina fort is vandaag een World Heritage Monument.Kijkend naar het fort van de buitenkant , kan niets de niets vermoedendebezoeker emotioneel voorbereiden, voor de onbeschrijfbare wreedheden die zich binnen deze muren hebben afgespeeld. Gebouwd in 1482 door de Portugezen was het in het begin een handelspost om goederen te verwisselen voor goud en edelstenen. Als de vraag naar slaven voor de Americas en de Caribbean steeg, werd dit fort gebruikt voor de handel in mensen. De voorraadkamers werden omgevormd tot kerkers waar dan hun belangrijkste handelswaar werd weggestopt, mensen. Deze kerkers zijn sindsdien nooit geverfd, en nog steeds kun je er de angst en ellende ruiken die in deze donkere ruimten van de bedompte muren afstraalt.
De meest diepgaande emotionele ervaring waarmee je in Elmina wordt geconfronteerd is duidelijk het zien van The door of no return. Hier zijn een deel van de vele miljoenen mensen gepasseerd die hier tijdens de mensenhandel periode verplicht werden aan boord te gaan van slavenschepen die hen over de Atlantische oceaan brachten naar een andere wereld. Voor hen een totaal onbekende wereld. Degenen die de overtocht overleefden konden nooit de omvang inschatten van de vele jaren van verschrikkingen, terreur en uitbuiting, die hen te wachten stond in deze nieuwe wereld.
Het fort verwisselde verschillende keren van eigenaar tot in 1872 het in Britse handen viel op een moment toen de slavenhandel eindelijk werd afgeschaft.
Voor de kust van Dakar, Senegal, dus ook langs de kust van West-Africa, heb je het slaveneiland Gorée. Het slavenhuis is er gebouwd door de Nederlanders in 1776, vandaar de naam Gorée, afgeleid van Goede rede. Hier heb je zoals ook nog in vele andere forten The door of no return.
Deze handel in mensen heeft bijna 300 jaar geduurd.
Vanaf 1995 tot 1997 ben ik verscheidene malen in Johannesburg. Een zwarte chauffeur, van het bedrijf waarvoor ik werk brengt me s morgens en s avonds, van het hotel naar het bedrijf en omgekeerd. Dat is duidelijk een geruststelling, want sinds een aantal jaren is de veiligheid in bepaalde delen van Johannesburg niet echt goed te noemen, zelfs niet overdag. Op een bepaalde morgen valt de auto van het hotel naar het bedrijf stil voordat de chauffeur erin slaagt het benzine station te bereiken. Hij krijgt ervan langs van zijn baas, die hem er voor de zoveelste maal blijkt aan te herinneren dat het de regel is dat iedere avond de stand van de benzinetank moet worden nagekeken en dat indien nodig moet worden bijgetankt. Het kan niet zijn dat hij samen met een buitenlandse passagier ergens in een onveilig gedeelte van Johannesburg stilvalt, zeker en vast niet na zonsondergang. Tijdens onze dagelijkse ritjes kom ik meerdere malen in gesprek met de chauffeur. Hij vertelt mij dat hij in Soweto woont. Nadat ik probeer uit te vinden hoe het leven is in deze township, begint hijzelf met een zekere fierheid er uitgebreid over te vertellen. Het gesprek van de chauffeur eindigt met, ik wil je wel eens tijdens een weekend tonen waar ik woon. Ik ben me natuurlijk bewust van het feit dat dit niet de veiligste manier is om je weekend door te brengen, maar vertrouw erop dat alles uiteindelijk wel goed zal verlopen, mits de nodige voorzichtigheid aan de dag te leggen. We maken een afspraak dat we dat eens zullen doen, gedurende één van mijn volgende bezoeken. Een paar bezoeken later herinnerd deze chauffeur mij aan onze afspraak en sinds we met elkaar praten op een zeer vriendelijk toon, voegt hij eraan toe, het is altijd hetzelfde met die blanken, ze beloven, maar ze doen niets. Dat is het, ik maak onmiddellijk een afspraak met hem om op de volgende zondag, samen met hem Soweto te bezoeken. Pas na mijn bezoek aan Soweto zal ik zijn opmerking begrijpen in een veel bredere context. Namelijk waar zijn nu al die brave beschaafde lieden die er helpen voor zorgen hebben dat apartheid is afgeschaft, die het zo goed voor hadden met ons. Later, tijdens mijn bezoek aan Soweto zal het me trouwens opvallen dat ik geen enkele andere blanke tegenkom.
Als je als inwoner van Soweto een job hebt, je chauffeur bent voor een bedrijf in Johannesburg, zul je wel begrijpen dat mijn gastheer en gids voor vandaag een grote sociale status geniet in zijn eigen samenleving. Dat merk ik onmiddellijk bij het aankomen bij de ingang van de township waar hij de daar aanwezige politie uitbundig groet. Mijn chauffeur is in opperste stemming, vandaag kan hij zijn vrienden en kennissen laten zien dat hij werkelijk de chauffeur is, in dienst van een bedrijf uit Johannesburg.
Ik besef maar al te goed dat ook ik met eenzelfde uitbundigheid deze politie mensenmaar kan begroeten, dus met veel respect en de tijd ervoor nemend. Ik zie de goedkeuring van mijn gids wanneer er tijdens onze uitgebreide begroeting steeds weer een brede glimlach verschijnt op zijn gezicht. Ter verkenningrijdt hij eerst door een groot gedeelte van Soweto, waar we ondermeer passeren aan het huis van Desmond Tutu, het huis waar Nelson Mandela is opgegroeid en komen later aan in de buurt waar hij woont . Zijn woning is een eenvoudige tweekamer woning opgetrokken in baksteen. Overal duiken familieleden en kennissen van hem op. Het is een beetje chaotisch , een beetje op zijn Afrikaans, iedereen staat erbij met een glimlach op zijn gezicht en er wordt gezellig met elkaar gepraat , maar je wordt niet echt aan iemand voorgesteld. Dus vraag je wie , wie is,anders kom je daar toch nooit achter. In de onmiddellijke buurt is erte midden van een aantal golfplaten huisjes een klein pleintje, waar er op deze zondagmorgen al een gezellige drukte heerst. Overal zie je kleine schamelige kraampjes waar allerlei, groenten, vlees en vis wordt verkocht. Opeens staat de gids stil en wijst mij een persoon aan, zeggende dat dit zijn kapper is. Hij staat in de open lucht voor een golfplaten huisje, een schamel tafeltje en een schamele stoel, met een tondeuse in de hand, een klant te scheren. De kapper in kwestie stopt onmiddellijk met scheren en neemt uitvoering de tijd ons te groeten, met ons te praten. De klant wacht geduldig en mengt zich zelfs in ons gesprek, waar het gesprek al gaat over van welk land ik afkomstig ben, wat ik kom doen in Zuid-Afrika. Dat ik Soweto bezoek vind ook hij een prettige vaststelling. De kapper heeft er vandaag een extra klant bij, ik laat mijn haar bijknippen.
Het wordt steeds warmer en ik vraag mijn gids of hij een adres kent waar we iets kunnen gaan drinken. Hij weet één plaats waar onlangs een ondernemende zwarte vrouw , een restaurant heeft geopend. Het is weer een tweekamer woning die heel recent is omgebouwd tot een klein restaurant. Bij aankomst vertelt ze mij fier, haar eerstebuitenlandse bezoeker, hoe ze een gedeelte van de tweekamer woningna de nodige bouwaanvraag, waar ze zo lang heeft moeten op wachten, heeft uitgebreid tot een klein zaaltje waar 4 tafeltjes kunnen staan. Achter een deur staat een zeer oude frigo en ze toont fier haar voorraad van twee bakken bier en één bak Coca-Cola. Verder vertelt ze me ook uitvoerig hoe enorm moeilijk het was het nodige, naar onze normen schamelige kapitaal, bij elkaar te brengen. Alsof iedereen op de hoogte was van mijn komst stroomt het kleine gelagzaaltje snel vol met familieleden en buren en ontspint er zich een gezellig gesprek. Na het drinken van enkele biertjes bestel ik een eenvoudige Afrikaanse maaltijd, die hoofdzakelijk bestaat uit kip en rijst rijkelijk overgoten met een lekkere saus die samen wordt geserveerd met wat sla, tomaat en komkommer. Als ik de kip in kwestie nog op het kleine erfje achteraan zie rondlopen besef ik dat er nog een lang gesprek zal volgen en er nog wel een paar pintjes zullen gedronken worden, voordat ik aan de lekkere maaltijd kan beginnen. Gelukkig heb ik op mijn vele vorige bezoeken aan Afrika geleerd geduldig te zijn, een beetje geleerd de tijd te nemen voor alles wat je doet en hoef ik ook tijdens het wachten mij niet ongemakkelijk te voelen als er tijdens het gesprek ook een lange stilte zou ontstaan.
Een lange autorit brengt mij terug naar als het ware een andere planeet, Johannesburg, het hotel, waar ik ook vriendelijk wordt begroet en waar ik enkel heel kort op antwoord met een hello. Op mijn kamer gekomen open ik mijn frigo, waar naast verschillende biersoorten en frisdranken, talloze andere drankjes staan en waar ik na enig nadenken uiteindelijk toch maar kies voor een lokaal gebrouwen biertje.
Robben Eiland enkel 12 km verwijdered van Kaapstad, was voor honderden jaren een plaats voor uitwijzing, isolatie en gevangenneming, van regeringen voor hun politieke tegenstanders. Gedurende de apartheid was dat niet anders en werden vele Zuid-Afrikaanse vrijheidstrijders daar vastgehouden met de bedoeling om hen te isoleren en hun moraal volledig te ondermijnen. Zo werd tijdens de 27 jaar dat Nelson Mandela hier op Robben Eiland gevangen zat, deze verschrikkelijke gevangenis het symbool, in gans de wereld, voor vrijheid.
In de haven van Kaapstad ligt nu de meest bezochte plaats in Zuid Afrika, het Waterfront met zijn hotels, winkels en talloze ontspanningsmogelijkheden voor het grote publiek.Van hieruit vertrekken iedere dag regelmatig boten met toeristen voor een bezoek aan Robben Eiland . Niet nodig te zeggen dat dit vroeger anders was. De enigen die toen de boot namen voor Robben Eiland waren gevangenen en gevangenispersoneel. Het is de zomer van 2000 en ik breng samen met 9 andere Vlamingen een bezoek aan het Waterfront. Nu, na al die jaren heb ik eindelijk de kans om Robben Eiland te bezoeken. Probeer een aantal mensen te overtuigen samen met mij Robben Eiland te bezoeken, maar iedereen kiest voor een bezoek aan de luxe winkels en een groot winkelcentrum met air conditioner met zijn mooie marmeren vloeren, zijn vele terrasjes met zijn verfrissingen en zoetigheden . Maak even een rekening of ik nog voldoende tijd heb om Robben Eiland te bezoeken , om s avonds met de laatste boot nog terug te kunnen keren naar Kaapstad. Ik moet snel beslissen en uiteindelijk vertrek ik alleen voor een bezoek naar Robben Eiland. Niettegenstaande Robben Eiland enkel 12 km uit de kust ligt, duurt de boottrip, bijna twee uur .De zee is tamelijk ruw , we bevinden ons op de plaats waar de Atlantische en Indische oceaan elkaar ontmoeten.
Ik bedenk dat een aantal honderden jaren geleden hier de eerste Zuidkaapvaarders zijn aangekomen, die, althans bij goed weer, van hieruit ook een prachtig zicht op de Tafelberg moeten hebben gehad met ervoor een mooie, toen nog totaal door de mens niet aangetaste baai, waar nu Kaapstad is. Ik geraak in gesprek met een blanke Zuid-Afrikaan die als toerist in eigen land, hij komt van Jahonnesburg, ook op weg is om Robben Eiland te bezoeken. Hij is na zijn militaire opleiding, terecht gekomen bij de politie. Tijdens de apartheid heeft hij als lid van de Zuid Afrikaanse politie, tientallen malen deelgenomen aan razzias in de township, Soweto, in de buurt van Johannesburg, om in te grijpen tijdens momenten van grote onrust en veelal om zwarte mannen te arresteren. Nadat Nelson Mandela pas 10 jaar daarvoor is vrijgelaten, zijn wij allemaal samen, hij met vrouw en kinderen, mijzelf en een heleboel andere toeristen op weg naar Robben Eiland om aldaar vast te stellen hoe onmenselijk de gevangenen aldaar werden behandeld. Hij verteld over Nelson Mandela en in zijn stem klinkt een zekere blijheid dat Zuid Afrika zonder veel kleerscheuren, politiek zoveel is veranderd is in zo een korte tijd.
Op het eiland aangekomen worden we met een bus rondgeredennaar de verschillende bezienswaardigheden op het eiland De gids op de bus is een zwarte mevrouw, een dochter van iemand die ook lange tijd was opgesloten op Robben Eiland. Zij verteld hoe hard het leven was, om als een dochter van een vrijheidsstrijder, een vijand van de staat, op te groeien in een systeem van apartheid en een goed diploma te behalen .
Er is een prachtig stukje kust, een kleine baai bestaande uit veel keien en een smal strookje strand met mooi wit zand. Van hieruit heb je het mooist mogelijk uitzicht op Kaapstad en de Tafelberg. Hier zijn Nelson Mandela en zijn medegevangenen vele duizenden keren gepasseerd. Van hieruit hadden ze een zicht op Zuid-Afrika, het enige contact wat ze gedurende vele jaren nog hadden met hun land, het land van hun fiere voorouders. Het land waarvan de nakomelingen van hun voorouders in verdrukking leven. De reden van hun verzet, de reden van hun gevangenneming, hier, op Robben Eiland. Ik kan de verleiding niet weerstaan een klein keitje op te rapen. Het blijkt de vorm te hebben van een voetafdruk. De symboliek die ik er in zie is die van de voetafdruk van Nelson Mandela , een te volgen voetspoor van geweldloos verzet en verzoening.
Onze gids in de gevangenis is een oude Zuid Afrikaanse vrijheidsstrijder, medestander van Nelson Mandela, die ook een aantal jaren samen met hem hier was opgesloten. Hij beschrijft op een onnavolgbare manier hoe de bewakers minutieus hun taken uitvoerden, hoe ze de onmenselijk reglementen feilloos uitvoerden die er moestentoe leiden om de moraal van de gevangen te breken. Ook beschrijft hij precies hoe Nelson Mandela erin slaagt, niettegenstaande de toepassing van deze onmenselijke reglementen, de moraal voor zichzelf en zijn medegevangen hoog te houden. Hier en daar is er zelfs een verhaal waaruit blijkt dat een of andere bewaker, af en toe, een heel klein beetje afwijkt van de onmenselijke reglementen, een beetje menselijkheidtoont.
Tijdens het bezoek aan de gevangenis staan we plots op de plaats, de cel, waar Nelson Mandela, zoveel jaren heeft vertoefd. Samen met een aantal mensen sta ik hier een tijdje stil, uit respect, terwijl de gids en alle anderen doorlopen. Iedereen verzonken in zijn eigen gedachten. Hier is het dus allemaal gebeurd, zo een korte tijd geleden. Vandaag zijn er nog talloze plaatsen in de wereld waar gelijkaardige wreedheden gebeuren, ergere wreedheden. Kan zoiets bij ons in onze ontwikkelde samenleving opnieuw gebeuren? Leren we wel voldoende van de geschiedenis, deze recente geschiedenis, om het anders te doen?
Neen, uw blog moet niet dagelijks worden bijgewerkt. Het is gewoon zoals je het zélf wenst. Indien je geen tijd hebt om dit dagelijks te doen, maar bvb. enkele keren per week, is dit ook goed. Het is op jouw eigen tempo, met andere woorden: vele keren per dag mag dus ook zeker en vast, 1 keer per week ook.
Er hangt geen echte verplichting aan de regelmaat. Enkel is het zo hoe regelmatiger je het blog bijwerkt, hoe meer je bezoekers zullen terugkomen en hoe meer bezoekers je krijgt uiteraard.
Het maken van een blog en het onderhouden is eenvoudig. Hier wordt uitgelegd hoe u dit dient te doen.
Als eerste dient u een blog aan te maken- dit kan sinds 2023 niet meer.
Op die pagina dient u enkele gegevens in te geven. Dit duurt nog geen minuut om dit in te geven. Druk vervolgens op "Volgende pagina".
Nu is uw blog bijna aangemaakt. Ga nu naar uw e-mail en wacht totdat u van Bloggen.be een e-mailtje heeft ontvangen. In dat e-mailtje dient u op het unieke internetadres te klikken.
