Ook in de Noordzee speuren duikers naar schatten op de zeebodem. Geen kisten vol gouden munten, maar waardevolle informatie over drieduizend jaar scheepvaart in de Belgische kustwateren.
Lieven Sioen,
Het is een heerlijke dag op zee. Slechts een heel lichte golving verstoort de zeespiegel.De Zeeleeuw, het wetenschappelijke schip van de Vlaamse overheid, dobbert bijna roerloos op de golven. Het anker is uitgegooid op 02°41 339E51°28 937N. Aan boord: de archeoloog Marnix Pieters van het Vlaams Instituut voor Onroerend Erfgoed (VIOE), afdeling maritieme archeologie, twee medewerkers en zeven ervaren sportduikers, die zich klaarmaken voor een duik onder water.
Niets laat vermoeden dat onder deze kalme zeespiegel een stukje oorlogsdrama schuilt. In 1942 kelderde de Britse Royal Air Force hier met twee luchtbommen het Duitse oorlogsschip John Mahn. De John Mahn was gebouwd als stoomtrailer, maar werd in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog bewapend om de bezette kuststrook te bewaken. De bommen reten het metalen schip van 42 meter lengte en 8 meter breedte open aan bakboord, waardoor het onmiddellijk zonk. De ligging van het wrak is al lang bekend en het team van Pieters is lang niet de eerste bezoeker aan het schip, dat in zijn geheel op de zeebodem ligt. Zeeschatten zijn hier niet te vinden. Zelfs geen souvenirs meer. Al wat in het wrak los lag of niet goed vast hing, siert vandaag de schoorsteen van hobbyduikers. Toch achtte Marnix Pieters de John Mahn nog een kort archeologisch onderzoek waard. Om de schade op te meten, bijkomende foto's te maken, de positie exacter te berekenen. 'Alle informatie is interessant', geeft hij op de briefing aan de duikers mee. 'Geef je ogen de kost.'
Er liggen voor onderwaterarcheologen veel schatten op de bodem van de Noordzee. Geen kisten vol gouden of zilveren munten, maar waardevolle informatie over drieduizend jaar scheepvaart langs de Belgische kust. 'Beeld je in dat er elk jaar een boot zou zijn gezonken', zegt de archeoloog Tom Lenaerts van het VIOE. 'Zo kom je vanzelf aan enkele duizenden wrakken, van alle tijden en in alle soorten.' Daarvan zijn er vandaag een dikke 250 in kaart gebracht. Dat gebeurde door vissers die er hun netten scheurden, door sportduikers, en vooral door de hydrografische dienst van de Vlaamse Gemeenschap, die alle obstakels in vaargeulen opspoort. Vier van de vijf schepen zijn handels- en oorlogsschepen die tijdens de twee wereldoorlogen zijn gekelderd.
'Maar we zijn er vrij zeker van dat er ook Romeinse schepen in het zand van de Noordzee liggen', zegt Marnix Pieters, 'want er waren Romeinse havens in Dover en Boulogne. We weten dat er schepen van de Spaanse Armada liggen. In 1980 is in Belgische wateren 't Vliegent Hert ontdekt, een schip van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. We weten dat er nog minstens een of twee andere VOC-schepen zijn gestrand op de gevaarlijke zandbanken, net na vertrek uit Nederland naar de koloniën. En het is mijn persoonlijke droom om ooit een middeleeuwse vissersboot te vinden. De kans dat die er ligt en in het zand goed bewaard bleef, is reëel.'
Het is, op lange termijn, de ambitie van het Instituut Onroerend Erfgoed om alles in kaart te brengen wat hier sinds de prehistorie tot het heden heeft gevaren. 'En voorzover mogelijk zouden we van elke periode een mooi bewaard exemplaar willen beschermen. Onder water of, voorzover haalbaar, boven water', zegt Pieters. Daarvoor zal de zeebodem ook systematischer gescreend moeten worden. Maar voorlopig beperkt het VOEI zich tot het monitoren van de bekende wrakken. De afdeling maritieme archeologie is immers amper vier jaar oud en is nog volop expertise aan het opbouwen is. Ook al door de afwezigheid van wetgeving ter bescherming van de wrakken was het onderzeese archeologisch patrimonium in de Noordzee tot 2003 de speeltuin van particuliere duikers en verenigingen. De een al met nobeler intenties dan de ander.
Expedities
De jonge Bredenaar Tomas Termote is zo'n door het onderzees verleden gepassioneerd duiker. Hij is ook de eerste Vlaming die na zijn studie archeologie aan de KU Leuven een specialisatie onderwaterarcheologie volgde, in Groot-Brittannië. Dankzij dat diploma en de kennissenkring van zijn vader, ook al een fervent duiker, kon Tomas aan enkele buitenlandse expedities deelnemen. Voor het Duitse bedrijf Deep Sea Exploration speurde hij mee naar de Oxford, 'een piratenschip van de piratenkoning Henry Morgan, dat bij het uitvaren uit Haïti ontplofte. We hebben anderhalve maand gezocht, maar toen brak in Haïti een revolutie uit en moesten we de expeditie stoppen.'
Voor hetzelfde Deep bedrijf zocht Termote in 2003 bij Portobello, in Panama, naar drie Spaanse schepen die in een orkaan waren vergaan. 'Portobello lag op de zilverroute en die schepen zaten propvol handelswaar uit de Nieuwe Wereld. We hebben er een gevonden, met nog 17 kanonnen aan boord, veel aardewerk en drie munten uit 1660. Maar de rest van de vracht was al geborgen.'
Deep Sea Exploration behoorde tot de categorie moderne schattenjagers, zoals Odyssey Marine Exploration Explorer, dat begin deze week de vondst van een goud- en zilverschat ter waarde van 370 miljoen euro bekendmaakte en naar nog verschillende andere legendarische geldladingen van wrakken spoort. Dit soort bedrijven sluit overeenkomsten met staten of privé-eigenaars van gezonken boten, zoekt financiering bij sponsors, aandeelhouders of zelfs op de beurs, en hoopt met geborgen ladingen grote winsten te boeken. Zoals de legendarische Mel Fisher het hun voordeed - een kippenboer die multimiljonair werd nadat hij in 1985 voor Florida de goudschat van het Spaanse galjoen Nuestra señora de Atocha had gevonden. Zijn bijna twintigjarige zoektocht kostte hem wel de dood van zijn zoon en schoondochter, die verdronken.
Maar de American dream van Fisher blijft voor vele andere schattenjagers een ijdele hoop. Deep Sea Exploration -'een bedrijf met een bedenkelijke reputatie', geeft Tomas nu toe - ging failliet. Ook Odyssey Marine Exploration is nog niet zeker van return on investment voor de expeditie, want Spanje beroept zich op het internationaal recht om de buit te claimen. Een lange rechtzaak ligt in het verschiet.
En ook uit wetenschappelijke hoek komt weerwerk. Veel archeologen zijn niet gelukkig met deze moderne schattenjagers. De buit primeert te zeer op de wetenschappelijke informatie, vinden ze. 'Niet het goud op zich is belangrijk, maar de informatie en de verhalen die ermee verbonden zijn', zegt Pieters. Hij geeft het voorbeeld van 't Vliegent Hert, dat in 1735 met man en muis verging voor de kust van Walcheren. Een privéteam onder leiding van de Brit Rex Cowan exploreerde het wrak tussen 1980 en 2000, weliswaar na akkoord met de Nederlandse overheid en met medewerking van het museum van Vlissingen. In de boot werden onder meer 2.000 gouden dukaten en 5.000 zilveren realen gevonden. Het gros daarvan mocht Cowan houden om de expeditie te bekostigen. 'Maar in vergelijking met de omvang van de buit is de wetenschappelijke informatie over 't Vliegent Hert heel schaars', zegt Pieters. 'Degelijk archeologisch onderzoek had ons veel meer kunnen leren. Zoiets willen we in de toekomst vermijden. Temeer omdat erfgoed iedereen toebehoort.'
Termote, daarentegen, vindt dat de combinatie van archeologie en commerce wel moet kunnen. 'Met strikte garanties voor het wetenschappelijke onderzoek. De overheid heeft nu eenmaal niet genoeg financiële middelen voor louter archeologisch onderzoek.' Soms doet die overheid zelf een beroep op privébedrijven om de scheepswrakken in de territoriale wateren te exploreren. Mozambique, bijvoorbeeld, gaf Arqueonautas Arqueologia Subaquática een monopolie op de bergingen rond het Ilha de Moçambique, waar lang de hoofdstad van de Portugese kolonie was gevestigd. Arqueonautas is opgericht door een Duitse graaf. Termote was als archeoloog betrokken bij een van de expedities van Arqueonautas. 'Ilha de Moçambique was een tussenstop op de handelsroute tussen India en de gevaarlijke Kaap de Goede Hoop. In de buurt zijn tal van schepen gestrand. Na de burgeroorlog heeft Arqueonautas met de overheid van Mozambique een overeenkomst gesloten om die schepen te bergen. De opbrengst wordt tussen het bedrijf en de staat gedeeld.'
Termote werkte drie maanden mee aan de berging van een onbekend 16de-eeuws Portugees schip. Dat leverde behalve een beter inzicht in de constructie van Portugese kraken, ook een mooie collectie perfect bewaard Mingporselein op, heel wat handelskralen en zestien kilo puur goud. 'Op dat moment besef je wat goudkoorts betekent', zegt Termote. 'Zelfs de archeologen wilden en moesten het goud even in hun handen houden. Ook al was puur rationeel het porselein veel meer waard.'
Momentopname
Toch verkiest Tomas Termote het duiken in de koude Noordzee. 'Het duiken in het eigen verleden, daar is het me om te doen', zegt de jonge onderwaterarcheoloog. 'Het terugvinden van een bord in de zee die voor je deur ligt en dan beseffen dat een zeeman 250 jaar geleden uit dat bord at, om misschien een kwartier later te verdrinken. Niet de wrakken op zich, maar de verhalen boeien mij.'
En dan in het bijzonder verhalen over de twee wereldoorlogen. Termote kreeg de kans om de SMS Prangenhof grondig te bestuderen. 'Het bewapende vissersschip Prangenhof was in 1916 gestrand voor Zeebrugge. Bij het uitdiepen van de vaargeul naar de Schelde heeft men het wrak gelicht. Ik heb het volledig kunnen onderzoeken. De boot was intact, met binnenbekleding en tal van klein materiaal dat een beeld gaf van het leven aan boord. Een tijdcapsule, noemen archeologen dat. Door het plotselinge zinken krijg je een soort verzegelde momentopname.' Het belang van de vondst heeft echter niet kunnen beletten dat de Prangenhof na tien dagen tot schroot is verwerkt.
Termote schreef een boek over de SMS Prangenhof en vier andere boeken over onder meer de Britse evacuatie uit Duinkerke en de duikbotenoorlog in de Noordzee, telkens aan de hand van de wrakken in zee. Daarvoor onderzocht hij zo'n dertig Duitse onderzeeërs en vaart hij geregeld uit op zoek naar nieuwe wrakken. Ook ervaren sportduikers duiken graag in het troebele Noordzeewater naar verzonken schepen. Voor de kick van het wrak - 'Het is telkens weer een wereld die opengaat', zegt Willy De Backer, een van de duikers op de Zeeleeuw. En ook voor de kick van de sport. 'Jan en alleman duikt in de Cariben', zegt Termote. 'Terwijl je in de Noordzee een goede conditie en uitrusting nodig hebt. En het goede moment, want je bent zeer afhankelijk van de sterkte van de wind en de stroming.'
Met die wind en de stroming zat het wel goed voor de duikersploeg op de Zeeleeuw. Maar dat tikkeltje geluk ontbrak. Na amper tien minuten zoeken naar de John Mahn komen de duikers weer boven water. Door een dik pak algen boven de zeebodem is de zichtbaarheid haast nul. Het team beslist daarom koers te zetten naar de zandbank Buitenratel, voor Nieuwpoort. Daar raakte in 1995 een visser met zijn netten verstrikt in een wrak op de zeebodem. 'We hebben toen met een groep vrienden het wrak verkend', vertelt duikinstructeur Marc Thierens. 'We vonden een anker en resten van een groot wrak, dat voor 95 procent onder het zand lag.' De sportduikers richtten daarop de vzw Noordzee Archeologisch Team Aquarius (NATA) op, om het wrak zo professioneel mogelijk te onderzoeken.
Drijvend op enthousiasme en eigen middelen brachten de duikers van NATA het schip zo goed mogelijk in kaart en haalden ze allerlei waardevol historisch materiaal naar boven. 'Wijnflessen met inhoud, pijpenkoppen, veel tin, musketkogels, een ton vol spijkers, munitietassen, sabelhandvatten en een gouden horloge. Allemaal materiaal bestemd voor de Nederlandse koloniën', vertelt Thierens. Maar over de identiteit van de boot tast de groep nog in het duister. Men weet alleen dat het een 18de-eeuws handelsschip is.
'Nieuwsgierigheid drijft ons', zegt Thierens. 'Elk wrak heeft een verhaal. Van wie was dat horloge? Waar voer het wrak heen? Duiken wordt zo een detectiveverhaal.'
Inmiddels begeleidt het VIOE het opzoekingswerk van NATA. 'Er was in het begin wat weerstand in de duikerswereld tegen de oprichting van een afdeling maritieme archeologie', geeft Marnix Pieters toe. 'De overheid kwam zich bemoeien, er zou niets meer toegelaten zijn, vreesde men. Maar wij hebben de duikers nodig. Ze zijn onze ogen en oren. Wij proberen ze vooral te sensibiliseren: alle informatie is waardevol.'
Daarom richtte het VIOE een databank van wrakken op, waarop duikers en vissers alle vondsten, ook die uit het verleden, kunnen melden. Er loopt momenteel een tentoonstelling, Verdronken Verleden, om het grote publiek warm te maken voor maritieme archeologie. En er kwam een wet ter bescherming van het onderzees erfgoed, die toch voldoende vrijheid laat voor sportduikers.
'Duikers worden verplicht elke vondst te melden. Duikt na een jaar de eigenaar niet op, dan mogen ze de vondst houden. Is de vondst archeologisch heel waardevol, dan wordt hij eigendom van de overheid en krijgt de duiker een vergoeding.' Thierens spreekt van een win-winsituatie: 'We duiken niet langer louter voor de sport, maar ook voor de kennis.'
Ondertussen heeft de Zeeleeuw de Buitenratel bereikt. De duikers beslissen om de ruimere omgeving rond het wrak eens te screenen. Verwachtingsvol wacht Pieters tot het team vrijwilligers weer boven water komt. Veertig minuten blijven ze weg: een goed teken, zo lijkt. De duikomstandigheden zijn perfect. Maar de Noordzee is nukkig. Opnieuw blijkt het wrak omhuld door een dikke wolk algen. De duikers zien maar twintig centimeter ver. Enkelen hebben niet eens het wrak gevonden. Ontgoocheld?
'De Noordzee is nu eenmaal onvoorspelbaar', zegt duiker Bas Bogaert, die zelf ook archeoloog is. 'Volgende keer beter. Er valt hier nog zo veel te ontdekken.' Ook een schat? 'Wie weet. De magie van de schat mag in elk geval niet verloren raken. Het is een jongensdroom, die ook het grote publiek warm maakt voor archeologie.'
www.nata.be
www.vioe.be
Verdronken Verleden, Provinciaal Domein Raversijde, Oostende, nog tot half juni 2007. Daarna reist de tentoonstelling naar De Panne en Oostduinkerke
www.belgica-genootschap.be. Een groep liefhebbers van maritiem erfgoed droomt ervan om het legendarische Antarticaschip Bélgica van Adrien de Gerlache te bergen. Het schip werd in 1990 ontdekt door een Noorse duikclub in een baai bij Harstad, in het noorden van Noorwegen. Een Belgische expeditie in augustus 2006 kon vaststellen dat het schip nog in vrij goede staat verkeert, maar dat de tijd dringt, want door de modder in het ruim dreigt het wrak open te barsten.
The haul was salvaged using a tethered underwater robot
A record haul of half a million silver and gold coins from a 17th Century shipwreck may have been found just 40 miles from Land's End, an expert said.
US treasure hunters said the coins, worth an estimated $500m (£253m), were recovered in the Atlantic Ocean.
But Odyssey Marine Exploration, who described it as the largest find of its kind, refused to pinpoint the location.
US coin expert Dr Lane Brunner said there was evidence the shipwreck was lying off the Cornish coast.
So all we can do is add two and two together
Dr Lane Brunner
Dr Brunner, from the American Numismatic Association, told Five Live there were clues about the location in a statement given to a US federal court in the autumn.
"They told a judge at that point that they had found the wreck of a seventeenth-century merchant ship in the Atlantic Ocean, just outside the English Channel - about 40 miles off Lands' End.
"So all we can do is add two and two together. It would seem logical given the timing and everything that could be the site."
In 1641, an English ship called the Merchant Royal sank off the Scilly Islands, laden with bullion from Mexico. There is speculation that this is the wreck salvaged by Odyssey.
'Dazzling specimens'
Odyssey said it had kept the location secret because of security and legal reasons.
"The gold coins are almost all dazzling mint state specimens," Odyssey co-founder Greg Stemm said.
The artefacts, including more than 17 tonnes of silver coins plus a few hundred gold coins, have been shipped to the US and are being examined by experts at an undisclosed location.
The mammoth haul was salvaged using a tethered underwater robot.
Odyssey, which used the code name Black Swan, said it expected the wreck to become one of the "most publicised in history".
It said the site was of huge historical importance because of the insight it would offer into seafaring and the social life of the period when the ship sank.
"Our research suggests that there were a number of colonial period shipwrecks that were lost in the area where this site is located, so we are being very cautious about speculating as to the possible identity of the shipwreck," said John Morris, Odyssey's co-founder.
"We have treated this site with kid gloves and the archaeological work done by our team out there is unsurpassed.
"We are thoroughly documenting and recording the site, which we believe will have immense historical significance," he said.
John Rolfe was een kolonist uit Jamestown, Virginia, de eerste succevolle Engelse nederzetting in Noord-Amerika. Hij trouwde ooit met Pocahontas... 400 jaar geleden werd Jamestown gesticht en dit wordt in Engeland herdacht met tal van studies, tentoonstellingen en publicaties. In het laatse nummer van National Geographic wijdt men er meerdere artikels aan. De kolonisatie had verregaande gevolgen waar wij op het eerste gezicht niet bij stilstaan. Het hele ecologische systeem van Noord-Amerika is gewijzigd ten gevolge van de komst van de kolonisator. Je kan daar lezen wat het gevolg is voor het ecosysteem van de invoering van het varken, de regenworm, de tabaksplant...
Op onderstaande link kan je heel wat te weten komen over de nederzetting van de kolonisten en van de indianen. Je kan de verschillende aspecten van de bewoning van de kolonisten en van de indianen en van hun leven daar verkennen.
Je vindt er twee artikels. 'Amerika's verloren landschap' (met mooie aquarellen van ooggetuige J. White) en 'wat namen ze mee naar de Nieuwe Wereld?' (met mogelijkheid tot 'bezoek'...) Vooral 't laatste vind ik een knap staaltje van wat je met ICT kan! Boeiend lesmateriaal.
Aquarel van J. White
Indian Neighbor Courtesy Trustees of the British Museum
A coastal Indian depicted in 1585 by voyager and artist John White resembles the Powhatan hunters the English encountered at Jamestown in 1607. Though the region appeared sparsely inhabited to the settlers, more than 15,000 Indians were using nearly every square foot to farm, hunt, fish, and gather.
Beide artikels laten nog maar eens zien dat de kolonisatie zeer verstrekkende gevolgen had... En ze verruimen ons beeld over dit onderwerp.
Beste leerlingen, hier vind je enkele boektitels van historische jeugdboeken, geschreven door Simone Van Der Vlugt, die zich afspelen in de Nieuwe Tijd: - De Amulet (hekserij) - De bastaard van Brussel (reformatie, contrareformatie in onze gewesten) - De guillotine ( Franse revolutie)
- Bloedgeld ( leven op een schip VOC)
Deze tips komen er op aanraden van enkele leerlingen die 'de bastaard van Brussel' reeds gelezen hebben en daar enthousiast over waren. Nu, ik kan me daar bij aansluiten! Voor meer gegevens over deze werken verwijs ik jullie naar bovenstaande site. Veel leesplezier!
De kitschkunst van Jeff Koons zal volgende zomer te zien zijn in Versailles. Niet iedereen vindt dat een goed idee.
De Amerikaanse kunstenaar Jeff Koons (52) stelt zijn enorme sculpturen en installaties vanaf september 2008 tentoon in het Paleis van Versailles. Het wordt zijn eerste grote solotentoonstelling in Frankrijk.
Zijn werk, met onder meer opblaasbare konijnen en een reuzegrote hond gemaakt uit bloemen, is postmodern op het kitscherige af. Koons treedt in de voetsporen van de popartkunstenaar Andy Warhol met zijn readymades. Hij was ooit het liefje van de Italiaanse porno-actrice en politica La Ciccolina en toont een opvallende voorliefde voor thema's als banaliteit en verleiding.
Jean-Jacques Aillagon, de Franse oud-minister van Cultuur en huidig voorzitter van het Paleis van Versailles, verdedigt de tentoonstelling. 'Ik geloof oprecht dat deze kunstenaar, die een product is van de popartcultuur, erg geschikt is voor Versailles', zegt hij. 'Het paleis is opgetrokken in barokstijl en de barokke kunst is uiteindelijk de zeventiende- en achttiende-eeuwse versie van popart.'
'Als een hedendaagse kunstenaar werk toont dat past in de sfeer van het paleis, dan is het onze plicht om die kunstwerken met open armen te ontvangen', vindt Aillagon. Hij is nu volop bezig het paleis klaar te stomen voor de tentoonstelling. De Franse kunstenaar Daniel Buren is gevraagd om de trap te decoreren, modeontwerpster Agnes B. zal de uniformen voor het personeel tekenen.
Kunstkenners reageren intussen verdeeld op de tentoonstelling van Koons. Timothy Clifford, auteur van boeken over barok- en renaissancebeeldhouwkunst, vermoedt dat Koons gekozen is om te choqueren. 'Er zijn zoveel andere prachtige dingen die getoond kunnen worden in Versailles', zegt Clifford. 'Maar het werk van Koons zal natuurlijk een publiekstrekker zijn.'
Voor curatoren van hedendaagse kunst is de expositie goed nieuws. Zij juichen de trend toe om moderne kunst op historische sites tentoon te stellen. Hans Ulrich Obrist, directeur van de Londense Serpentine Gallery, een galerie voor moderne kunst, wijst erop dat de tegenstelling tussen postmodern en barok zowel de kunstwerken van Koons als het paleis ten goede kan komen.
Vijftien jaar geleden stelde Koons zijn werk Puppy tentoon in de Duitse stad Bad Arolsen. Het ging om een twaalf meter hoge West-Highland terriër, gemaakt van kleurrijke bloemen. 'Die puppy contrasteerde prachtig met het kasteel waar hij naast stond', zegt Obrist uit.
Jean-Jacques Aillagon wijst er fijntjes op dat ook een eerbiedwaardige instelling als het Louvre een modern werk besteld heeft, namelijk een schilderij van Anselm Kiefer.
'Je kan het verleden en het heden niet los van elkaar zien', zegt hij. 'Kunstwerken zijn tijdloos'. (bloomberg, ilo)
The ships of Zheng's armada were as astonishing as its reach. Some accounts claim that the great baochuan, or treasure ships, had nine masts on 400-foot-long (122-meter-long) decks. The largest wooden ships ever built, they dwarfed those of Portuguese explorer Vasco da Gama. Hundreds of smaller cargo, war, and supply ships bore tens of thousands of men who brought China to a wider world.
1405-1407 317 ships 27,870 men In July the fleet left Nanjing with silks, porcelain, and spices for trade. This well-armed floating city defeated pirates in the Strait of Malacca and reached Sumatra, Ceylon, and India.
1407-1409 The fleet returned foreign ambassadors from Sumatra, India, and elsewhere who had traveled to China on the first voyage. The expeditions firmly established the Ming dynasty's Indian Ocean trade links.
1409-1411 Although notable for the imperial fleet's only major foreign land battle, the voyage was also marked by Muslim Zheng's offering of gifts to a Buddhist temple, one of many examples of his ecumenism.
1413-1415 In this voyage's wake, the first to travel beyond India and cross the Arabian Sea, an estimated 18 states sent tribute and envoys to China, underscoring the Ming emperor's influence overseas.
1417-1419 Zheng's Treasure Fleet visited the Arabian Peninsula and, for the first time, Africa. In Aden the sultan presented exotic gifts such as zebras, lions, and ostriches.
1421-1422 Zheng He's fleet continued the emperor's version of shuttle diplomacy, returning ambassadors to their native countries after stays of several years, while bringing other foreign dignitaries back to China.
1431-1433 The last voyage, to Africa's Swahili coast, with a side trip to Mecca, marked the end of China's golden age of exploration and of Zheng He's life. He presumably died en route home and was buried at sea.
Voor wie meer wil weten over de VOC... Verscheidene korte videoclips (1 tot 2 minuten) vertellen je heel wat over het reilen en zeilen van deze naamloze vennootschap uit de Nieuwe Tijd. Even scrollen in de rechterkolom van deze blog tot bij het item 'filmclips' onder favorieten even klikken en daar zoek je in de lijst VOC. Er zitten filmpjes in over de historiek van de VOC en over het leven aan boord (bv. scheurbuik en ziektes...) De filmpjies van 'teleblik' zijn evenwel niet toegankelijk.
Klik deze link aan en je kan een virtueel bezoek brengen op een oceaanvaarder uit de 17e eeuw. Je start op het bovendek en daalt af naar het scheepsruim. Of je zoekt de kajuiten op en vervolgt dan je weg naar het kombuis. Aan jou de keuze.
Je kan ook de opeenvolgende stappen zien van de bouw van deze oceaanvaarder, de Batavia genoemd. Tussen 1885 en 1995 is een replica gebouwd in het Nederlandse Lelystad. Een heel karwei dat werd geklaard door een 600 tal jongeren in een tewerkstellingsproject. En ja, het schip heeft het ruime sop gekozen... En nu is men gestart met de bouw van een nieuwe replica 'de 7 provinciën'.
Columbus, zoals je hem zeker niet kent, of toch een mens van vlees en bloed....
Columbus, tiran van de Caraïben
Christoffel Columbus was een hebzuchtige en wreedaardige tiran, blijkt uit een nieuw document.
Christoffel Columbus, de man die volgens de geschiedenisboeken Amerika heeft ontdekt, was een wreedaardige en hebzuchtige man. Uit een document dat jaren verloren werd gewaand, blijkt dat hij als gouverneur en vice-koning van de Spaanse Indiën regeerde met ijzeren hand. Als straf liet Columbus oren en neuzen afsnijden, mensen naakt door de straat defileren of zelfs als slaaf verkopen.
,,De regering van Columbus was in feite tirannie'', zegt Consuelo Varela, een van de twee Spaanse historici die het document hebben gelezen. Ze geeft het voorbeeld van een man die werd betrapt op het stelen van graan. Eerst werden zijn neus en oren afgesneden. Daarna werd hij in ketens geslagen en verkocht als slaaf. Een vrouw die had geïnsinueerd dat Columbus uit een eenvoudige familie afkomstig was, werd gekastijd door Bartolomé, de broer van Columbus. Ze werd naakt door de kolonie gereden op de rug van een muilezel. ,,Bartolomé liet ook haar tong uitrukken'', zegt Varela, ,,en Christoffel feliciteerde hem achteraf omdat hij de eer van de familie had verdedigd.''
Toen de geruchten over de barbaarse praktijken en de hebzucht van Columbus Spanje bereikten, stelden koning Ferdinand en koningin Isabella een rapporteur aan. Francisco de Bobadilla, een religieuze ridder van de Orde van Calatrava, moest onderzoek verrichten naar de klachten uit de kolonie, die overeenkomt met het grondgebied van de huidige Dominicaanse Republiek.
Getuigen
Het rapport van de Bobadilla lag tot vorig jaar vergeten in een van de Spaanse staatsarchieven in de stad Valladolid. Het werd pas voltooid toen Bobadilla al gouverneur van de Spaanse Indiën was en Columbus na een heerschappij van zeven jaar had opgevolgd. Het is 48 pagina's lang en verzamelt zowel getuigenissen van vijanden van Columbus als van zijn medestanders.
,,Het leven in de kolonie was afschuwelijk en hard'', zegt Varela. Bobadilla verhoorde 23 getuigen die door Columbus en zijn broers waren gestraft of die de straffen van dichtbij hadden meegemaakt. ,,Zelfs mensen die van Columbus hielden, moesten toegeven dat er verschrikkelijke dingen waren gebeurd'', zegt Varela.
Columbus en zijn broers werden teruggeroepen naar Spanje. Christoffel maakte de overtocht geketend. Maar hoewel hij nooit de titel van gouverneur terugkreeg, werd hij vrijgesproken en mocht hij later terugreizen naar de Caraïben.
,,Uit de tekst blijkt dat Columbus en zijn broers tirannen waren'', zegt Varela. ,,Dat verklaart waarom hij werd ontslagen. Nu blijkt dat daar gegronde redenen voor waren. Het koningspaar wou iemand aan de macht die hen geen kopzorgen bezorgde. Columbus loste geen problemen op, hij creëerde er bij.''
Taak : Actuaquiz tegen 20/09 Les : AR in referentiekader tegen 20/09
13
2
Wereldhandel 15e eeuw : China
19
2
Kolonisatie : inleiding
20
2
Actuaquiz verbeteren KT : AR in referentiekader
26
2
Marco Polo Voorwaarden voor kolonisatie
ATLAS!
Taak : Europa vindt zijn plaats in de internationale handel, tg. 27/09
27
2
de ontdekkingen
Taak : migraties vandaag tg 10/10
3/10
2
De ontdekkingen : voorwaarden + migraties vandaag
4
2
De ontdekkingen : motieven Verklaring N-Z verhoudingen van vandaag
Taak : handel en handelstechnieken tg 11/10
10
2
Kolonisatie door Portugal
11
2
Handel en handelstechnieken kolonisatie door Spanje
17
2
Gevolgen van de kolonisatie.
18
2
idem 17/10 Verdeling van de wereld...en kapers op de kust.
24
2
Gevolgen van de kolonisatie
25
2
Gevolgen van de kolonisatie
Les : Europa koloniseert de wereld tegen 15 november. Taak : 'globalisering, vloek of zegen' tegen november
31
2
HERFSTVAKANTIE
Taak 'misdaden tegen de mensheid' tegen 7/11
01/11/07
2
"
7
2
gevolgen van de kolonisatie : 'slavernij' actualiseren
8
2
Keizer Karel V
De Azteken : taak (individueel) Handboek meebrengen.
14
2
De Azteken
Taak : de Azteken , afwerken tegen 29 november.
15
2
Kt : Europa koloniseert de wereld
Taken : teksten lezen en bijhorende vragen oplossen. 'Theater van leven en dood' - 'De renaissance ... O goddelijk geslacht in menselijke gedaante...' tegen 22 november
21
2
Het humanisme en de wetenschap in de NT
22
2
"
28
2
"
29
2
"
Oefeningen op blog oplossen. Berichten lezen!
04/12/07
2
Herhalingsles
6
2
Geen les. Uitstap sterrenwacht.
11
2
Geschorst lessenrooster
13
2
"
18
2
"
20
2
"
25
2
KERSTVAKANTIE
27
2
"
2
2
"
4
2
"
9
2
Reformatie en contrareformatie
11
2
"
Blog bijhouden : oefeningen horend bij de lesinhoud oplossen indien relevant.
16
2
"
18
2
"
23
2
"
25
2
" Het vorstelijk absolutisme.
KT reformatie-contrareformatie op 31/02/2008
30
2
"
31
2
KT : reformatie-contrareformatie
5
2
HERFSTVAKANTIE
7
2
"
13
2
Het vorstelijk absolutisme
14
2
"
20
2
"
Zie blog
21
2
"
27
2
Actua : Fidel Castro
28
2
Het vorstelijk absolutisme
05/03/2008
2
"
6
"
kt. absolutisme donderdag 13 maart +c inleveren taak : absolutisme in Thailand.
12
2
" + inleiding : kunst in de NT
13
2
kt absolutisme Kunst in de NT
19
2
Geschorst lessenrooster
20
2
"
PAASVAKANTIE
"
"
"
09/04/2008
2
Kunst in de NT (handboek nodig!)
10
2
"
16
2
"
Taak : vragen bij de teksten van Rubens : hij deed het niet alleen ev. tegen 30/04
17
2
"
Taak : vragen bij de tekst 'Bliksems verstand' tegen 30/04
23
2
PARIJS
24
2
PARIJS
30
2
Taken controleren en inleiding thema : de verlichting
01/05
2
Vrijaf
7
2
De verlichting
8
2
De verlichting
Afwerken hoofdstuk 'de verlichting' werkbundel p 10 - 11 nr. 5 en handboek! Oplossingen komen op blog.
14
2
'De verlichting' afwerken + De Amerikaanse revolutie : kind van zijn tijd.... (toep.)
Les : kunst in de NT tegen 29/5/2008 Les : De verlichting tegen 22/5/2008 Taak : de Amerikaanse revolutie afwerken tegen 22/5/2008 (liefst getypt...)
Verbeteren actuaquiz KT: AR in een referentiekader
25
4
Marco Polo Voorwaarden voor kolonisatie
ATLAS meebrengen! Taak : Europa vindt zijn plaats in de internationale handel. tg. 26/09
26
4
De ontdekkingsreizen : voorwaarden, motieven
Taak : migraties vandaag tegen 3/10
2/10
4
idem 26/10
3
4
De ontdekkingsreizen : verklaring N-Z verhoudingen en de kolonisatie van Portugal
Taak tg 10/10 : handel en handelstechnieken in de NT
9
4
Kolonisatie van Spanje
10
4
Handel en handelstechnieken in de NT
16
4
Gevolgen van de kolonisatie
17
4
idem 16/10
23
4
"
24
4
"
LET OP : Datum gewijzigd! Les : 'Europa koloniseert de wereld' tegen 20 november Taak : 'globalisering zegen of vloek' tegen 6 november
30
4
Herfstvakantie
Taak : 'misdaden tegen de mensheid' tegen 6/11
31
4
Herfstvakantie
06/11/07
4
Gevolgen van de globalisering
6
4
'Slavernij' actualiseren
7
4
Keizer Karel V
De Azteken taak (individueeel) Handboek meebrengen!
13
4
De Azteken.
Taak : de Azteken, afwerken tegen 28 november
14
4
Humanisme en wetenschap in de NT
20
4
KT : Europa koloniseert de wereld
Taken : lezen : de teksten 'theater van de dood' en 'De renaissance... O goddelijk geslacht in menselijke gedaante...' en bijhorende vragen oplossen tegen 27 november
21
4
Humanisme en wetenschap in de NT
27
4
"
28
4
"
03/12/07
4
"
Oefeningen op blog oplossen. Berichten lezen!
04/12/07
4
Herhalingsles
10
4
geschorst lessenrooster
11
4
"
17
4
"
18
4
"
25
4
KERSTVAKANTIE
26
4
"
1/1/2008
4
"
2
4
"
8
4
Reformatie - contrareformatie
9
4
"
Blog bijhouden : oefeningen horend bij de lesinhoud oplossen indien relevant.
15
4
"
16
4
"
22
4
"
Kt : reformatie-contrareformatie tg 30/02/2008
23
4
"
29
4
"
30
4
Kt : reformatie-contrareformatie
5
4
HERFSTVAKANTIE
6
4
"
12
4
Het vorstelijk absolutisme
13
4
"
19
4
"
Zie blog
20
4
"
Lesvoorbereiding tegen dinsdag 26 februari. De vijf pijlers van het absolutisme. Doc. lezen en bijhorende vragen oplossen.
26
4
" + Actua : Fidel Castro
27
4
"
Taak. Absolutisme in Thailand tegen 4 maart.
04/03/2008
4
"
Zie blog.
5
4
"
Kt : absolutisme 12/03/2008
11
4
"
12
4
Kt : absolutisme + inleiding : Kunst in NT
18
4
Geschorst lessenrooster
19
4
"
4
PAASVAKANTIE
"
"
"
08/04/2008
4
Kunst in NT (handboek nodig!)
9
4
"
15
4
"
16
4
"
Taak : Vragen bij de teksten over Rubens 'Hij deed het niet alleen' tegen 22/04/2008 Taak : vragen bij de tekst 'Bliksems verstand' tegen 22/04
22
4
Controleren taken + inleiding thema : de Verlichting
23
4
Parijs
29
4
De Verlichting
30
4
De Verlichting
6
4
"
7
4
"
Afwerken hoofdstuk 'de verlichting' werkbundel p 10 - 11 nr. 5 en handboek! Oplossingen komen op blog.
13
4
VRIJAF
14
4
'De verlichting' afwerken + De Amerikaanse revolutie : kind van zijn tijd.... (toep.)
Les : kunst in de NT tegen 21/5/2008 Les : De verlichting tegen 20/5/2008 Taak : de Amerikaanse revolutie afwerken tegen 20/5/2008
les : NT in een referentiekader tegen 17/09 taak : actuaquiz tegen 20/09
13
1
Handel wereldwijd 15e eeuw : China
17
7
KT : De NT in het referentiekader
Inleiding : de ontdekkingen
20
1
Verbeteren actuaquiz De ontdekkingen
24
7
De ontdekkingen. Marco Polo
Atlas meebrengen! Taak tg 27/09 : Europa vindt zijn plaats in de internationale handel.
27
1
Voorwaarden voor kolonisatie + actua : migraties vandaag
Taak : migraties vandaag tg 11/10
01/10/2007
7
Motieven voor kolonisatie
4
1
Portugal koloniseert Spanje koloniseert
Taak : Handel en handelstechnieken in de NT tg 11/10
8
7
PEDAGOGISCHE STUDIEDAG
11
1
Handel en handelstechnieken in de NT
15
7
De wereld wordt verdeeld ...en kapers op de kust
16
1
Gevolgen van de kolonisatie
22
7
"
Taak : misdaad tegen de mensheid (actua artikel, bronvermelding, wie-waarom-wie spreekt recht) tegen 5/11/2007
25
1
"
Les : Europa koloniseert de wereld tegen 15/11/2007 Taak : globalisering (vloek of zegen) tegen 5/11/2007
29
7
Herfstvakantie
Taak : 'misdaden tegen de mensheid' vandaag tegen 5/11
01/11/07
1
"
5
7
Gevolgen van de kolonisatie : actualiseren van 'slavernij'
8
1
Keizer Karel V
De Azteken : taak (inividueel); Handboek meebrengen.
12
7
De Azteken
Taak : de 'Azteken' afwerken tegen 29 november
15
1
KT : Europa koloniseert de wereld
Taak : Lezen de teksten 'theater van leven en dood' en de Renaissance... o goddelijk geslacht in menselijke gedaante. Bijhorende vragen oplossen tegen 26 november.
19
7
Het humanisme en de wetenschap in de NT
22
1
"
26
7
"
29
1
"
3/12/07
7
"
Oefeningen op blog oplossen. Berichten lezen!
6
1
Herhalingsles
10
7
geschorst lessenrooster
13
1
"
17
7
"
20
1
"
24
7
KERSTVAKANTIE
27
1
"
31
7
"
3/1/2008
1
"
6
7
"
10
1
"
13
7
Reformatie - contrareformatie
17
1
"
20
7
"
Blog bijhouden : oefeningen horend bij de lesinhoud oplossen indien relevant.
24
1
" Het vorstelijk absolutisme
Kt reformatie-contrareformatie tg 31/01/2008
27
7
31
1
Kt : reformatie-contrareformatie
04/02/2008
7
HERFSTVAKANTIE
7
1
"
11
7
Het vorstelijk absolutisme
14
1
"
18
7
"
Zie blog
21
1
"
25
7
"
28
1
" + Actua : Fidel Castro
03/03/2008
7
"
Kt. absolutisme donderdag 13 maart + laatste inleveringsdatum voor de taak : absolutisme in Thailand
6
1
"
10
7
Kunst in de NT
13
1
KT : absolutisme
Kunst in de NT (handboek nodig!)
17
7
Geschorst lessenrooster
20
1
"
7
PAASVAKANTIE
1
"
7
"
1
"
07/04/2008
7
Kunst in NT (handboek nodig!)
10/04/2008
1
"
14
7
"
17
1
"
Taak : 'bliksems verstand' tegen 28/04
21
7
De verlichting : film Marie - Antoinette
24
1
PARIJS
28
7
De verlichting
01/05/2008
1
Vrijaf
5
7
De verlichting
8
1
De verlichting
Afwerken hoofdstuk 'de verlichting' werkbundel p 10 - 11 nr. 5 en handboek! Oplossingen komen op blog.
12
7
Vrijaf
15
1
'De verlichting' afwerken + De Amerikaanse revolutie : kind van zijn tijd.... (toep.)
Les : kunst in de NT tegen 22/5/2008 Les : De verlichting tegen 19/5/2008 Taak : de Amerikaanse revolutie afwerken tegen 19/5/2008
de berichtjes op onze blog zullen talrijk worden... de inhoudstafel lang...
ik wil jullie er attent op maken dat de 'zoek' functie voor de inhoudstafel (linkerkolom) een handige hulp is om berichten op te sporen
je tikt bv. schoolagenda in en die verschijnen dan bovenaan op blog je tikt bv. globalisering in en de desbetreffende berichten komen voor je op het scherm
Henri Blès & Lambert van Noort, Saint-Jerôme dans un paysage, Musée des Arts anciens de Namur - Communauté française de Belgique
Tussen de 12e en 16e eeuw droegen miniaturisten, schilders, beeldhouwers, goudsmeden en muzikanten bij aan de Europese uitstraling van een regio die toen nog lang niet Wallonië heette. Meesterwerken van Joachim Patenier, Henry Blès, Robert Campin, Jacques Du Broeucq en Hugo d'Oignies, afkomstig uit bekende musea of gevonden in verborgen collecties, schetsen een vrij portret van Wallonië. Gaandeweg werpen volksgeloof en populaire verhalen licht op het dagelijkse leven. In 140 buitengewone werken geeft tentoonstellingscommissaris Laurent Busine zijn eigenzinnige kijk op Wallonië. De levendige indruk spreekt even goed uit oude stukken als uit de hedendaagse interventies van Orla Barry, Michel François, Jean-Pol Godart, Juan Paparella, Beat Streuli en Angel Vergara.
Op een oppervlakte van 3.000 m² toont de tentoonstelling originele objecten, zeldzame documenten, maquettes, machines en geschriften. Deze zijn afkomstig van de meest bekende musea van Firenze, Rome, Milaan, Vinci, Londen en Amboise. Het thema “schilderijen” b.v. ontwikkelt zich rond de replica van één van de meest bekende werken van Leonardo : “Het Laatste Avondmaal”. Deze replica is afkomstig van de abdij van Tongerlo. Replica’s van spectaculaire machines zoals de eerste motorwagen, het valscherm of de vliegende vleugel worden gepresenteerd samen met hoge kwaliteitsfacsimile’s van de beroemde geschriften van da Vinci.
De wereldberoemde verzameling van Dora en Paul Janssen, die vanaf de jaren 70 werd opgebouwd, bestaat uit meer dan 350 uitzonderlijke voorwerpen en bestrijkt een periode van meer dan 3000 jaar precolumbiaanse geschiedenis. De beelden van steen en terracotta, de maskers en de sieraden van goud, de weefsels en de bontgekleurde verencreaties werden gemaakt door de kunstenaars van de Olmeken, de Maya's, de Inca's, de Azteken en verschillende andere beschavingen.
De namen van de makers zijn niet meer bekend, maar hun creaties zijn sublieme getuigen van technisch meesterschap en grote artistieke scheppingskracht. Met deze tentoon-stelling wordt hulde gebracht aan deze kunstenaars.
De verzameling Janssen wordt voor de eerste maal in België voorgesteld aan het grote publiek. De KMKG maken van de gelegenheid gebruik om ook een vijftigtal belangrijke precolumbiaanse objecten uit de eigen verzameling Amerika toe te voegen. Bovendien organiseren zij drie andere tentoonstellingen over deelaspecten van de Amerikaans-indiaanse culturen:
Met een indrukwekkende tentoonstelling hoopt het Jubelparkmuseum alsnog steun te vinden om de collectie van Dora Janssen in België te houden.
DE collectie van Dora Janssen, de weduwe van de Kempense farmapionier Paul Janssen, omvat 350 stukken precolumbiaanse kunst uit Noord- en Zuid-Amerika. Ze wordt tot 29 april tentoongesteld in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis in het Brusselse Jubelpark. Wat er daarna met de verzameling gebeurt, heeft Dora Janssen nog niet beslist. Maar ze lijkt er intussen van uit te gaan dat ze de collectie zal verkopen aan het Los Angeles County Museum of Art (Lacma), dat er een speciaal museum voor wil bouwen. Tegen 1 oktober, als de directeur van het Lacma nog eens naar België vliegt voor overleg, wil ze de knoop doorhakken. Het wachten op een Belgische oplossing is ze moe.
Nadat Paul Janssen in 2003 was overleden, stelde Dora Janssen voor om de erfenisrechten op zijn nalatenschap, 7,7 miljoen euro, te betalen met haar verzameling. In principe maakt de Belgische wet dat mogelijk, maar het dossier liep vast op een juridisch meningsverschil tussen de Vlaamse en de federale overheid.
De federale minister van Financiën, Didier Reynders (MR), stelt dat het Vlaams Gewest de zaak moet afhandelen en er dus ook de financiële gevolgen van moet dragen: 7,7 miljoen euro aan erfenisrechten derven in ruil voor de collectie. Reynders baseert zich daarvoor op een wet van juli 2005.
De Vlaamse minister van Financiën, Dirk Van Mechelen (VLD), zegt echter dat die wet niet van toepassing is op de zaak, omdat Janssen al in 2003 overleed. Hij gaat ervan uit dat de federale overheid de successierechten int en de waarde ervan uitbetaalt aan Vlaanderen, zoals gebruikelijk is. In dat scenario derft de federale overheid 7,7 miljoen euro. Bij wijze van tegemoetkoming stelde Van Mechelen voor om het bedrag af te trekken van het Vlaamse begrotingsoverschot, maar op dat voorstel heeft Reynders niet gereageerd. Even was er sprake van dat hij nog een werkgroep op het dossier zou zetten, maar dat is niet gebeurd.
Publiek
Anne Cahen-Delhaye, de algemeen directeur van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, heeft net als Dora Janssen geen goed oog in de regeling van de erfenisrechten. Ze zou de collectie willen aankopen, maar het museum krijgt daarvoor geen lening los. De tentoonstelling die vandaag opengaat, is haar laatste hoop: als het publiek enthousiast reageert en de collectie in België wil houden, doen de politici misschien een extra inspanning. De collectie zou van het Jubelparkmuseum een van de belangrijkste musea van precolumbiaanse kunst in Europa kunnen maken.
Dora Janssen kocht onlangs nog een huis in Brussel om dichter bij het museum te wonen dat haar gekoesterde verzameling zou herbergen. Maar nu kijkt ze vooral naar Amerika, waar ze de daadkracht en de visie vindt die ze hier mist.
Een bespreking van de tentoonstelling leest u woensdag in de bijlage Film & Cultuur.
Meesters van de precolumbiaanse kunst, tot 29 april in de Koninlijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, Jubelpark, Brussel. Info: 02-741.72.11.
Twee continenten, vijf eeuwen kunst, twee manieren van beelddenken. De internationaal gerenommeerde kunstenaar Luc Tuymans en conservator Yu Hui brengen een dialoog op gang tussen kunst uit de Zuidelijke Nederlanden en China. Tekeningen en schilderijen van o.a. Van Eyck, Breughel, Rubens, Van Dyck, Jordaens, Ensor, Mellery en Spilliaert haken in op werken op papier en zijde uit de Ming- en Qing-dynastie die gecentraliseerd zitten in de Verboden Stad in Peking, de plek van waaruit de Chinese keizers regeerden. Luc Tuymans: “Via het visuele beeld proberen we de dialoog open te breken, zonder daarbij afbreuk te doen aan beide tradities. We werken met 'interpuncties': twee beeldengroepen van bv. Chinese kunst worden doorbroken door een westers werk.” Hoe geven de kunstenaars beweging weer? Hoe gaan ze om met afstand en detail? Met schaal en diepte? Wat is het belang van het verhalende element? Van calligrafie en iconografie? Hoe zit het met de weergave van schaduw, naakt, het idee van de erfzonde, ...? Het verboden rijk reactiveert de oude meesters en slaat de brug naar een volgend luik met hedendaagse kunst. Na het Paleis voor Schone Kunsten reist de tentoonstelling in een gewijzigde versie naar het Palace Museum in de Verboden Stad.
EXPO LUC TUYMANS EN CHINESE CONSERVATOR CONFRONTEREN TWEE KUNSTWERELDEN
De directeur van het Palace Museum in Peking en de Antwerpse kunstenaar Luc Tuymans trekken in Bozar een dialoog op gang tussen kunst uit Vlaanderen en China. 'Het verboden rijk' toont 143 werken van de 15de tot de 20ste eeuw. Tekeningen en schilderijen van onder anderen Van Eyck, Breughel, Rubens, Jordaens en Ensor haken in op werken op papier en zijde uit de Ming- en de Qing-dynastie.
'Het verboden rijk' verwijst naar het boek van J. Slauerhoff (1898-1936), die als scheepsarts voor de Oost-Indische compagnies werkte. Zijn reiservaringen en observaties in China, Hongkong en Japan verwerkte hij in gedichten en proza. In de jaren dertig maakte de Nederlandse dichter al de bedenking dat 'de wereld in afstand veel kleiner was geworden, maar op psychologisch vlak veel groter'. En misschien is dat wel de beste samenvatting van deze tentoonstelling. Hoe staren wij, bleekgezichten, naar Chinese papier- en zijderollen? Hoe kijken 'spleetogen' naar onze naakten en zelfs half ontblote Madonna's? Wat is het belang van techniek toen en nu, hier en ginder?
Slauerhoff stierf toen hij amper 38 was. De gemiddelde leeftijd van de Chinese kunstenaars op de tentoonstelling is 71. Chinese schilders leven lang. Schilderen is in China een vorm van mentale en fysieke gymnastiek die fit én jong houdt. In tegenstelling tot het Westen, waar tegenwoordig artiesten al voor het einde van hun opleiding een grote tentoonstelling en bijbehorende aandacht willen, kennen schilders in China pas op late leeftijd succes.
Schilderen in China is dan ook een veelzijdige en veeleisende vorming. Schilderen is een allesomvattende kunst. In de Ming-dynastie moest een kunstenaar duizend boeken lezen en duizend mijl wandelen om voldoende 'bagage' te verzamelen. Elke beschaafde Chinees hoorde te kunnen schilderen, zo ook de keizers. De eerste 'geschilderde' rat was van de hand van een keizer en hangt op de tentoonstelling.
Schilderen was bovendien een vorm van kalligrafie. Op de tentoonstelling hangen heel wat rollen waarin naast het eigenlijke prentje ook een vers staat, zoals op de 16de-eeuwse prent van roddelende courtisanes aan het hof van keizer Wang.
Schilderen gebeurde altijd met penseel en (Chinese) inkt, in water oplosbaar. Eigenlijk zijn de penseelstreken nog belangrijker dan de afbeelding. Een Chinese rol - het papier wordt nooit op een frame opgespannen - is meestal een samengaan, een configuratie van penseelstreken. Vandaar ook dat een beeld niet helemaal gevuld is. In tegenstelling tot de westerse schilderkunst, waar het doek helemaal bewerkt wordt, wordt in een Chinees werk heel wat oppervlakte blank gelaten.
Schilderen is voor de Chinezen geen weergave van de werkelijkheid. Waarheid en waarachtigheid, zoals dat sinds de Renaissance hier opgang maakt, is voor hen geen optie. Schilderen is een subjectieve expressie. De natuur naar werkelijkheid weergeven, daar gaat het hen niet om. Het aanreiken van een ideaalbeeld, een landschap waar de toeschouwer graag naartoe zou willen, is veel belangrijker.
Het aanbod op de tentoonstelling bestaat niet voor niets overwegend uit ruige bergen en rotspartijen. Ook al is en blijft het werk tweedimensionaal. De illusie van drie dimensies op een plat vlak weergeven, hebben de Chinezen tot de 20ste eeuw als uiterst belachelijk afgedaan. Terwijl dat nu net de ultieme betrachting was van vooral Vlaamse Primitieven als Jan Van Eyck, van wie een unieke - én enige - tekening op de tentoonstelling te zien is. De Chinezen voelden niets voor het weergeven van diepte via schaduwen. Ze vonden schaduwen vieze vlekken. Toen de jezuïeten en scheutisten vanaf de 17de eeuw de Chinezen tot het perspectiefschilderen probeerden te bekeren, werd dat resoluut afgewezen. De eerste Chinese jezuïet Wu Li zweert het perspectief af en blijft als goede christen zijn heidense taferelen - een hut met een Taoïstische monnik in de bergen - schilderen.
Portretten
Het door elkaar haspelen van tijd, ruimte en plaats een van de troeven van de zogenaamde 'nouveau roman' van Slauerhoff , maar daar hadden Vlaamse schilders ook al een patent op. De oude Breughel vervlocht in zijn complexe werken meerdere verhalen en lagen en ook daar zitten metaforen in. Metaforen die zijn publiek toentertijd begreep. Zoals Rubens - van wie er schitterende voorstudies hangen - ook begreep wat de kracht en de impact van zijn beelden moest zijn. Die 'marketingtools' die tijdens de Contrareformatie een uiterst belangrijk instrument waren, lijken de Chinezen compleet vreemd.
Zo maken Chinezen nauwelijks portretten, terwijl portretten in onze contreien macht en status symboliseren. Naast de statige 17de-eeuwse molensteenkraagportretten van de aartshertogen Albrecht en Isabella hangen de uitgepuurde 18de- eeuwse beeltenissen van de keizer en zijn frêle concubine, van wie het poppengezichtje de affiche van de tentoonstelling siert. Dat gezicht werd evenwel geschilderd door een Italiaan die in de verboden stad ( waar nu nog het Palace Museum is) mocht wonen. Dat samenwerken van verschillende kunstenaars gebeurde ook bij ons: Rubens schilderde figuren en landschappen, Jan Breughel de bloemstukken en Frans Snijders de honden.
Deze tentoonstelling van een Vlaamse en een Chinese curator vlecht beide wereldbeelden door elkaar: twee Vlaamse werken naast of tegenover een Chinese rol. Het is zoals een Chinees recept waar zuur en zoet versmelten als de ingrediënten bij elkaar passen. De Chinese curator Yu Hui, directeur van het Palace Museum in Peking, waar de tentoonstelling nadien naartoe reist, stelt dat de benadering van een Chinees schilderij eenzelfde proces is 'als het kauwen van suikerriet: de traag op gang komende smaak van zoetheid wordt geleidelijk aan steeds sterker'. Maar daarbij houdt de goede man geen rekening met het sterke en strakke tijdsbesef van de westerling.
Stéphane MEYS
--i 'Het verboden rijk, wereldbeelden van Chinese en Vlaamse meesters', tot 6 mei, Bozar (Koningstraat 10, 1000 Brussel), www.bozar.be
Antwerpen en Brussel plaatsen Peter Paul Rubens (barok) in de kijker
In het najaar 2007 staat schilderlegende Peter Paul Rubens centraal in de kunststeden Antwerpen en Brussel. In Antwerpen kunnen cultuurliefhebbers een bezoek brengen aan het volledig opgeknapte en heringerichte Rubenshuis of aan het Rockoxhuis, waar het befaamde schilderij "Samson en Delila" tijdelijk terugkeert naar zijn oorspronkelijke plaats.
(belga) - Onder de noemer "Rubens. De meester en z'n stad", willen de diensten Musea stad Antwerpen en Toerisme Antwerpen de barokkunstenaar Peter Paul Rubens opnieuw in de kijker plaatsen. Rubens is immers een van de belangrijkste troeven voor Antwerpen als toeristische bestemming, zo werd donderdag gezegd op een persconferentie.
Dit najaar wordt onder meer het heringerichte Rubenshuis gepromoot. Het huis van de voormalige barokschilder krijgt jaarlijks gemiddeld meer dan 170.000 bezoekers over de vloer. Dit jaar werd het interieur opgefrist en werd een handige informatiegids uitgewerkt voor de bezoekers. Ook werd de collectie herschikt en zijn er een paar nieuwe aanwinsten, waardoor de collectie inhoudelijk en visueel rijker is geworden.
Van 16 november 2007 tot 10 februari 2008 loopt in het Rockoxhuis in Antwerpen de tentoonstelling "Samson en Delila. Een Rubensschilderij keert terug". In 1608 schilderde de barokmeester het werk "Samson en Delila" voor kunstkenner en Antwerps burgemeester Nicolaas Rockox. Het schilderij, Rubens' belangrijkste werk uit zijn vroege Antwerpse periode, wordt tijdelijk ontleend door de National Gallery in Londen en komt zo even terug naar de plaats waarvoor het geschilderd werd. Dit jaar viert het Rockoxhuis zijn dertigste verjaardag als museum.
Niet alleen Antwerpen zet Rubens in de kijker, ook in Brussel wordt een tentoonstelling aan de meester gewijd. In het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Brussel loopt van 14 september 2007 tot 27 januari 2008 de tentoonstelling "Rubens, een genie aan het werk".
Beide steden slaan de handen in elkaar en gaan samenwerken voor de promotie van de verschillende Rubens-initiatieven. Zo gaan ze proberen of ze bezoekers van het ene naar het andere initiatief kunnen laten doorstromen. Wie een toegangsticket heeft van de tentoonstelling in het KMSK in Brussel, krijgt in het Rubenshuis en Rockoxhuis een reductietarief, en omgekeerd.
So all we can do is add two and two together 
- Bloedgeld ( leven op een schip VOC)
Deze tips komen er op aanraden van enkele leerlingen die 'de bastaard van Brussel' reeds gelezen hebben en daar enthousiast over waren. Nu, ik kan me daar bij aansluiten!
