Verlichting betekent: het uittreden van de mens uit een staat van onmondigheid die hij aan zichzelf te wijten heeft. Onmondigheid is het onvermogen om zich van zijn verstand te bedienen zonder de leiding van een ander. Men heeft dit onvermogen aan zichzelf te wijten, wanneer de oorzaak niet ligt in een gebrek aan verstand, maar aan de vastberadenheid en moed om dit verstand te geebruiken zonder de steun van een ander. "Sapere aude!" Heb de moed uw eigen verstand te gebruiken ! Dit is dé leus van de Verlichting !
Voor een dergelijke Verlichting is echter niets anders nodig dan vrijheid, en wel de onschadelijkste van alles wat de naam vrijheid draagt, dat wil zeggen, van zijn verstand in alle opzichten en in het openbaar gebruik te maken. Van alle kanten hoor ik echter al roepen: Niet redeneren ! De officier zegt: redeneer niet, maar exerceer ! De financier: redeneer niet, maar betaal ! De geestelijke: redeneer niet, maar geloof ! Slechts één enkele heerser op aarde zegt: redeneer zoveel ge wilt en waarover ge wilt, maar gehoorzaam ! Hier vindt men overal een beperking van de vrijheid.
McCarthy: woordspelletjes, vruchtbaarheidsbeelden, taboes en rozige totemdieren..
Paul McCarthy is de naam, van 'roeping kunstenaar'. Een man die vele huisjes lijkt omver te schoppen, niet van verbloemende, eufemistische, pregnante..bewoordingen houdt en niet te labelen valt. Niet dat je überhaupt mensen moet labelen, vermits de morfologische parallellen van de modale homo sapiens met een fles veeleer verwaarloosbaar zijn.
Deze zomer fungeert het Middelheimpark als 't behaaglijk decor voor enkele van zijn artistieke vruchten. De Amerikaan heeft een uitgebreid oeuvre op zijn conto staan: performances, video's, installaties en tekeningen. Zijn notoire status heeft hij pas vergaard in de jaren 90...Zijn opblaasbare giganten verschillen zeer duidelijk van de rest van het oeuvre van de man. Vooreerst, de grote schaal waarop gewerkt wordt. Verder omdat ze zo prikkelend contrasteren met de bestaande beeldenzee in het park. In het midden van bijwijlen languissant ogende, stenen muzen ontwaart men zijn eerste opblaasbare moloch. De 21e -eeuwse afgod van het Amerikaans (neo-) conservatisme, waar McCarthy, kunstenaar zijnde, zo van gruwt. De stultocraat George W. Bush Junior in persoon, oftewel 'White Head'.
Tijdens onze queeste naar McCarthy's pronkstukken lijken we op een reusachtig vruchtbaarheidsbeeld te stuiten...Erotische connotaties zijn vaak niet ver weg bij McCarthy, die er een verregaande lichaamsfetisj op nahoudt.. 'Bound to Fail' is bovenal een knipoog naar Henry Moore, een icoon van de contemporaine beeldhouwkunst. Dat dit werk niet meteen in de smaak viel bij verscheidene puriteinse denominaties, oftewel 'veredelde sektes' (dixit McMarthy himself), oogst geen al te grote verbazing..
'Captain Morgan Bottle' oogt vervolgens als een ietwat frivole verwijzing naar het kolonialisme, piraten en andere onbehouwen rabauwen. Maar McCarthy zou McCarthy niet zijn als hij ook andere denkpistes zou bespelen.. Zo kan men het werk bestempelen als een levensgroot pamflet jegens het bijwijlen knotsgekke consumentisme en façadisme die in onze dominante westerse cultuur zo in zwang zijn..
Na 'Captain Morgen Bottle' ontwaren we twee varkensachtige totemdieren. Het ''totemisme'' impliceert dat men bepaalde objecten, dieren..een bovenmatige kracht toebedeelt. Maar het varken zeult ook zonder die bovenmatige kracht de reputatie van een 'geladen' dier te zijn mee. Zo associeert men de beesten te pas en te onpas met een buitensporig leven en (anarcho-) kapitalistische excessen. Menig Jood en Muzelman bestempelt het varken als een onrein dier, in bepaalde oosterse culturen en religies fungeert het dan weer als symbool van geluk en voorspoed. Het werk oogt een beetje alsof er zich een huiselijk tafereeltje, waar een moeder en haar jong de hoofdrol wegkapen, ontvouwt. Maar bij nader inzien lijkt McCarthy weer de grenzen van het ''taboe'' te bespelen, dit met de voor hem courante humoristische noot. Dit werk is wederom voor interpretatie vatbaar. Een mogelijke verwijzing naar het oppervlakkige Hollywood, Disney en zijn epigonen..een ietwat beschonken man op een desolaat eiland en een klein varkentje dat op hem klimt, onder auspiciën van de moederkloek, excuseer, het moedervarken. De hamvraag na het beschouwen van dit werk is tweeledig: ''leeft het speelse biggetje wel?'' En is dit een kwinkslag naar de (vele) antieke beelden die ook bepaalde ledematen missen?
Temidden van de artistieke vruchten van Rodin en andere grootheden streelt het icoon van het westers consumentisme bij uitstek het hemelse firmament, de 'ketchupfles'. Hoe spuuglelijk ook, het contrast met de permanente collectie en de diepere betekenis achter dit werk kan de toevallige passant, kunstliefhebber bekoren. De ketchup zou het vele bloed in menig Hollywoodiaans opus incarneren en als aanklacht tegen het excessieve, filmische geweld kunnen gezien worden.
Nu het woord 'opus' toch gevallen is...het magnum opus van McCarthy zou weleens het werk met de ietwat summiere naam 'Shit Pile' kunnen zijn. Een enorme bruine stronthoop wenkt aan de einder. Die scabreuze bedoening zou gebaseerd zijn op een echte drol van de hond van McCarthy en 'ahum' vrij naadloos werd nagebootst. De culturele poujadist in ons allen zou dit polemische werk als een welgemeende ''fuck you'' naar het ''establishment'' kunnen interpreteren.
Om in hetzelfde sfeertje te blijven, worden we vervolgens onthaald op een reusachtige dildo. Het werk verliest zijn eigenlijke betekenis door de grootte.. Trouwens McCarthy plaatste ook ooit eens een andere ''butt plug''- le mot est bien choisi- heel suggestief op een stoel, alsof het een sculptuur op een sokkel betrof.
Het cumuleren van de McCarthyaanse kitsch houdt echter niet op. Het volgende groteske werk in de rij staat geboekstaafd als 'Santa Clause with Plug' . Bij een eerste impressie lijkt dit een kerstman met een kerstboom, niets waar de goegemeente zich druk om hoeft te maken. Maar bij nader inzien is het een gigant van een tuinkabouter met, u raadt het al, een dildo. Bij deze dank ik de miljoenen incarnaties van Bhagvan, het einde is nakende. De monotonie van de expositie begint stilaan zijn tol te eisen. Dit werk was zowaar nog polemischer dan de 'Shit Pile' , aan 'Santa Clause' raak je nu eenmaal niet ongestraft in de V.S. Maar ook in het immer 'tolerante' Nederland veroorzaakte het de nodige controverse.
''Rothkos'' is het sluitstuk van de expo. De moderne verboden vrucht, de sigaret, kaapt in dit weinig permissieve tijdperk de hoofdrol weg. Net nu de rokers overal als aangeschoten wild lijken te fungeren. Het omgekeerd plaatsen van de kankerstokken is mogelijk een knipoog naar Mark Rothko, de abstracte schilder.
Bij deze noot eindigt onze tocht. Een paar skatologische anekdotes rijker, maar zeker niet bepaald onder de indruk.
Vlaanderens meest notoire Burke-idolaat (koketteren met gereputeerde conservatieve denkers is altijd een handig middel om een aura van deugdelijkheid rond je persoontje te creëren..) is een opiniërende straatvechter. Meer hakbijl dan codex. De immer fijngevoelige De Wever is een ongeleid projectiel. Een (vermeend) intelligent, historisch beslagen politicus die de ene onverstandige handeling, uitspraak na de andere op zijn conto schrijft. Om vervolgens verzachtende omstandigheden in het leven te roepen en een toegegeven, geslaagde Calimero-persiflage ten berde te brengen. Beetje - comment dire - gratuit, niet? Naar de buitenwereld toe profileert hij zichzelf maar al te graag als rationeel, immer lucide en bijwijlen 'berekend astrant', maar in wezen oogt hij, bij de minste kritische noot, onbeholpen en larmoyant.
