Het werkingsprincipe van een halogeenlamp is zo goed als volledig gelijk aan dat van een klassieke gloeilamp. Een halogeenlamp is een gloeilamp waarbij de ballon gevuld is met een inert gas onder hoge druk. Aan dit gas wordt een kleine hoeveelheid broom of jodium (= halogeen) toegevoegd, waaraan de lamp zijn naam ontleent.
Een halogeenlamp heeft een hoger rendement (lichtopbrengst per hoeveelheid toegevoerde energie) en een langere levensduur dan een gewone gloeilamp. De levensduur van een halogeenlamp ligt typisch tussen 1.000 en 5.000 uur.

De levensduur van de lamp stelt echter een grens aan de temperatuur. Het metaal van de gloeidraad verdampt in de loop van de tijd. Daar komt bij dat de metaaldeeltjes van de verdampende gloeidraad neerslaan op het lampglas. Dit wordt hierdoor donkerder, waardoor de lichtopbrengst minder wordt.

Halogeenlampen hebben een hoge kleurweergave en kunnen zonder problemen worden gedimd. Ze kunnen ook in kleinere afmetingen gebruikt worden dankzij de capsule toepassing. Net zoals gloeilampen, hebben ze echter ook een vrij laag rendement, ook al ligt het rendement van de halogeenlamp hoger dan deze van de gloeilamp, en relatief korte levensduur.

Halogeenlampen worden veelal gebruik in residentiële toepassingen. De spots zijn populair dankzij hun beperkte grootte en het gemak waarmee ze kunnen ingewerkt worden. Dankzij de extra glasballon als tweede omhulsel hebben halogeenlampen ook het uitzicht van de klassieke gloeilamp meegekregen. Deze lamp wordt vaak “eco-halogeenlamp” genoemd. De mini-buis die voorzien is van twee voeten en beschikbaar is in hogere vermogenklasses, wordt veelal gebruikt in buitenspots en in staande lampen als indirecte binnenverlichting.