Een bewolkte herfstdag in Utrecht en ik fiets van het bedrijvige Jaarbeursplein, tussen de charmante huizenrijen en supermoderne gebouwen 

en de kronkelende langs de grachten van het centrum naar de buitenwijk. Het “Uithof” waar de hogeschool en universiteit een campus heeft. Postmoderne blokvormige en kleurrijke façades met Mondriaan-motiefjes, tussen de gebouwen met honderden studenten en fietsen als wriemelende mieren hun weg banen. Het bakstenen Martinus Langeveldgebouw Heidelberglaan staat er wat bescheiden bij en huisvest de faculteit sociale wetenschappen en dus ook pedagogie. De strategische themas voor onderzoek die hier gebeuren zijn ‘Duurzame oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken’,’Dynamics of Youth’, ‘Institutions for Open Societies’,’ Life Sciences’, ‘Sustainability’. Deze faculteit gaat onmiskenbaar mee met de wervelende golven van onze samenlevingen en haar uitdagingen. 

MdW is sinds kort namelijk met pensioen, maar blijft nog actief op vlak van een aantal opvoedkundige projecten. Nav zijn afscheidsrede in Utrecht maakte hij gewag van een persoonlijk verhaal mbt zijn ouders. Micha’s ouders zijn namelijk nauw betrokken geweest bij de Holocaust en bij hun overlijden bleek dat Micha en zijn broer Harry de Winter (programmamaker en televisieproducent) een aantal voorwerpen en brieven hebben gevonden mbt die tijd, waaronder een Jodenster. MdW verwijst hierbij naar wat Hannah Arendt het belang van ‘banale voorwerpen’ noemt. Micha was zelf naar Israël getrokken naar het herinneringsmuseum op zoek naar antwoorden over deze tragiek en het lot van zijn half-zusje. Sindsdien circuleert de hutkoffer in de familie en worden regelmatig herinneringen bovengehaald tijdens familiereünies. DB: “Het verhaal van uw stamboom, ouders, de hutkoffer, de voorwerpen, de tragiek van het verhaal; zegt ook iets over wie u bent, welke identiteit. In welke mate vindt u het belangrijk om jongeren bewust te maken over hun verleden, wie ze zijn? MdW: Inderdaad belangrijk, daarom heb ik het ook gedaan, ook al is het niet evident, ook al moet wetenschap juist zijn en objectiveren. De inhoud van Pedagogiek mag niet afhangen van mijn persoon, de hele wetenschappelijk methode is er juist op gericht je moet jezelf een beetje uit te schakelen. (daarom heb ik ervoor gekozen naar het eind van mijn carrière) ik vind die openheid naar voor te brengen, ik geloof eigenlijk niet dat je over zo’n onderwerp zoals opvoeden of onderwijs kan praten op een wetenschappelijk manier, zonder dat je eigen persoonlijke levensgeschiedenis, achtergrond en cultuur daar een rol in speelt. Dat was ook de reden voor mij om dat te laten zien. Een soort uitdaging. Laat maar eens zien welke wetenschapper los van zijn eigen persoon kan praten? Omdat onze wetenschap gaat namelijk over normen en waarden. Opvoeden zonder normen en waarden bestaat niet . Nu is er de afgelopen tientallen jaren geprobeerd om daar natuurwetenschappen van te maken en (waarde en normen) ter zijde te schuiven. Mijn opvatting is dat die wetenschap die verliest aan betekenis. Waar hebben we het dan nog over? Dan hebben we het over een onderwerp en een thematiek, die van een heel belangrijke essentie, namelijk het opvoeden gaat over ideaal-beelden, of over culturen; we hebben geprobeerd ons daarvan te ontdoen. Het moest allemaal objectief en neutraal zijn. Dan krijg je mensen die alleen werken met vragenlijsten en niet met gesprekken, omdat dit te subjectief is. Nu er zit wel vooruitgang in die wetenschap, het is een beetje een slingerbeweging, vroeger was alles wat iedereen riep ook allemaal waar. Het is heel goed dat we ons hard ons best moeten doen om te valideren. Bv. als ik met radicale jongeren ga praten dan wil ik graag dat daar ongeveer dezelfde dingen uit tevoorschijn komen zoals bij mijn collega’s. Maar in dat geheel is het belangrijk de manier waarop ik dingen bevraag of analyseer en daar speelt mijn eigen achtergrond inderdaad een rol in. Pedagogie van de hoop DB: “ Was het eerste keer dat u dit persoonlijke verhaal openbaar maakte”? MdW: “Nou ja zo expliciet wel, dat is eigenlijk ‘not done’, maar ik dacht voor mijn afscheidslezing ga ik dat gewoon doen. Maar voor mij, heeft het misschien ook een beetje te maken met ouder worden, door bezig te zijn met die familiegeschiedenis en die hutkoffer, werd altijd maar evidenter. Ik heb het vanochtend nog proberen uit te leggen aan een groep studenten, dan kijken ze je een beetje glazig aan bij dat begrip ‘hoop’. Dat begrip hebben ze in hun hele bachelorstraject niet gezien, dat woord horen ze niet eens, het gaat over factoren, variantieanalyses, risicovariabelen, en ‘hoop’ is natuurlijk zo een beetje een esoterisch begrip. Wat is dat dan precies, kan je het wel helemaal definiëren? Maar op het moment dat ik heb geprobeerd om dat in 4 elementen uiteen te zetten (MdW verwijst naar zijn afscheidslezing) met de beginletters die samen het woord h.o.o.p vormen. Het was natuurlijk een beetje een kunstgreep, maar ik merk als ik het op die manier operationaliseer, ook voor die studenten, het begrip ‘burgerschap’, dan lijkt het dat ze het kunnen vastpakken. Ik zeg vaak dat het belangrijk is dat wij kinderen met hoop en een zeker optimisme kunnen grootbrengen. Als ik dat vertel dan reageren mensen uit het onderwijs, die voor de klas staan, daar heel positief op (niet zozeer de onderwijsdeskundigen). IK heb een hele boel brieven en mails ontvangen van mensen uit het onderwijs die zeggen “dat is een soort terminologie die wij helemaal niet mochten gebruiken”. “Want dat is subjectief, onmeetbaar, niet in een methode te vatten enz”. Maar daar gaat het nu net om. DB: Dus mensen herkennen en erkennen wat u daarover verteld? MdW: Inderdaad, ook al is het niet mijn woord. Het is een woord, als ze het horen en ze lezen het verhaal, waarvan mensen zeggen “Hey dat is een soort essentie, die we al heel lang niet meer hebben gehoord”. Back tot he roots DB: mag ik eens teruggaan naar uw jeugd, u bent geboren en getogen in het Noord-Brabantse Oss, u gaat dan psychologie studeren, was er dan een moment (als puber) dat u een bepaalde professionele richting wou uitgaan? MdW: Het was een hobbelig traject. Mijn vader was chemicus bij Orgean, een groot farmaceutisch bedrijf, een pioniersbedrijf, oa hij lag samen met zijn collega’s aan de basis van de eerste pil, anticonceptie. Hij was daar heel bescheiden over, het was een eerste vorm van de pil ‘”je kon er een kudde olifanten mee onvruchtbaar maken” zei hij. Maar het bedrijf kreeg veel tegenwind, oa van de bisschoppen, die zagen dat helemaal niet zitten, het moest een ‘vruchtbaarheidsbehandeling’ genoemd worden. Kortom hij was een enthousiaste pionier in zijn vak, en dat stak mij aan en ik ging ook scheikunde studeren. Maar ik ontdekte na verloop van tijd dat het labowerk niet mijn ding was. En toen ging ik zoals adolescenten dat doen nadenken wat wil ik mijn leven doen? Ik had mooie idealen, vroeg me af wat ik wilde doen in die wereld en toen besloot ik om psychologie gaan studeren. Maar daar zag ik op dat moment absoluut nog geen enkele verbinding met de geschiedenis van mijn ouders (ook al wist ik wel wat er gebeurd was met hen tijdens de oorlog). DB: “Dus de link leggen met hun verleden was niet evident?” MdW: “Neen inderdaad, die link, dat gevoel, begon ik te leggen toen ik zelf kinderen begon te krijgen. Toen mijn dochter werd geboren koppelde ik dit aan de familiegeschiedenis. Ik wist wel dat mijn vader eerder getrouwd was geweest en zijn eerste vrouw was in verwachting toe ze in Auschwitz was, het kind is daar geboren en vergast. Maar daar wist ik niks van, ik had ervan gehoord, maar mijn vader praatte daar niet over. En toen wij ons eerste kind kregen geraakte ik daarin erg geïnteresseerd; Ik wilde gewoon weten of ik een half-zusje had. Ik heb allerlei archieven geraadpleegd, maar niets gevonden, maar er wel over gehoord van mensen die daar in de buurt waren geweest.” DB: “U bent dan ook naar Israël gereisd, naar het Holocaust memorialmuseum Yad Vashem?” MdW: “Inderdaad het museum met de grootste archieven en daar heb ik een spoor gevonden. Maar eigenlijk ben ik achter de echte waarheid gekomen toen mijn ouders overleden zijn. En dat is het verhaal van die hutkoffer, een verzameling van papiertjes, brieven en voorwerpen die opdoken. En dus ook brieven aan mijn vader van rechtstreekse getuigen, van mensen die hem na de oorlog schreven over zijn eerste echtgenote in het concentratiekamp. Bij het overlijden mijn moeder in 2015 ben ik allerlei spullen die overal tevoorschijn kwamen beginnen ordenen. Een jaar lang iedere avond bij een bureaulampje bijna allemaal die brieven zitten ontcijferen. Die geschiedenis drong zich ineens aan mij op. Dat is absoluut de trigger waarom die ik die twee verhalen niet van mekaar los kan maken, ik ben één mens, het komt samen. Op een gegeven moment dacht ik wat ik de afgelopen 20 à 30 jaar heb gezegd over het belang van vreedzaam met mekaar omgaan, het belang van burgerschap, dat conflicten er zijn maar dat kinderen moeten leren om conflicten op te lossen op een niet-gewelddadige manier. Waarom zou ik dat soort dingen allemaal hebben gezegd? Waarom zou ik mij bezig gehouden hebben met onderwerpen zoal radicalisering? Kijk zo een onderwerp zoals radicalisering dient zich aan, ik ontmoette twee onderzoekers, toevallig Belgen, die daar onderzoek naar deden, Stijn Sieckelinck en Marion Van San en wij komen uit drie verschillende universiteiten en wij konden het goed met elkaar vinden. Ik was gedreven om iets met dat soort onderwerpen iets te doen, het was nieuw voor mij tien jaar geleden en bovendien maatschappelijk relevant. Je kan dan een zakelijk verhaal vertellen, ik heb dit gedaan en mijn collega’s hebben dat gedaan, en ik heb mijn verhalen gecombineerd, maar achteraf denk merk je dat zo toevallig niet is. Ik ben altijd met vreedzame scholen en met radicalisering bezig geweest, de keuze van die thema’s en de persoonlijk gedrevenheid zijn terug te brengen naar een eigen verhaal of levensmissie. Ik vind dat die fase waarom mensen kiezen voor bepaalde onderwerpen of een methode belangrijk. Dat heeft enerzijds met de standaard van je vak te maken, bv. als iedereen vragenlijsten invullen dan doet iedereen dat, maar ook met de keuze van de thema’s hoe je je onderwerp ziet, ik kan het niet anders meer zien dan dat daar een persoonlijk element van geschiedenis en gedrevenheid is.” Pedagogie in woelige tijden DB: “Hoe was het dan voor u toen u psychologie studeerde, wat toch heel ‘evidence based’ studies waren, en de link naar de pedagogie?” MdW: “Toen ik in 1976 studeerde toen was het een minder empirisch vak zoals nu, 20 jaar geleden had je Freud, inderdaad het holistisch mensbeeld kwam aan bod maar langzamerhand is het geworden tot wat het nu is een bolwerk waarbij je getallen moet produceren anders bestaat het toch niet? Dat is een van mijn strijdarena’s geweest, waar ik vredelievend heb tegen opbokst. Wetenschappen zijn in de meeste universiteiten kwantificeerbaar gemaakt. Ik zeg altijd het hangt van het thema af of je met getallen kan werken. Er was eens een collega radicaliseringsonderzoek die zich afvroeg wat dat kwalitatief onderzoek nu bewijst? Ik vroeg hem dan hoeveel radicale jongeren je nodig zou hebben om dat kwantitatief aan te pakken? Dat waren er 30.000 radicale jongeren om uitspraken te kunnen doen.. , nou moest ik heel hard lachen want zoveel zijn er niet, tenminste als je echt de kern wil aanpakken. Het is een lang verhaal, maar het komt er op neer dat men meer en meer output metingen wil, tenminste om te overleven in universiteiten moet je zoveel mogelijk publiceren in grote internationale, Amerikaanse, tijdschriften, die nemen alleen maar kwantificeerbare artikelen op, of anders bestaat het niet, en dus willen academici alleen maar dat soort onderzoek doen. Het wordt een soort vicieuze cirkel. DB” Dus je wordt als onderzoeker als het ware in die richting geduwd?”. MdW: “Ja, inderdaad, tenzij je je daar tegen verzet zoals ik gedaan heb. Mijn benadering is niet dominant geworden, maar er bestaat wel een Master-opleiding waar een paar honderd studenten zijn afgestudeerd vorig jaar. We hebben een paar promovendi gekregen, ik heb een opvolger gekregen na mijn afscheid. Het is een soort eiland dat gecreëerd is. Burgerschap en Vreedzame Scholen. DB:” Kan u iets vertellen over de ‘Vreedzame scholen’” MdW “ Dat zijn een 1000tal scholen, 15jaar geleden opgestart in Utrecht, ik ben niet de oprichter, dat waren 2 andere mensen, onderwijsadviseurs. Ze zijn begonnen in een achterstandswijk, even heel kort door de bocht, dit was de sfeer: straatcultuur in opkomst, Marokkaanse wijk, agressieve kinderen en jongeren, docenten die vonden dat ze alleen nog maar de politieagent moesten uithangen. Die onderwijsadviseurs kwamen op een studiereis ergens in de VS, in de buurt van New York, die kwamen op een school waar ‘mediation’ werd gebruikt tussen kinderen, het mediëren van conflicten, dat vonden ze een geweldig idee, want konden ze als het ware het conflict terugleggen bij de kinderen, die aan een oplossing konden werken. Dat idee hebben ze weer teruggenomen naar Nederland en begin 2000 hebben ze dat de ‘Vreedzame School’ genoemd. Er waren 2 belangrijke elementen, kinderen konden zelf conflicten oplossen, en daar hoorde een soort cultuur bij dat kinderen ook mochten meepraten, kinderen hebben een stem. En dat hielp tegen de agressieve en negatieve sfeer in de school ontdekten ze. Docenten waar daar heel enthousiast over. Maar dat bleef heel beperkt, dat waren een paar scholen in Utrecht. Maar toen kwamen de gebeurtenissen, zoals 9/11, de moord op Pim Fortuyn (Hilversum 2002) en later op Theo Van Gogh (Amsterdam 2004), toen vroeg de regering mij een rapport te schrijven over hoe je democratie op school kon bevorderen. Het was toen een nieuw onderwerp. Naar aanleiding van deze studie kwam in contact met de initiatiefnemers van Vreedzame school en zei zeiden dat is precies de ‘linking-pin’ (tussenschakel) was die ze nodig hadden. Zij zaten heel erg op dat niveau van participatie (waar ik veel over geschreven heb) mediëren, kinderen een stem geven. Maar ze wilden het als het ware breder maken. Toen zijn we met elkaar gaan samenwerken en heeft een promovenda onderzoek gedaan naar een veel breder programma voor democratisch burgerschap in die ‘Vreedzame scholen’, waar ‘mediation’ deel van uitmaakte, maar dan ging het ook over hoe ga je om met diversiteit, hoe maak je kinderen vertrouwd met hoe de samenleving werkt (‘service learning’), het democratisch ABC, kinderen uitleggen, voordien hoe werkt een parlement, waar is dat eigenlijk voor bedoeld? Dat soort elementen hebben we in die Vreedzame Scholen geïmplementeerd, met overheidssubsidies, en vanaf dat moment is dat programma veel breder geworden. DB: “ Hoe klinkt de term Wereldburgerschapseducatie voor u?” MdW “Ik hoor het woord niet vaak meer vallen, we surfen namelijk mee op maatschappelijke trends en golven. Het begrip “burgerschap” is een constructie die interessant kan zijn om als kader te reflecteren maar ook breekbaar om dat er geen concrete definities in staan/bestaan. Een “constructive ambiguity” als het ware, een begrip met 2 grote tegenstrijdige assen: pacificatie en participatie. Het project ‘Vreedzame scholen’ viel toen ook in een maatschappelijk kader waarbij burgerschap ineens verplicht werd in 2005. Scholen werden daarop ook gecontroleerd. Het startte eerst in één wijk in Utrecht, de gemeente nam dat vervolgens over en geleidelijk aan waren er in alle wijken van Utrecht Vreedzame Scholen. En dat heeft zich nu verspreid over gans het land. Ik denk dat ongeveer 20% van de basisscholen in Nederland meedoet met dit programma. Wat interessant is bij is dat het idee van de Vreedzame Scholen zich heeft uitgebreid naar Vreedzame Wijk. Want de resultaten binnen deze scholen waren heel erg goed, dus iedereen was enthousiast ouders, kinderen en docenten. Maar de invloed ervan leek zich heel erg te beperken tot dat schoolplein. Van zodra kinderen van dat plein terug naar huis gingen was er weer evenveel agressie en straatcultuur als vroeger in de school was. Toen is de gedachte ontstaan kunnen we dan niet al die mensen in die buurten actief zijn met kinderen, jeugdwerk, de politie, de bibliotheek, ouders die op straat zijn kunnen zij dan met diezelfde ideeën die kinderen hebben meegekregen op die Vreedzame Scholen daar ook aan meewerken. DB: “En is de school dan diegene die het geheel coördineert?” MdW “ Niet perse, het was oorspronkelijk eerder de bedoeling een community te creëren, waar de school een rol in zou spelen, maar we hebben daar onderzoek naar gedaan en het blijkt dat de school wel de motor moet zijn. Het is natuurlijk de plek waar ouders en kinderen samenkomen en je hebt dus een soort kristallisatiepunt nodig. Na verloop van tijd waren alle wijken Utrecht ‘Vreedzame Wijken’ geworden, en heeft het zich verspreid naar Amsterdam, Den Haag, Groningen, een aantal gemeenten hebben het overgenomen. Het was ook een gelegenheid om de talrijke bestaande initiatieven en opvoedingsprojecten voor kinderen onder één noemer te brengen. Dat betekent dat al deze mensen die iets doen sport of hutten bouwen, noem maar op, het centrale idee is dat kinderen een stem hebben en dat je met hen in dialoog gaat. En als er ruzies zijn dat kinderen zelf een grote rol kunnen spelen in het oplossen van het conflict. DB “Is er dan een draaiboek of een vast stramien dat aangereikt wordt aan scholen die in dit project VS willen stappen?”. MdW “Als je je daarvoor aanmeldt op de specifieke website dan krijg je daar personeelsondersteuning, materiaal en training voor. (Vroeger was dat een Stichting nu het CED onderwijsadvies en ontwikkeling in Rotterdam). Deradicalisering of reradicalisering? DB: “Krijgen scholen ook specifieke ondersteuning rond het thema van deradicalisering?” MdW: “ Klopt, dat was één van de thema’s die we tegen kwamen in ons onderzoek. Ik vertelde daarstraks aan mijn studenten dat in één van de scholen in de achterstandswijken ten tijde van de aanslagen tegen Charlie-Hebdo, toen werden er groepsgesprekken over gevoerd, maar toen waren er kinderen die zeiden het is misschien wel erg al die moordpartijen, maar die mensen hebben het zelf over zich afgeroepen want die hebben de profeet beledigd en dat is het allerergste wat je kan doen of dingen zoals ‘als je mij een geweer had gegeven dan had ik het zelfde gedaan, want het ergste is om de profeet te beledigen’. Dus het kan dat kinderen zoiets zeggen, door de emotie, maar wat er ook gebeurde was dat een hele boel docenten totaal uit het veld waren geslagen door deze uitspraken, die wisten niet hoe ze met deze situatie moesten omgaan, sommigen barstten uit in tranen, dat kinderen zulke dingen konden zeggen één dag na deze verschrikkelijke moordpartij. Sommige docenten liepen zelfs de klas uit…En er verschenen berichten in allerlei kranten dat deze dingen zich voordeden op scholen. En dat was meteen ook de trigger om een aanbod uit te werken voor scholen met trainingen. De Stichting School & Veiligheid biedt dat soort cursussen voor begeleiding van teams aan. Dus er is nu wel heel wat op gang gekomen. Samen met Stijn Sieckelinck hebben wij de pedagogische kant van die radicalisering te benadrukken. Want het veiligheidsaspect is natuurlijk heel dominant. De veiligheidsmensen willen natuurlijk weten wie er op scholen zou kunnen gaan radicaliseren. Wij zeggen ok, dat is één kant van de medaille, maar dat alleen kan de problemen nooit oplossen. De andere kant is wat gebeurt er in de ‘hearts and minds’ van de kinderen? En waarom doen die radicale bewegingen het veel beter dan wij? Waarom hebben die zo’n grote aantrekkingskracht? Wat missen we in ons socialisatieproces? Hebben wij wel genoeg aandacht voor identiteitsontwikkeling? Wie ben ik als Marokkaans kind in een Westerse wereld of een ‘wereld van ongelovigen’? Voel ik me wel thuis in die samenleving? Wat zijn mijn eigen idealen? Ons onderzoek liet zien, door gesprekken in de afgelopen jaren met 2 à 300 echt geradicaliseerde jongeren, en ik noem ze “wereldverbeteraars”, het zijn allemaal jonge mensen die met een enorme passie gedreven zijn door wat zij als ‘onrecht’ beschouwen. En dat onrecht is zo groot en daar zijn ze zo door gegrepen, dat zij denken dat elke middel is toegestaan om dat uit de wereld te krijgen. Het maakt niet uit of je paar mensen opblaast want het is zo. DB: “Het doel heiligt de middelen?” MdW “Inderdaad, en daar zit een pedagogische kant aan, een simpele vraag is wie heeft zoveel gezag bij die jongeren dat je ze überhaupt kan spreken? En eventueel ook kan tegenspreken? Want ze vertellen de meest walgelijke verhalen. Ik had echt de grootste moeite om daar gewoon te zitten. Ik heb ook met jonge neo-nazi’s gesproken die zeiden dat het toch wel jammer was dat Hitler zijn werk niet had kunnen afmaken… Maar dan nog, als scholen dan zeiden, ‘als je dat nog een keer zegt word je van school gegooid’. Dan is het als pedagoog de kunst om in contact te blijven met zo iemand. Om te proberen te begrijpen waar dat vandaan komt. En dan geleidelijk aan proberen om het gezag weer op te bouwen om dan een beetje tegengewicht kunt geven. DB; “Indrukwekkend en heel actueel, we worden uitgedaagd om manieren te zoeken om daar mee om te gaan”. Een andere vraag tenslotte over de rol van pedagogie. Is Paulo Freire en zijn gedachtegoed nog steeds relevant en toepasbaar in onze moderne Westerse samenleving? MdW ”Ik was een paar jaar geleden in een van de Caraïbische eilanden op een Latijnsamerikaan congres over Paulo Freire om er een lezing te geven. Op dat moment dacht ik nog Paulo Freire bestaat die nog? Toen bleek dus dat het gedachtegoed van die man in Latijns-Amerika nog enorm leeft. Hier en daar vind hier nog iemand die deze naam kent, maar wetenschappelijk gezien is hij een soort ‘relikwie’ geworden. En het is natuurlijk te bekijken in een marxistisch kader, de tijd van de grote ideologieën die de wetenschap penetreerden. Als er één ding voorbij is dan is het dat wel (lacht). Wat ik wel interessant vond is dat in Latijns-Amerika, ….. Er is een duidelijke relatie tussen opvoeding en de manier waarop het er in de wereld aan toe gaat. Als kinderen van jongs af aan meekrijgen dat het normaal is om er bij het minste of geringste op los te slaan, dan zullen ze als volwassenen hoogstwaarschijnlijk niet erg gediend zijn van het poldermodel. En wie opgroeit in een samenleving of buurt waarin het recht van de sterkste heerst, loopt een flinke kans om van zijn ouders te leren dat praten weinig helpt. Beroemde filosofen en pedagogen, zoals Kant, Dewey, Montessori en Freire legden een direct verband tussen de sociale en politieke misstanden uit hun tijd en de manier waarop kinderen werden grootgebracht. Aan die analyse ontleenden ze de ambitie om met behulp van pedagogische hervormingen de wereld te willen verbeteren. Om allerlei redenen is het tegenwoordig niet meer hip om opvoeding en ‘de toestand in de wereld’ met elkaar in verband te zien. Opvoeding is nu een individueel project, een soort gedragstherapie. ‘Verbeter de wereld, begin bij de opvoeding’ Pedagoog Micha de Winter pleit in dit boek voor een ‘grootse en meeslepende’ opvoeding. In zijn nieuwe boek ‘Verbeter de wereld, begin bij de opvoeding: van achter de voordeur naar democratie en verbinding’, stelt de Utrechtse pedagoog prof. dr. Micha de Winter dat de hedendaagse opvoeding teveel beperkt wordt tot gedragstraining. Sociale opvoedingsidealen zijn uit de mode geraakt, individueel geluk lijkt het hoogste goed. Toch heeft de manier waarop kinderen worden grootgebracht een belangrijke invloed op het functioneren van de samenleving. Daarom pleit De Winter onder meer voor een opvoeding tot wereldburgerschap en voor een grotere betrokkenheid van burgers bij de opvoeding van (elkaars) kinderen. Zijn boek is zojuist verschenen bij uitgeverij SWP. ‘Pedagogische civil society’: Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat kinderen zich beter ontwikkelen als ze opgenomen zijn in sociale netwerken die groter zijn dan het gezin alléén. Als er bijvoorbeeld goede verbindingen zijn tussen ouders in de buurt en tussen ouders en school, dan presteren kinderen beter en hebben ze meer kans op maatschappelijk succes. De kansen op kindermishandeling en jeugdcriminaliteit dalen als de sociale effectiviteit in een buurt hoog is. “Daarom is in deze tijd van individualisering een versterking van de ‘pedagogische civil society’ nodig, waarin socialisatie een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid van burgers is, en waarin het weer vanzelfsprekender is dat mensen zich het wel en wee van elkaars kinderen aantrekken”, aldus De Winter. Weerstand bieden tegen het wij-zij denken. Micha de Winter vindt dat het in opvoeding, onderwijs en jeugdbeleid om veel meer moet gaan dan om individueel gedrag. “Volwassenen moeten bijvoorbeeld aan kinderen en jongeren leren wat het betekent om te leven in een democratische samenleving, waarin mensen het recht hebben op een eigen identiteit, maar waarin ze anderen datzelfde recht gunnen. Ook moeten ze hen leren hoe ze weerstand kunnen bieden tegen het verleidelijke wij-zij denken. Dat denken geeft weliswaar een veilig gevoel van verbondenheid, maar brengt ook het risico van uitsluiting en dehumanisering met zich mee. Op allerlei momenten in de geschiedenis en op allerlei plekken in de wereld gaan morele uitsluiting en dehumanisering vooraf aan ernstig geweld tegen andersdenkenden, soms zelfs uitmondend in genocide. Opvoeding en educatie kunnen een zeer belangrijke bijdrage leveren aan het voorkomen van zulke uitwassen.”