Uit de préhistorie, de Gallo-Romeinse en de Merovingische tijd is er maar weinig aanwijsbaar materiaal te vinden over onze gemeente. Pas in 1117 werd het gebied voor het eerst omschreven als HALLU, in 1223 als HALE, maar vroeger werd het soms ook al als HOLTHALEN vermeld in een aantal geschriften. Het gebied behoorde aanvankelijk tot het grafelijk domein van Loon, maar vormde vanaf de 14 de eeuw een onderdeel van de Heerlijkheid Vogelzang (Zolder), alhoewel het rechterlijk bleef afhangen van het Oppergerecht van het Graafschap Loon.

Wanneer de parochie Houthalen, met – volgens sommige bronnen Laak als eerste en oudste kerk -  gesticht is, blijft tot nu toe onbekend. Feit is dat de Norbertijnerabdij van Floreffe (Namen), die omstreeks 1140 Hengelhoef al verworven had, in 1223 door schenking de parochiekerk van Houthalen verwierf en sindsdien daar de pastoor benoemde en de tienden inde.
Later verwierf ze ook nog Kelchterhoef en de kapel van Laak. Zo zou de abdij van Floreffe tot omstreeks 1800 van wezenlijke betekenis zijn voor onze gemeente Houthalen.

Helchteren werd in 1107 voor het eerste geciteerd als HALETRA. Dit gebied behoorde vermoedelijk sinds de 7 de eeuw tot het domein van de Abdij van Sint Truiden. De abten bezaten hier een jachtslot “ Ter Dole “. De abten hadden in Helchteren niet alleen de wereldlijke macht (de schepenen van Helchteren waren bv. afhankelijk van de schepenbank van Sint-Truiden) maar ook inden ze hier de tienden en benoemden ze de pastoor van de vermoedelijk in de 11 de eeuw gestichte kerk in Helchteren. Ook deze situatie zou blijven duren tot aan het einde van het “Ancien Régime“.

Houthalen en Helchteren waren vroeger twee aparte gemeenten. Ze bezaten uitgestrekte heidegebieden. Over de begrenzing daarvan werd er eeuwenlang getwist tussen de beide gemeenten en ook met de andere buurgemeenten.

Zoals alle gemeenten kregen ook Houthalen en Helchteren hun deel van de ellende tijdens de oorlogen. Niet veel mensen weten het nog, maar op het einde van de 2de Wereldoorlog werd vooral Helchteren het terrein van een felle strijd tussen de Duitsers en de Britten.

Houthalen en Helchteren bleven, ondanks de ontsluiting door wegen en spoorwegen,  tot in het begin van deze eeuw typische Kempense landbouwgemeenten met maar een paar ambachtelijke bedrijfjes. De steenkoolwinning bracht hierin een totale ommekeer. De inwerkingstelling van de mijn Helchteren-Zolder (1930) en van die van Houthalen (1939) veranderde op korte tijd het uitzicht van deze landelijke gemeenten. Zo deed de sterke bevolkingstoename (van ca 3000 begin 20e eeuw tot 30.000 op dit ogenblik) en de ermee gepaard gaande oprichting van cités het agrarisch karakter van deze dorpen nagenoeg volledig verdwijnen. (foto: toenmalig mijnterrein)

In 1964 fusioneerde de mijn van Houthalen met deze van Zolder en werd het aantal werkplaatsen sterk ingekrompen. Ter compensatie werden industrieterreinen opgericht waarop een aantal vrij grote bedrijven gevestigd zijn.

Momenteel is Houthalen-Helchteren geëvolueerd tot een semi-stedelijke kern met een handelscentrum en talrijke scholen en met een sterk toeristisch aanbod, dankzij  vooral de uitgestrekte natuurgebieden en de vakantiedomeinen.

Deze info en nog veel meer interessante weetjes over onze gemeente, kan je terugvinden bij Heemkundige Kring 'de Klonkviool'. Neem contact op met het bestuur van deze Heemkundige Kring of bekijk alle info op hun website: http://users.telenet.be/heemkringhouthalenhelchteren/index.htm.


Hoe komen we aan de naam Houthalen-Helchteren?

Houthalen : De uitleg voor het voorvoegsel 'hout' moeten we niet ver gaan zoeken : het duidt op de aanwezigheid van bossen en bomen - meer bepaald eiken- en berkenbomen - in deze streek.
'Halen' of 'Hallu' betekent 'bochtig hoogland'. Wie met de fiets van de Groenstraat langs de Grote Baan, de Hoogstraat of de Diepestraat naar het centrum rijdt, heeft vast al gemerkt dat dat hoog gelegen is.
Houthalen wil dus zeggen : bochtig hoogland in de bossen.

Helchteren: Deze naam is afgeleid van de Germaanse term voor jeneverbesstruik : Halahdrja. De jeneverbes is een naaldboom die je nog vaak tegenkomt op de heide. De vruchten ervan worden gebruikt om de met graan gestookte jenever extra smaak te geven.
Helchteren wil dus zeggen : plaats met veel jeneverbesstruiken.

Op 5 december a.s. vertellen we je op deze blog meer over de vlag van Houthalen-Helchteren...