EN wat wist AMELIE allemaal over TENHOUT van voor 1950 ?
Amelie(van de slachter)woonde in de meeuwerweg...de belangrijkste weg van gans TENHOUT...want alleman moest hier tussen de twee beken doorkomen...Hier is gewerkt en gebrukt voor den anere en onder dezen oorlog!!!Ja,ja,ze moesten allemaal hier voor de deur doorkomen...
En maar takken kappen OM DE WEG DROOG TE KRIJGEN als de beek weereens overliep...hier in de groenstraat,de weg naar MEEUWEN
De allereerste mensen van TENHOUT waren "MUSSE PIE & MUSSE BETH(we veronderstellen PIETER CUSTERS &ELISABETH VAES)
In de groenstraat woonden families VAES...en waar nu LUXOR is stond de boerderij van de families REYNDERS...volgens amelie waren de eersten FIENEKE&PIER...de vader van FONS REYNDERS!Die was uit den tijd van MA(de vrouw van de slachter DANIELS van tenhout)Toen stonden er geen stene huizen...TENHOUT had alleen lemen huizen...Musse beth had nog een lemen huis achter het huis van FONS VAES..
Onder den oorlog hebben veel mensen hier gewoond(schuiloord)LEWIE CRIJNS heeft zich hier ook verstopt...pas later is hij in KWALAAK gaan wonen...Jef va LEEKE...zijne pa heette LEONAAR maar daar hebben ze LEEKE van gemaakt(een zoon van de familie TIMMERS)..........
DIE kwamen van ZOLDER...TIMMERS had in de groenstraat nog 'n huis...samen met riek van willeken ACHTEN werkten ze hier en in KWALAAK...Vroeger werkten ze allemaal bijeen...op de winning van VAES in de groenstraat waren er knechten zoals Jan vanoppen...Het aller-laatste huis hier op de weg naar Meeuwen dat was "de slieep" en 't voorlaatste was van NIJS...Maar hij is daar weggegaan voor de uirbreiding van de "KERKEBOS"...zo woonde daar GIEL DANIELS nog alleen op de berg...Giel is lang gans alleen de grootste boer van TENHOUT geweest...voor "zijnen berg van 't genhoot" stonden GROTE PRACHTIGE LINDEBOMEN als bezienswaardigheden...Ons moeder heeft daar zo dikwijls van verteld zei Amelie(zie ons Höteleirke van 1969)...Moeder Daniels(vrouw van de slachter van TENHOUT)!!!
Die LINDEBOMEN en 't kapelleke van TENHOUT???OEI,OEI,das lang lang voor ozentijd...zelfs van voor moeder haren tijd...das dus honderde jaren geleden..'t kapelleke van TENHOUT...daar werd mis in opgedragen...dat was een lemen kapelleke tegen de berg van DANIELS
Het is kapotgeschoten door de poeier van "Cockerille" en de duitsen???Heel lang heeft in verval gelegen???Toen er toch niemand iets aan deed hebben de mensen van Tenhout zelf het lievevrouwke in een kapelleke aan de lindeboom gehangen,hetzelfde lievevrouwke van 't kapelleke van Tenhout...De trienekes(?)hadden verderop in de hei ook een klein kapelleke...MARTHA(?'n trieneke?)had dat geloofd tijdens een verschrikkelijk onweer...Ik weet nog zei Amelie...onder 't lievevrouwke van de twee trienekes stond geschreven"moeder van barmhartigheid hou ons van onweer bevrijd"...Meerdere keren hebben we gevraagd wie die twee trienekes waren (trienekes waar er een MARTHA heette???)Vraagtekens???
In de valies van TENHOUT vonden we...oude verhalen...
De kleine landeigendom nam niet alleen 't park onder handen...ze stampten ook een 50 tal huizen uitde grond in't centrum...Langs de senator JACOBSLAAN kwamen prachtige en gerieflijke woningen...en er kwam weer een initiatief...aan de andere zijde van het dorp...TENHOUT!!!
TENHOUT was naast KWALAAK...de landbouwers agglomeratie met lintbebouwing...de langgevelboerderijkes...de vruchtbaarste grond van heel HOUTHALEN...Men zag er dagelijks aanvoer van melkkoeien en geiten die gezamelijk gedreven werden tot aan de MEEUWSEWEGEN
Op den dries(tussen de groenstraat en de laambeek)bracht men weibeesten van 't lin-Peer en soms nog van verder vertelde ons "SIEKE PAP"!!!
Later gingen er meer en meer landbouwers naar de mijn en deden na hun werk aldaar nog wat aan lanbouw(in de golden fifty's was er overal...)
Men moest toch tussen TENHOUT en KWALAAK een hele grote strook grond klaarmaken voor dat men er gebouwen kon op zetten...tot 1955 grondwerken door aannemer HOEDEMAKERS van OPHOVEN...nadien verrezen tussen de werken een fijftigtal woningen...TENHOUT
"Amelie v.d.slachter"...mieke Beerten(DANIELS)..."Marie v.Fons vaes"...staaf v. LEKE...kobiets,wetske ....dat waren ze die konden vertellen!!!
Toen mieke trouwde ging ze met hare miel op hoeve jan wonen(KELCHTEREN)...5of 6 jaar later kwamen ze terug op de berg van 't genhoot...
De rentmeester waar wij huur aan betaalde dat was niske(DENIS LIJNEN)...na ons kwamen JENGSKE &MARJAN...ge motmere vragen aan...Net va Willemke of maria gorissen???Van mijne PAA (JAN)heb ik nog ne schone foto rond 1914 gemaakt???Pa had ne grote zwarte baard zoals nu weer mode is...ja,hij moest ne baard dragen,omdat hij gart was...JAN was een soort boswachter...Jan was ook gart op de "SLIEEP"...Jan was gart op de sleep...dat was ook op "de gek"...Op kelchteren,op massy,op de kluteberg...later ook met WILLEM GORISSEN..die heeft dat van JAN overgenomen tot hij hier bij ons op 't genhoot is komen wonen...TOT HIJ 86 JAAR WAS !!!
Toen JAN naar school ging moest hij witte stenen of scheuten op de pettekes leggen om de weg terug te vinden...Hij pakte de schup mee naar school...om de bulten in de hulten???als hij op kelchteren werkte kreeghem een anner schup van de baas...dat was RENEE ebn madamme???
MIEKE BEERTEN wist het allemaal zonemie...amelie WEL!!!
In de valies van TENHOUT vonden we...oude verhalen...
In 1968(10&11 NOV)gingen we in opdracht van de kranten('t volk en 't Belang) de oudste bewoners van TENHOUT vragen stellen...!!!We waren toen correspondent(PERS)!!!FOTOS en teksten van toen hebben we terug gevonden in ons archief...in ons map(intervieuws TENHOUT)
De kleine landeigendom liet in Houthalen zien dat ze wat kon...Eerst namen ze 't PARK VAN GENK onderhanden...VOOR 1920 WAS DAAR NIKS...of toch...er waren 4 HUIZEN...of zoiets???"ALS HIER iemand 'n huisje bouwde op de hei ???en 'smorgens kwam er damp uit 't schoor.
"DAN mocht het bouwsel blijven staan en was het uw eigendom"!!!Zo was de wet van "den booj"(champetter) voor 1920 in 't KALBIONGS-bos(nu park)...ZO zijn de eerste lemen hutten er gekomen...lemen huisjes op de MOPPENVENNEN!!!Sommige herders hadden zelfs geen huisje maar alleen 'n HUT(op de HUTTEN -BERG).Bij die hutten heeft ook lang een soort oorlogscaban?gestaan...nog voor de eerste familie VANHOUT uit DE BENNEWED(kwalaak)er een boerderijtje bezat...TWEE echte huisjes kwamen er aan 't KALBIONGSBOS door toedoen van de toenmalige Barones van HENGELHOEF die toen ook aldaar groot grondbezittster was...Het is pas na de stichting der koolmijn zwartberg dat aldaar een eerste asseweg met 16 HUIZEN.(1920)...kwam.
In 1933zou de maatschappij"LA BELGIQUE Foncière"aldaar IO Huizen bouwen...ZE begonnen...ZE werden terug afgebroken...ZE begonnen opnieuw..."'t park van GENCK" zou uit de grond herrijzen???De stille opgang zou duren tot 11MAART 1943??
De nationale maatschappij KLEINE Landeigendom nam alles(ook alle aandelen)over en bouwt in 1949 een eerste reeks van IO gezonde woningen...een tweede reeks van 20 volgde in 1952...met een 7 km lange eigen wegennet...In 1953 nog maar eens 20 huizen enz.enz.
Over de eerste pionniers van 't park nog dit...OP 26.1.1946 kreeg de eerste minister (A.VAN ACKER)een smeekbrief van de mensen uit de hei
6O schoolplichtige kinderen hebben geen licht,geen fantsoenlijke weg,geen school...!!!Tien dagen later kwam er antwoord...en in 1948 een school...Op 1 september 1949 starte ze met 76 leerlingen en 11kleuters...In 1953 kwam er straatverlichting en nog maar eens 50 woningen......
"in 't höteleirke van 1969 schreef (hoofdredakteur
Toen we de gids de barman waren op "debosberg" Kelchterhoef
Inde golden fifty's...op KELCHTERHOEF...de bosberg(69)&de golf...waren we provinciaal gediplomeerd gids-de 200ste natuurgids van België
Jarenlang gaf een groot deel van 't publiek...de eerste toeristen...zich onvoldoende rekenschap van de rijke mogelijkheden die in de gemeente besloten lagen...we achten ons toen als gids biezonder gelukkig om te mogen tonen hoe de economische en sociale vormveranderingen van de gemeente HOUTHALEN zich aan het voltrekken waren...De grote(enorme)ruimten,de rijkdommen van natuur en de ideale internationale ligging en de overvloed aan werkkrachten oefenden een sterke aantrekkingskracht uit!!!BOSBERG werd 't eerste INTERNATIONAAL JEUGDHUIS!
De volgende decennia kwamen moderne ondernemingendie,in hun opmerkelijke expansiedrang,gans HOUTHALEN omtoverden tot een modern industriegebied...Het vele wat in het verleden(voor 1950)reeds tot stand werd gebracht,de beste garantie voor een welvarende en gelukkige toekomst...op KELCHTEREN...in de bosberg&de golf,ligt nu speciaal tegen de achtergrond van onze gemeentelijke problematiek???
Alle ZO geindustrialiseerde dorpen beseffen dat de politieke democratie,de sociale en economische expansie geen doel zijn op zichzelf;ze hebben slechts betekenis naarmate ze ALLE maatschappelijke bevolkingsgroepen dezelfde kansen geven..."de les?"...we dachten CULTURELE DEMO-CRATIE???Van onderuit in 't dagelijks leven culturele behoeften brengen.In zeer moeilijke omstandigheden moesten wij alles voorbereiden...Het ondankbare werk van de vrije verenigingen van toen...GRATIS TOERISME GRATIS VRIJE RADIO GRATIS VOLKSOPLEIDINGEN.......
Dat er sinds 1950 veel ten goede is veranderd is een bekend feit...Minder geweten is private investeerders van HOUTHALEN zelf waren onontbeerlijk...de wetten op de economische expansie van 1959 te HOUTHALEN stimuleerden.Vele bestaande bedrijven werden toen in belangrijke mate uitgebreid.Voor gevolg...de tewerkstelling in eigen dorp steeg...In de periode van 1960-65 telde Limburg een vermeerdering van 20.848 arbeidsplaatsen vallend onder het stelsel van de Rijksmaatschappelijke Zekerheid...d.w.z. 25,33% van de totale aangroei in het rijk!!!
ALS GIDS toonden we ongerepte natuurlandschappen...Houthalen heeft nu nog ZON,licht,lucht en natuurschoon...ze geven kalmte en brengen ons in ruime mate de innerlijke rust...Kom mijn postkaarten (verzameling Midden-Limburg)maar eens bekijken...'t is GRATIS BIJ ONS!!!
In de valies van TENHOUT vonden we...oude verhalen...
In 1830 was de enige steenweg in Limburg...de rijksweg...de gekasseidde weg LUIK-HASSELT-Eindhoven(van1712 tot 1788 aan gewerkt)!!!
Voor 76 KM had men 76 JAAR nodig gehad...6 prinsbisschoppen van LUIK waren er nodig geweest...en toch werd het een NAPOLEONSWEG met tolhuizen en bariers...HOUTHALEN had enkel aardenwegen smaller en verwaarloosd!!!Er was een POSTKOETSWEG die altijd maar smaller werd..."De ambassadeurs MAGIS"verplichte onze voorouders de sloten en grachten en paardengaten? in de wegen op te vullen of een vast gelopen rijtuig uit de modder te halen...vooral op tenhout-calechtre!!!
Langs de grote baan moesten grote bomen de ondergrond drogen...en toch ...als 't regende,dan was de weg soms dagen onberijdbaar en lag de handel met 'sHertogenbosch en het handeldrijvende Holland stil...In het ancien regime waren ook hier LUIKSE en EXOTTISCHEENCLAVES
Er bestond al wel een hertogdom LIMBURG,maar dat lag grotendeels in 't huidige LUIK.TEUVEN &REMERSDAAL,hoorden toen bij dat oude hertogdom...Toen we HAPART (als gids LIMBURG)bewezen dat beide voerdorpen met recht zich de oudste LIMBURGSE gemeenten kon noemen,kregen we enkel gehoor van GUIDO SWERON(die met een vrouw van TENHOUT-Houthalen getrouwd was)...De voerstreek was vroeger dus ook de eerste limburger!!!Omdat 't vorstelijk domein Limburg van de hertogen geen opvolging kreeg(geen erfgenamen)werd 't terug gebracht bij graafschap Loon en hertogdom Brabant.WILLEM 1(die met zijn goei sigaren)herdoopte de provincie NEDER-MAAS tot LIMBURG(oude provinciën 1814°)In 1831 weigert diezelfde willem(die van de sigaren)de wet te ondertekenen...geen scheiding...geen wets...
91% van de inwoners van TEUVEN zegt dat ze Nederlandstalig zijn(talentelling 1931)Nederlanders blijven tot de scheiding van BELGISCH Limburg tot 1839...LIMBURGERS...In 1962 komt pas TEUVEN met 5 andere voerdorpen voor de tweede keer terug.Mr.HAPART hebben we toen gezegd "de oudste Limburgse wortels,de oudste LIMBURGSE GEMEENTE is TEUVEN"...Hij zei "comprapas ik rook geen sigaren"!!!
Vergeet ook niet dat wij...het bisdomLIMBURG met Hasselt als bisschopszetel,pas op 31 mei 1967 kregen (opgericht bij bulle van Paus VI).
Ons volkslied kwam er al in 1909 en als eerste van alle Nederlandse gewesten trad VAN VELDEKE de geschiedenis van onze letteren in
Voor ons..."radio lambda" werden we pas "LIMBURGS"toen THUUR WOUTERS met de B.R.T. in 1947 gewestelijke radio studio werd.....
We hebben het allemaal "zelf" meegemaakt...1945_HOUTHALEN
De engelsen(die ons uit de schuilkelders haalden)...regelden alles,maar dan ook alles...in de zavel,'t hoevereinde,tenrijt,de vloot...boven en onder en achter...DE BERG.Want voor zij die het nog niet weten...de nieuw gebouwde kerk(door kannunnik NULENS) was tijdens de bezetting...'t hoogste punt van HOUTHALEN...In de toren en de oude kerk1944-1945 zaten nu DE TOMMIES en de pastoor(gelooft het of niet)sprak ENGELS toen de grote MONTGOMMERY een verblijfplaats zocht...Zijn hoofdkwartier kwam er niet...HIJ GING NAAR ZONHOVEN!!! Desalnietemin...ONS eerste hotel(hotel de l'industrie)en de statie en omgeving waren overbevolkt!!!In 't dorp kwamen in alle mogelijke schuren of stapelplaatsen...TONNEN VOEDSEL en kledij van en voor de engelse soldaten.Het kon nietmeer op...!!!ook drank,sigaretten en engelse chiek!!!We speelden met "engelse jaskes"(de condooms van de soldaten)en gingen met de tanks mee naar het schietveld-massy(als gids van 9 j.) Samen met de bezetter kwamen ook de eerste "Franssprekende Liberalen"...die walen die pakten ons alles af...spiegels,verrekijkers,messen enz... Als tegenreaktie en om niet in de put te moeten werken(zelfs mensen van Houthalen zelf werden gedwongen door die eerste waalse PRIONS) Ons vader had het gevonden???Hij ging zelf in de walen werken met als opleiding prion...En de jongens en meisjes die werden allemaal priester of non...meestal door de moeders gedwongen...want ze wisten het zelf ook niet meer???Als ze maar niet DE PUT IN MOETEN!!! Pas toen we met de tram naar school gingen in 1946 KWAM ER TERUG ORDE OP ZAKEN!!!C.V.P.volstrekte meerderheid in LIMBURG!!! HOUTHALEN was een en al bouwwerf...Iedereen herstelde,metste,bouwde...en alles was omzegges GRATIS...Stenen op 't schietveld,kool op de put(ook hout)en eten en drinken bij de Engelsen.Een nieuw hôtels werkwoord!!!IKMIJN...GIJMIJNT...HIJ HEEFT WEER GEMIJNT!! Elke dag was er wel weer iemand die "HUISZOEKING"kwam doen...een bende van witte,zwarte,gruun...en allemaal wisten ze het weereens... De statie,'t hotel,de oude cité,de nieuwe kempen,'tpeekmenneke,de smeed,jef va Leen...van aan de statie tot aan de school(waar nu 't gemeentehuis is)overal waren de werkmannen van aannemer VANDIJCK en houtzagerij HOUBEN aan het werken... Of ze vergunningen moesten hebben..."'t zal er zonner o welgoan !"De eerste macadamweg kwam er(Senator Jacobslaan)...de eerste motocyclette...die van mijn vader was "ne gillet"...hier en daar was er al een "echten TUFF"(soms met side-car)...en er kwamen crossers op de TEUT!!!Den eersten auto waar we inzaten die was van de ververij(WARD NULENS) bij de wielerkoers(grote prijs van HOUTHALEN)... Het eerste verkeerslicht in HOUTHALEN???Het is echt allemaal teveel om op te noemen...ne RADIO hadden ze toen nog nieteens....1946 "uit ons boekje...LOEKY in de zavel"
DE TIJD VAN TOEN...'t eerste industriepark van HOUTHALEN
In de "fifty's"gingen we met de tram naar de fratersschool in Zonhoven...Limburg haalde met de C.V.P. de volstrekte meerderheid in 1947... Waar is den tijd...toen we na de saaie lesuren hunkerden om nog even langs de kerkhofmuur(waar de tram stopte)met de scheuten te "klitsen"... Klitsen was voor de schooljongens het grof spel(uitgevonden in ZONHOVEN)...er werd gespeeld met 40 à 50 knikkers te gelijk... Was de massa knikkers(scheuten)die in 't kuilke verdween paar,dan won de klitser en verdween alles in de scheutenbors(beurs) van de winnaar Lawaai en ruzies alom...soms zelfs vechtpartijen op 't kerkhof!!!Meester LEFRERE was vijand nr 1 voor de rakkers en het was voldoende dat de meester met overjas over de schouders even achter de kerkhofmuur kwam loeren of de ganse bende stoof als mussen uiteen naar 't schuurke Van de "trepkes" in de dorpstraat(zavel)is voorzeker ook genoeg te schrijven...en van ons café met de school "'t schuurke" boekdelen... De herberg-logement op de hoek(bij veloek) was uren in de omtrek gekend.Na de oorlog had heel Houthalen logement...Er waren de ENGELSE SOLDATEN(de bevrijders)die overal inwoonden...de koolputters(die kwamen van Godweet waar)en de gewone inwijkers.... Bij ons thuis kwam er niet alleen een school maar ook een bibliotheek,een schuttershof(boogschutters)en een schutterspad naar een doel enz...enz...De putkuip moest weg en over de put kwam een kegelsbaan 't veld in...Naast de scheefgezakte muren van stal en schuur stonden in een halve cirkel van rechtgeplante zware balken de negen kegels,ruw gekapte knuppels,gebarsten en deels gekloven,op hun effen kasseisteen... De kegelsplank waar de kegelsbol moest terechtkomen,lag steeds nat begoten('t recht en domein van de kegelopzetter!!!) Iedere zondag na de hoogmis verdrong zich jong en oud op de kegelbaan.Alle zondagen was het tot in de late namiddag kegelen,kegelen... Men gooide voor 'n pint bock,voor een dikke sigaar of voor "ne prijs"...Een haan,een vet konijn...PAA zat altijd als inzet "een fiets"(van GIGAS) Uren aan 'n stuk waren er prestaties van kegelaars.De witgekalkte muren naast de baan werden van onder tot boven met modder bespat... Regen of mooi weer...er waren altijd liefhebbers!!!En wij,die de kegels moesten rechtzetten,wij kregen "de knepkes" voor onze portemonnee... Bij elke pot die uitging waren de vijfcenten en de kwaartjes voor de kegelaars en de knepkes voor de opzetters.Als de pinten gebracht werden en de inzet gedaan werd,dan stonden de rechtgezette kegels te wachten...vooraan "de kop",dan de twee meeën,en 't varken met zijn twee boeren! Er waren ook twee meeën(de achterste)en de speciale..."de laatste"...ook wel eens 't achterste varken genoemd. Over de kegelaars zelf die elke zondag met hun voet op "hunne" bal stonden te wachten of over de bezwete handen in de holten van de kegelbal kan men verder lezen in de schrijboekjes(mischien wel honderd jaar oud)want alles werd opgeschreven en bijgehouden...TOEN WAS DAT ZO.
1945...en de omleidingsweg kwam er toch...gene weg door'tdorp
...daar zaten ze ...de grote 4...onder de hoge bomen van mijn vader...naast het bakhuis en de fruitwei met kippenhok(nu is daar de volksmacht)!!!
Ik was een kind en wist niet beter..."Er komt nen omleidingsweg...Ik ben dat gestechel kotsbeu..."Burgemeester chef-prion op de put,had het woord...ik ga hier de eerste macadamweg van HOUTHALEN maken ...hier vlak neven de kerk...die weg zal senator JACOBS heten...enz.enz.
Burgemeester GODDERIE was de man die 't op de put en in de gemeente voor het zeggen had!!!Maar niet over mijne grond replikeerde den ouwe WOUTERS die groot grondbezitter was...hij was bovendien rentenier en wilde geen meter afstaan in de pastorijstraat...Ge moet toch verstaan zei heel voorzichtig schoolhoofd VERDONCK...we willen een mijnschool aan de mijn...een grote school met een zwembad!!!
Ik zal het maar weereens oplossen zei "den dikke" VANDIJCK...hij was aannemer-bouwheer en repareerde of herbouwde zowat alle huizen...
We breken het huis van VERSCHAKELEN af en we bouwen hem een nieuw huis...we gaan met den weg rechtdoor tot aan SOOI(de café)
daar draaien we rakelings langs het huis af komen voor de moller en het kerkhof en gaan zo over de route naar LILLO...en 't is gefikst...
Iedereen sprakeloos...iedereen akkoord..."FIK" had het weer gefikst!!!"Daar moet op gedronken worden zei "onzen PAA"(die zei altijd hetzelfde)...toen was het niet tussen pot en pint maar hij had altijd zelf gemaakte borrels(drupkes)in overvloed...café logement op de hoek bij FRANS VELOEK('t SCHUURKE 1945)..."Ons MAA" wilde niet achter blijven en kwam rond met een grote kom "KREBBEKES"Dat was in dien tijd de knabbelchips.Ma bakte klein gesneden stukskes spek en Pa stookte zelf jenever voor de Logeurs(TOMMIES-onze bevrijders...)
Ik was een kind en wist niet beter..."Er komt 'n omleidigsweg voor den tram"Hij zou niet door 't dorp lopen maar via de omleiding langs SOOI...
TOEN Lommeke nog op Masy woonde....maakten we RADIO.......
TOEN...de tijd van toen...oude documenten...we zijn weer enkele antikwiteiten rijker geworden...goed voor navolging...we kregen een oude doos 'n rommellade...verloren gewaande fotos met prentbriefkaarten...voor hen "oude rommel"...maar voor ons...GEWELDIGE VONDSTEN !!
"Roep en bijnamen te HOUTHALEN"!!!In 1707 geven de predikheren van MAASTRICHT opdracht aan HOUTHALEN (STEVAERT er is niks nieuws onder uw zon)...opdracht om in Houthalen een genootschap te stichten..."DEN ROOSENCRANS VAN MARIA"(276 leden)...
Kwam een vreemdeling in 't dorp met een officiele naam...men kon hem niet aanwijzen...MAAR..."DE"...klonk,knikker,beer,seseur,waal,boswac
Er waren ook ...krébos,knijn,stroep,uit de koets of van kluute mieneke of mieke moene...nieëtske en kartoes,'t bokkewijf,'t duvelke,sjemiek burske,sieke pap,p.v.d. vloot en cente pier een heilig vaat,h.v.d. kuster,kebiets,dikke pol,kamerjan,kernel,goddevader,'t baarteke,'t rentenierke,lange sus,'t baronneke krewiet,kromme jan,de kat,f.v.roet,brave jong,sokkernoena,kapeljan,'t korperaalke,poppe ringske,n.v.de schans,croes,stuf,tengske,'t iekeurke 't jaunmenneke,rooie giel,tvzoller,rv de dennen,j.tram,rosse mien mels,von ribbe trop,j.v.d. nieuwe kempen,jan soldaat,timmerjan,gedales,s.v. de grin ,seljaan,t. van joose,foks va waar...wie nog specifieke namen kent...nie belle mer opsturen!!!
Toen we nog in 't schuurke woonden..."den tijd van toen"(knepkesorgels)...toen was er ene kasseiweg,stond de molen van "moller VANDEBEECK dikwijls in volle aktie...Hij kefte op zo een venijnige toon dat gans het dorp 't hoorde...Binnen was 't 'n razen van wielen en riemen en maalden de zware molenstenen van "'t meuleke" het koren van de boeren tot meel...Zoon van de moller was (volgens ons) de eerste die met een motocyclette,met een snelheid(top)van wel 40 Km over de wegen heen en weer raasde...een wolk rook en stof als hij aan de "SMEED" in de draai verdween...waar is die tijd?Vol bewondering keken wij naar de toen overdreven snelheid in de Hôtelse Dorpstraat.....vöör 1950 !!!
En nog maar eens over HOTELSE KAL van LOMMEKE REKKERS
In ons archief hebben we 'n afschrift van "de studie van meester EMILE SMETS notaris te EXEL Limburg nr.378 van 1ere OCTOBER 1919...
"VERKOOP door MARTINUS REKKERS-ALEXANDER MOONS-WENDELEN beiden te Houthaelen(kwalaak)titel afgegeven aan alexander...Martinus REKKERS,ongehuwd landbouwer,aldaar geboren den veertienden april 1857?ALDAAR WONENDE...verkoopt..
ALEXANDER MOONS was geboren te zolder 16 Maart 1883 en gehuwd met MARIA VIRGINIA WENDELEN van KWAELAAK....
1° huis,bakhuis,tuin,bouwland te Kwaelaak...VIERenVIJFtig aren,vijftig centiaren...2°Bouwland "den huishof",groot veertig aren...
3°Bouwland en bosch "den hoogdijk,groot samen tachtig aren tien centiaren...4°Hooiland "Ceervijver" sectie F,nummer 838...???NOOIT GEVONDEN???Zelfs toen we in de jaren meehielpen als gids te Bokrijk(Tweede huisje van BOKRIJK overgebracht rond 1952....)......
MOEN...den kooper van destijds was ook gesubrogeerd???..."Ceervijver" met hooiland was 30 are 70 centiare...(wij dachten gemeenschap???)
5°Hooiland"terzelve plaatse"sectie F,nummer F 838 was dertig are en tien centiare...6°BOUWLAND te kwalaak was zes are dertig centiare...
7°Oppervlakte ter plaatse"KWALAEK HET GEHUCHT" Twee aren twintig centiaren...sectieF nummer 555(nooit begrepen...'t gehucht was verloren???)°Kwalaak werd verkocht aan MOONS voor ZES DUIZEND ZEVEN HONDERD FRANKEN (geboekt te PEER op 14 okt.I9I9)Dagregister1787boek 1666nr13...enz...den ontvanger kreeg vier frank,42 c't...
In tegenwoordigheid als getuigen van PETER KERKHOFS,herbergier,JAN LIJNEN,hoefsmid,beiden wonenden te Helchteren...werd KWALAAK verkocht aan MOONS met een voorschot van 224.45 FR aan de ontvanger geteekend Sibille(PEER)...
In de akte 21 nov.1897 ...de overige goederen uit hoofde van der nalatenschap van wijlen zijner vader ANTOON REKKERS overleden te HOUTHALEN 2 Okt.1896...voorschrevene goederen worden verkocht zoo en gelijk zij zich bevinden zonder er iets van terug te houden en noch te reserveeren met alle eraanhoorige zoo heerschende als lijdende zicht en onzichtbare erfdienstbaarheden,los en vrij van lasten en verpandingen hoegenaamd,volgens verklaring des verkoopers...verder zonder in te staan voor de juistheid der uitgedrukte grondmaat de meerdere of de mindere maar zal wezen tot voor of nadeeldes koopers die vanaf heden den volledigen eigendom van zijnen aankoop zal hebben en het gebruik en genot insgelijks te rekenen vanaf heden mits de grondcontributien te betalen vanaf eersten Januari eerstkomende..............???
we hebben echt ons best gedaan...KWALAEK HET GEHUCHT...is verkocht in OKTOBER 1919...maar waar het juist was..."de bennewed"!!!
Het verleden van een schone boom dat zijn de wortels???1970
In het natuurbeschermingsjaar 1970 werden we met een studie over 't schietveld"DE 2OOste natuurgids van België"We waren korrespondent van verschillende gazetten en sindsdien verzamelaars van alles over de gemeente HOUTHALEN...LIMBURG...NATUUR...MUZIEK enz..enz...
In JANUARI 1970 kwam gust thuis binnen gestormd..."LOEK,er is een MIRAKEL GEBEURD IN KWALAAK"...hedder te lang be MOEN gezete gust ???Gust(de toenmalige kapelaan van Meulenberg )werd lijkbleek...hij herpakte zich...ECHT WAAR...'t is een wonder,niet te geloven???De H. Leonardusreliek van HOUTHALEN-KWALAAK is na bijna 100jaar teruggevonden...Ze werd in 1879 uit de kapel geroofd...
We belden...en de grote L.STERKEN kwam ZELF fotos en teksten maken voor "zijn belang!!!Maandagmorgen jl(jan.1970)....Een relikwie van de H.Leonardus,die in de nacht van 16 Maart 1879 uit de aan deze heilige toegewijde kapel op Kwalaak werd gestolen ,is teruggevonden...
Op de zolder van de hoeve BONHOMME aan de St.Leonardusstraat 29 op hetzelfde gehucht,nauwelijks honderd meter van de kapel vandaan.De relikwie is gevat in een massief zilveren en rond juweel,verzegeld onder glas en voorzien van een ringvormig handvat,waarmee de priester het vasthoudt tijdens de verering door de gelovigen.Onder het glas staat en marge "SANCTUS LEONARDUS ABBAS" te lezen.De reliek zat geborgen in een eikenhouten kastje(toegenageld en geplakt)zowat tabernakelachtig uitzicht...EEN RAADSEL...nooit opengebroken???
Zwart geoxydeerd kwam de verloren relikwie-GOD weet wat een stuk???H.Leonardus!!!TERUG.
Toen in 1952 de oude kapel werd afgebroken,omdat ze in het tracé lag van de nieuwe weg naar zwartberg was er boosheid bij de "St;LEONARDUSKRING"...Kwalaak is altijd 'n druk bezochte bedevaartoord geweest...De begankenissen van 6 nov. tweede Pinks en Paasdag waren heinde en verre gekend.Bedevaarders gaven aalmoezen enz. enz...Het gestolen religieus kastjeis destijds gevonden door de 13 -jarigeJAN HENDRIX in de haag aan deze oude kapel...
JAN was de vader van Cécille die met BONHOMME een hoeveke uitbaatte aan 't bedevaartoord...KWALAAK had destijds de vruchtbaarste grond van HOUTHALEN.De boerderijtjes lagen naast 't genhoot...Tenhout was een gemeenschappelijke dries(koeienweide)tussen twee beken
Dochter MARIA huwde met Camille DECAMP die de relikwie van de zolder van zijn schoonmoeder haalde...Euréka...Schatten op zolder...
Toen later Camille voorzitter werd van WERSI LIMBURGSE ORGELCLUB...toen heeft dikwijls verteld over "zijnschat op zolder(vrije radio L)...een eerbiedwaardig heiligenrest met 't oorspronkelijk kuisdoekje van CECILLE HENDRIX....TERUG IN I970
Een wapenfeit dat respekt afdwingt;1200 Belgen tegen 5.OOOhol
Het was op 6 Augustus1831 dat een brigadeHollanders onder leiding van generaal Knotzer te HELCHTEREN in kontakt kwam met het 2e regiment...'n bataljon eerste jagers te voet onder leiding van Majoor LECHARLIER...De hollandse overmacht was zo groot dat de Belgische troepen zich terug trokken naar HOUTHALEN...waar ze versterking kregen van het 3e bataljon onder leiding van majoor DE LA GOTTERIE... Een bataljon eerste jagers te voet + "Tirrailleurs de la Meuse" van majoor ZANTIS hielden in de bosjes waar nu de KOOLMIJN ligt(TENRIJT)...uren lang stand...Alle burgers uit het dorp HOUTHALEN waren nagenoeg vertrokken en twee compagnies voltigeurs onder PATOUX en twee kanonnen onder Luitenant FOSNY aldaar samengetrokken... Te LAAK plaatsten de HOLLANDERS drie kanonnen en nadien vijf in het dorp...op slechts 3 KM. van de Belgische(Tenrijt-de vloot-genaderen...Het gevecht...de slag om HOUTHALEN begon om 8 uur 's morgens!!! Om 11 uur hadden de kanonniers al hun kruit verschoten en wierpen de Hollanders meer en meer mandschappen in de strijd...Omstreeks half zes werd de situatie voor de Belgen dramatisch...Precies op dat moment kregen ze versterking van vier verse kompagnies...'t 10de en 11de linieregiment van kapitein LEFEBVRE...De moed keerde weer.Ze zongen 't vaderlands lied,en de kwijt gespeelde kanonnen werden herovert...ze deden zelfs nog meer...ze dwongen de Hollanders tot de aftocht.. Die dag,rond de middag,werden er door de vijand drie huizen langs de steenweg in brand gestoken...de woningen van de families LIJNEN,CAUBERGS en VIJFEIKEN...De zieke mevrouw Lijnen werd op haar bed doodgeschoten terwijl gerard 'sHERTOGEN,die 'n paar honderd meter van zijn huis verscholen zat tussen de boonstaken,eveneens gedood werd...langs de steenweg lagen wel vijftig Belgen beweerden ze...mogelijk was dat aan de hoge kant?Hollanders hadden tussen het schroot 66 doden en er waren 77gekwetsten??? Volgens de begrippen van 1831...een ware slachting...Een zege zonder nut!!!Generaal DAINE liet IO.OOO man op den teut uitrusten en deed niets...Nu de toestand plots zo gunstig was geworden had hij een poging kunnen doen om 't Maasleger opnieuw met 't Scheldeleger te verbinden. Nu trok de vijand terug.Het was een grote les...via Zolder trokken ze naar Kermt...ze wisten de juiste ligging van de vijand...ligging...ze bleven maar liggen(uitrusten)ZONHOVEN-WINTERSLAG...De mogelijke verbinding met 't Scheldeleger werd verijdelt...te laat...er bleef niets over dan terug trekken naar HASSELT...om er opnieuw slag te leveren met de vijand!!!De eerste LEGERKAMPEN bleven sindsdien in LIMBURG We mogen dus als besluit aannemen dat de toestand van 1831 tot 1835 leidde tot de (toen voorlopige)militaire domeinen in HOUTHALEN-HELCHTEREN-ZONHOVEN-WINTERSLAG...Zondagmorgen 7 Aug.1831 schreef de adjunct...dat wegens de geweldige hitte op de heide en de slechte bevoorading ze niets konden ondernemen ...???Verkenners konden wel de vijandelijke kolonne ter versterking gaande slaan ???
178 jaar geleden..."onze tentoonstelling...jaar van het dorp" 1978
In ons archief "info 3530" vonden we een map met oude fotos en enkele postkaarten...TENRIJT-DE VLOOT-Kapel BRUGSTRAATenz.enz.
DE GROTE SLAG VAN HOUTHALEN(Augustus 1831)...In de 9de jaargang van 't Hoteleirke(Augustus 1969)...schreven we er over...EN...
in het koninklijk legermuseum vonden we een foto van een NederlandseSTEENDRUK over dit gevecht te HOUTHALEN.Het oude land van Loon 1965 en E.JACQUES'gevechten te Hechtel is er meerdere malen op terug gekomen...5.OOO Hollanders overwonnen door 1200 Belgen!!
Wegens zijn traagheid op dat ogenblik evenals wegens zijn te Houthalen toegepaste taktiek hebben sommigen DAINE verdacht van veraad...Een van de hevigste aanklagers was generaal EENENS...deze aangelegenheid werd vrij onlangs weer opgerakeld door J.R.LECONTE,die de onschuld van de generaal verdedigt...door burggraafTERLINDEN(la campagne des dix jours),die weigert deze onschuld aan te nemen...enz.enz.
Ons archief(knipsels en fotocopies)"info3530" is in ZOLDER gebleven...We waren lid van de heemkring aldaar...ZOLDER door de eeuwen heen!!!Wereldkapioenschap Terlamen 1968(rik Vanlooy harm Ottenbourgh)...50 JAAR NA DE OORLOG 1918...1968(grote huldigingen )
Alles over 't wapenfeit hebben we toen afgestaan(bruikleen)...We moeten zeggen dat nu 178 JAAR GELEDEN bij de tien-daagse veldtocht van 1831 de harde veldslagen op de Limburgse bodem...veldslagen waren van nauwelijks 50 doden...Houthalen was iets meer!!!Aan Hollandse zijde had men 16 doden en 77 gekwetsten(wellicht beneden de waarheid???)Een slachting volgens de normen van AUGUSTUS 1831!!!
Bovendien een zege zonder nut?Indien generaal Daine,die het bevel had over het Belgisch Maasleger,toen de 10.000 man (die op de heide van ZONHOVEN-WINTERSLAG aan het uitrusten was).,had laten oprukken,wat hem door onderdanen werd aangeraden,had hij het Hollands leger van Cort-Heiligers vermoedelijk kunnen verpletteren...DEZE VELDSLAG had een andere wending voor LIMBURG kunnen zijn???
Maar dat vertellen we morgen in onze volgende bijdrage over ..de slag van Houthalen... een grote les geweest voor de Hollanders..meer niet???
Gedicht uit de oude Parochiale Register van Houthalen van 1634
"Man en wijff in den zeghen staet gepaert...syn als 2 sielen in 1 lighaem vergaert... De doot alleen die sij dagelijckx genaeken...kan den bantdes houwelijckx los maecken..." Pastoor Van Hetsroij in 't huwelijksregister van 1634 De opvolger van E.H.Clercx,kwam te HOUTHALEN nadat zijn voorganger er overleed aan de pest(15_7_1625)...nadien pastoor te OVERPEL Rond die tijd kwam er in elk dorp 1 school...EEN SCHOOL... Te voet ...op klompen...naar school...Schepers,heiboeren,zwervende leurders allemaal "per pedes apostulorum"...te voet...voor tijdens en na de twee oorlogen.Een beetje schuchter en meestal schrik van de duisternis...dus de school(lesuren)waren heel vroeg als het licht op kwam... Tijdens de laatste oorlog was de school door de vijand bezet...dus geen school tot 44-45... Al was de weg naar school lang...heel lang voor de Hutten-kwalaak...ze gingen er naar toe!!!De jeugd kende op tenhaegdoorn in het kwalaekerbroek en op tenrijt alle wegeltjes en ze hielden er een lang vergeten methode op na!!! Iedere knaap ging naar school met een beurs knikkers('n bors scheuten)...en een of meerdere glazen knikkers...dat waren "tumpels" die waren niet van gebakken aarde zoals de scheuten...Hier en daar was er al ene met "ne kogel"...die was van ijzer!!! Welnu,na spierke trekken gooide de eerste zijn Tumpels ver vooruit op de gaanpad richting school...De glazen knikker met soms ingegoten kleuren spiralen lag ver vooruit op het karrespoor...Nu moest de volgende gooien...en de volgende...Het was de bedoeling van de eerste te raken!!!Als dat lukte werd er afgerekend en verder gegooid(weer tien meter vooruit)...Meestal betaalde men bij raak met aarde scheuten en niet met tumpels want tumpels waren te duur.Het kwam er tenslotte op aan dat men vooruit ging richting school...of richting thuis... Toch was er met dat soort tumpelspel een zekere vaardigheid gemoeid...Geld kende de jeugd niet,dus moest alles in de eindafrekening gebeuren met knikkers.De muntstandaard stond vast,zo vast als de duitse frank van toen...Door dat spel kenden de jeugd van toen alle hei en bospaadjes. Wegeltjes tot zeer verafgelegen smalle paadjes ...Toen we later met "den tram" naar de fraterschool in ZONHOVEN gingen...toen kregen die dingen andere namen en bestemmingen...Ne scheut heette in Zonhoven "ne maai" en scheutenspelen was daar "maat-ien klitsen???Trouwens klitsen dat gebeurde op de zandkoer van de school zelf in een perk...ieder had zijn eigen stukske perk...en dan moest er "geknikkerd worden of weg schieten of raak schieten enz... enz...Er kwamen namen aan te pas zoals BI- AL BI-brog of BI hoog enz...enz... De jeugd van toen(nu groot of overgrootvader) heeft thuis nog eens in het lang en het breed de knikkerregels uitgelegd en eerlijk we snapten 't niet!!We smaakten wel een zonderbaar genot toen we zagen hoe die oude mens weer eens in de voetsporen van de prille jeugd van toen kwam.
"echt"HOUTHALENS dialect spraken ze "bij Moen in kwalaak...
"Hedder 't keind ö g'zien???Hedder gezièn wei 't gestrikt en geflikt ès???Joë,joë...'t zal wel aafgaon,wor...Mèjoë,mejoë...
Men kende de burger uit de werkman,de juffrouw uit 't werkmeisje...de traditionele kledij.Ook in de taal onderscheide het volk zich...men sprak het dialect met beeldspraken onmogelijk in A.B/N. om te zetten.De hoge stand op Meulenberg sprak Frans...
O werd eu Vb.Orgel-eurgel,dorp-deurp...A werd è Vb.Avond-aovond,later-laoter...peer-peir,meel,meil,groen-gruun,zoeken,zuuken,hout-hoot,laat-laut,zout-zaat,koud-kaat....een gevallen schap...werd gevaale schaaep...en iedereen had naam en toenaam...in HOUTHALEN -dorp en gehuchten waren er onder de oorlog alle kleuren.Er was ne greune ne rooie ne schieve ne lange...na de oorlog ne witte ne zwarte ne putter enz...
Iemand "verredjieën"p'trol inne sop"djiezekes van Marjane genooie...schilderachtige uitdrukkingen...alleen te vinden aan den toog bij MOEN.....
Toen we onder den oorlog(we woonden in 't schuurke naast de kerk )"Swa va zjang va moen va zaner dries " met "Jul va lewieke va trees va tengske"bezig hoorden...toen wisten we niet dat ons klein dorpje...'n kleine stip in de grote Limburgse groeiers...Zo zou worden...Multidinges???
Vergeet niet dat Put 1/boring begon in 1930 en produktie Febr.1939...Put 2 6/7/1931 en produktieSEPT.1941....In 1945 aantal huizen op Meulenberg 196(totale bevolking Houthalen was 4589...Pastoor Nulens die in volle oorlogsjaren twee kerken hielp bouwen SCHULEN en Houthalen...Meulenberg werd grotendeels door hem een onafhankelijke parochie...als KANUNNIK overleed hij na een lange ziekte op 2 mei 1970 in de salvatorkliniek...We weten nog dat hij op een van onze bezoekdagen sprak over..."Ja,dat was "mijnen misdienaar"...tegen SOOI Willems(milac)...de relieken van de H.Leonardus...de schrijn van de abdij van Achel en de kruisweg(schilderijen in kleur)uit de oude kerk van het centrum...door zijn toedoen in de nieuwe kapel van KWALAAK gekomen...ook de O.L.V.met het prachtige gouden kruisje door de moeder van E. H. LENSEN geschonken aan KWALAAK(LENSEN was er kapelaan en werd nadien pastoor te PEER...In de oude kapel van KWALAAK die volgens hem dateerde van 1666 werd er enkel op 6 nov mis opgedragen en pinkstermaandag dan was 't kwalaakkermis......
We hebben nog eens gevraagd over deze "KERKSCHATTEN"...H.HARTBEELD geschonken door FILOMENA MAES...Het O.L.V. beeld
van altijd durende bijstand(volgens de oudsten uit 't gehucht nog voor LEONARDUS)....OUDE TRADITIES...Ze verdwijnen...???
Hoe is het geloof in de wonderdokter van KWALAAK gekomen?
Ach,het ging gewoon over van vader op zoon en zeker van moeder op dochter...Bijzondere krachten(bijgeloof)...dat waren de verhalen aan de stoof..."den open haard"...de boere kamerkes.Er was bijvoorbeeld ;'t huislook...Op alle boerderijkes van 't genhoot en kaulek groeide huislook. Soms groeiden er echte struiken huislook boven op het dak...dat moest zo...dat was zo...ter bescherming en voor als de koe ziek werd... De mensen gaven ook door...van familie naar familie...Het stinkende grauwensap dat wratachtige zweren deed verdwijnen...enkel de oudsten de grootvaders konden het nog klaar maken.Alzo bleven die kruiden jaren en jaren gebruikt en bleven de "wonder dokters" bestaan... Als 'n haan 's avonds kraaide(en niet 'smorgens)...dan wist men dat het weer zou veranderen...Vlogen de eksters rond de winning dan was 't erg er zou iemand sterven...als een mol onder 't huis kwam wroetten...dan kwam er vuur...( zie verder ons boekje "info" Houthalen 11nov.69) Echt waar ...in ons heem...en vooral in KWALAAK-TENHOUT...woonden speciale mensen.Men kwam ze halen...als er iemand ziek was,als er iets met de beesten was!Die wonderdokters kwamen ...en de dag erna was alles genezen...en maar bidden..!!! We hebben al verteld dat een van de laatste wonderdokters "BEEKES NIELES" was.Hij leefde van 1843 tot1916...te KWALAAK. Ook buiten Houthalen lukte het bij hem altijd ziekten,patienten,dieren te genezen.Hij zegende of overlas gelijk nen echte pastoor.Hij vertelde gelijk
"nen echte NATUURGIDS"...over de krachten van "zijn" water "zijn" kruiden...en het werkte...het werkte...geen ppijn meer,niet meer ziek !!!
Op de boerderijen kwamen ook (toenal)rondtrekkende kooplieden...Vooral gevlochten manden en bedevaartreizen...Ze gingen dus voor mens en dier op bedevaart voor hen bidden...de arme boerkes betaalden (soms afbetalingen van seizoen naar seizoen)...en het hielp???
Zo ontstonden alhier de rondtrekkende waarzeggers...die vertelden in de parochiezalen over de zwarte kat die 'savonds met gloeiende ogen keek en ongeluk bracht...die vertelden over 't onheil dat over 't durp hing...die vertelden dat als de melkweg richting NOORD_ZUID trok dan zou het 'sanderendaags schoon weer zijn ...dus we herhalen ...Als de melkweg van noord -zuid komt...DAN PAS IS HET SCHOON WEER??
en as 't schoon weer is dan trekt de processie ui zei "den pastoor".......tot de volgende,L
BROEDER BERTINUS...de eerste natuurgids op "den teut"..........
En de eerste CONSERVATOR was MARTIN LOENDERS en de beste schrijver was Martens van Helchteren......Ten minste in ons bezit... Destijds(zo schrijft Bertinus) woonde er in KWALAAK ne braggeman...nen echte kwade kerel...Het gebeurde dat de jeugd op haar slentergang door de hei in het vaarwater terecht kwam van "DE BRAGGEMAN VAN KWALAAK OP DEN TEUT"...Als die achter hoek of kant een dreigende vuist opstak,dan was 't lopen...boze blikken...'n echte kwaaie kerel,grijs van haar en baard met 'n snor van bruin bemorste borstelspitse Hij woonde in een lemen huisje op een ietwat afgelegen hoekje van KWALAAK en heette"SOOI VAN MIERLO" Omdat hij af en toe op "zijn hei" en "zijnen teut" mierennesten aantrof die pûur uit deugnieterij uiteengepeuterd waren of zelfs verbrand...!!! SOOI trok op zomerdagen erop uit met zijnen zak naar de nesten van de rode bosmieren die hij al jaar en dag uitbaatte...op de heide kende hij de hoge koepels aan de eenzame bosranden...de kleinere nesten,verborgen in kreupelhout en bij oude eikestruiken.Op het gepaste ogenblik,als de werkmieren de poppen bijeengedragen hadden onder het warme nestdek...dan was 't moment... SOOI verwijdert het naaldenkapsel...en de gealarmeerde braggen(een hand breed)verwijdert hij...pakken poppen stopt hij in zijn grote zak...... Zo gaat hij te werk op drie vier plaatsen van de bouw en herstelt dan vlug de gaten.De ganse kolonie is in een ontzettende woede ontstoken en be spuit de indringer met mierenzuur dat glinsterend openstraalt...in 'n razende vaart en met opengesperde kaken bekruipen de verdedigers de aanval ler,nijpen toe op handen en aangezicht en persen telkens uit het achterlijf een bijtend druppeltje in de kwetsuur.Dat deert de braggeman niet,hij stropt zijn zak toe en verwijdert voorzichtig de wanhopige strijders...wat verder...'t zelfde schouwspel bij 'n volgende braggenburcht...nu wordt het treurspel ingezet enig in zijn soort:zodra een der mieren de reuk van de zak,de reuk van een vreemd nest gewaarwordt,kent haar dolheid paal noch perk...In de grote zak woedt een gevecht op leven en dood:lijf à lijf vastgekneld doorboren de gevangenen elkaars chitinepantser en persen gift in de rompen.Als de zwakkere begeeft tasten de sprieten van de overwinnaarrond tot ze een andere vijand opsporen.Iedere intrede van een nieuw mierenbroed ontketent een stijgende faze in de moorderij...Weet Sooi wel welk drama zich afspeelt?De groetvader van veurske va Saene? Thuis op de groes spreidt hij 'n laken...de inhoud van zijn zak voor sorteerwerk:een volle emmer "miereneieren" voor de vogelkweker van Hasselt de rest:geschonden poppen,lijken,kop en borststukken ineengehaakt...wordt geroost in de spekpan voor de beste leghennen van KWALAAK.... Soms kapte hij de zak op ne rotte post waar hij breem op legde...levende braggen sleepten dan de eieren in het putteke...SLIMME MAN ??? "Joë,zei JAN MOONS in de café bij moen...hemich gekindt...Wee zeeien MAAS van 't SNIJERKE...de braggeman???was dat dezelfde??? ...we zulle noges zukke...LOEKY STEK .
Onder den oorlog waren er hondenclub's en voetbalclub's en ook coereurs...de bevolking kende gestadige aangroei(tot 1925 met 564)...en deze vermeerdering is zelfs tijdens de vele oorlogsjaren nooit onderbroken...toch kwam de baby boem in 1954-55...'n stijging met 968...Als we van 1925 (koolmijn) tot 1955 nemen...dan (+7400) was 't 13 maal meer...de grootste inwijking was er na de oorlog 1947...(totale bevolking 6279) In I944 kwam er op Meulenberg een HARMONIE,een toneelgroep met erbij een "echt" verenigingsleven...De parochie kreeg in 1943 een openbare boekerij een H;Hartbond,een Vrouwenbond,zelfs een K.W.B. was er al onder den oorlog!! "Vermaak na arbeid" een oorspronkelijke HOUTHALENSE groep werd gesplitst alsook de voetbalploegen...'t durp en de cité onder den oorlog. In1945...na de masale inwijkingen van Hasseltse families...sprak men nog alleen over "THALIA"De heer LAVALLEE (voorzitter)gelaste Piet Vandevoort ,een geboren toneelman,die 9 jaar één der voornaamste elementen was van "gezelschap POL STAS" van ST. Truiden... Piet Vandevoort kwam van HALMAL bij st.truiden ...zijn 8O jarige vader was tijdens de kwisuitzending-100.000 of niets-in 1968 ,nog burgemeester...Jan DAS trok met "onze "toneelspelers rond in Limburg.De Breese-Zonhovennaar met "zijn" wagenspelen !!! "THALIA"...in de griekse mythologie de muze van klucht en blijspel...was onder den oorlog...ONGELOOFLIJK !!!En toen er na de oorlog 't CASINO kwam nr1 in het Limburgs toneelverbond en Nr1 in het "Koninklijk Landjuweel"...FRANS KEYERS op IO mei geboren te KINROOI 1917 kreeg een betrekking op de mijn en werd meteen "De"Regisseur...!!!Onder den oorlog en juist erna...was er declamatie,toneelexperimenten...met verbetenheid werd er gewerkt aan uitspraak...Keyers gaf overal les...Hasselt,Genk,Bree,Peer,Beringen, Hechtel...(2.500 leerlingen) voor declamatieavonden.Hij regiseerde ook te Hamont en moest onder en juist na de oorlog alle verplaatsingen met de fiets doen...!!!We hebben in ons archief...'n intervieuw met "de Key" toen hij zich terugtrok in 75...Van 44 tot zowat 54 zegt KEYERS........ Bestond er een behoefte aan "indringend toneel" Toneel dat aangrijpt en doet reageren,dat iets te vertellen heeft.Dit soort toneel wordt sedertien niet meer gegeerd,want 't publiek wil nu proper toneel,netjes gespeeld,,waarnaar je kan zitten kijken zonder dat er van binnen iets aan het kolken gaat ...'t publiek wil vlak toneel"...In 1944 schreef hij voor Houthalen het stuk "LIEFDE"In 1963won hij het Landjuweel met de groep "GHEINIC
Het leven is een scheurkalender...alleen ken je 't juiste aantal blaadjes niet.Oh ja,bij de doodsprentjes vonden we de foto van PIET met KONING BOUDEWIJN...op de achterkant van de foto staat KONINKLIJK Landjuweel voor PIET VANDEVOORT...groetjes LOEKY
24 augustus 1952 was het groot feest in KWALAAK -Houthalen....
De nieuwe ST.Leonarduskapel wordt ingewijd...Bij de aanleg van de weg naar zwartberg werd in 1951 de oude kapel van kwalaak gesloopt...Het oorspronkelijk bedehuisje was een klein stemmig heiligdom...een bedevaartplaats...volgens "het register der rekeningen van de kerk- en armenmeesters der gemeenteHouthalen van het jaar 1747 tot 1798"...In de rekening van 16 maart 1747 is het eerste spraak van 't bedehuis quaelaeck elders staat weer "coaelaak"...vernoemd,wanneer de inkomsten der kerk uit de offer der gelovigen worden opgesomd. In 1753 had kerkmeesterNicolas VAES ontvangsten van de kapel: vier gulden vijf stuivers van "den offer den 2 Sinxen dagen" en twee gulden vijf stuivers van de offer"op St. Leonardtsdagh"...Tweede Sinksendag en 6de november is het feestdag van de H.Leonardus dus voor de bewoners van Kwalaak twee dagen met bijzonder godsdienstig en feestelijk karakter en speciale"begankenis" naar de kapel...Vooral op 6 nov. kwamen de mensen van zowat overal op bedevaart naar het heiligdom van Kwalaak.De heilige edelman die zich samen met Clovis bekeerde zou de verlossing geven van "jicht-rheumatische en andere pijne"...Ook in de rekeningen werden vermeld "offerstook-kuysschen van de capelle-offer- ontfangen" en er werd ook uit ge geven voor "gescildert papier"...In 1749 werd 14 gulden betaald "aen den glaesenmaecker voor 4 glaesen aen de capelle"...de oude werden verkocht aan Jan Cauberghs en brachten nog 10 gulden op...In 1757 werden nieuwe schaliên gelegd en 11 gulden 10 stuivers "aen de schaliedeckers betaald".Er werd nog 3 gulden uitgegeven "voor een voerte naer Hasselt met 2 karre ende berdt te haelen"... In I757 werd er een nieuw slot geplaatst.Deze uitgaven wijzen op ernstige herstellingen...dus de kapel moet een zekere ouderdom hebben gehad Op 12 juni 1877 bracht de bisschop van Luik Mgr. DUTRELOUX een bezoek aan HOUTHALEN.75 kinderen werden gevormd en trokken naar de kapel...De bisschop beloofde te zorgen voor een relikwie van de H;Leonardus...En op 9 Oktober mocht deze in ontvangst worden genomen...In de nacht van 16 op 17 maart 1879 werd er ingebroken en de relikwie geroofd.Het zal de dieven wel niet om de overblijfselen der heiligen te doen geweest zijn,maar om de relikwiehouder die in zilver was.Een prachtige nieuwe reliekenhouder van de abdij van Achel kwam naar kwalaak in 1882...ditmaal uit vrees voor een nieuwe diefstal(?) bewaard in een koperen schrijn... Wie meer wil weten over de oude verhalen en de intieme gebruiken ...Het mirakel van Kelchterhoef...zie onze samenbundeling van 11 nov 1969. "info"HOUTHALEN(011/522792)
Wat weet U over "BEKES NIEL"de grootvader van COLEK....???
Limburgse jaargangen(1924)...OP wandel in de kempen...Op de helling van de oude kempische steenweg,pas aangelegd,op de Houthalense hoogte ,zien we boven hagen en bossen de daken van laek en de eigenaardige spits vanzijn toren...aan onze voeten een groot groen beemdendal door een beekje in tweeën gesplitst;naar de noorderkant verenigt klimt het dal en aan onze rechterzijde wordt het dal breder en helt naar het zuiden....daar ligt"caulek" 'n gehucht van Laek???...Quaet of kwaetlaak is kleinlaak???Laak is in het frans Lac in het latijn Lacus...dus kleine poel???In die tijd waren er dus naast Laak(Lacus grote poel)'tgenhout(moeraspoel met dal en groenstraatbeek)en lac quaet of kleine poel van laak???Whats in a name???Houthalen zou trouwens de nieuwe naam worden van een ouder dorp dat voordien(1100)Halle heette(Poncelet). In dien tijd...Zei "TOON VA ROOIE GIEL"...ja ja zei Pieter van de meulen...ik weet het hiel zeker van horen zeggen...de eerste meulen is van voor 1800...op de "gicht" (eiken balk)stond 1788...nog voor richard maalde???witdege dat verderop in 1250 de eerste meulen stond...??? De Tenhaagdoornse molen werd op de lijst gebracht voor de vlaamse volkscultuur van BOKRIJK...en wij stonden daar met deskundigen en techniekers die pas een boom (een felle eik)hadden geveld om de as van het rad te restaureren...1951..."niks van " zei Richard,de moller... Hij legde zijn molenrad definitief stil en de zijarm van de LAEMBEEK storte zich vanaf toen in de diepte...daar bleef het bij...waarom,ja,waarom Het ontbreken van een "Laambeek"(boven liggende beek)speelde toch de grootste rol?En wij...blij dat de molen bleef...zo een mooie molen!!! Kwalaak zo ging Toon gewoon verder was door die ene man bekend...jaja zei Pieter...Bekes Niel is in Kwalaak geboren in 1843...ne speciale Het is door hem dat er overal schapenboeren kwamen op de hei en in kwalaak op de bennewed langs de beek...Cornelis VAN DE BEECK.. was zijnen echte naam...Hij was wonderdokter die met kruiden mensen en dieren kon genezen...Hij kende ook trucskes en vertellen,vertellen de kinderen hingen aan hem...Onder den anere oorlog heeft hem veel levens gered...Schepers,heiboeren,zwervers,leurders,allemaal kwamen ze naar hem toe in Kwalaak...Corneel is gestorven in die koude winter Februari I9I6...Miserie,oorlog...hij had alles weg gegeven...??? Zo waren ze ...de grootvaders van toen...Schuchter van aard en schrik van de duisternis die alle beelden uitwisten in het kwalakerbroek... Nog zo een man was de zieke ANTOON TIMMERS(oom van willem)Van op zijn ziekbed liet hij in 1898 een stenen kapelleke bouwen... Hier begint Kwalaak...Achter 't open ijzeren poortje op een klein verhoog O.L.V. het H.Hart en natuurlijk LEONARDUS....... "info 3530" een uittreksel voor de milac van 28 jan 1971 hebben we over de oude en de nieuwe kapel van Kwalaak geschreven...............LOEKY(011/522792).
