Eredienst in het Koninkrijk

Overeenkomstig het vroegste Christelijke geloof, zijn de hemelse scharen betrokken bij de eredienst omdat Christelijke eredienst zich afspeelt in het Koninkrijk van God voor de hemelse troon (zie, bij voorbeeld, Jesaja 6: 1-8).

serafijnen in de Hagia Sophia

Rond de troon hebben zich ook alle heiligen verzameld (ook allen die nog in ere gehouden worden op aarde). Zij nemen ook deel aan de eredienst. Christenen bidden voor degenen die deelnemen aan de Eucharistie, en zeggen "Bovendien bieden wij u deze geestelijke eredienst voor degenen die in geloof ons voorgegaan zijn: voorvaderen, vaderen, patriarchen, profeten, apostelen, predikers, evangelisten, martelaren, belijders, asceten en iedere rechtvaardige geest die vervolmaakt is door geloof, in het bijzonder onze heiligste en puurste, gezegendste vrouwe, de Moeder van God en altijd maagd Maria". Christenen door de eeuwen hebben de "grote wolk van getuigen" (Heb. 12: 1) erkend, de heiligen ons voorgegaan. Veel Christenen bidden voor de heiligen hen voorgegaan en verwachten dat die ook voor hen bidden.

H. Olga

In de eerste eeuwen waren vele van de grootste stichtende apostolische handelingen in de Christelijke maatschappijen gedaan door vrouwen. We hebben het voorbeeld van heilige apostolische vrouwen zoals de H. Helena in het Romeinse Keizerrijk, H. Nina in Georgië, H. Clothilde in het vroege Frankrijk, Bertha in het vroege Engeland, H. Ludmilla in het Orthodoxe Tsjechië, Dubrava in het Orthodoxe Polen en in Rusland de H. Olga.

Eredienst en gebed samen met de Heiligen

Als Christenen samenkomen voor de eredienst, in het bijzonder om de Goddelijke Liturgie te vieren, dan erkennen zij dat zij die niet alleen vieren met degenen die op aarde erbij zijn, maar samen met degenen die samengekomen zijn als "voor de gemeenschap van eerstgeborenen, die in de hemel ingeschreven zijn" (Heb. 12:23). De bijzondere heiligen zijn de heiligen die een bijzonder geestelijk of voorbeeldig leven geleid hebben in Christus. De kerk houdt hen in ere als geloofsvoorbeelden, voorbeelden voor ieder die ernaar streeft Christus na te volgen.

Christenen vinden het gewoon om anderen te vragen voor hen te bidden. Zo vragen ze ook de heiligen die hen voorgegaan zijn voor hen te bidden. Per slot van rekening weten de bijzondere heiligen ons voorgegaan wat bidden is, en ze houden daar niet mee op als ze bij de Heer zijn. De heiligen delen in dezelfde geestelijke gemeenschap als de Orthodoxe Christenen; zij vormen de gemeenschap der heiligen. Inzoverre is het dus niet anders hen om voorbede te vragen dan een gelovige op aarde om voorbede te vragen.

Voor de Christen is de dood niet het einde, en ook niet een eindpunt waarna niets verder gaat. Het leven gaat verder in het Koninkrijk van God. Zoals Paulus zegt: "ons lichaam (..) verlaten om onze intrek bij de Heer te nemen" (2 Kor. 5:8). Voor Oosters Orthodoxe Christenen is het geloven dat het leven doorgaat na de fysieke dood en het contact opnemen met heiligen die ons zijn voorgegaan voor voorbede iets dat in het verlengde van elkaar ligt.

De Moeder van God

De Maagd Maria is, volgens de Griekse term "Theotokos," de God drager, of Moeder van God. Mary bracht Jezus ter wereld, van wie beleden wordt dat Hij de vleesgeworden God is. In 431 A.D. gedurende de Nestoriaanse twisten, besloot het Concilie van Efeze tot de term Theotokos als meest correcte term voor Maria, een term die ook het juiste Christologische begrip van Jezus als de door God gezondene (Messias) waarborgt. Twee grote leerstukken kwamen uit dit Concilie: het eerste, de Incarnatie, wordt nog steeds aanvaard door vrijwel allen die belijden Christen te zijn; het tweede, Maria als Theotokos, wordt (volgens Orthodoxe Christenen) alleen ten volle in ere gehouden door Orthodoxe Christenen.

Theotokos

Bevestiging van de Incarnatie

De beslissing van het Concilie over de Incarnatie ligt na aan het hart van Christenen: dat Jezus Christus volledig mens en volledig God is. De term Theotokos werd geïntroduceerd om dit begrip te bevestigen. Het woord betekent God-drager en verklaart dat degene die Maria negen maanden droeg, God was. Het Concilie besloot dat de twee begrippen hand in hand gaan en niet los van elkaar genomen kunnen worden zonder het Christendom onrecht te doen. Zoals Fr. Thomas Hopko zegt, "Jezus Christus, de Zoon, Woord, en beeld van God, is fysiek en geestelijk gevormd in het lichaam van Maria opdat hij ook zo in ons gevormd zou kunnen worden (zie Gal. 4:19)".

Deze ererol is duidelijk te zien in de laatste bede in de litanieën in Orthodoxe diensten: "gedenkend onze heiligste, puurste en meest glorieuze Vrouwe, de Moeder van God en altijd maagd Maria, met alle heiligen, laat ons onszelf en elkaar en heel ons leven opdragen aan Christus onze God." De nadruk is op de gedachtenis als aanleiding om zelf ons te wijden aan Christus." Door Maria's leven te gedenken, door haar "gezegend" te noemen, zoals het Nieuwe Testament dat ook doet, wijden gelovigen zich iedere dag aan de navolging van Christus volgens het beeld en de wil van God.

Maria en het kind Jezus

Omdat Heiligen een heilig leven leidden zijn zij rolmodellen geworden, of iconen van hoe nederig, liefhebbend en geestelijk Christelijk leven zou moeten zijn. De meeste van de vroege Heiligen waren martelaars die hun leven gaven om hun geloof in Jezus Christus. Dit was niet alleen een getuigenis van het geloof van de persoon die martelaar werd, maar ook een getuigenis van Christus' overwinning op de dood. Daarom zijn zoveel vroege kerken gebouwd met hun altaar over het graf van een martelaar; de dood van de martelaar was een getuigenis van de opstanding van Jezus Christus, zoals de Eucharistie die op dat altaar werd gevierd geestelijk voedsel was op de weg van het eeuwige leven. De Heiligen waren dan wel fysiek dood gegaan, maar de gelovigen wisten dat ze niet in een uiteindelijke zin dood waren gegaan; ze leven met Christus in zijn Koninkrijk. Als het "leven na de dood" deel is van het Christelijke geloof, dan is de grote gemeenschap der heiligen daar deel van.

De gemeenschap der Heiligen

Dit geloof in de gemeenschap der heiligen gaat terug op de vroege kerk. Athanasius spreekt erover in zijn tweede pastorale brief over het Paasfeest uit 330 A.D.. Wat hij zegt is ongetwijfeld de neerslag van een veel eerdere traditie in de kerk. Hij zegt, "Laat ons dan zo deze hemelse vreugde vieren, samen met de Heiligen van ouds die hetzelfde feest vierden. Ja, zij vieren het feest met ons en ze zijn voor ons voorbeelden van leven in Christus." Let op het verschil in tijd: de Heiligen van ouds vierden het feest, en nu "vieren zij het met ons." De Heiligen kunnen het feest vieren omdat ze bij hun dood binnentraden in de gemeenschap van de Heer, die de dood overstijgt en eeuwig is.

Iconografie en de Incarnatie

Dit begrip van de Heiligen als model of beeld van het Christelijke leven en van Christus, kan een begrip helpen geven van het Oosters Orthodoxe gebruik van iconen. De iconen zijn afbeeldingen, of modellen waardoor de gelovige visueel contact kan krijgen met deze personen die geliefd, geëerd en herinnerd zijn. Mensen worden sterk beïnvloed door hun zintuigen. Verder is het Orthodoxe Christelijke geloof concreet en geworteld in de geschiedenis en de ervaring en gericht op een historische heiland die God is; niet iets abstracts. In Hebreeën 12, worden Christenen gezien als "ziende op Jezus..." Zo is het gebruik van iconen niet alleen van praktisch belang, maar ook een belijdenis van geloof in de incarnatie.

De Oecumenische Concilies werden gehouden om de nature/ het wezen van Jezus Christus duidelijk te omschrijven. Omdat hij niet alleen helemaal God maar ook helemaal mens is, kan hij afgebeeld worden in iconen. Iconografie en de Incarnatie gaan hand in hand.

De fysieke dimensie van de Eredienst

De Bijbel leert dat God de mens schiep, zowel fysiek als geestelijk. Het fysieke ontkennen is de schepping ontkennen. Het is een uitdaging om dit fysieke aspect van de mens op zo'n manier verwoorden dat het opbouwend is en de mens helpt naar het beeld van Christus te leven.

Verder is de Incarnatie van Jezus, het aannemen van menselijk vlees en het hebben van zowel een menselijke als een goddelijke natuur, de ultieme bevestiging van het feit dat de schepping goed geschapen is. De fysieke kant van het menszijn ontkennen of denigreren, of de geestelijke kant ophemelen ten koste van de fysieke kant, is simpelweg niet Christelijk. In de Oosters Orthodoxe eredienst worden alle zintuigen ingeschakeld, door de geur van wierook, de aanblik van kaarsen en iconen, het horen van gebeden en muziek, en de smaak van de Eucharistie.

Ernst Benz is een Protestante Theoloog die over de Oosterse Orthodoxie schrijft. Hij stelt dat je de Oosters Orthodoxe Kerk pas begrijpt als je het gebruik van iconen begrijpt. Dit begint ermee de relatie tussen God en mens te zien, want mensen werden naar het beeld en gelijkenis van God geschapen en dragen de "icoon" van God in zichzelf. Benz gelooft dat "dit beeld-concept ook de Christologie en de leer van de Drieëenheid beheerst in de Oosters Orthodoxe kerk." Christus, het goddelijke Woord, is het beeld van de Vader.

Christus Rex

Het verlossende werk van Jezus Christus, die de icoon van de Vader is, bestaat uit het vernieuwen van het beeld van God dat verwrongen was door de zonde. Verlossing is verbonden met dit concept van 'beeld of gelijkenis'; de verlossing van de mensheid "bestaat erin dat de mensheid wordt vernieuwd naar het beeld van Jezus Christus, opgenomen in het nieuwe beeld van Christus en zo door Jezus Christus de vernieuwing van het beeld van God zijn ervaart."

Iconografie en Jezus Christus

In het hart van alle iconografie staat Jezus Christus en daarmee God de Vader. De Heilige die afgebeeld wordt in een icoon is 'beeld en gelijkenis' van Jezus Christus. Door de Heiligen te vereren, vereren Oosters Orthodoxe Christenen Jezus Christus ("als ze jullie ontvangen, ontvangen ze mij" Matt. 10:40); dat wil zeggen: God, in wiens beeld en gelijkenis ze gemaakt werden. Iconen dienen om uit te dagen en te motiveren, om aan te moedigen en om te zegenen omdat men er Jezus Christus, de hoop op glorie in kan zien en ervaren.

Oudere Joodse synagogen hadden vaak afbeeldingen van Bijbelse taferelen, symbolen of verhalen. Archeologisch onderzoek heeft een grote overeenkomst laten zien tussen de fresco's en mozaïeken die gebruikt werden in synagogen en die in vroege Christelijke iconografie werden gebruikt. De opgraving van zowel een synagoge als een Christelijke kerk in Dura-Europos in Syrië laten dit zien. De oudere Joodse selectie van feiten en verhalen werden door Christenen geïnterpreteerd in het licht van Christus. Het was het martelaarschap van gelovigen dat de aanzet gaf tot het schilderen van bepaalde heiligen. Die iconen getuigen van het eeuwige leven dat hun toeviel in Christus en dat verkondigd wordt door hun dood.

Synagoge van Dura-Europos

Aanbidding van het volk Israel van het gouden kalf

 De zalving van koning David door Samuel

 Het splitsen van de Rode Zee door Mozes en de doortocht van de Israelieten

 Herodus tempel en de consecratie van het tabernakel

 Het vinden van Mozes in zijn korfje in de rivier