|
De waarneming beïnvloed door esthetische voorbeelden
1. Het begrip "esthetisch"
"Esthetisch" is een adjectief afgeleid van het woord "Aesthetica", titel van een boek in twee delen, verschenen tussen 1750 en 1758, van de hand van de Duitse filosoof Alexander Baumgarten. Hij gebruikte het woord als een adjectief in het onzijdig meervoud met de letterlijke betekenis van "zaken in verband met de waarneming" (etymologisch stamt het woord af van het Griekse woord voor "waarnemen").
Door begripsuitbreiding werd dat later "zaken in verband met de waarneming van het schone". Maar wat is dat voor iets "het schone"?
 John M. COETZEE, die in 2003 de Nobelprijs voor literatuur kreeg, legt in onderstaande video uit wat men onder "schoonheid" kan verstaan.
Onwillekeurig moet men bij de laatste bemerking van Coetzee denken aan de uitspraak van de sofist Hippias van Elis (5de eeuw v. C.), die op Socrates' vraag wat 'schoonheid' is, antwoordt dat 'schoonheid' ongetwijfeld 'een mooi meisje' is.
Talrijk zijn de pogingen geweest om schoonheid te definiëren, maar niemand vond er iets op dat iedereen tevreden stelde.
Het oudste schoonheidsconcept in onze westerse cultuur treffen we aan in de Griekse oudheid. De Nederlandse kunsthistorica Minke van den Berg legt in onderstaande video uit hoe dat is ontstaan :
Vast staat dat 'het schone' in de natuur en in de kunst wordt aangetroffen, maar er is wel aangetoond dat wat op de ene plaats als 'schoon' wordt ervaren, elders voor 'lelijk' doorgaat en omgekeerd. Zo hebben veel Afrikaanse culturen hun eigen concept van schoonheid. In Togo worden op de buik van 10-jarige meisjes inkervingen aangebracht om hun sexappeal te vergroten. In Negerstammen als de Mursi en de Sara worden bij de vrouwen de lippen tot monsterachtige lengte uitgerekt. In Nigeria ondergaan de vrouwen een opgelegde gewichtstoename. Zwaarlijvigheid, vooral ter hoogte van de billen, is daar een teken van schoonheid, vruchtbaarheid en gezondheid. In China is het afbinden van voetjes van baby's lange tijd een wijdverspreid gebruik geweest. De Inca's vonden eertijds dat loensen een meisje goed stond. Daarbij werd bij baby's opzettelijk een voorwerp tussen de ogen opgehangen. In Myanmar wordt een lange hals met schoonheid geassocieerd. Dat resultaat wordt bekomen door het aanbrengen van een toenemend aantal ringen, die maar zelden worden verwijderd. Merkwaardig is wel dat in de schilderkunst van Parmigianino (1503-1540) een lange hals als schoonheidsideaal wordt vooropgesteld (zie 'Madonna met de lange hals').
De eeuwenoude vraag "Wat is schoon?" kan niet eenduidig beantwoord worden. De appreciaties blijken zeer relatief te zijn, zodat men geneigd is te geloven in de 'homo-mensura-thesis' van Protagoras van Abdera (5de eeuw v. C.) : "de mens is de maat der dingen; schoon is wat jou schoon lijkt".
|
