‘Darum last uns trinken und in dem, was das Schiksal will, auch noch unseren eigenen, persönlichen Willen sehen. Kameraden erzählt, dass ihr Kerle geworden seid, da und dort, wo immer wir uns getroffen haben, und dass ihr es jetzt wieder sein wollt, dan soll alles andere mich heut nacht den Teufel scheren ! Erzählt von Langemarck, von Ypern, von Verdun, von Reims, von Cambrai, von Flandern, von der Somme, das macht das Blut warm, solange man noch in Trockenen sitzt. Und lasst  das Bild der grossen Slacht aus dem Rauch aufschiessen wie eine blutrote Orchidee, mit goldenen Feuerstreifen geflammt. Das ist ein Kunstwerk, wie es Männern Freude Macht.’

Ernst Jünger in ‘Sturm’(1923)

12-05-2018 om 06:42 geschreven door janhuijbrechts  

Het is met een ietwat dubbel gevoel dat ik ‘De Geschreven Oorlog’ heb uitgelezen. Enerzijds is dit in alle opzichten een monumentaal boek. Ruim 1.000 vaak erg lezenswaardige pagina’s lang wordt een al dan niet literair verantwoorde chronologie opgebouwd van dat wat zich ruim een eeuw geleden in Vlaanderens Velden heeft afgespeeld. Grote en kleine drama’s, pakkende en minder beklijvende verhalen passeren in het strakke stramien van het door het blinde oorlogsgeweld bepaalde tijdsverloop, de - vaak bloederige- revue. Anderzijds is het mij, al naargelang ik in deze dikke pil vorderde, nooit echt duidelijk geworden waarom precies welke auteur en precies dit fragment werd gekozen. Neem nou één van mijn ‘spcecialismen’, de Frontbeweging. Er zijn in ‘De Geschreven Oorlog’ gedichten terug te vinden van Filip De Pillecyn en Jozef  Simons én een fragment uit het oorlogsdagboek van Gaston Le Roy. Ik begrijp echt niet dat er niet werd gerefereerd aan het fascinerende oorlogsdagboek van Joris Van Severen of de geschriften van Jeroom Leuridan, Hendrik Demoen, de broers Van Raemdonck, Frans Daels of Omer De Landtsheer. Of zou de aversie van minstens één van de samenstellers voor al wat in de richting van Vlaams Bewegen neigt hiermee te maken hebben gehad…? Een ander voorbeeld ? Terecht werd aandacht besteed aan Ernst Jünger maar zijn broer, de dichter en publicist Friedrich Georg, die thuis meestal Fritz werd genoemd, moet zich met welgeteld één zin in deze bloemlezing tevreden stellen. Nochtans zal de reddingsactie die Ernst op touw zette om zijn broer, die tijdens de beginfase van de Derde Slag om Ieper zwaargewond werd bij het Artilleriewäldchen (Artillery Wood), het leven van beide literatoren tekenen…

12-05-2018 om 06:40 geschreven door janhuijbrechts  

Vorige week besteedde ik uitgebreid aandacht aan de Slag om de Kemmelberg. Een van de Franse militairen die in de nasleep van deze Slag, vanaf 4 mei ’18,  er bij waren was de later beroemd geworden Provencaalse schrijver Jean Giono (1895-1970), een simpele soldaat in de 6^e compagnie van het II^e  Bataljon van het 140^e Régiment d' Infanterie. Dit regiment bezette een geïmproviseerde lijn tussen Croix de Poperinghe en het kasteelpark Behaeghel aan de rand van het felomstreden Loker.    

Giono overleefde als één van de weinigen van zijn compagnie de bloederige gevechten bij Les Eparges, Verdun, Noyon, Saint-Quentin, Chemin des Dames en de Kemmelberg. Zijn gruwelijke oorlogservaringen hadden er niet alleen diep ingehakt maar hem ook gestaald in zijn humanisme en  pacifisme. In zijn in 1937 verschenen Réfus d’obéissance legde hij een opmerkelijke getuigenis af van zijn pacifisme toen hij beweerde er 100 % zeker van te zijn dat hij in al die jaren nooit iemand, had gedood, omdat hij uit voorzorg steeds zijn geweer had onklaar gemaakt…. De oorlog bleef tot aan zijn overlijden zijn metgezel, zijn dagelijkse ‘compagnon de route’: ‘Ik kan de oorlog niet vergeten, ik zou het graag willen, soms denk ik er twee of drie dagen niet aan, en dan plotseling zie of hoor ik het weer, ik ruik het, voel het weer aan den lijve, en dan ben ik bang…’

Een fragment over de Kemmelberg:

‘Daar verderop rookt de Kemmelberg als een actieve vulkaan. Ze lopen langs een weg met wilgen. Een nieuwe aarde met bomen, gras, wilgen, die in deze aprilmaan al door de lente zijn aangeraakt, vriendelijke knoppen gaan voor ons open. Kogels slaan tegen de takken; het frisse groen is helemaal beschadigd; losgerukte brokken aarde liggen te trillen; de akkers bloeden (…) Vluchten granaten komen voorbij, slaan in, ontploffen, rukken takken af, brullen onder de grond, ploegen zich zwaar de modder in, draaien als tollen om hun as en blijven liggen. Bij elke knal bukken we. De maaier loopt in de vlakte en de wind van de zeis blaast door zijn haar.’  

10-05-2018 om 07:06 geschreven door janhuijbrechts  

En we blijven ook vandaag nog even in Frans - Vlaanderen. Tegenover de ingang van de grote Franse militaire begraafplaats van Notre Dame de Lorette werd op 11 november 2014 door de Franse president François Hollande L’Anneau de la Mémoire ingehuldigd. Dit sobere maar erg indrukwekkende gedenkteken, naar een ontwerp van de architect Philippe Prost, huldigt 579.606 soldaten die tijdens de Grote Oorlog hun leven gaven in de departementen Nord en Pas de Calais. Het esthetische, in een elipsvorm gebouwde monument is opgevat als een open boek waarvan elke bladzijde in alfabetische orde de namen geeft van de gevallenen, zonder onderscheid naar nationaliteit of geloof. U kan er onder meer de namen terugvinden van de Luxemburgse Tourwinnaar 1909 François Faber, luitenant John Kipling, de zoon van Rudyard Kipling, Joseph Standing Buffalo, kleinzoon van Sitting Bull en de Duitse alpinist Hans Dülfer. Dit monument, op deze plaats, is naar mijn persoonlijk aanvoelen één van de meest geslaagde herdenkingsinitiatieven van de laatste jaren en zou verplicht op de reisagenda van elke WO I-pelgrim moeten staan...

Het kon bijna niet anders dan dat er bij de graafwerken voor de bouw van l’Anneau de la Mémoire menselijke resten zouden gevonden worden. Per slot van rekening is en blijft dit een plaats waar onwaarschijnlijk fel gevochten is. In totaal werden er bij de afgravingen van het terrein 31 lichamen geborgen, waaronder twee Duitse gesneuvelden. Twee militairen konden worden geïdentificeerd: Léon Senet uit Tours, een 30-jarige sergeant in het 282^e Régiment d’ Infanterie die op 23 mei ’15 was gesneuveld en Pierre Sorhaits, een 27-jarige soldaat in het 174^e Régiment d’Infanterie. Hij was afkomstig uit de Landes en vijfde in een gezin van tien kinderen. Soldat Sorhaits was op 21 mei ’15 gesneuveld.

09-05-2018 om 06:08 geschreven door janhuijbrechts  

Hier en daar kan men langs het gewezen Westelijke Front kleine gedenktekens terugvinden voor individuele slachtoffers. In de nieuwe rubriek ‘Eén van Velen’ sta ik stil bij deze unieke en erg persoonlijke individuele ‘Lieux de Mémoire’

In de naar hem vernoemde straat, die achter de enorme Duitse begraafplaats van Maison Blanche in Neuville St. Vaast loopt staat, het monument voor de in he Frans-Vlaamse Cambrin geboren aspirant Augustin Leuregans. Deze 18-jarige aspirant-officier diende in het voorjaar van ’15 als chef de section in het 236^e Régiment d’Infanterie, een territoriale eenheid die werd gevormd door de oudste dienstplichtigen, die vaak ouder dan 40 waren. Deze eenheid had op 9 mei ’15 deelgenomen aan het grote offensief in Artesië en tussen de eerste aanvalsdag en de aflossing op 24 mei erg zware verliezen geleden. Op 30 mei stond ze opnieuw in de eerste lijn en moest het regiment de zwaar verdedigde Hamburg-loopgraaf innemen. De mannen liepen niet echt over van enthousiasme en hadden hun bedenkingen bij het in hun ogen zinloze verdere bloedvergieten. Leuregans riep hen toe: ‘Hé opa’s ! Laten jullie de jongste helemaal alleen sterven ?’ waarop hij met getrokken sabel over de borstwering sprong. Hij werd vrijwel meteen op slag gedood, maar zijn voorbeeld had aanstekelijk gewerkt en zijn mannen gingen in de aanval. Het regiment verloor in deze stormaanval 450 man aan doden en gewonden. Na de slag werd het lichaam van de jonge aspirant niet teruggevonden.  Zijn oproep werd vereeuwigd op het monumentje dat bij benadering op de plaats staat waar hij het laatst levend werd gezien. Het werd bekostigd door zijn familieleden en de veteranen van de 53^e Division d‘Infanterie en op 30 mei ’26 onthuld door generaal Berthelot, die in ’15 het bevel over deze Divisie had gevoerd.

08-05-2018 om 05:42 geschreven door janhuijbrechts  

De foto is vergeeld en vaag maar wel de enige die ik ooit heb gevonden van de tegenaanval die eind april ’18 bij het Bois de Hangard met ware doodsverachting en zonder artilleriesteun werd uitgevoerd door het Franse Vreemdelingenlegioen.  Een van de legionairs die deze strijd niet overleefden was afkomstig uit de Noorderkempen.  

Op 27 april 1918 bezweek in Ambulance 5/68 SP234 te Dury bij Amiens de 24- jarige Gerard De Prins uit buurgemeente Merksplas. Hij was korporaal in de  9^e compagnie , 2^e Bataljon van het Régiment de Marche van het Légion Etrangere, het Franse Vreemdelingenlegioen. Een van  hoogst onderscheiden -eenheden van het Franse leger tijdens de Grote Oorlog.

Gerard De Prins had zich in 1912 in Valenciennes geëngageerd in het mythische Franse Vreemdelingenlegioen. Bij het uitbreken van de oorlog bevond hij zich in het garnizoen van Bel-Abbès. Op 31 augustus ‘14 vertrok hij samen met een kleine 1.000 legionairs met een troepentransport vanuit Oran naar Marseille.  Op 25 september arriveerden deze mannen in het opleidingskamp van Mailly om er een korte training te ontvangen. De Prins vertrok al op 16 oktober ’14 naar het front in de Champagne. Hij overleefde zonder kleerscheuren de zware gevechten in de lente van ’15 in Artesië en in de herfst in de Champagne. Voor zijn inzet bij Belloy in juli ‘16 werd hij onderscheiden met het Croix de Guerre. Gerard De Prns werd tussen 24 en 26 april ‘18, ergens tussen Villers-Bretonneux en de Hoeve Anchin,  levensgevaarlijk gewond toen zijn eenheid probeerde te verhinderen dat de Duitse stoottroepen zouden doordringen tot Amiens.

Tot op de dag van vandaag ben ik op zoek naar de plaats waar deze Spetser werd begraven. Mogelijk rust hij op de Nécropole française van Saint-Acheul of in Saint-Pierre maar tijdens een plaatsbezoek, weliswaar in de oogverblindende, stromende regen van een felle najaarsstorm, twee jaar geleden heb ik niets gevonden. Graag een seintje als u dit toevallig wel zou weten….

07-05-2018 om 03:50 geschreven door janhuijbrechts  

Graag neem ik u vandaag weer even mee voor een bezoekje aan ‘het vergeten front’ in Frans-Vlaanderen. Aan de voet van de immense Franse militaire begraafplaats op  de heuvel van Notre Dame de Lorette ligt de ruïne van de aan puin geschoten kerk van Ablain-Saint-Nazaire. Ooit was deze kerk, die werd gebouwd naar een ontwerp van Jacques Le Caron, die ook verantwoordelijk was voor de spits van het Belfort van Arras, een fraai voorbeeld van de lokale hooggotiek. Het was dan ook niet verwonderlijk dat dit gebouw  reeds in 1908 op de lijst van beschermde monumenten in Frankrijk werd geplaatst. De oorlog bezegelde echter het lot van kerk én dorp. Het dorp, dat een belangrijke strategische ligging had, was in de late herfst van 1914 in Duitse handen gevallen en de daarop volgende maanden probeerden de Fransen tevergeefs het opnieuw in te nemen. Na zes dagen van onophoudelijke beschietingen bestormden de Fransen op 9 mei Carency,  Ablain-Saint-Nazaire en de heuvelrug van Lorette. Ze wisten de Duitse linies te doorbreken maar konden ondanks twee weken van onophoudelijke gevechten hun doorbraak niet verzilveren. De scénes die zich hier afspeelden moeten alle verbeelding hebben getart. Na de oorlog besliste de Franse overheid - niet geheel gespeend van enig revanchisme - om de kerk niet terug op te bouwen maar de ruïnes te laten staan als een herinnering aan ‘het Duitse vandalisme’. Dat vooral de Franse artillerie deze kerk tot een puinhoop had gereduceerd was een pijnlijk detail dat liefst zo snel mogelijk onder de mat moest worden geveegd…

07-05-2018 om 03:14 geschreven door janhuijbrechts  

Op 10 maart ‘18 om 16.00 u. werd in Oostduinkerke ter hoogte van het vaak beschoten ‘Carrefour des Marmites’  Louis Moonen dodelijk gewond door granaatscherven. Het sneuvelen van deze oorlogsvrijwilliger uit buurgemeente Rijkevorsel werd in het aprilnummer ‘18 van  Noord-Kempische frontblaadje Het Heidebloemken als volgt weergegeven: " Op 10 maart l.l. rond 4 u. 's namid­dags kwam de wreede dood ons wederom een Kempen­makker ontruk­ken. Louis Moonen, grena­dier, lag met zijn mak­kers in den secteur van N... Hij stond juist met eenige zijner vrienden buiten de dekking te spreken, wanneer eensklaps een vijande­lijke obus bij het groepje ont­plofte. Louis werd door een stuk aan hals en rech­terschouder getroffen en valt ten gronde zonder nog een woord te uiten. Zijn makkers rapen hem op, doch houden slechts zijn lijk in hun handen. De dood was oogenblik­kelijk geweest..."

Op het ogenblik dat hij sneuvelde diende Moonen in de 3^e compagnie van het 1^e Bataljon van het 1^e Regiment Grenadiers. Hij werd op 12 maart 1918 op de militaire begraafplaats Duinenhoek in De Panne begraven. Louis Moonen was een ongehuwde zoon van Karel Moonen en Dymphna Goossens. Hij woonde in de Molenstraat en was steenbakker.

06-05-2018 om 05:25 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag in ‘Zondag Frontpoëziedag’ het toepasselijke gedicht ‘The Fallen Poet’  van de hand van Herbert Asquith (1881-1947). Een Engelse jurist, dichter en schrijver die toevallig ook nog eens de tweede zoon van Herbert Asquith sr. de liberale politicus die tussen 1908 en 1916 Brits premier was. Asquith jr., die tijdens de Grote Oorlog dienst had gedaan bij de artillerie was getekend door zijn oorlogservaringen die als een rode draad door het grootste deel van zijn werk lopen.  Het gedicht ‘The Fallen Poet’ was wellicht geïnspireerd door de dood van vriend des huizes Rupert Brooke in 1915…

THE FALLEN POET

‘Now that the soul has left its throne

Behind your mortal eyes,

and light, and colour and sound are gone

from the body’s palaces:

still in his wood the blackbird call

But there is one too few to hear:

and one too few to watch the trout

swim through the music of the weir.

And once I dreamt that you were gone,

as dust upon the wave;

or, as a dropp in some deep well,

that none could sort or save.

But falling low between the stars,

so soon as I had such a fear,

at dusk and dawn a whisper came:

the dead are near: the dead are near.’ 

06-05-2018 om 03:02 geschreven door janhuijbrechts  

Morgen zal het precies honderd jaar geleden zijn dat Louis ‘Lode’ de Boninge, brancardier bij de VI^e Legerdivisie, in St. Joris aan de IJzer dodelijk gewond werd door granaatscherven. Deze van oorsprong Franstalige notariszoon uit Wevelgem was Vlaamsgezind geworden in de studentenbeweging. In februari ’14 was hij als novice ingetreden in het seminarie van de Witte Paters in Boechout met de bedoeling missionaris in Afrika te worden. De oorlog doorkruiste echter deze plannen. Hij ging verder studeren in Boxmeer, in  het neutraal gebleven Nederland, tot hij eind november ’15 zijn oproepingsbevel voor het leger kreeg. Hij meldde zich op 20 december op het Belgische consulaat in ’s Hertogenbosch en belandde via Engeland op 18 juni ’16 in het instructiekamp van Auvours om er opgeleid te worden tot brancardier.  Eens hij aan het front stond hield de Boninge zich al vrij snel bezig met de studiekringen en het uitgeven van een frontblaadje. Aanvankelijk vermeed de Boninge elke discussie over de Vlaamse problematiek maar in de loop van ’17 radicaliseerde, hij net zoals vele flaminganten aan het front, erg snel. Nog voor het einde van het jaar had de Boninge zich, gefrustreerd door het onbegrip en de onwil van legertop en regering, aangesloten bij de clandestiene Frontbeweging.

In de nacht van 11 januari ’18 namen in de streek van Leisele, Houtem en het net op Frans grondgebied liggende Hondschote, een honderdtal ploegen van telkens drie à vier manschappen deel aan een ‘Vliegtocht’, een oor de Frontbeweging georganiseerde protest- en propaganda-actie. Agenten van de Sûreté Militaire klisten een van de deelnemers aan deze actie, die doorsloeg. Het gevolg was dat 14 soldaten konden worden aangehouden, waaronder de Boninge. Eind februari ’18 kwamen ze voor de krijgsraad in wat al snel ‘Het proces van de 6^e Legerdivisie’ werd genoemd. de Boninge werd tot 7 maanden effectieve celstraf veroordeeld maar in beroep werd deze straf omgezet in 7 maanden voorwaardelijk. Hij belandde terug aan het front waar hij een paar weken later sneuvelde toen hij een gekwetste uit de tuchtcompagnie van het 1^e Regiment Grenadiers, waar hij bij wijze van sanctie naar was overgeplaatst, te hulp kwam.

Vrienden vonden in een portefeuille zijn met een granaatscherf doorboorde en met zijn bloed doorweekte testament . Hierin drong de Boninge er op aan om op zijn graf een simpel kruis met een Nederlandstalig opschrift te plaatsen: ‘Hier ligt een Vlaming, eens veroordeeld voor zijn ideaal en ie op … zijn bloed ervoor gestort heeft’… Tijdens zijn begrafenis op de militaire begraafplaats Duinenhoek in De Panne legden zijn vrienden een rouwkrans met het opschrift ‘Zalig zijn zij die lijden voor Vlaanderen’ op zijn graf…  

05-05-2018 om 07:02 geschreven door janhuijbrechts  

Leslie Victor Hearne uit Battersea was amper 17 jaar oud toen hij met zijn bataljon, het 23^e bataljon (County of London) van het London Regiment – een onderdeel van de 142 Infanteriebrigade - op 1 mei ’16 in Souchez, net ten noorden van de oude Frans –Vlaamse stad Arras de modderige loopgrachten introk. Toen zijn bataljon  op 7 mei werd afgelost was Leslie Hearne niet langer van de partij. Hij was een dag eerder, op 6 mei gesneuveld.  Wellicht was hij het slachtoffer geworden van de dodelijk efficiënte Duitse artilleristen. Private Hearne was één van minstens 10 zeventienjarigen die een laatste rustplaats kregen op de immense CWGC-site Cabaret Rouge Military Cemetery in Souchez. Wettelijk en moreel veel te jong om zo ver van huis te kreperen in nauwelijks in te beelden omstandigheden.... Op deze site liggen overigens ook nog een minstens 3 zestienjarigen begraven. Hearne’s grafsteen draagt op verzoek van zijn ouders het ontroerende epitaaf: ‘To live in the hearts of those we love is not to die.’

05-05-2018 om 04:45 geschreven door janhuijbrechts  

Ooit lagen aan de oostzijde van het grote Belgische militaire ereperk op de Antwerpse stedelijke begraafplaats Schoonselhof 612 Duitse gesneuvelden uit de Grote Oorlog in twee grote perken begraven. De meeste van hen waren gewonden die van het front naar het Militair Hospitaal waren geëvacueerd of militairen die tot het Festungkommando Antwerpen, de ganiozoenstroepen van Antwerpen hadden behoord. Sommigen hadden wellicht bij het burgerpersoneel van het bezettingsbestuur gewerkt zoals de op 14 november ’16 overleden hulpwisselwachter Heinrich Gottmann, die in het station Zurenborg werkte. Zijn collega Jozef Brungart had bij het Eisenbahn Verkehrsamt Gent Süd gewerkt. Hij overleed op 9 november ’18.  De op 12 december ’16 overleden 38-jarige Kriminalkommissaris Gustav Paul Vogt uit Berlijn was naar alle waarschijnlijkheid aan de Antwerpse Nachrichtenstelle verbonden geweest. We treffen onder hen zelfs een aantal in ons land gedomicilieerde Duitsers aan die wellicht tot de vooroorlogse Duitse kolonie hadden behoord en nu ingeschakeld waren bij de bezettingsmacht. Zo komt in het begrafenisregister onder meer ene Antoon Ernst Bühr voor, een 54-jarige Duitser die in Burcht woonde en die op 13 juli ‘17 overleden was. De 46-jarige Karl Schreier die op 4 mei ’18 werd begraven stond op de St. Jacobsmarkt nr. 33 ingeschreven, terwijl de 38-jarige Wilhelm Koern die op 26 oktober ’18 was overleden aan de Arthur Van De Nestlei woonde.

Er lag ook één Oostenrijkse militair begraven. De 19-jarige Adolf Luzinsky, een artillerist die in het Gallicische Stry woonde en die op 20 oktober ’18 in het Militair Hospitaal aan de Marialei was gestorven.

Vooral in de laatste oorlogsweken liep de Duitse dodentol in de Scheldestad nog op. Er werden niet alleen Duitse gewonden rechtstreeks van het front naar het Antwerpse militair hopsitaal overgebracht maar ook naar een aantal tijdelijke Fellazaretten die her en der in de stad waren ingericht. Onder meer in de  scholen in de Verschansingsstraat, de Grote Hondsstraat en de Belgiëlei, maar ook in de Deutsche Schule in de Quellinstraat werden gewonden opgenomen. Heel wat van diegenen die in deze periode overleden waren echter geen gewonden maar slachtoffers van de Spaanse Griep.  Niet minder dan 166 Duitse militairen stierven nog in Antwerpen tussen Wapenstilstandsdag 22 november ’18 en de zomer van ’19 toen de Duitse begraafplaats definitief werd gesloten. De laatste Duitsers die op deze site werden bijgezet waren de 31-jarige Wilhelm Voigt, een soldaat uit het Reserve-Infanterie-Regiment nr. 13 en Wilhelm Wanrock, een 24-jarige matroos uit het Matrosen Regiment nr. 5. Twee krijgsgevangenen die respectievelijk op 27 en 29 juli ’19 in Antwerpen waren gestorven.

Het Verdrag van Versailles bepaalde in artikels 224 en 225 dat België belast werd met de zorg over de Duitse oorlogsgraven op het Belgische grondgebied. De Duitse militaire graven waren echter wel de laatste zorg van de Belgische Service des Sépultures Militaires – Dienst der Militaire Grafsteden. In de praktijk kwam het er, wat Antwerpen betreft, op neer dat het stadsbestuur instond voor het onderhoud van deze site. Dit laatste was daar overigens niet al te happig op. Nog tijdens de eerste zitting van het Antwerpse schepencollege na de Wapenstilstand had het stadsbestuur al beslist om het centraal op de Duitse militaire begraafplaats in januari ‘18 opgerichte neo-classicistische Totendenkmahl af te breken. Een revanchistisch besluit dat gemotiveerd werd door het feit dat het bezettingsbestuur nooit toestemming had gevraagd aan het stadsbestuur om het te mogen oprichten en het, dixit het stafsbestuur, niet paste bij de serene sfeer van een begraafplaats. Er werd niet getalmd om dit besluit uit te voeren. In februari ’19 ging dit gedenkteken onverbiddelijk onder de sloophamer… De onderhoudsploeg van het Schoonselhof kreeg de instructie om het Duitse militaire ereperk onkruidvrij te houden en daarmee was voor het stadsbestuur de kous af. Pas in maart ’26 kwam het tot een Kriegsgräberabkommen, een akkoord tussen de Belgisch en Duitse regering waarbij de zorg over de Duitse militaire begraafplaatsen werd overgeheveld naar Duitsland. De Belgische overheid liet in dit akkoord onder meer toe dat de speciaal hiervoor gecreëerde Amtliche Deutsche Gräberdienst de bestaande sites, waar nodig, zou heraanleggen en verder onderhouden.

Het Duitse miltaire ereperk Schoonselhof werd in 1928, na overleg met de Duitse instanties en na goedkeuring door het stadsbestuur, heringericht naar een ontwerp van architect Jos Ritzen. Deze architect was in het voorjaar van 1926 akkoord gegaan om alle Duitse militaire begraafplaatsen in ons land opnieuw aan te leggen. Hij verbond er zich contractueel toe om deze opdracht tussen 1926 en 1934 uit te voeren. Alhoewel de Amtliche Deutsche Gräberdienst in de Duitse ambassade in Brussel gevestigd was, bleek vooral Rizens kantoor  kantoor in de Everdijstraat 16 in Antwerpen het zenuwcentrum van deze immense operatie te worden.  Ritzen concentreerde zich in de eerste jaren om begrijpelijke redenen op het Ieperse maar in 1928 kwam ook het Schoonselhof aan de beurt. Het werd meteen een van Ritzens laatste opdrachten want als gevolg van een aantal ontwerpen die Ritzen had uitgevoerd was hij in discrediet geraakt bij zijn opdrachtgevers. Zijn monumentale toegangspoorten en modernistische architecturale elementen maar ook het overmatig gebruik van IJzeren Kruisen als symbolen én hoge facturen waren lang niet overal in goede aarde gevallen. De ernstige bedenkingen bij zijn werk hadden ertoe geleid dat in februari ’27 een Kunstausschuss für Kriegsgräberfragen was opgericht door het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken. Deze commissie, waarin onder meer een aantal vooraanstaande architecten zetelden, moest toezien op de esthetica van de Duitse militaire begraafplaatsen. Ze plaatste heel wat vraagtekens bij de resultaten van Ritzens werk en zijn artistieke bekwaamheid en kwam tot het unanieme besluit dat hij best tegen april 1928 vervangen werd. Uiteindelijk zou hij nog langer aan de slag blijven, zij het wel dat hij duidelijke , vooral budgettaire restricties opgelegd kreeg. 

Zoals gezegd werd de herinrichting van de Duitse militaire begraafplaats Schoonselhof een van Ritzens laatste grote opdrachten. Al in de lente van 1928 werden de onderkomen houten kruisen vervangen door kniehoge hardstenen gedenktekens in de vorm van… IJzeren Kruisen. Uit de correspondentie met het stadsbestuur bleek dat het materiaal hiervoor afkomstig was van de arduin van het gesloopte Duitse gedenkteken dat in een stedelijk depot lag opgeslagen. Bouwmeester Ritzen kreeg tussen 9 februari en 25 februari ’28, negentien wagens met arduinen platen en brokstukken - inclusief de hoofden van een Landsturmman en een gehelmde krijger - aangeleverd. Het tegen het einde van ’28 gerenoveerde Duitse perk werd bekroond met een 3,70 m. hoog en 1,80 m. breed kruis in eikenhout op een arduinen sokkel. Aan de zuidzijde van de site bouwde hij een bescheiden bakstenen toegang die werd geïntegreerd in de kniehoge haag die de Duitse begraafplaats omsloot.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd deze site uitgebreid en kregen nog eens 1.032 gesneuvelde Duitsers er een laatste rustplaats. Na de Tweede Wereldoorlog werd in het raam van de grootschalige herstructurering van de Duitse militaire begraafplaatsen in ons land, beslist de Duitse militaire begraafplaats op het Schoonselhof af te schaffen. De geïdentificeerde Duitse gesneuvelden uit de Eerste Wereldoorlog werden in 1956 door de Volksbund Deutscher Kriegsgräberfürsorge overgebracht naar de Duitse militaire begraafplaats in het Praetbos in Vladslo, de niet-geïdentificeerde Duitsers kwamen terecht in het Kameradengrab in Langemark. De gesneuvelden uit de Tweede Wereldoorlog waren al in mei 1949 overgebracht naar de immense Duitse WO II- begraafplaats in Lommel.

04-05-2018 om 08:37 geschreven door janhuijbrechts  

Het is alweer een tijdje geleden dat ik nog iets gebracht heb in de rubriek ‘Sprekende gezichten’. Vandaag een foto van een  wel heel erg ernstig kijkende jongeman die ik aantrof op een zerk op de BMB ‘Duinenhoek’ in De Panne. Emiel Henri Louis Van Kerckhove uit Lokeren was bij het uitbreken van de oorlog in dienst als beroepsvrijwilliger. Sinds 1910 had hij bij de cavalerie, meer specifiek bij het 1^e Regiment Jagers te Paard gediend maar op 31 december ’13 was hij naar het depot van de cavalerie gemuteerd wegens de grootschalige reorganisatie van het leger. Een paar weken na het begin van de Duitse invasie kwam hij terecht in de rangen van het 2^e Regiment Karabiniers. Met deze eenheid nam hij deel aan de uitvallen uit het Nationale Bolwerk Antwerpen en aan de IJzerslag waar het 2^e Karabiniers substantiële verliezen leed.

De 26-jarige Emiel Van Kerckhove was soldaat in de 5^e cie van het 2^e Bn. van het 2^e Regiment Karabiniers toen hij op 19 november ’15 in de sector Diksmuide sneuvelde. Zijn militair stamboekdossier geeft geen uitsluitsel over zijn precieze oosoorzaak maar het staat wel vast dat hij aanvankelijk begraven werd in de tuin van de pastorij in Kaaskerke (graf 337). Nade oorlog werd hij herbegraven in De Panne in graf 0 47. Emiel Van Kerckhove was een ongehuwde zoon van Charles Louis Van Kerckhove en Emerence Verschraegen. In het burgerleven oefende hij het beroep van saussier uit, wat volgens mij te maken heeft met een bijna vergeten horeca-specialisme, nl. het bereiden van sausen in een restaurant.   

02-05-2018 om 05:21 geschreven door janhuijbrechts  

Dag van de Arbeid, dus waarom niet een flink stukje pennen..? In het kleine La Chapelle-d’Armentières, ten zuidwesten van Armentières liggen niet minder dan vijf begraafplaatsen van het Britse gemenebest. Deze concentratie heeft vooral te maken met het feit dat de frontlijn bijna heel de oorlog vlakbij lag. De grootste begraafplaats in La Chapelle-Armentières is Ration Farm Military Cemetery. Deze dodenakker ontstond op minder dan een kilometer van de frontlijn aan het eindpunt van een verbindingsloopgraaf naast een boerderij die op de Britse stafkaarten bekend stond als Ration Farm. De eerste gesneuvelden werden op deze site begraven in oktober ’15. Na de oorlog werd de begraafplaats uitgebreid met de graven  van Chapel Farm Cemetery in Fleurbaix en Ferme du Bietz Cemetery in La Chapelle-Armentières. Momenteel liggen op deze site 4 Duitsers en  1.315 gesneuvelden uit het Britse Gemenebest, waarvan bijna de helft,  643 om precies te zijn, als onbekenden werden begraven.

Op Ration Farm Military Cemetery liggen twee broers, Henry en Arthur Matthews, respectievelijk een driver in de 6^e compagnie van het Australian Machine Gun Corps en een private in dezelfde eenheid. Zij bedienden samen met een derde broer Frederick, een machinegeweer tijdens een Duitse raid op hun stellingen op 4 juli 1916.  Henry en Arthur werden gedood, maar Fred bleef het machinegeweer bedienen tot de aanval was afgeslagen.  Ze werden naast elkaar begraven in de graven I J 8 en I J 9. Hun broer Fred, die werd onderscheiden met de Distinguished Conduct Medal,  sneuvelde als tweede luitenant  op 8 november 1916 aan de Somme. Hij ligt begraven op AIF Burial Grounds in Flers.

De meeste Australische doden op deze site sneuvelden tijdens de mislukte aanval op Fromelles op 19 juli ’16. Eén van hen was de 23-jarige Sidney Bromley, een soldaat in het 53^e Bataljon Australian Infantry. Hij ligt begraven in graf VI J 43. Zijn broer Albert raakte vermist bij dezelfde aanval. Onlangs werden zijn stoffelijke resten teruggevonden bij Pheasant Wood en werd hij bijgezet in Pheasant Wood Cemetery in Fromelles.

John Laird Gallway Irvine, een kapitein in het 2^e Bataljon  Argyll and Sutherland Highlanders stamde uit een militaire familie. Zijn vader was kolonel bij de Royal Engineers en zijn oom, Sir H.L. Galway, K.C., M.C, D.S.O. was kolonel bij de infanterie. Hij werd op 5 juli ’15 gedood bij Grispot toen hij onder vijandelijk vuur een paar gewonden in veiligheid probeerde te brengen. Hij ligt begraven in VI L 29.  Ook Evan Nanney Jones-Vaughan was voorbestemd voor een militaire carrière. Hij was in 1885 in Abu in India geboren waar zijn vader, de latere generaal-majoor Hugh Jones-Vaughan CB, een infanteriebataljon leidde. Nadat de familie was teruggekeerd naar het ouderlijke domein Plas Hwydyn in het Welshe Rhydyclafdy ging Evan Jones-Vaughan naar de militaire academie van Sandhurst. In februari 1905 kreeg hij een aanstelling als tweede luitenant in het 2^e Bataljon van de Royal Welsh Fusiliers. Met deze eenheid vertrok hij in augustus 1914 naar het front. De 29-jarige kapitein sneuvelde op 26 oktober ’14 in Vertouquet. Zijn bevelhebber schreef over hem: ‘ I cannot speak to highly of the work done by your son during the whole campaign with his men, and now that he has been taken like many other good men, doing his duty for his country, I can only say I have lost a most gallant and capable officer and a very dear companion’. Hij ligt begraven in graf III C 12.  

Een bijzonder detail aan Ration Farm is dat er niet minder dan vijf militairen begraven liggen die amper 17 jaar oud waren toen ze sneuvelden. George Benton uit Leeds (V C 19) was een gunner in de 1^e West Riding Brigade van de Royal Field Artillery toen hij op 11 juni 1915 sneuvelde tijdens een artillerieduel. John Henry Heald was een soldaat in B company van het  1^e Bataljon van het Leicestershire Regiment. Hij sneuvelde op 2 januari 1915 en ligt begraven in graf VIII B 10.  Ook Augustine Norman was slechts 17 jaar oud toen hij op 27 februari ’16 sneuvelde. Hij was een soldaat in het 27^e (Tyneside Irish) Bataljon van de Northampshire Fusiliers. Norman werd begraven in graf I C 7. Londenaar W. Pamplin ligt in graf VI F 51. Hij was een kanonnier in A Battery van de 105^e Brigade van de Royal Field Artillery toen hij op 25 september ’15 sneuvelde. De laatste 17-jarige op deze site kunnen we in graf VI L 28 terugvinden. John Andrew Alexander Moir was, ondanks zijn jonge leeftijd, al tweede luitenant in het 2^e Bataljon Argyll & Sutherland Highlanders toen hij op 16 juni ’15 het leven liet. 

01-05-2018 om 17:57 geschreven door janhuijbrechts  

Ter afsluiting van 100 Jaar Slag om de Kemmelberg een paar foto’s ‘Toen & Nu’ van Kemmel Chateau Military Cemetery.  Deze begraafplaats ontstond in december ’14, wellicht door plaatsgebrek op het kerkhof van deze gemeente. De eerste gesneuvelden werden bijgezet aan de noordzijde van het kasteelpark van de familie de Geelhand de Merkem. Het uit 1622 daterende omwalde kasteel, park en begraafplaats werden compleet verwoest tijdens de gevechten in april ’18. Het is, bij wijze van spreken, een klein mirakel dat het aantal onbekenden op deze verwoeste begraafplaats zo beperkt is gebleven... 

Op deze CWGC-site worden vandaag de dag 1.157 gesneuvelden herdacht, waaronder 21 Britten en 1 Fransman die in mei ’40 vielen. In mijn vorig jaar bij uitgeverij Polemos verschenen boek ‘Verdrongen Verleden’ over de 16^e (Ierse) Divisie in Vlaanderen sta ik uitgebreid stil bij deze, nu zo vredige begraafplaats, die een bezoek meer dan waard is.

29-04-2018 om 07:54 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag in ‘Zondag Frontpoëziedag’ een fragment uit het beklijvende  ‘Aan een moeder – Haar zoon viel op het slagveld’ Van Paul van Ostaijen. Het verscheen voor het eerst op 27 oktober ’17 in het radicaal activistische blad Ons Land. Volgens Van Ostaijen-kenner Gerrit Borgers was het net als ‘Zaaitijd’, een ander Vlaams-nationaal geïnspireerd gedicht, in de zomer van ’17 geschreven. In ‘Aan een moeder’ manifesteert zich al duidelijk het humanitair expressionisme dat later, bij wijze van spreken, het handelsmerk van de dichter werd. Een fragment:

‘Je zoon, moedertje, viel niet voor een gerechte zaak,

maar zijn bloed werd hem afgeperst door allen,

omdat ons de menselijke goedheid is ontvallen.

Maar ik, wij, wij allen zijn de moordenaars van je zoon

en elk woord als eer en held is smaad en hoon.

Elk soldaat die valt in de krijg, hij werd getroffen

door een sluipmoordenaar.

Dit zijn wij allen, allen die het geloof verloren.

Je zoon heeft me gezegd: dit is de goede weg;

en ik heb hem gewezen: ja, die weg is de ware.

‘Demokratie’: wij hebben bedrogen.’

29-04-2018 om 07:24 geschreven door janhuijbrechts  

Graag verwijs ik naar de volgende intrigerende compilatie van – overwegend Duits - fotomateriaal dat te maken heeft met de gevechten rond de Kemmelberg, deze week precies 100 jaar geleden. Voor mij zaten er alvast een paar totaal onbekende foto’s tussen… Klik op onderstaande link:

28-04-2018 om 00:00 geschreven door janhuijbrechts  

Wie vandaag de dag Kemmel en de gelijknamige berg bezoekt zal aangenaam getroffen worden door de sereniteit en de rust van deze groene oase, die ik in gesprekken met vrienden vaak pleeg te omschrijven als de parel van het Heuvelland. Precies 100 jaar geleden was dit wel even anders en was de Kemmelberg wellicht de plaats waar je het minst wilde vertoeven op deze planeet. Al enkele dagen probeerden de Duitsers, in een laatste, desperate poging om voor de komst van de Amerikanen door te stoten naar de Kanaalhavens, via de Leievlakte op te rukken. Toen de Britten hen bij het Frans-Vlaamse Hazebrouck wisten af te stoppen, verlegden ze hun aandacht naar het noorden. 

Na een helse beschieting, waarbij kwistig gebruik werd gemaakt van gasgranaten, bestormden de mannen van het Alpenkorps, één van de elite-eenheden van het Duitse leger in de ochtenduren van 25 april ’18 de Kemmelberg en de Lettenberg. De aangeslagen Franse overlevenden van het verschroeiende bombardement werden zonder al te veel problemen onder de voet gelopen. Alleen op de Kleine Kemmelberg werd verwoed tegenstand  geboden. Tot de Duitse vlammenwerpers de laatste weerstandsnesten verkoolden. De  Kemmelberg, die in een mum van tijd was herschapen in een zwartgeblakerde, pokdalige etterpuist in het gemartelde landschap moest worden prijsgegeven. Keizer Wilhelm II die de aanval vanuit een observatiepost volgde, reageerde enthousiast: ‘Die Slacht ist entschieden ! Wir haben den Berg !’ Even leek het er inderdaad op dat de Duitse stoottroepen de beslissende doorbraak zouden kunnen forceren. Behalve de Kemmelberg namen de Duitsers ook  het dorp Kemmel in, terwijl ten zuiden van de berg, bij Dranouter ook door de geallieerde linies werd gebroken. In het noorden wisten de Duitsers zelfs door te dringen tot de beruchte Hellfire Corner aan de Meenseweg , halfweg tussen het Hooge en de stadsomwalling. Nooit was de Duitse frontlijn zo ver opgeschoven. Ieper, waar de troepen van de keizer bijna vier bloedige jaren hun tanden op hadden stukgebeten, lag bij wijze van spreken voor het grijpen. En toen gebeurde een klein mirakel: Met een uiterste krachtinspanning en ondanks de enorme verliezen wisten de Fransen en de Britten de Duitsers bij de Scherpenberg en Rodeberg een halt toe te roepen.  In de rokende puinhopen van Loker werd verbitterd lijf-aan-lijf gevochten met dolken en handgranaten om elke vierkante meter maar er kon nog nauwelijks worden gevorderd. De volgende dagen bleven de  gevechten  weliswaar aanhouden, maar de hardnekkigheid en het elan van de eerste aanval waren stilaan verdwenen. Uiteindelijk zat er voor Ludendorff niets anders op dan op 29 april het offensief af te blazen. Ieper en mogelijk ook de geallieerde eindoverwinning werden gered door een paar West-Vlaamse heuvels….  

25-04-2018 om 05:45 geschreven door janhuijbrechts  

Ter afsluiting van de “Zeebrugge-special’ een boeiende, Nederlandstalige documentaires als kijktip. Sven Speybrouck lichtte een paar jaar geleden in Publiek Geheim, een Canvas-programma een tip van de sluier op over dit bijna vergeten militaire wapenfeit. Klik op onderstaande link:

https://youtu.be/nvc7K5twvoA

24-04-2018 om 17:20 geschreven door janhuijbrechts  

Nog even terugkomen op de Raid op Zeebrugge, gisteren precies 100 jaar geleden. De meeste Britse slachtoffers werden met militaire eer begraven op de Duitse militaire begraafplaats naast de Sint Donaaskerk van Zeebrugge. In totaal liggen hier 175 –waarvan 3 niet geïdentificeerde -  Duitse en 30 – waarvan 17 niet geïdentificeerde- Britse gesneuvelden begraven. Deze begraafplaats werd aangelegd nadat 44 Duitse militairen op 26 september ’15  in Zeebrugge waren omgekomen bij een tramongeval.  Een ander massagraf is dat van 40 marinemensen, bemanningsleden van de torpedoboten S.15 en S.20 die op 5 juni ’17 aan de Vlaamse Kust waren gevallen.

14 Britten en 7 Duitsers die omkwamen bij de Raid op Zeebrugge kregen hier een laatste rustplaats. Twee van hen, kapitein E. Bamford en sergeant N.A. Finch, beiden Royal Marines werden postuum onderscheiden met het Victoria Cross. In de omheiningsmuur werd het Zeebrugge Memorial to the Missing aangebracht dat 4 deelnemers aan de aanval herdenkt wiens lichaam niet kon worden geborgen. Eén van deze vier was  de 33-jarige Wing Commander Frank Brock, O.B.E., een bolleboos en piloot die het experimentele station van de Royal Navy in Stratford leidde.  Hij was de uitvinder van de naar hem genoemde Brock-antizeppelin-kogel, die bij impact vuur vatte. Ook de Dover Flares, die werden gebruikt in de onderzeeboot-oorlog én de mistmachine, die gebruikt werd om met rook een aanval te verdoezelen waren van zijn hand. Hermann Künne, een matroos van Torpedoboot S.53, die vermoedelijk Brock in een zwaardgevecht op de dam gedood heeft en die zélf in de loop van de Raid op Zeebrugge omkwam, ligt overigens ook op deze site begraven.

In tegenstelling tot vrijwel alle andere Duitse militaire begraafplaatsen in de provincie West-Vlaanderen, werd deze site in de jaren 50 van de vorige eeuw niet geruimd, wat deze Duitse begraafplaats uniek maakt.

24-04-2018 om 11:45 geschreven door janhuijbrechts