Vertaling
Wat een tolk doet is natuurlijk een vorm van vertaling, maar in de wereld van vertalers en tolken wordt onder "vertalen" veelal schriftelijk vertalen verstaan, terwijl vertolken mondeling geschiedt. Tolken moeten de in de ene taal (de "brontaal") uitgesproken tekst ten eerste kunnen begrijpen, en verder zo volledig en correct mogelijk de betekenis in de andere taal - de "doeltaal" - weergeven.
In tegenstelling tot de vertaler heeft de tolk hierdoor slechts enkele seconden tijd om na te denken over de juiste formulering in de doeltaal. Hierdoor heeft hij of zij vrijwel geen tijd voor correcties. Om die reden zal men vrijwel altijd de voorkeur geven aan een tolk die een native speaker is van de doeltaal.
Er zijn heel wat verschillende vormen van vertolken. De meest gangbare zijn consecutief, simultaan en verbindingstolken.
Consecutief tolken
Bij het consecutief tolken luistert de tolk naar de spreker, en geeft hij daarna de vertaling. Dit wordt bijvoorbeeld gedaan als een buitenlandse spreker een zaal vol mensen toespreekt. De spreker en de tolk staan samen op het podium.
Verwacht men dat de meerderheid van het publiek de oorspronkelijke taal verstaat, dan beperkt de tolk zich vaak tot een samenvatting achteraf. De tolk slaat dan de uiteenzetting op in zijn geheugen en maakt aantekeningen. Deze helpen hem om de logische structuur te volgen en geen zaken over te slaan wanneer hij de vertaling geeft.
Simultaan tolken
Bij simultaan tolken moet de tolk tegelijk spreken en luisteren, want de spreker wacht niet tot de tolk is uitgesproken.
Dit wordt vooral toegepast als er enkele buitenlanders in de zaal zitten. De tolk zit naast of achter de luisteraars en fluistert hen de vertaling in het oor. Doordat de tolk zelf spreekt, is het voor hem moeilijk de oorspronkelijke spreker te verstaan.
Bij een uitgebreider gehoor is apparatuur vereist. Veelal wordt daarvoor gebruik gemaakt van tolkencabines. De tolk zit in de cabine en hoort de spreker door een hoofdtelefoon. De informatie in de brontaal wordt door hem beluisterd en vertaald in de doeltaal in de microfoon ingesproken. De toehoorders in de zaal krijgen hun vertaling met enkele seconden vertraging te horen, maar ze is even vloeiend als de originele toespraak. De tolk stopt namelijk niet met vertalen om de volgende zin te beluisteren; hij doet beide tegelijkertijd. Simultaan tolken vereist veel concentratie, een perfecte taalbeheersing en een brede algemene kennis. Het is geen aangeboren vaardigheid; het moet aangeleerd en heel vaak geoefend worden.
Door het gebruik van de hoofdtelefoon kan de tolk de spreker altijd horen, ook als hij zelf spreekt. Nadeel is dat hij zijn eigen stemgeluid nauwelijks kan controleren - hij gaat ongemerkt harder spreken, en daarom is een geluiddichte cabine gewenst.
Tenzij het om een kortdurende opdracht gaat, wordt de tolkencabine doorgaans bezet door twee tolken die elkaar afwisselen. Als het gesprokene in meer dan één taal vertaald moet worden, worden verschillende cabines tegelijk gebruikt, één cabine per doeltaal.
In tegenstelling tot bij consecutief tolken is er weinig terugkoppeling mogelijk. Als de tolk iets niet verstaat, kan hij niet met de spreker overleggen. Soms beschikt de tolk over een paneel met knopjes waarmee hij naar de spreker kan seinen, bijvoorbeeld om langzamer te spreken of een zin te herhalen.
Verbindingstolken
Bij het verbindingstolken is de tolk een tussenpersoon tussen mensen die elkaars taal niet spreken. Hij vertaalt korte interventies (één à twee zinnen) zonder aantekeningen en in beide richtingen. Dit is de eenvoudigste manier van tolken, die ook door veel niet-tolken wordt beoefend. Het enige dat nodig is is een goede taalkennis, concentratie, kennis van zaken en een strikte neutraliteit.
Het komt in deze situatie wel eens voor dat de tolk zelf een deel van de conversatie afvangt. Bijvoorbeeld: Een partij zegt dat hij iets niet goed heeft begrepen en de tolk legt het in andere bewoordingen uit, zonder dat de tegenpartij meeluistert. Of een partij stelt een eenvoudige vraag die direct door de tolk beantwoord kan worden.
Dit is een manier van tolken die vaak door de sociale vertaal- en tolkdiensten wordt toegepast, wanneer zij de communicatie tussen Nederlandsonkundigen en de overheid, scholen, ziekenhuizen, helpen tot stand komen.
19-09-2009, 00:00 geschreven door tfr 
|
