De grens

De wereld is totaal veranderd. Edoch, die verandering zelf is allerminst nieuw: het verleden was een quasi eindeloze herhaling van het soort van transformaties die ook vandaag aan de orde zijn. En de huidige verandering heeft niet zozeer te maken met een vermeende stormachtige ontwikkeling van technologie, zoals al vaker beweerd wordt door hen voor wie de geschiedenis dermate onbekend is dat zij zich blind kijken op het onmiddellijke verleden. Deze herschikking van de kaarten heeft veeleer te maken met de onafwendbare intrede van een (dit keer wereldomvattende) culturele ontwikkelingsfase, (volgens sommigen is er immers nog slechts één cultuur) namelijk de kentering die volgt op elke bloeiperiode, zoals ook in het zog van elke mooie zomer na de oogsttijd en de herfst, de melancholie zijn intrede doet wanneer donkere hemelen de aarde hullen in duisternis en in de verschrikking van de winterkou.

Uiteraard houdt de onderhavige transformatie geen verband met de weerwisselingen die de jaargetijden vergezellen, met de getijden in het zog van de gang van de maan of met de golfbeweging van groei en aftakeling die het leven tekent maar voor wie aannemen dat ook de cultuurgeschiedenis althans voor een deel een organisch karakter heeft, lijkt de opeenvolging van opgang en neergang geenszins een abnormaliteit en zo lag ook de huidige ineenstorting van de beschaving in de lijn van de verwachtingen.

Men zou nu wel eens kunnen denken dat de neergang welke vergezeld gaat met de opkomst van economische recessie, faillissementen, oorlog, honger, vluchtelingenstromen en allerlei kwalen en ziekten, te wijten is aan tekorten maar een angstwekkende paradox maakt dat het tegendeel het geval is: de neergang van de beschaving volgt rechtstreeks uit een teveel aan het goede. Als er al sprake is van een tekort, dan gaat het wel om een tekort aan maat: een teveel van het goede is een groot gebrek dat recht naar de ondergang voert. Alle tafels zijn gedekt met de fijnste spijzen maar de eters worden ziek omdat zij zich bezondigen aan overdaad. Auto's scheppen meer afstanden dan zij kunnen overbruggen; voedsel berooft ons van energie waar wij toestaan dat het ons obees en immobiel maakt; de drang naar de rust welke verwacht wordt van steeds meer bezit, brengt slechts nieuwe lasten en onrust. De perfecte maatschappij waarin niemand nog aan het werk is, teert noodzakelijkerwijze op de meest onmenselijke slavernij. Wij weten dat al het werk gedaan wordt door illegalen die zestien uur per dag aan de slag zijn en die per twintig in garageboxen wonen, zo zeggen onze politici, maar als wij dit niet toestaan, wordt alles tien tot twintig keer duurder. En zo zwijgt iedereen.

Het is eigen aan de kapitalistische economie dat zij haar gewisse ondergang meevoert in de kiem omdat zij gedijt bij de gratie van de eeuwige groei, terwijl de groei begrensd is: de afvalbergen kunnen niet blijven groeien want er is ruimte te weinig; de schade aan het milieu kan niet blijven toenemen want zij maakt steeds meer mensen ziek; de economie van de winstmaximalisatie kan niet blijven duren omdat het principe van zo weinig mogelijk geven en zoveel mogelijk krijgen zichzelf alras de das omdoet en de bandeloze vrijheid met haar concurrentiemaatschappij mondt onafwendbaar uit in monopolievorming en dictatuur. Het is een angstwekkende paradox maar ongeremde vrijheid leidt naar gevangenschap, de bevrediging van alle behoeften creëert nieuwe en niet langer te bevredigen behoeften; de drang naar absolute zekerheid voedt slechts de onwetendheid en de twijfel. Inderdaad, alle leven leidt onherroepelijk naar de dood.

Edoch, allerminst een blind geloof in een hemels hiernamaals kan deze malaise een halt toe roepen: niets is makkelijker maar niets is ook bedrieglijker dan het geloof dat ooit alles wel in orde komt. Alleen het op de lange baan schuiven van het einde, brengt enig soelaas. Wij moeten ons tevreden stellen met de eindigheid omdat wij schepselen zijn en nimmer goden. Goden die de goddelijkheid beloven aan hun schepselen, kunnen slechts producten zijn van onmogelijke wensen van ontevreden creaturen. Indien schepselen ooit goden werden, dan konden zij teruggaan in de tijd, zichzelf scheppen en hun eerste scheppers overboord gooien maar zo kan de werkelijkheid niet in elkaar steken omdat alle mogelijkheden te danken zijn aan het bestaan van onmogelijkheden. Iemand kan zich pas verplaatsen van punt A naar punt B als hij nu niet in punt B is; immers, was hij reeds in punt B, dan ware een verplaatsing daarheen onmogelijk.

De cultuurgeschiedenis is op haar eindpunt beland omdat alles wat een begin heeft, ook een einde moet hebben: begint iets, dan staat het als een paal boven water dat in dat begin reeds het einde besloten ligt. Het is nu eenmaal een van de onmogelijkheden dat er dingen zijn die beginnen en nimmer eindigen. Dat religies maar ook ideologieën en economieën die onzin alsnog aan mensen kunnen slijten, is alleen hieraan te wijten dat mensen in staat zijn om de wens met de wil te verwisselen. Om iets te kunnen willen, moet men eerst weten dat dit ook kan gerealiseerd worden. Wensen daarentegen houden met hun realiseerbaarheid geen rekening: zij behoren tot het rijk van de fantasie en van de dromen, dat alleen begrensd wordt door dat van de nuchtere werkelijkheid. Al het bestaande heeft een grens nodig om zichzelf te kunnen zijn. En aan zijn grens houdt het ook op te bestaan.

(J.B., 12 juli 2022)

'Sympathie'

De gijzeling die volgde op de bankoverval in Stockholm naar welke het stockholmsyndroom genoemd werd, is intussen welhaast een halve eeuw geleden (namelijk d.d. 1973) maar het psychologische verschijnsel dat ermee wordt aangeduid is actueler dan ooit: gegijzelden gaan sympathiseren met hun gijzelnemers waar die absolute macht hebben over hun leven, waarbij de sympathie zelfs omslaat in actieve medewerking met de criminelen en met de bestrijding van hun tegenstanders tot lang na de fysieke bevrijding van de slachtoffers. Onder het juk van een omerta gaan wie misdaden toedekken en verzwijgen, degenen die ze aan het licht pogen te brengen naar het leven staan.

Angst blijkt het uitnemende middel waarmee mensen van hun eigen wil (en dus van hun eigen ik) kunnen worden beroofd om dan de wil uit te voeren van criminelen van wie zij de handlangers worden. Het verschijnsel doet zich voor in vele gedaanten maar het gevaar wordt dikwijls onderschat omdat het zich verschuilt achter onschuldig klinkende benamingen zoals 'invloed' en 'belang'. Het voedt volstrekt onpersoonlijke monsters, onder welke religies, ideologieën en politieke partijen de meest bekende zijn.

Mensen van wie men niets te vrezen heeft, zijn zo goed als onzichtbaar en pas wie een mogelijk gevaar vormen voor het eigen leven, worden opgemerkt, gevolgd, naar de mond gepraat en bejubeld, ook al richten zij alleen maar onheil aan. Soms neemt de hypocrisie waarmee wie zich dan misschien wel niet gegijzeld weten maar dan toch 'onder invloed' staan, afzichtelijke vormen aan die dikwijls heel terecht als lafheid worden gekenschetst. Het uit vermeend persoonlijk gewin quasi kritiekloos gaan aanschurken bij potentaten waarbij de eigen getrouwen het navenante verraad moeten dulden, wekt weerzin bij de buitenstaanders maar kan op pervers begrip rekenen bij wie zich in gelijkaardige opportunistische schuitjes bevinden. En het is de ellende van deze tijd dat de wereld steeds meer geconditioneerd wordt door invloeden, belangen, machten en angsten. De kleinen worden niet meer apert fysiek verorberd door de groteren: zij worden tot 'bondgenoten' gemaakt, waarbij verzwegen wordt dat het gaat om afgedwongen bondgenootschappen of dus om mentale, psychosociale, economische inkapseling met vrijwillige toestemming van de verorberden.

Waar oorlog aan de orde is en het leven van velen letterlijk op het spel komt te staan, klinken de valse noten van wie met tirannieke partijen sympathiseren steeds luider. Selectieve verontwaardiging, vaak de kers op de taart der ongeloofwaardigheid, maakt dat de werkelijkheid onder flagrante leugens bedolven geheel onzichtbaar wordt. Waar anders linkse en rechtse extremen onderling contrasteren, maakt hun tiranniek karakter hen plotseling tot gelijken en zo bejubelen gezaghebbende 'geleerden' in één adem communisten (de nieuwe Mao die zich verrijkt middels kinderarbeid, strafkampen en spreekverbod) en nationalisten (de nieuwe Napoleon die politieke tegenstanders vergiftigt en die in het jaar 2022 prompt Europese buurlanden begint te bombarderen alsook voor racisme veroordeelde partijen) in een poging om de sensoren en de critici van het totalitarisme het vrije woord te ontnemen door hen terecht te wijzen als 'decadent': onder het juk van een omerta gaan wie misdaden toedekken en verzwijgen, degenen die ze aan het licht pogen te brengen naar het leven staan en zoals immer starten deze moordpartijen met ordinaire monddoodmakingen terwijl recht wordt afgevlakt tot louter 'mainstream'.

(J.B., 6 juli 2022)

Gekkenland Utopia

Met de regionalisering van het toekennen van het recht op abortus en vervolgens met het toekennen van voorrang aan de godsdienstvrijheid boven de vrijheid welke steunt op het belangrijkste principe van de Franse Verlichtingsfilosoof Montesquieu (waarmee deze weerwerk wilde bieden aan het despotisme), namelijk de scheiding van kerk en staat, keert katholiek Amerika met rasse schreden terug naar de duisternis van de waanzinnige middeleeuwen.

In wezen gaat het om een zaak welke in feite de kern vormt van het hoofdwerk van de Duits-Belgische filosoof Rudolf Boehm: de ontevredenheid van het schepsel mens met zijn lot als oorzaak van talloze kwalen die de moderne wereld teisteren. (1) Boehm zit hiermee in het vaarwater van onder meer Herbert Marcuse maar de kritiek is uiteraard veel ouder en wij kennen hem vooral van het sprookje van de gebroeders Grimm, getiteld: Von dem Fischer un syner Fru. Het gaat in dezer om het spook der utopieën.

Een ou-topos is een niet bestaande plaats (3) of een utopie. Ruim vijfhonderd jaar geleden, meer bepaald in 1516, gaf de humanist Thomas More Utopia als titel aan zijn hoofdwerk, handelend over de ideale samenleving. Edoch, de ideale samenleving is niet alleen onverwezenlijkbaar (zoals reeds More zelf vermoedde): waar men haar najaagt, resulteert zij in haar tegendeel (het mythische spook van de tegendoelmatigheid!) omdat zij de totale controle over alle burgers vereist en geen tegenstand duldt, wat haar tot een eenpartijstaat maakt zodat zij uitmondt in niets minder dan totalitarisme.

Het communisme is een welbekende utopie, de ideale staat van het nazisme onder Hitler was een utopie, de theocratieën zoals in de Islamitische Staat of in de katholieke keizerrijken zijn utopisch maar ook het kapitalisme met zijn vrijemarkteconomie blijkt een utopie. Allemaal zijn zij dwingelandijen met elk hun eigen concentratiekampen en gevangenissen, hellen en verdoemenissen, uitdraaiend op het tegendeel van wat zij zich hadden gewenst en voorgewend.

Schepsels die hun schepper naar de kroon steken, belanden in een beerput en het weinige dat zij bezaten, verliezen zij uitgerekend omdat zij er geen vrede konden mee nemen - “wie het kleine niet begeert, is het grote niet weerd”. De arme die nochtans genoeg heeft om te bestaan, wenst rijk te worden, wordt daardoor te gierig om te leven en offert aldus ook het weinige dat hij wél bezat, op aan een ijdele droom. De utopie verleidt wie niet tevreden kunnen zijn en straft hen met het tegendeel van wat zij najagen: zij krijgen de droom voor korte tijd doch zij verliezen wat echt was voor immer. De legende van Faust, de droom van het pensioen, de beloften van de wetenschappen, de sprookjes van de godsdiensten, het ene nog gekker dan het andere.

Utopisten met macht dwingen de massa in hun gareel, in de hoop om hun waangedachten te kunnen realiseren. En in die wanen spelen zij uiteraard de eerste viool, zoals de pausen die zichzelf onfeilbaar, zalig en heilig verklaren, de kunstenaars die zichzelf verheerlijken, de wetenschappers die zich 'top' noemen en genieën wanen, de politici die nadat zij door de mand vielen ten aanschouwe van de ganse wereld, maar blijven azen op macht.

In de hoofden van deze simpele geesten zitten allerlei gedaanten van het idée fixe, een heuse geestesziekte welke zo treffend werd in beeld gebracht in de satirische blijspelen van Molière (1622-1673): de mens is volmaakt, zo liegen deze zieken zichzelf voor, en dat hij het alsnog niét is, is slechts te wijten aan een kleine vergissing, echter makkelijk te verhelpen middels een eenvoudig en door hen zelf voorgeschreven recept. Dat het voorschrift onmogelijk uitvoerbaar is, nooit tot voleindiging kan komen, iedereen ongelukkig maakt en uiteindelijk uitdraait op waanzin, chaos, algehele uitputting en vernietiging van de schone aarde: daar hebben de utopisten helemaal geen oren naar want zij zijn een gevaarlijk soort van waanzinnigen, met name: fanatici. Zij zweren bij hun heilige geschriften die elkaar allemaal tegenspreken doch die waar moeten zijn omdat zij dat nu eenmaal wensen.

“Man en vrouw schiep Hij hen”: het is niet zo, de natuur laat zich niet bevelen door de wanen van 'profeten'. Er worden mensen geboren met twee hoofden, zonder hersenen en met meer 'afwijkingen' van 'de norm' dan men voor mogelijk kan houden maar dat is dan maar te wijten aan onze eigen zonden of aan die van onze voorouders, de eerste mensen. Er zijn geen homo's in Rusland, zo zegt Poetin en wij horen het ook Hitler zeggen over zijn ideale Duitsland vol van volmaakte supermensen en verder alle dictators uit de geschiedenis. Zij hebben uiteraard gelijk zolang zij al degenen die niet beantwoorden aan hun gekke maatstaven, oppakken en vergassen of anderszins onzichtbaar maken of ombrengen, overigens samen met al degenen die deze slinkse misdaden aan het licht pogen te brengen: zij worden in stukjes gesneden en met een chemisch product opgelost totdat nog slechts een beetje kalkgruis overschiet dat dan kan worden doorgespoeld in het toilet, zodat zij niet alleen niet meer bestaan maar zodat het op de koop toe uitschijnt dat zij ook nooit hébben bestaan. En uiteraard zijn hun veroordelingen niet van toepassing op zichzelf want voor zichzelf maken zij een uitzondering, Hitler was niet blond en had geen blauwe ogen en de katholieke Amerikaanse opperrechter waarvan hoger sprake is een hertrouwde man maar katholieken weten dat allemaal handig te verantwoorden zoals zij ook een kerkvaderlijke uitleg hebben om bijvoorbeeld oorlog goed te praten, het recht op oorlog - wat zeg ik: de plicht tot oorlog. Vatte wie kan.

(J.B., 28 juni 2022)

Verwijzingen:

(1) Voor een beknopte uiteenzetting van Rudolf Boehms Kritiek der grondslagen van onze tijd, (2) zie de paragrafen 22 tot en met 35 van het hoofdstuk Corona en de heilige zaak in het vijfde deel (eveneens genaamd: Corona en de heilige zaak) van Panopticum Corona, pp. 946-984.

(2) Rudolf Boehm, Kritiek der grondslagen van onze tijd, Het Wereldvenster, Baarn 1977. (Oorspronkelijk: Kritik der Grundlagen des Zeitalters (1973)) in een Nederlandse vertaling door Willy Coolsaet met een taalkundige revisie d.d. 2011 van Guy Quintelier. De integrale tekst van dit werk is beschikbaar op het internet op het volgende adres:

https://www.marxists.org/nederlands/boehm/1977/kritiek/index.htm

(3) De term komt uit het Grieks; daaraan verwant is een eu-topos een goede plaats en een dys-topos een slechte.

Een zoveelste Amerikaanse oorlog

In het spoor van Christoffel Columbus moordden Europese veroveraars op het Amerikaanse continent de autochtone Indiaanse bevolking uit en vervolgens werd het gebied bevolkt met slaven die gedurende vele eeuwen onophoudelijk per schip vanuit Afrika werden aangevoerd om aldaar tot de dood de thee- en katoenplantages van de imperialisten te bevolken en ziedaar het ontstaan van de V.S.

Op enkele van zijn eilanden na werd het land nooit aangevallen omdat het net zoals zijn voornaamste moederland, Engeland, quasi helemaal door zeeën omgeven is. Die bijzondere geografie zorgt dan voor een gevoel van onaantastbaarheid en voor de navenante onverschrokkenheid en agressie, nodig voor de onderwerping van een gigantische overzeese wereld. Naar het model van de British Empire werden de United States of Amerika een onaantastbaar rijk, florerend op de kap van onderworpen gebieden en kolonies, buit gemaakt met de bijzondere oorlogstactiek ons bekend van Julius Caesar: divide et impera - verdeel en heers. Door tweedracht te gaan zaaien op den vreemde en daar dan wapens te leveren aan de partij der bondgenoten, is een nieuw wereldrijk ontstaan dat op het eigen gebied nooit een andere oorlog te verduren kreeg dan een burgeroorlog van eigen makelij.

Rijk werden de wapenleveranciers wel van het beproefde handeltje met weinig risico's voor de eigen ondernemers maar met des te meer slachtoffers in de te veroveren gebieden. En het recept werd eindeloos herhaald in de welbekende reeks van jammerlijke, aanslepende en bloedige conflicten waaronder: Barbarije (1801-1805 en 1815), Canada (1812-1815), China (Tweede Opiumoorlog, 1856-1860), Spanje (1898), Filipijnen (1899-1913), W.O.I (1914-1918), Rusland (1918), W.O.II (1940-1945), Mexico (1946-1948), Korea (1950-1953), Laos (1953-1975), Vietnam (1955-1975), Grenada (1983), Panama (1989-1990), Irak/Koeweit (Golfoorlog, 1990-1991), Mogadishu (Somalië, 1993), Irak (2003-2011) en Waziristan (Afghanistan/Pakistan, 2004).

Dezelfde tactiek wordt vandaag andermaal toegepast voor de ogen van een wereld die zijn geschiedenis blijkbaar vergat. Politici die tot vandaag nooit hoorden over Transnistrië en Moldavië en professoren in de internationale politiek juichen een Europese uitbreiding toe die slechts zal verplichten tot een wereldwijde oorlog van zodra de overjaarse Napoleon uit Moskou één raket afvuurt op wat hij beschouwt als gestolen gronden met een onder invloed van westerse propaganda overgelopen bevolking. Opnieuw zullen de Amerikanen vanuit hun door wereldzeeën beveiligd continent supporteren voor Europeanen die hun laatste euro uitgeven aan oorlogswapentuig geleverd door Uncle Sam en die vervolgens andermaal reusachtige kerkhoven zullen bevolken ten bate van de Far West alwaar dan ongestoord de imperialistische nederzettingen kunnen doorgaan van fabrieken, pretparken en McDonalds.

Uiteraard moet men geen steun verlenen aan een nationalistische gefrustreerde gek en massamoordenaar uit Moskou maar een al even groot kwaad is het om in de val te trappen van de obligate partijdigheid, bekend van de zozeer misleidende slagzin: "Wie niet voor mij is, is tegen mij". De nuance en de diplomatie van het eigen continent blijken aangetast door hetzelfde fanatisme en de oppervlakkigheid die zij voorhouden te bestrijden. Volgens de heer Van Togenbirger die kennelijk niet bang is om vergiftigd te worden, gaat het om een zoveelste Amerikaans conflict uitgevochten met andermans middelen en op andermans territorium.

(J.B., 24 juni 2022)

Olla Centesimi

Aflevering 5: De utopie van de vrije markt

In zijn boek over het neoliberalisme vertelt Hans Achterhuis hoe de kredietcrisis van inmiddels een goed decennium geleden aan het licht bracht dat de vrije markt zichzelf helemaal niet reguleert. Atlas Shrugged van Ayn Rand over de kapitalistische utopie toont hoe de neoliberalen totaal breken met het verleden omdat “het oergebod dat de menselijke samenleving mogelijk maakte”, namelijk: “Gij zult niet begeren!”, op zijn kop wordt gezet met het invoeren van de utopie van de begeerte: de hele maatschappij is er dan mee gediend als elkeen uitsluitend het eigenbelang nastreeft; de onbaatzuchtigheid wordt een ondeugd en de zelfzucht wordt de deugd bij uitstek. Kijk maar, zegt Rand, hoe het kapitalistische Amerika de rest van de wereld moet voeden. Edoch, net zoals het communisme blijkt ook het neoliberalisme “geschraagd door een utopische inspiratie” en over utopische inspiraties weten wij dat zij het gevaar inhouden van totalitarisme. (1)

Op de vrije markt wordt de prijs van de waren bepaald door de vraag en de schaarste, met andere woorden door opbod. Omdat de arbeider, als louter aanhangsel van de machine, eveneens een waar is op de markt, (2) wordt ook zijn waarde door dezelfde criteria bepaald. Achterhuis verwijst in verband hiermee naar Michel Foucault en hij schrijft: “Omdat het doel van volledige werkgelegenheid tegenwoordig is opgegeven (…) gaan er meer en meer mensen buiten de boot vallen, juist ten gevolge van de ongelimiteerde werking van de markt. Deze groepen die buitenspel komen te staan in de samenleving, krijgen steeds minder ondersteuning in hun levensonderhoud. [De solidariteit van de klassieke verzorgingsstaat] wordt nu losgelaten. Er is nu sprake van een absoluut minimum dat voor de uitvallers [- 'de onrendabelen' -] wordt gegarandeerd.” (3) Omdat de neoliberalen staatsinterventie beschouwen als totalitair, zien zij uiteraard ook de solidariteit waarop christelijk en socialistisch geïnspireerde samenlevingen zijn geënt als een totalitair beginsel. Het ontgaat hen kennelijk volkomen dat volgens hun maatstaven de wet van de jungle, het recht van de sterkste of de volstrekte wetteloosheid als enig mogelijke legitieme maatschappelijke basis overblijft maar dat wil zeggen dat zij alle heil zien in de opheffing van de samenleving, wat hun ideologie uiteraard volstrekt inconsistent maakt. Het uitroepen van de volstrekte wetteloosheid tot (enige) wet betekent de tak waarop men zit, afzagen.

Dat samenlevingen die gebaseerd zijn op het principe van de ongecontroleerde vrije markt geen lang leven zijn beschoren, is een waarheid die niet alleen theoretisch wordt geschraagd maar waarvoor de geschiedenis zelf garant staat. Bij afwezigheid van staatscontrole en bijsturingen geraakt de markt precies omdat zij slechts door het winstprincipe geleid wordt, de pedalen kwijt: winstmaximalisatie is pas mogelijk als gewerkt wordt met het beginsel van 'zo weinig mogelijk geven en zo veel mogelijk krijgen', wat op zijn beurt pas kan mits een steeds meer gesofisticeerd en verborgen bedrog. Een maximale prijs van de waren kan gekoppeld worden aan een minimale kwaliteit op voorwaarde dat de kloof tussen 'schijn' en 'zijn' almaar toeneemt.

Het principe van de ongecontroleerde vrije markt is relatief jong in de economisch-politieke geschiedenis en het heeft ook altijd een bijzonder destructieve uitwerking gehad op het menselijk bestaan. Vandaag ziet men dat aan de enorme impact van de blinde concurrentiemaatschappij op gezondheid en milieu maar uiteindelijk ook op de welvaart welke het neoliberalisme zo bedrieglijk in haar vaandel voert. In het verleden is bij uitstek het kolonialisme het schoolvoorbeeld van de vernietigende en mensonterende werking van wilde economieën en van roekeloos en niets en niemand ontziend winstbejag. De geschiedenis van de slavenhandel spreekt boekdelen maar ook de histories die geresulteerd hebben in de huidige politieke en economische patstellingen op wereldschaal laten niets aan de verbeelding over.

Vlaamse steden zoals Gent en Brugge worden geregeld uitgeroepen tot 's werelds meest leefbare en gezelligste plekken. De meer dan duizend jaar oude kathedralen en burchten welke eeuwenoude kunstschatten herbergen die werden voortgebracht door ambachtslieden met een ervaring waarvan de wortels omzeggens reiken tot in het steentijdperk, zijn allerminst te danken aan kortetermijnpolitiek, egoïsme, winstbejag en bedrog: zij zijn daarentegen de vruchten van door verstandig beleid georganiseerde intermenselijke samenwerking waarbij trouw, beroepseer en waardering voor wat waar, goed en schoon is, voorop staan. Europa is rijk aan vergelijkbare biotopen en ook de Aziatische en zelfs de Afrikaanse en Australische culturen brachten op hun eigen wijze beschavingen voort die een aangenaam menselijk samenleven gedurende ettelijke millennia mogelijk maakten. Totdat de zogenaamde 'expansie' van start ging, gedreven door een alles en allen verblindende winzucht.

Europese 'veroveraars' gingen niet alleen continenten zoals Afrika en Indië bezetten en leegroven onder het voorwendsel van christianisering en beschavingswerk: zij zetten ook voet aan wal in Amerika waar zij de duizend jaar oude culturen van Azteken, Inca's en Maya's prompt veroordeelden en wegvaagden om het terrein in te nemen en uit te baten middels godsdienst, wapengekletter en slavernij. Het prachtige landschap van de Indianen, door hen zo aandoenlijk bezongen in een eveneens vernietigde poëzie van duizend talen waarvan alleen nog de treurzang van Seattle overschiet, werd in geen tijd herschapen tot een woestijn van jaknikkers in de tweevoudige betekenis van enerzijds de olie-oppompers maar van anderzijds ook degenen die blinde gehoorzaamheid bieden aan een niets ontziende maffia in ruil voor jobs - loonslavernij. Geen kathedralen daar, geen burchten, geen geschiedenis van literatuur, muziek en schilderkunst, alleen die betonnen griezels van flatgebouwen die onderling lijken te concurreren om maar de hoogste te kunnen zijn; de inhoudsloze en leugenachtige spektakelfilms uit Hollywood, popart of gemors met verf van Andy Warhol, het gejank van Frank Sinatra en andere onderwereldsterren, overigens in een schril contrast met de blues van de negerslaven die schoonheid putten uit bodemloze ellende. Daarop entten zich later de hits van Led Zeppelin en de Rolling Stones, de rock-'n-roll en de jazz van de 'artistieke miljardairs'...

Gent en Brugge, maar ook cultuursteden zoals Rome, Istanboel (voorheen: Byzantium en Constantinopel), Athene, Praag, Samarkand, Sevilla, Lissabon, Peking en Sint-Petersburg: hun rijke geschiedenis en hun identiteit worden bedreigd door de eenheidsworst van de wolkenkrabbers, het gif van McDonald's en de pretjes van Walt Disney. Dostojevski's, Rachmaninovs, Stravinsky's en Prokofievs hebben ze in de States pas als ze die eerst importeren, zoals ze ook doen met geleerden via de brain drain. Men mag uiteraard niet overdrijven en ook mag men de schuld niet aan de mensen geven want het gaat om een misleidend systeem ontstaan uit na-ijver, ijdelheid, winzucht en nog andere ondeugden - of juist deugden - samengevat in de term 'kapitalisme'. Volgens Max Weber ontstaat kapitaal uit de combinatie van hard labeur en lustangst: hard werken brengt rijkdom en lustangst maakt dat men zijn centen spaart. De uitvinding van de stoommachine maakte massaproductie mogelijk en tegen rijke fabrikanten konden ambachtslieden niet langer concurreren zodat zij gedwongen werden om hun stiel in te ruilen voor die van fabrieksarbeider of 'machine-aanhangsel'. En het vervolg van dit verhaal is ons allerminst onbekend.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 12 juni 2022)

Verwijzingen:

(1) Zie ook: Hans Achterhuis, De utopie van de vrije markt, Lemniscaat b.v. Rotterdam, zesde druk 2012 (2010), pp. 7-34.

(2) Karl Marx en Friedrich Engels, Manifest der Kommunistischen Partei (Communistisch Manifest), Brussel, 1947, in een Nederlandse vertaling van Herman Gorter: "[De arbeiders] zijn een waar, als ieder handelsartikel, en daardoor in dezelfde mate aan alle wisselvalligheden van de concurrentie, aan alle schommelingen van de markt blootgesteld." (...) "[de arbeider] wordt niets dan een aanhangsel van de machine."

(3) Achterhuis, o.c., pp. 100-101.

Olla Centesimi

Aflevering 4: Totalitair neoliberalisme

Vaak wordt het neoliberalisme dat de huidige westerse wereld beheerst, beschouwd als opposant van het totalitarisme maar een totalitaire maatschappij is niet noodzakelijk een gevolg van manipulatieve en dictatoriale overheidsinmengingen, zij kan ook resulteren uit banaal kapitalisme, bijvoorbeeld in de vorm van monopolievorming ingevolge een al te vrije markt en het gevaar daarvan is duidelijk tot uiting gekomen ter gelegenheid van de jongste pandemie waarbij privébedrijven uit de farmaceutische sector de overheid als een ezel voor hun kar wisten te spannen, niet alleen om hun producten te kunnen slijten aan de voltallige wereldbevolking maar ook en vooral om wars van rechten en wetten het mensdom als zodanig te kunnen degraderen tot proefkonijn van nota bene volstrekt onwetenschappelijke experimenten, waarmee dit totalitarisme het nazisme met zijn concentratiekampen niet alleen naar de kroon heeft gestoken maar tevens heeft overtroffen daar dit bedrog er vooralsnog in geslaagd blijkt zich aan elke mogelijke vorm van vervolging te onttrekken.

Een andere resultante van dit veelkoppige monster van het neoliberalisme is de nu aan de gang zijnde derde wereldoorlog, op touw gezet door 's werelds grootste wapenlobby die immers de extreem nationalistische wereldstaten, zijnde enerzijds het Rusland van Poetin en anderzijds de V.S., op Europese bodem tegen elkaar heeft opgezet en dit met de bedoeling om, nu het nog kan, de vooralsnog aanzienlijke financiële reserves van de E.U. op te souperen zoals parasitaire mogendheden dat gewoon zijn te doen, waarbij zij er wel voor zorgen dat de slachtoffers die het gelag hoe dan ook zullen betalen, zich dankzij onverstand, manipulatie (lees: obligate partijdigheid), desinformatie en reclame, verkijken op absurde wij-zij-tegenstellingen. Zoals dat ook het geval was ten tijde van de Oostfronters, jagen de katholieke bisschoppen onder het voorwendsel van 'de hoogste vorm van naastenliefde' de Europese jeugd naar het front om te gaan vechten tegen de Russische nationalisten terwijl de orthodoxe patriarch de Russische jongeren opzet tegen de westerse nationalisten (en zelf blijven ze uiteraard thuis om daar een partijtje te zwemmen in hun vet).

Het neoliberalisme haalt zijn slag thuis bij de gratie van een in de hand gewerkte kortzichtigheid die haar immers toelaat om 'ongemerkt' alsmaar in het rood te gaan met haar commerce. De neoliberaal laat de producent van plastics ongehinderd zijn zin doen en argumenteert dat dit product goedkoop is en derhalve goed. Afgezien van het feit dat die twee niks met elkaar te maken hebben, wordt in eerste instantie geheel verdonkeremaand dat de kosten van het product achteraf komen in de vorm van niet meer weg te werken afval, nieuwe, vaak geheel onbehandelbare en dodelijke ziekten die vrijwel allen treffen en onomkeerbare milieuschade die ervoor zorgt dat de blauwe planeet alleen nog kan voortbestaan in utopische romans die de loftrompet steken over het neoliberalisme. Plastics, kernenergie, auto's, televisietoestellen, computers, smartphones en noem ze maar op, de zogenaamde voertuigen en producten van de vooruitgang, zoals ze zichzelf noemen: een gang vooruit maar dan wel in de richting van de afgrond. Na “de omslag van een sociale verzorgingsstaat naar een veel meer door de wetten van de vrije markt geregeerde prestatiemaatschappij” (1) zoals Hans Achterhuis het intussen twaalf jaar geleden en naar aanleiding van de kredietcrisis noemde, zitten wij op het spoor naar nergens dat wij uiteindelijk delen met de allereerste en geheel veronachtzaamde slachtoffers van deze maatschappelijke jungle, onder wie: de paupers en de daklozen, de werklozen, de drugsverslaafden, de thuislozen, de dwalenden, de langdurig zieken en de waanzinnigen.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 7 juni 2022).

Verwijzingen:

(1) Hans Achterhuis, De utopie van de vrije markt, Lemniscaat b.v. Rotterdam, zesde druk 2012 (2010), pag. 98.

Olla Centesimi

Aflevering 3: De kiemen van de derde wereldoorlog

"De burgerlijke productie- en verkeersverhoudingen, de burgerlijke eigendomsverhoudingen, de moderne burgerlijke maatschappij, die zulke geweldige productie- en verkeersmiddelen te voorschijn getoverd heeft, gelijkt op de heksenmeester die de onderaardse machten niet meer beheersen kan die hij zelf opriep." (1) En dan komt "de epidemie van de overproductie." (1) Aldus het Communistisch Manifest. Wat verderop: "[De arbeiders] zijn een waar, als ieder handelsartikel, en daardoor in dezelfde mate aan alle wisselvalligheden van de concurrentie, aan alle schommelingen van de markt blootgesteld." (1) (...) "[de arbeider] wordt niets dan een aanhangsel van de machine." (1) (...) De ambachtslui van weleer worden loonslaven, paupers. Maar de bourgeoisie (het kapitaal) brengt haar eigen ondergang voort.

Het communisme is niet het spook zoals het wordt voorgesteld door de machthebbers. In het Manifest staat letterlijk, en ik citeer: "Wij willen deze persoonlijke toe-eigening van de arbeidsproducten, die tot de herschepping van het onmiddellijke leven dient, volstrekt niet afschaffen, een toe-eigening die geen overschot overlaat, dat macht over arbeid van anderen zou kunnen geven. Wij willen alleen het ellendige karakter van deze toe-eigening opheffen, waarin de arbeider slechts leeft om het kapitaal te vermeerderen, slechts in zover leeft als het belang van de heersende klasse dit vereist." (1)

De beweging van Marx en Engels strijdt voor de arbeidersrechten maar hun tegenstanders verwijten hen het tegendeel waar zij hen ervan beschuldigen het privé-eigendom af te schaffen. Dit wordt in het Manifest als volgt weerlegd: "Gij zij ontsteld dat wij het privé-eigendom willen opheffen. Maar in uw bestaande maatschappij is het privé-eigendom voor negen tiende van haar leden opgeheven; het bestaat juist alleen daardoor, dat het voor negen tiende niet bestaat.Gij verwijt ons dus dat wij een eigendom willen opheffen dat het niet-hebben-van-eigendom van de overgrote meerderheid van de maatschappij als noodzakelijke voorwaarde vooronderstelt." (1) En de verduidelijking luidt: "Het communisme ontneemt niemand de macht zich maatschappelijke producten toe te eigenen, het ontneemt slechts de macht door deze toe-eigening arbeid van anderen voor eigen baat te onderwerpen." (1) Ook het verwijt dat de afschaffing van privé-eigendom luiheid zou veroorzaken wordt weerlegd: "Als dat waar was, moest de burgerlijke maatschappij al lang aan luiheid te gronde gegaan zijn, want zij die in haar werken ‘verdienen’ niet en zij die in haar ‘verdienen’, werken niet." (1)

Binnen het kapitalisme betekent beschaving overigens niets anders dan van mensen machines te maken en het recht daarin is slechts dat van de heersende klasse. En de opvoeding dan? "De communisten vinden de invloed van de maatschappij op de opvoeding niet uit; zij veranderen slechts haar karakter, zij ontrukken de opvoeding aan de invloed van de heersende klasse." (1) Wat betreft het vaderland: "De communisten wordt verder verweten dat zij het vaderland, de nationaliteit, willen afschaffen. De arbeiders hebben geen vaderland. Men kan hun niet ontnemen wat zij niet hebben." (1)

De geschiedenis gaat over de klassenstrijd en die gaat over uitbuiting. De huidige politiek dient slechts het recht van de sterkste: "De politieke macht in eigenlijke zin is de georganiseerde macht van een klasse tot onderdrukking van een andere." (1) Dat onrecht kan alleen maar onmogelijk gemaakt worden door de zaken van algemeen belang in handen te geven van de (verenigde) mensen zelf. Arbeidsplicht voor iedereen en recht op onderwijs voor alle kinderen zijn daarvan voorbeelden. En het Manifest stelt: "Zijn in de loop van de ontwikkeling de klassenverschillen verdwenen en is alle productie in handen van de geassocieerde individuen geconcentreerd, dan verliest de openbare macht haar politiek karakter." (1)

De aanklacht van 175 jaar geleden besluit met de strijdvaardige woorden: "De communisten versmaden het hun overtuiging en hun bedoelingen te verhelen. Zij verklaren openlijk dat hun doel slechts bereikt kan worden door de gewelddadige omverwerping van iedere tot nu toe heersende maatschappelijke orde. Dat de heersende klassen sidderen voor een communistische revolutie! De proletariërs hebben daarbij niets te verliezen dan hun ketenen. Zij hebben een wereld te winnen." Het devies van de slotzin luidt: "Proletariërs aller landen, verenigt u!" (1)

De communistische arbeidersbeweging kwam niet uit de lucht vallen: onder leiding van de arts-jurist Carl Wilhelm Theodor Schuster (die een leerling was van de Zwitserse liberale econoom en historicus Sismondi, aan wie Marx en Engels een flink stuk van de grondslagen van hun theorie te danken hebben) weken in 1834 Duitse ambachtslieden uit naar Parijs waar zij de Ligue der justes (Ligue de la justice, Bund der Gerechten, Bond der rechtvaardigen) stichtten als een soort van geheim genootschap, een internationale christelijk-communistische beweging. In 1947 fusioneerden zij met de Communistenbond van Marx en Engels. (2) Het jaar daarop, op 22 februari, brak de februarirevolutie uit waarin de arbeiders opkwamen voor hun rechten. Deze volgde zowat een halve eeuw op de Franse Revolutie (1789-1799).

(Wordt vervolgd)

(J.B., 3 juni 2022)

Verwijzingen:

(1) Karl Marx en Friedrich Engels, Manifest der Kommunistischen Partei (Communistisch Manifest), Brussel, 1947, in een Nederlandse vertaling van Herman Gorter.

(2) Zie: https://hmn.wiki/fr/League_of_the_Just ;

https://hmn.wiki/fr/Theodore_Schuster ;

https://hmn.wiki/fr/Jean_Charles_Leonard_de_Sismondi .

Olla Centesimi

Aflevering 2: Het kasteninternationalisme

Bestaat de term nog niet, dan bestaan alvast de praktijken die hij dekt al een eeuwigheid. Want het devies van Karl Marx dat luidt: "Arbeiders aller landen verenigt u", (1) was uiteraard een antwoord op de praktijken van de hogere klassen die zich immers altijd effectief hebben verenigd in samenzweringen tegen hun arbeiders die zij wilden blijven uitbuiten om aldus hun exuberante levensstijl op peil te kunnen houden. Nationalisten zijn in dit licht uiteraard naïevelingen omdat sinds lange tijd niet langer landsgrenzen bepalen wie al dan niet tot 'onze' groep behoren maar wel het vermogen en het inkomen, de graad van bereidheid tot plunderen, kortom de gewetenloosheid, om niet te spreken van de bereidheid tot slavendrijverij en feitelijk kannibalisme.

Zij die zweren bij het recht van de sterkste, met andere woorden degenen die zich ophouden wars van beschaving en humaniteit en die derhalve ageren in die duisternissen waar men de ander alsnog straffeloos aanvalt met het mes in de rug, hebben elkaar doorheen de ganse geschiedenis altijd al de hand boven het hoofd gehouden en één front gevormd tegen wie zij uitbuitten. Het "spook dat door Europa waart" (2) is niets anders dan het noodzakelijke tegengif tegen de klasse van de uitbuiters en de aanvang van de klassenstrijd beoogt niets minder dan de beëindiging van dit hemeltergende onrecht en van dit bloedvergieten. Het communistisch internationalisme wordt aldus voorafgegaan door het internationalisme van de uitbuitende klasse waarop het een reactie is en ter gelegenheid van de zogenaamde pandemie was het andermaal zo klaar als een klontje dat de samenzwering die de feitelijke slavernij bestendigt, zich vormt over de landsgrenzen heen en wars van de voorgewende en oogverblindende vijandschappen tussen kerk en staat of tussen naties onderling: die onenigheid blijkt helemaal niet te bestaan waar de hogere klasse verenigd wordt door haar gemeenschappelijke misdaad van betutteling en uitbuiting welke haar status veilig stelt. In de vertaling uit 1900 van de Nederlandse dichter Herman Gorter begint het Manifest met de volgende woorden: "Een spook waart door Europa - het spook van het communisme. Alle machten van het oude Europa hebben zich tot een heilige drijfjacht tegen dit spook verbonden, de paus en de tsaar, Metternich en Guizot, Franse radicalen en Duitse politiemannen." (3) De vereniging van "alle machten" tegen dit spook (dat gelijkheid en recht nastreeft) was aldus in feite het criminele spook van oudsher tegen hetwelke de arbeidersbeweging reageerde. Of hoe daders er telkens weer in slagen om hun misdaden in de schoenen van hun slachtoffers te schuiven.

Het laatst genoemde (de systematische beschuldiging van de slachtoffers of de omdraaiing van de dader- en slachtofferrol) is vaak een huzarenstukje dat alleen tot stand kan komen middels de genoemde samenzweringen. Het raakt kant noch wal doch het is een feit: kapitalisten regeren dankzij onder meer het wrede onrecht van de kinderarbeid terwijl arbeiders en hun kroost van hen het verwijt moeten slikken van ongeletterdheid, ziekelijkheid, maatschappelijke achterstand en verwaarlozing. Mensen wiens kinderen creperen ingevolge het wrede lot waarin zij door hun uitbuiters gemanoevreerd worden, krijgen vanwege de clerus, die altijd al met de bezittende klasse der burgerlijke machten samenzwoor, te horen dat dit wrede lot een gevolg is van hun eigen zondigheid en de ongelukkigen zijn door de erbarmelijke toestand waarin zij verkeren dermate van de realiteit vervreemd dat zij dit ook nog geloven en in plaats van te protesteren tegen de schurken die hen dit aandoen, geloven zij hun 'herders' op hun woord en doen zij godbetert op de koop toe ook nog eens boete!

Het Manifest verhaalt de realiteit van de klassenstrijd doorheen de hele geschiedenis tot vandaag de dag: meesters en slaven heten nu burgerij en werkvolk. De industriële revolutie heeft de middenstand van weleer weggevaagd en er zijn voortaan alleen nog fabrikanten (de kapitaalkrachtigen of de bezitters van de productiemiddelen) en de armen die moeten werken om den brode. Deze laatsten verdienen net genoeg om in leven te blijven en te kunnen blijven werken maar honger ontneemt hen de illusie dat zij zich ooit aan die ellende zullen kunnen onttrekken. De zogenaamde vooruitgang komt aldus slechts de rijken ten goede en daarvoor staan corrupte politici garant die alleen de belangen dienen van deze rijken over wie Marx en Engels schrijven: "De bourgeoisie heeft alle tot nu toe eerwaardige en met vroom ontzag beschouwde ambten van hun heilige schijn ontdaan. Zij heeft de geneesheer, de jurist, de priester, de dichter, de man van de wetenschap in haar betaalde loonarbeiders veranderd. De bourgeoisie heeft van de familieverhouding haar roerend sentimentele sluier afgerukt en haar tot een zuivere geldverhouding teruggebracht." (3) Het trieste gevolg is dat vaklui uiteraard niet langer voorrang zullen geven aan prestaties en aan beroepseer doch aan loon, dat verbijsterend genoeg gelijke tred houdt met bedrog. Mensen hebben van geneesheren dan niet langer gezondheid te verwachten, van juristen niet langer recht, van wetenshapslui niet langer kennis en vooruitgang: van allen hebben zij vooreerst te vrezen dat zij in het ootje worden genomen in de genadeloze concurrentiestrijd van de vrije markt, die overigens voortaan de enige nog resterende vrijheid is: de vrijheid om te beduvelen geeft carte blanche aan 'wettige dieven' en veroordeelt alle anderen tot de slavernij. De moordende en zelf ten dode opgeschreven wereldmarkt volgt niet uit een communistisch internationalisme doch uit de wildgroei van het kapitaal dat ofschoon even onpersoonlijk als de duivel, een dwingeland is die alles en allen aan zich onderwerpt.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 2 juni 2022)

Olla Centesimi

De pot van Centiem, aldus luidt de titel van een van de eerste lesjes uit Itinera, een leerboek Latijn voor beginners. Het verhaal gaat over een wrek, een Ebenezer Scrooge avant-la-lettre, die zijn geld in een aarden pot stopt en begraaft om het niet te verliezen, wat een bijzonder tegendoelmatige activiteit blijkt waarvoor gewaarschuwd wordt met de befaamde parabel van de talenten want wie niet met hun talenten woekeren, zullen die hoe dan ook verliezen en derhalve hebben zij hun ongeluk geheel aan zichzelf te wijten daar de gaven waarvan zij voorzien werden tot niets hebben gediend. Men kan een paard naar het water leiden maar men kan het niet doen drinken.

Het verhaal van Centesimus wordt bijzonder actueel in de huidige wereld en wel omdat zich sinds korte tijd van de werkelijkheid een vervalst dubbel heeft afgesplitst, een schaduw welke zich alsnog profileert als origineel en verbijsterend genoeg geschiedt dit kennelijk zelfverzekerde gebeuren helemaal niet zonder succes. Achter het masker kwijnt dan het ware gelaat helemaal weg, achter de façade rest slechts leegte; het leven zelf moet de duimen leggen voor louter uithangborden, bedrieglijke beloften, dromen, wensen en verzinsels.

De diepzinnige Duitse filosoof Martin Heidegger heeft gezegd dat de taal het huis is van het Zijn: "Die Sprache ist das Haus des Seins. In ihrer Behausung wohnt der Mensch. Die Denkenden und Dichtenden sind die Wächter dieser Behausung." (1) La Poétique de l'Espace (2) van de Franse dichter-filosoof Gaston Bachelard (die ook natuurkundige was) lijkt die waarheid wel op zijn kop te zetten: niet de taal is het huis van het zijn maar het huis is de taal van het Zijn. Via het huis met zijn talloze kamers, kasten en schuiven, spreekt tot ons het Zijn als die ruimte die ons herbergt.

Subjectivistische wijsgeren lijken te geloven dat het Zijn alleen in ons bewustzijn, in onze taal woont, alsof het ons eigenste spreken was dat het Zijn mogelijk maakte; alsof de taal, het Woord waaruit alle dingen zijn geworden die geworden zijn, van menselijke makelij was. Anderen laten zien hoe het Zijn (bij Bachelard in de gedaante van de ruimte waarin wij baden) ons eigen spreken overstijgt en ons tot spreken of tot dichten inspireert. De ene wijsgeer acht de mens de ultieme zingever, bijna de schepper zelf maar de andere laat het mysterie binnen en beperkt onze rol tot die van zinontvanger. De gave komt zoals het licht dat het zien mogelijk maakt uiteraard van buiten ons; het licht heeft de ogen geschapen en niet andersom. De ruimte zit niet opgesloten binnenin onze taal maar zij is de vrouw bij wie het spreken te gast is. Het subjectivisme klinkt een beetje vals omdat niemand aan zichzelf een geschenk kan geven zonder dat dit ophoudt een geschenk te zijn. Maar ook het objectivisme vergist zich waar het geen oog blijkt te hebben voor het feit dat alleen in het bewustzijn het Zijn tot leven komt.

De perversie van de middeldoelomkering zoals verhaald in Olla Centesimi is vandaag de meest bekende ingevolge de heiligverklaring van de economie: het door de mens bedachte ruilmiddel, dat zijn waarde enkel ontleent aan afspraken welke zo verraden kunnen worden, neemt de plaats in die toekomt aan het waardevolle doel, dat aldus wordt verkracht. Maar niet minder gevaarlijk is de pervertering van de werkelijkheid via de verkrachting van de taal: de taal is het huis van het Zijn en wil men volbrengen wat de duivel beoogt en het Zijn vernietigen dan moet men in het huis van de taal inbreken.

Vooreerst wordt de spreker die van oudsher de taal voortbrengt, herleid tot louter consument van door malafide krachten voorgekauwde standaardzinnen en taal wordt tot louter informatie herleid. Die reductie verkapt in wezen een totale conditionering: mensen worden herleid tot circusbeesten, robots, werktuigen, dingen. De mensheid verwordt tot louter massa nadat alle personen veranderd werden in het geheel onpersoonlijke 'men'. En het 'men' is onbestaande, het staat voor de passiviteit, voor de afwezigheid van het handelen, het willen, het denken en het leven. Men doet dit en dat zus en zo, betekent: het wordt zus en zo gedaan, of nog anders: je moet het zus en zo doen zoals iedereen, je eigen inbreng is slechts strafbaar.

Formulieren, zoals wij allen kunnen ervaren, frustreren mateloos en zij doen dat omdat zij niet alleen pretenderen het menselijke denken te kunnen vervangen maar omdat zij ons op de koop toe voorhouden het denken te verbeteren terwijl zij het kreupel maken en uitschakelen. De persoonlijke nuance wordt door het formulier verbannen als ware die een grove vergissing, een zonde tegen de logica, een flagrante leugen of een weg te gommen kleuren buiten de lijntjes. Multiple choisevragen verbieden ons om vragen naar waarheid te beantwoorden: hij aan wie de vragen worden gesteld, dient een keuze te maken uit een beperkt aantal door de ondervrager voorgeschotelde antwoorden, wat in feite de verplichting inhoudt om het eigen antwoord in te ruilen voor het antwoord van een ander op wie men naar het eigen oordeel het beste gelijkt. De unieke persoon moet zichzelf annuleren en vertolkt voortaan een door anderen gecreëerd type waaraan elke eigenheid en vrijheid vreemd is en dus ook de menselijkheid en het leven. Poëzie zal voortaan onzin zijn, dichters zijn de nieuwe waanzinnigen en muziek onderscheidt zich niet langer van het geraas van motoren dat, alleen maar om die nieuwe 'waarheid' te bekrachtigen, ook prompt tot kunst wordt uitgeroepen. Door het formulier alsnog in te vullen, gaat de ondervraagde akkoord met de vernietiging van zijn persoon: hij maakt zichzelf ondergeschikt aan een rol die niet de zijne is maar waarvan hij niet kan ontkennen dat hij die zodoende zelf gekozen heeft. In feite wordt hij daartoe gedwongen door het ontbreken van elk alternatief. Het systeem dat de formulieren uitdeelt, is nu niets anders dan het vervalste dubbel dat zich van de werkelijkheid heeft afgesplitst, dat de werkelijkheid bezet en monopoliseert. De schaduw doet zich voor als het origineel en hij slaagt daarin omdat hij ons van het licht af houdt.

Wie van de waarheid houden, kunnen onmogelijk leven met de reductie van het leven tot een dergelijk walgelijk spel omdat de liefde voor de waarheid ons verbiedt te spelen met het leven. Wie naar de waarheid streven, laken zelfs de allergeringste leugen en zij kunnen nimmer vrede nemen met een verschijning die erg gelijkt op die van hun geliefde, met een oordeel dat bijna helemaal correct is, met een goedheid die pas functioneert mits een kleine winstmarge voor de uitvoerder of met een stelling waarvan het bewijs voor 99 percent correct is.

Edoch, de vervanging van de werkelijkheid door eender welke vervalsing, eist dat er nooit nog iets zal zijn waarop geen speling zit. Alles wordt gelijkend aan zichzelf maar zal nimmer met het eigen wezen samenvallen. Het schone heeft plaats gemaakt voor het bijna-schone, het ware voor het niet geheel onware, het goede voor datgene wat er goed uitziet, en in het Zijn zelf zit voortaan de mot omdat het vrede moet nemen met een bijna-zijn. Het bijna-echt-zijn van de foto, de landkaart die men op de aarde vastplakt, het verslag van gecorrumpeerde getuigen, het emoticon uit de grabbelton van google, de virtuele of onechte wereld. Het bijna-echt-zijn van de onechte wereld.

Centiem heeft zijn leven herleid tot een aarden pot vol munten en steeds meer mensen beijveren zich in de jongste jaren met het versluizen van hun vleselijk bestaan naar een gehuurd plekje op het internet. De zucht naar onsterfelijkheid kan alleen bevredigd worden in een wereld die niet de echte is.

(J.B., 1 juni 2022)

Verwijzingen:

(1) Martin Heidegger, Brief über den 'Humanismus', 1. Auflage, par. 1. En verder: "Ihr Wachen ist das Volbringen der Offenbarkeit des Seins, insofern Sie diese durch ihr Sagen zur Sprache bringen und in der Sprache aufbewahren."

(2) Gaston Bachelard, La Poétique de l'Espace, Paris, P.U.F. 1957.

De grote 'zuiveringen'

Aflevering 2: Zoroaster en de zuivering door vuur

De drie 'religies van het boek' zijn monotheïsmen maar zij worden voorafgegaan door de quasi vergeten godsdienst van Zarathoestra: het zoroastrisme, waarin het zuiverende vuur een grote rol speelt, trouwens net zoals, in de hindoeïstische Rig-Veda, Agni de androgyne (1) god van het (offer)vuur is maar ook de zonnegod, de god van de crematie en van de bliksem die zoals Prometheus hemel en aarde verbindt, die aldus het goddelijke levenselixer naar de mensen brengt, die tevens het licht is en daarom ook de geest, de bron der gedachten.

Agni, de Sanskriete naam van de hindoegod van het vuur, is verwant met het Latijnse ignis dat vuur betekent maar ook met Agnus dat Lam betekent omdat het Lam verwijst naar het brandoffer van het Lam Gods, het Agnus Dei, dat onschuldig geofferd wordt ter vergeving van ons aller zonden: die worden verteerd of uitgeboet door het zuiverende vuur dat het lijden van het Lam veroorzaakt.

Het lijden loutert omdat met leed een schuld zou kunnen worden afbetaald. Zo wordt het Lam aanbeden als de godheid want als redder van een zondig mensdom. In de Indo-Europese cultuur kent men de vuurvogel of de feniks die verrijst uit zijn as en in Gustav Mahlers Auferstehung weerklinkt vanuit een koor het vers: “Was du geschlagen, zu Gott wird es dir tragen!” Met leed wordt een schuld afbetaald en het is daarbij niet slechts zo dat de boeteling helemaal niet de schuldige hoeft te zijn (zoals het ook de schuldeiser om het even is als een ander zijn schuldenaar bijspringt want het is de schuldeiser om zijn eigen kas te doen - andermans kas laat hem koud). Het is bovendien zo dat de boete wordt gedaan door een volstrekt onschuldige opdat het effect zou kunnen hebben met betrekking tot de mensheid die daardoor gered wordt.

In feite zijn alle mensen eenmaal elk om beurt de zondebok bij het moment van afscheid van het leven. Natuurlijk spreken wij dan over een immens verdriet en over rouw. Maar is wat wij dan voelen niet de vloed, de plotse overvloed van liefde die ons overweldigt vanuit het hart van wie wij net nog dood hadden gewaand?

(J.B., 1 mei 2022)

De grote 'zuiveringen'

Dissidenten zijn mensen wiens opvattingen afwijken van de heersende leerstellingen. Zij zouden ernstig moeten genomen worden omdat zij in feite de bron zijn van elke vooruitgang want nieuwe opvattingen zijn per definitie opvattingen die anders zijn dan de heersende. Maar in werkelijkheid weigert men niet alleen om dissidenten ernstig te nemen, men ontzegt hen ook hun rechten, als men hen al dan niet naar het leven staat of gewoon probeert uit te roeien. In de mening dat hij zijn staat of zijn kerk zuivert van onreinheden, werkt de heerser de ondergang van zijn zaken in de hand door dissidenten af te straffen. Dit terwijl niet hun vervolgers maar de afvalligen of de ketters zelf in feite de zuiveraars zijn want het woord 'ketter' komt van het Griekse 'Καθαρος' (waar vandaan: 'kathaar'), wat betekent: 'rein'.

Omdat de Waarheid, over welke godheden zeggen dat zij ermee samenvallen, niet alleen onbeschrijflijk is maar ook onkenbaar en derhalve onvindbaar, is er niet één waarheid maar bestaan er talloze opvattingen, meningen, theorieën, theologieën, mythologieën, verklaringspogingen en uitleggingen. Hun uitvinders zijn steeds mensen, de nesten waaruit zij ontspruiten zijn vleselijke breinen die sinds oudsher zichzelf verkeerdelijk verwisselen met bronnen van goddelijke inspiratie. In 1976 schreef de Amerikaanse psycholoog Julian Jaynes (1920-1997) “The origin of consciousness in the breakdown of the bicameral mind” waarin hij stelt dat enkele duizenden jaren geleden de mens zich nog niet bewust was van het bestaan van zijn gedachten, waardoor hij ze toeschreef aan stemmen die van buiten hem afkomstig waren, bijvoorbeeld van goden. Maar verschillende volkeren aanbidden uiteraard verschillende goden, die dan ook verschillende geboden uitvaardigen vanuit verschillende wereldbeelden. Wat voor de ene waarheid is, is voor de ander ketterij en vandaar is onze geschiedenis dan ook een opeenvolging van oorlogen. Andermaal: dit terwijl tegengestelde meningen in feite de uitnemende motor voor de vooruitgang zouden kunnen zijn.

Tussen haakjes: ook met betrekking tot de politiek of de manier waarop volkeren dienen bestuurd te worden, lopen de meningen uiteen en in de dreigende Derde Wereldoorlog blijken weer twee politieke theorieën diametraal tegenover elkaar te staan. Enerzijds is er de in feite organisch gegroeide liberale politiek die gelooft in een vrije markt waarin alle verkeer uiteindelijk zichzelf regelt en anderzijds is er de amper honderd jaar geleden ontstane, nieuwe en in feite 'wetenschappelijk gegrondveste' politiek van het marxistisch communisme dat de klassen weg wil alsook het privébezit. In de eerste vorm doen mensen of dictators in feite wat ze willen en in de nieuwe vorm wordt althans in principe gepoogd om alles te plannen in functie van ieders welzijn en tegen de uitbuiting van het proletariaat. Het communisme ontstond nota bene middenin de industriële revolutie en vanuit een reactie tegen haar niets ontziend kapitalisme dat teerde op de loonslavernij: de uitbuiting door de hogere klasse van het rechteloze werkvolk (met inbegrip van kinderarbeid) in ongezonde fabrieken. Het huidige Rusland is sinds het uiteenvallen van de USSR in 1991 (onder Boris Jeltsin) evenwel niet langer communistisch en de plotse kentering naar de vrije markt deed de economie buitelen maar Vladimir Poetin wiens partij (Verenigd Rusland) de vrije markt voorstaat, nationaliseert stelselmatig de economie terwijl de Communistische Partij van de Russische Federatie alsnog de tweede grootste is. Sinds de Russen de Oekraïne binnenvielen, dreigt met de boycot van de energie-export de grootste inkomstenbron van het land op te drogen.

De huidige bestrijding van andersdenkenden, dissidenten of ketters heeft haar voorbeeld in de zogenaamde Inquisitie van de katholieke kerk waarbij kan opgemerkt worden dat de termen 'katholiek' en 'communistisch' de betekenis delen van hun zogenaamde 'universaliteit', als het ware hun alleenzaligmakend karakter of dus het feit dat zij er aanspraak op maken de ganse wereld te mogen onderwerpen. Dat doen overigens evenzeer de liberalen waarbij zij zich sterk maken dat zij plichtmatig het hoogste menselijk goed, met name de vrijheid, verdedigen. Dat deze zogenaamd tegengestelde politieke ideologieën elkaar met dezelfde middelen - geweld - bevechten, laat echter onmiskenbaar doorschemeren dat zij in wezen bijzonder verwant zijn aan elkaar. Zo verwant zijn zij, dat, zoals reeds hoger aangegeven, de inquisiteurs of de zuiveraars, zichzelf aanvallen waar zij inderdaad de ketters - afkomstig van 'katharen' - wat wil zeggen: 'zuiveraars' - bestrijden. En doen zij dat niet andermaal in de strijd van de huidige Europese oorlog: een denazificatie, uitgevoerd door (neo)nazi's (onder Poetin) op Europese (neo)nazi's (die immers Syrische en Afrikaanse oorlogsvluchtelingen opsluiten in kampen)? En hoe anders moet men degenen noemen die met hun spuiten en alles daarrond tekeer gaan zoals ooit Adolf Hitler dat deed met zijn groots opgezette programma's voor de volksgezondheid? Lebensraum, Lebensborn, Endlösung, Euthanasie, Abortus. Alleen beschikken alle partijen heden over wapens waarmee zij binnen een tijdspanne van luttele ogenblikken het over vele miljarden jaren moeizaam gegroeide en wellicht unieke leven voorgoed kunnen wegvagen. Is het niet de hoogste horror dat die allergrootste zuivering ooit zal gebeuren in gevolge een kleine, vrijwillige handbeweging van één enkele schurk?

(J.B., 28 april 2022)

Hoe de staat massamoordpartijen financiert

Een sinds jaar en dag heet hangijzer in de politiek is de quasi onmogelijk terug te schroeven inconsistentie van haar wetgeving en die wordt apert waar bijvoorbeeld zekere opvattingen en deviezen ingevolge de wettelijk gegarandeerde godsdienstvrijheid vechten met stellingen welke van kracht zijn op grond van de zogenaamde mensenrechten.

Echt acuut wordt het probleem waar tendentieuze opvattingen die hun bron vinden in religieuze systemen gefinancierd worden door een staat die de mensenrechten verdedigt welke daarmee in tegenspraak zijn. Als gekende voorbeelden daarvan worden vaker euthanasie en abortus genoemd maar de meest schrijnende mistoestand doet zich voor waar de contradicties inzake ongetwijfeld levensbelangrijke kwesties dienen uitgevochten te worden in de breinen van nog onvolwassen jonge mensen nadat zij daar op school mee opgezadeld werden, met dikwijls onomkeerbaar rampzalige gevolgen zoals psychotrauma en zelfmoord.

Het meest schrijnend is misschien wel het religieus gewortelde racisme en meer bepaald de kwestie van de discriminatie op grond van seksuele geaardheid welke, ofschoon in strijd met de door de staat wettelijk onderschreven mensenrechten, door dezelfde staat gefinancierd wordt waar ingevolge de godsdienstvrijheid carte blanche gegeven wordt aan het godsdienstonderwijs waarvan de inhoud de door de mensenrechten gegarandeerde gelijkheid tegenspreekt.

Waar de vorming van evenwichtige mensen een van de kerntaken vormt van een humaan en kindvriendelijk onderwijssysteem, is het uiteraard volstrekt not done dat leerlingen te horen moeten krijgen van hun (godsdienst)leraren van wie zij immers dienen aan te nemen dat zij het goed met hen menen, dat zij op grond van alleen maar hun natuurlijk lot meer of minder waard zouden zijn dan anderen, want dat is wat er gebeurt waar aan homo's zekere rechten worden onthouden die aan hetero's wel worden toegekend.

Onder meer het katholicisme verdedigt dergelijke rampzalige stellingen van ongelijkheid waarmee het bovendien compleet in strijd is met het christendom dat pretendeert deze religie te vertegenwoordigen omdat het christendom de kaart trekt van de zwakkeren en van de minderheden, meer bepaald in zijn strijd tegen de wet van de jungle en de machten van de wereld die - getuige de parabel van de verzoeking van Christus in de woestijn - des duivels is.

Helemaal gortig wordt het waar de genoemde minderheid niet alleen een schietschijf is van de kerk maar tevens van extreemrechts waarbij, zoals algemeen geweten, de krachtige natuurwet geldt dat gemeenschappelijke vijanden, vijanden tot de beste vrienden maken: de verachting van homo's door enerzijds zich heilig achtende clerici en anderzijds zich macho achtende wreedaards, smeedt tussen die twee partijen een band die uiteraard het licht niet mag zien omdat hij steunt op louter opportunisme en wel ten koste van opvoeding, welzijn, geluk en ontelbare mensenlevens. Het laffe stilzwijgen van de katholieke kerk ten tijde van de massamoorden in de concentratiekampen onder de nazi's is daarvan een recent historisch onuitwisbaar voorbeeld maar lang niet het enige.

Dat men kennelijk niet uit de geschiedenis wenst te leren, toont zich in de huidige tijd in de oprichting van allerlei extreemrechtse politieke organisaties die zich beroepen op dubieuze religieuze standpunten en waarvan de zogenaamde 'gladiatoren voor het christendom' (met zetel in een abdij in Trisulti nabij Rome) misschien wel de meest te vrezen parapolitieke bende is: haar internationale allures hebben mede de huidige oorlog in de Oekraïne geïnspireerd.

De deelname aan die oorlog wordt tussen haakjes gepromoot door zowel (bij ons) de katholieke bisschop Bonny (die in een mis voor de hierheen gevluchte familie van de Oekraïense frontsoldaten de niet mis te verstane boodschap verkondigde dat het geven van het eigen leven het grootste teken van naastenliefde is) als door de Russische patriarch Kyrill (die de Russen aanspoort zich in de strijd achter hun leider Poetin te scharen).

Wanneer krachtens politieke regelingen ingevolge godsdienstvrijheid aan de bisdommen de macht wordt verleend om hun eigen leerkrachten aan te stellen voor godsdienstlessen aan nota bene minderjarigen en wel middels door de staat gefinancierde toelagen voor de uitbetaling van weddes, wordt het reusachtige conflict tussen geloof en rede dat sinds oudsher bestaat en ook gestadig groeit, gevoed en verplaatst van de politieke tribunes waar het thuishoort naar de zich nog volop ontwikkelende breinen van opgroeiende kinderen die daar dan maar hun plan moeten mee trekken. Aan de lafheid die van dit verholen doch ten hemel schreiende onrecht aan de basis ligt, kan alleen maar een einde worden gesteld door een openbare aanklacht ter zake en een scherpe veroordeling van deze praktijk.

Overigens samen met de praktijken van de doop en de biecht en de hele geloofsbelijdenis waarin kinderen geheel buiten hun wil en keuzevrijheid meegesleurd worden en vast komen te zitten, meestal voor de rest van hun leven, om dan op hun beurt de verknechtende praktijken door te geven aan het eigen kroost. Wraakroepend daarbij is dat potentaten (wars van allerlei wetenschappelijke verklaringen van onder meer J. Jaynes) hun letale deviezen geloven te kunnen stoelen op duizenden jaren oude, aan door hen aanbeden godheden toegeschreven woorden (“Man en vrouw schiep Hij hen”), waarbij zij dan tegelijk de ogen sluiten voor het bevel tot moord vanwege dezelfde 'jaloerse' godheid die immers eist dat mensen als teken van trouw hun eerstgeboren zonen onthoofden om ze aan hem te offeren.

(J.B., 24 april 2022)

De crisis en de zondebokken

Honden, katten en andere huisdieren zijn er straks meer dan mensen; zij werken niet en kosten vaak handenvol geld want in voorspoedige tijden zijn ze niet alleen klant bij de dierenarts maar bijvoorbeeld ook bij de kapper en in allerhande speciaalzaken. Keert echter het tij, dan is het uit met aaien en paaien: de economische crisis verandert wat eens troeteldieren waren in een mum van tijd in voorwerpen waarop men zich afreageert. Het dierenasiel geraakt overvol en menig hondje krijgt de genadespuit; katten die willen overleven, moeten weer muizen leren te vangen. Maar de pikorde, waarbij zich het recht van de sterkste manifesteert in de vorming van een welbepaalde hiërarchie, beperkt zich allerminst tot een strijd tussen de soorten: de mens 'pikt' ook en vooral ondergeschikte soortgenoten en dit pikken doet zich vooral voor als het beruchte pesten.

Ofschoon pestgedrag dermate kan escaleren dat slachtoffers zich op den duur gaan zelfmoorden, kunnen sociale omstandigheden van die aard zijn dat pestgedrag zich niet langer beperkt tot negeren, uitsluiten en demoniseren maar alras overgaat in karaktermoord, fysieke mishandeling, moord en zelfs genocide, zoals dat bijvoorbeeld het geval was in de Tweede Wereldoorlog toen het voltallige joodse volk werd geviseerd ingevolge een in een staatsideologie tot wet verheven racisme waarbij zes miljoen onschuldige en weerloze burgers door een twintigste-eeuwse Europese geciviliseerde natie planmatig en op industriële wijze werden omgebracht alsof het ging om rattenverdelging.

Het fenomeen van de zondebok werd uitvoerig onderzocht door René Girard: geweld binnenin een groep wordt gekanaliseerd in de richting van één zondebok waarop allen zich afreageren door hem te doden, waarna als bij wonder de frustratie en het geweld verdwijnen. Paradoxaal genoeg kan dan uiteindelijk de zondebok vergoddelijkt worden zoals dat het geval is met het onschuldige Lam dat zich offert voor het heil van allen in het christendom maar door de band heeft de groep een blijvende behoefte aan steeds nieuwe zondebokken om haar frustraties en haar woede op te koelen. Omdat de meerderheid der mensen onsportief blijkt en lafhartig, zullen zwakkeren en minderheden het altijd weer moeten ontgelden.

De geriatrie was in zekere zin een bijproduct van de hoogconjunctuur, net zoals de poging tot inclusie van gehandicapten die plots andersvaliden mochten heten, het humane asielbeleid, het homohuwelijk, de aandacht voor transgenders en de patiëntenrechten. Maar van zodra het schip van de economie in woeliger vaarwater terecht kwam, maakten de geriaters plaats voor de euthanasiepropagandisten. Er werd duchtig gesnoeid in de toelagen voor hulpbehoevenden en een extreme verrechtsing remde alle multiculturele tendensen af.

De godsdienstvrijheid kwam op de helling te staan en ter gelegenheid van de pandemie werd ook de vrijheid van mening gefnuikt. Inclusie verdween naar de achtergrond en Europa bouwde in Turkije concentratiekampen voor zijn uitgesloten vluchtelingen. Er bleek een kinderrechtencommissaris nodig en over de zelfmoordcijfers mocht ineens niet langer worden gecommuniceerd. De pandemie ontmaskerde de zorginstellingen voor bejaarden als een bizar soort van gevangenissen vol onschuldigen met levenslang. Over de verstoten, depressieve, ondervoede en vaak ook onverzorgde mensen die niet langer maatschappelijk rendabel waren en die bezweken aan corona, oordeelden door de staat betaalde 'filosofen' op de buis dat men het niet langer kon hebben over een verlies van mensen maar slechts over (luttele) verloren levensjaren.

Eén op de vier schoolkinderen blijken 's morgens niet ontbeten te hebben. Niet zelden wordt hun studie gehypothekeerd omdat zij zorg dragen voor een ziek gezinslid - vaak een ouder. Dikwijls zijn kinderen zelf ook ziek ofwel geraken zij achterop doordat studeren door socio-economische omstandigheden niet meer lukt. Bovendien worden zwakkere gezinnen slachtoffer van een verziekt consumentisme dat hen onder sociale druk zet om geldverslindende tendensen te volgen. Zij geraken steeds vaker in de greep van vreemden die hun leven bepalen en door wie zij uitgebuit worden zonder dat zij zich daarvan wel bewust zijn. Die wantoestanden kunnen alleen maar toenemen in ernst en in omvang wanneer de crisis acuter wordt.

Zondebokken zijn in de regel de zwaksten en de minderheden: bejaarden, zieken, gehandicapten, kinderen, anderstaligen, vluchtelingen, vreemden, geesteszieken, zwervers en armlastigen, homo's en transgenders, lui welke bankroet geraakt zijn, allerlei soorten van verslaafden, slachtoffers van ziekten, misdaden of onrechtvaardige systemen maar ook erudieten die immers de jaloezie wekken van de massa, waaronder topsportlui en bekende figuren uit de politiek, de wetenschappen en de kunsten: zij allen worden geviseerd van zodra crisissen opduiken en de schuldvraag om een antwoord schreeuwt omdat de massa in haar primitieve denken meent dat onheil zal verdwijnen als er maar boete wordt gedaan, ook al hebben de tot boetelingen veroordeelden helemaal niets te maken met de oorzaken van de rampspoed.

En dat is het vreemde van de irrationaliteit: hoe onmogelijker de uitleggingen, des te effectiever blijken zij, des te groter hun succes, des te meer aanhangers en gelovigen rekruteren zij. Waar verlichte geesten geloven dat de rede uiteindelijk het laatste woord moet krijgen, blijft de blinde massa zweren bij een lang achterhaalde religie, bij mirakels, bezweringen en tovenarij. De clerus die na de vele schandalen in de kerk nog steeds in zak en as rondloopt, ziet warempel licht aan het einde van de tunnel waar een wrede oorlog wenkt want de ervaring heeft geleerd dat dan de kerken onder het fantasmagorische gedrocht van angst en schuldgevoelens opnieuw vollopen: de mensen verliezen hun zinnen, het volk verandert weer in de anonieme massa uit de visioenen van Werner Herzogs Kaspar Hauser en beroofd van kop en staart, smeekt de karavaan om een leider die hem als een instrument bespeelt, met de muziek - niet van canons maar van kanonnen.

(J.B., 22 april 2022)

Verrijzenis

Angst is wat de massa bevangt en wat van haar een oorlogsinstrument maakt in handen van de vele duivels die deze planeet regeren. Angst zorgt er bijna feilloos voor dat men gaat aanschurken bij degenen van wie men het meest te vrezen heeft. De paradox bestaat erin dat fascisten zich meestal voordoen als weldoeners en ter gelegenheid van de verkiezingen gaan zij handjes schudden bij de oudjes in de zorginstellingen om zich te verzekeren van de quota welke een levensstandaard moeten garanderen die ons daarvan moet overtuigen dat zij geen dieven zijn maar vorsten.

Zij doen zich warempel voor als sinterklazen, kerstmannen of santaklossen, in de parochies gaan zij zelfs heilige hosties uitdelen aan de armen maar wat zij doen is naar de woorden van onze beste sociologen: intimideren.

Zij zetten de gevangenen in de ouderlingentehuizen onder druk omdat zij in hen slechts kiezers zien die zij voor zich moeten zien te winnen en zij geloven dat bedreigingen vermomd als vriendschappelijkheden hun werk veel beter doen dan de effectieve hulp en de zorgen die de armlastigen in de feitelijk gesloten instellingen verdienen en waarvoor ze ook een leven lang hebben gewerkt en betaald.

Niet alleen de ouderen missen de verdediging om zich van deze dreigingen te vrijwaren, ook de jongeren die immers nog lang geen inspraak hebben, delen in de klappen en zo vindt men in zich immer uitbreidende klinieken steeds meer kinderen met kankers die abrupt een streep trekken door de levensverwachting waarop jonge mensen van nature mochten hopen: het leed dat zij nog te verduren krijgen vooraleer een genadeloze dood verhindert dat zij ooit nog zullen kunnen getuigen over wat hen precies overkwam, moet dienen om de bankrekeningen te spijzen van wie geloven dat zij weg kunnen komen met de verholen genocide welke de enig juiste benaming is voor het ongestoord produceren en verspreiden van allerlei vergiften met als bijwerking lafhartige zelfverrijking.

De plantages waarop kleurlingen, illegaal tewerkgesteld middenin een dichte damp van letale insecticiden met op de achtergrond de riante villa's van de grootgrondbezitters, doen denken aan de Amerikaanse burgeroorlog van honderdzestig jaar geleden welker hevige strijd meer dan een kwart miljoen doden waard bleek en evenveel gewonden: het was de strijd van racistische slavendrijvers in het Zuiden van de VS om door te kunnen gaan met de uitbuiting van negers waarvan sinds Columbus gedurende enkele eeuwen twaalf miljoen stuks met zeilschepen uit het Afrikaanse continent werden weggeroofd voor het slavenwerk tot de dood op de thee- en katoenplantages van de fortuinmakers in de Far West.

Kinderen zijn nog onmondig zoals oudjes niet meer mondig zijn en helaas blijken zij niet te kunnen rekenen op enige verdediging van wie wél mondig zijn maar die kennelijk geen tijd hebben om zich bezig te houden met de rechten van de zwakkeren omdat zij zich wensen te beijveren om zelf te kunnen blijven behoren bij de bende van de alsnog sterkeren die zij overigens terecht vrezen daar ook zij niet eeuwig jong blijven en sterk en rijk en wel in staat om zich te vrijwaren van het onrecht dat een vrucht is van een lafheid waaraan ook zijzelf participeren.

Angst is wat de massa bevangt en omturnt tot een instrument in handen van de vele duivels die deze planeet vergiftigen. Zo worden ook de angstigen uiteindelijk een soort van vergiften in de handen van de moordenaars wiens voorrechten zij verdedigen en dat doen zij met een ijver die doet denken aan de naarstigheid waarmee de onderdrukte burgers in Noord-Korea en in minder veraf gelegen dictaturen zich haasten om hun verdrukkers te bejubelen.

Edoch, het is allemaal toneel, precies zoals de dankbetuigingen van de oudjes in de zorginstellingen aan het adres van de politici die hun handjes komen schudden op de vooravond van de verkiezingen. Zij lachen groen: niet dank maar angst schuilt in de harten der verdrukten. Het is alleen wachten op het juiste moment en dan gebeurt wat ook gebeurde met de tsaren, met Ceaușescu en met de ontelbare al te vriendelijke angstzaaiers, ver van hier maar ook heel dichtbij, die massa's mensen in de tang houden, uitbuiten en tenslotte uitmoorden met allerlei vergiften.

Niet vooraleer de angst wijkt, zal het volk verrijzen.

(J.B., Pasen 2022)

De afdaling ter helle

Op paaszaterdag, Stille Zaterdag, wandelt Christus, die dood is want nog moet verrijzen, door het voorgeborchte van de hel. Intussen kan Hij ook niet in de heilige hosties zijn en luiden in de ontelbare kerktorens over de hele wereld ook geen klokken. De goddelijke 'afdaling ter helle' is onderdeel van de geloofsbelijdenis van de katholieke kerk.

Dat er gesproken wordt over een afdaling, heeft te maken met het feit dat hellevaarders wezens zijn waar men op neerkijkt en in de middeleeuwse christelijke mythologie bevindt zich de hel ook beneden in het middelpunt van onze planeet, waar Alighieri Dante de duivel situeert als “de worm die knaagt aan 't hart der aarde”.

Het paradijs daarentegen bevindt zich in de lucht want naar de hemelvaarders kijkt men op. Aldus verschilt het hiernamaals in feite maar heel weinig van het hiernumaals: hier kijkt men op naar zijn 'meerderen', de hoger geplaatsten of de hoogwaardigheidsbekleders, wiens huis men niet kan betreden zonder eerst een hele reeks trappen te moeten doen en men kijkt neer op hun gevangenen, beneden in de kerkers, de vergeetputten waaruit geween opstijgt en geknars van tanden dat niet moet onderdoen voor dat uit de hel.

In de hemel zit men er fijn gekostumeerd bij in gewaden van zij, weldoorvoed, kalm en stralend mooi, badend in licht en luxe, zoals alhier in de zachte tronen binnenin hun warme kastelen, de rijkelui zetelen, de zogenaamde 'stars', 'vedetten', 'royals' en nog andersoortige kampioenen. In de hel loopt men naakt en rusteloos rond, mager, met verwarde haardos, schichtig om zich heen kijkend zoals het wild waarop gejaagd wordt door een fijn uitgedoste en tot de tanden toe bewapende elite welke op de prooien neerkijkt van op met goudbrokaat gedrapeerde steigerende witte paarden.

Maar zelfs een blinde kan het zien: dat katholieke wereldbeeld heeft met het christendom zoveel te maken als de Grootinquisiteur van Sevilla te maken heeft met Emmanuel - God onder ons. Zo arm als Christus is op aarde, zo rijk is Hij in de hemel en hetzelfde geldt voor wie Hem volgen: “de laatsten zullen de eersten zijn.” Alle op aarde verzamelde schatten zullen door mot en roest ontoonbaar worden.

De afdaling ter helle welke zou geschied zijn om de ongedoopten uit het voorgeborchte te bevrijden, is andermaal een sprookje dat de Waarheid moet verhullen zoals het ook die God verhult die met de Waarheid samenvalt. Herdenken wij de eigenlijke afdaling ter helle immers niet bij de geboorte van de Heer in dit mettendag steeds diepere tranendal?

(J.B., Stille Zaterdag, 2022)