Belangrijk

Stembanden zijn spieren.
Behandel ze op dezelfde als de andere spieren.

Zoek ontspanning en oefen regelmatig (geef ze elke dag je aandacht).

Doe altijd een warming up voor een optreden en een cooling down erna.

Ontspanning

Houd je hoofd recht.

Laat je schouders afhangen.

Sta ontspannen. Benen iets uit elkaar, je lichaam moet kunnen veren. Voeten wijzen iets naar buiten. Alsof je gewichtheffer bent. Dit is je verbondenheid met de aarde. Voel de grond waarop je staat. Dit is de uitgangspositie. 
Elke keer als er verkramping optreedt in je keel en je teveel druk zet op je stembanden, ga je terug naar deze positie. De verbondenheid met de aarde, die je voelt, helpt je jouw aandacht te verleggen naar beneden.

Oefeningen

	Oefeningen	Aanwijzingen
1	Ademhaling Actieve uitademing met buikspanning. Passieve inademing Eerst UITzuchten. Niet blazen. Doe dit op de S. Tong naar voren, bij de tanden (voel de lucht door je tanden heen). Langzaam: SSSSSSSSSSSSSSSS √ Vlugger: SSSSS  SSSSS  SSSSS √	Denk dat je buik een luchtballon is, die je met buikspanning, met intrekken, leeg laat lopen. De luchtstroom verlaat je iets geopende mond.  Voor het inademen moet je niets doen, dat gaat vanzelf. Op ademsteun loopt de ballon weer vol. Dus niet actief je buik opzetten. √ = uitademen Wil je geluid horen bij het uitademen, pak dan een bierflesje en zucht boven de flesopening, houd de fles zo totdat je een toon hoort. Niet blazen.
2	Strottenhoofdpositie  Maak slik - gaap, slik - gaap bewegingen. Daarbij het hoofd niet heffen.	De slik - gaap beweging zul je onder de knie moeten krijgen. De beweging lijkt ook op de aanzet tot kotsen. Je voelt je strottenhoofd bewegen. Leg je hand op je borst en plaats je middelvinger in het kuiltje boven je borstbeen. Strek de wijsvinger naar je keel. Bij slik - gaap beweegt de adamsappel naar boven en beneden en raakt je wijsvinger. Op deze manier maak je de beweging fysiek.
3	Stemoefening met de V en Z (stemhebbend) Maak een diepbrommend geluid met V / Z. Doe dit met grote weerstand door je tanden heen. Maak geen veranderingen in de kwaliteit van het geluid. V / Z  √  √           √  √	Doe losjes de tanden op elkaar, de lippen open.
4	Klik met de stembanden. Dwing de stem niet omlaag.	Op K; voel met de hand de trilling in de keel.
5	Stemoefening op PUUUUU HÈ en POEOEOE HÈ. Blaas daarbij over de vocalen.  PUUUU                       √ PUUUU                        √              HÈ                   HÈ	Zucht uit alsof je uitblaast na een zwaar karwei.  Met PUUUU HÈ ga je over de breuk in het register. Je voelt het in het strottenhoofd; van hoog naar laag.  Zorg bij HÈ weer voor een brommend geluid. Zoek dat op. Als je te veel van je stem gevraagd heb, ben je dat brommend geluid kwijt. Ontspan en oefen totdat het er weer is.
6	Stemoefening op FOEFOEFOEFOEFOEF	Steeds terug naar de lage basis.
7	V / Z met luchtstootjes   √	Steeds terug naar de lage basis.
8	V / Z met frekwentieverandering	Steeds terug naar de lage basis. Imiteer hierbij een Franse politiesirene.  Leg dynamiek op de blauwe stip.

Warming up en cooling down

Op weg naar en van het optreden doe je in de auto oefeningen.
Ik doe altijd no 1, 2, 3 en 5.
No 5 doe ik altijd even op de dag.
No 5 helpt mij ook als ik steeds slijm moet wegslikken of bij een kuchje.

Het is ontspanning zoeken in de stemspieren. Bij een laag bromgeluid kan de spier zich weer ontspannen.

Do's and don'ts
Doe vooral vaak de warming up en cooling down.

Zoek naar rust en ontspanning, zoek die fysiek in je lichaam. Hoe sta ik?! Wat doet mijn buik?!
Drink veel water.
Kauwgom mag, maar liever geen gom met mint. Mint verdrijft vocht.

Zorg voor een goede monitor met een afstelling voor de toonfrequentie en het volume. De druk, de SPL, moet ook hoog zijn: vanaf 116 Db peak SPL - 128. Ik wilde een 12" speaker, een tweeter en minimaal 200 Watt met een hoge SPL. Bovendien  mocht de monitor niet te veel het geluid verkleuren; wel een beetje diepte geven omdat hij op de grond staat. En niet te groot! Ik kwam uit bij een HK audio D.A.R.T.: 250 Watt met 123 SPL. 
De band speelt naar voren over je monitor heen. Je zang moet daar doorheen kunnen prikken. Let daar ook bij een soundcheck. Doe stemoefeningen om het te controleren: klik met je stembanden, foefoefoefffff.

Ga niet schreeuwen. Ook al vindt het publiek, dat blues met een van whisky en sigaren doordrenkte stem moet worden gezongen. Als blues je passie is, wil je daar zo lang mogelijk van genieten. Zoek naar trucjes, die je zang een overtuiging meegeven. Zing met een "dikke tong". Denk aan het verhaal, dat je met de lyrics van de song wilt vertellen.

In de blues is de gitaar een belangrijk instrument en gitaristen spelen graag in de toonsoort A. Dat is een moeilijke toonsoort om overtuigend in te zijn. Je hebt het gevoel, dat je niet lekker kunt uithalen. Mijn natuurlijke stem is veel meer geschikt voor C en F. Ik heb mijn register allereerst bij spraak naar beneden gebracht. Daarna volgde de zang.

Het is sowieso beter om lager te zingen en te praten, omdat dat minder van je stembanden vraagt. 
Praat tijdens pauzes zo weinig mogelijk met het publiek. In een druk café met luide muziek kun je makkelijk je stem beschadigen. Als je wel praat, houd dan een hand voor je mond

ZANGTIPS ZELF ZE 

Zangtips! Rechtop Om goed te kunnen zingen moet je liefst rechtop staan. Als je in elkaar gedoken op een stoel zit, klinkt je stem alsof er een knoop in zit. Probeer maar eens. Ga staan en zing een lange toon ‘aa’. Ga nu op een stoel zitten. Zing weer die lange ‘aa’ en buig steeds verder voorover. Komt er aan het eind nog steeds een mooie ‘aa’ uit je keel? Vast niet! Goede houding Goed zingen gaat het makkelijkst als je goed rechtop staat. Stel je voor dat er een touwtje aan je kruin zit! Zet je voeten iets uit elkaar. Laat je armen ontspannen naast je lichaam hangen. Ontspan je schouders: trek ze even helemaal omhoog, naar je oren, en laat ze dan helemaal los. Je mond open Als je goed wilt zingen, moet je je mond soms verder opendoen dan wanneer je praat. Dat voelt misschien vreemd. Maar kijk eens naar mensen die zingen, bijvoorbeeld op televisie? Dan zie je zij dat ook doen! Ademhalen met je buik Om goed te zingen, moet je goed ademhalen. Dat doe je niet door je borstkas uit te zetten. Haal liever adem vanuit je buik en je middel. Adem eens op die manier in? Dan zie je buik en je middel een beetje uitzetten. Alleen? Samen! Bijna iedereen kan zingen. Het gaat het makkelijkst als je met een groep zingt. Met je klas bijvoorbeeld. Vals zingen is best moeilijk als iedereen om je heen de goede noot zingt! Zingen kun je oefenen Bijna iedereen kan zingen. Om goed te leren zingen, moet je wel oefenen. Net als bij een muziekinstrument. Door zangles te nemen en te oefenen kun je bijvoorbeeld leren om hogere noten te zingen, om langer of harder te kunnen zingen, of om mooier te klinken. Teksten onthouden Moet je een tekst uit je hoofd leren? Dat kan door hem heel vaak te lezen. Hardop lezen werkt vaak het beste. Lees de tekst dan alsof je hem aan iemand voorleest. Nog een tip? Schrijf de tekst over. Dat klinkt misschien als strafwerk, maar het is veel leuker! De tekst is een boodschap Een goede tekst is meer dan een rijtje losse zinnetjes. Er zit een boodschap in, of een verhaal. Als je zingt, wil je dat je publiek dat verhaal begrijpt. Dat kan alleen als je zelf ook snapt wat je zingt. Probeer het verhaal of de boodschap van een tekst eens in je eigen woorden te vertellen? Dat maakt het ook makkelijker om een tekst uit je hoofd te leren! Straks zingen? Moet je zingen voor een cijfer? Of voor de schoolmusical? Dan is het handig om te weten dat je vlak van tevoren beter geen patat, hamburgers of andere vette happen kan eten. Ook een portie Chinees kun je beter overslaan. Van chocola krijg je slijm op je stemplooien. Dat krijg je ook als je melk drinkt. Frisdrank en hete koffie of thee? Laat maar staan. Wat je wel moet drinken? Wat alle zangers drinken: water! Niet bang zijn Zuiver zingen is niet zo moeilijk. Als je maar niet bang bent om vals te zingen. Als je daar wel bang voor bent, zing je snel vals! Horen wat je doet Zuiver zingen is niet zo moeilijk. Je moet jezelf wel heel goed kunnen horen. Laat maar eens iemand met een hoofdtelefoon op met de muziek meezingen. Dat gaat ontzettend vals, want met een hoofdtelefoon op kun je jezelf niet horen. Probeer maar eens in de klas! Je tong Zonder tong kun je niet zingen. Met je tong maak je bijvoorbeeld het verschil tussen een ‘aa’ en ‘ee’. Proberen? Zing een lange ‘aa’ . Zing nu een lange ‘ee’. Let goed op wat er in je mond gebeurt: je verplaatst alleen je tong! Grunten In sommige bands lijkt de zanger meer te grommen dan te zingen. Dat heet grunten. Grunten doe je door je keel iets dicht te knijpen. [Bron: Tipboek Zang, Hugo Pinksterboer] TERUG