Voor de tweede winter op rij staan ze met hun billen bloot.
Jammer genoeg niet in de vrieskou, want anders zouden de heren politici onvoorstelbaar
vlug tot een oplossing komen. Zouden ze op slag beseffen wat het echt betekent:
buiten overnachten.
Als gewone burger met wat gezond verstand wordt je er
misselijk van. Neem nu Pieter De Crem. Die weigert het vervoer te regelen naar
de kazernes. Zelfs als je collega minister zijn verantwoordelijkheid niet zou
genomen hebben, dan laat je mensen daarvoor toch geen nacht langer in zon
omstandigheden. Zet hem buiten in de kou en zeg hem dat hij slechts als laatste
naar binnen mag. Je kunt er vergif op nemen dat hij binnen het uur nog een
budgetje vindt om iedereen te brengen waar ze moeten zijn.
Of die woordvoerder van minister Courard: terwijl de
weerdiensten de koudste nachten sinds jaren voorspellen, verklaart die doodleuk
dat er binnen enkele weken heel wat meer plaatsen voorhanden zullen zijn. Want
er moet nog overlegd worden en de gebouwen moeten nog in orde gebracht.
Beseffen de dames en heren rond de tafel
dan niet dat ongeveer alles beter is dan buiten slapen? De gebouwen hoeven vandaag helemaal niet aan
allerlei normen (hygiëne, inrichting of wat dan ook) te beantwoorden zolang ze
maar veilig zijn en een beetje verwarmd. Beantwoorden de straten soms aan die
normen? Leg die bende de hele week buiten als er geen oplossing komt en zeg hen
dat zij hun plaatsen gerust mogen realiseren als ze het overleven. Wedden dat
ze elk mogelijk gebouw onmiddellijk in gebruik laten nemen en pas achteraf kijken
om die aan de normen te laten beantwoorden of er akkoorden over te sluiten!
Met de billen bloot staan ze: al die verkozenen des volks
die vinden dat politieke spelletjes belangrijker zijn dan de zorg voor hun
medeburger in de vrieskou. Geen weldenkend mens kan het zich voorstellen. Geen mens kan het zich voorstellen dat na een
overleg van meerdere uren, niemand in staat blijkt om voor die mensen de deur
open te doen en de verwarming aan te zetten.
Buiten het eigen kadertje denken, voelen en handelenis voor sommigen blijkbaar zo moeilijk dat
het zelfs niet lukt als het lijden immens is en er levens op het spel staan. Ze
vatten het niet en blijven hun absurde verhaal voor de cameras vertellen. Geef
toe, je broek zou voor minder afzakken.
Armoede is heel mooi in gedichten, maar kwaad in huis. Ze is heel mooi in spreuken en preken, maar heel kwaad in het werkelijke leven.
Een uitspraak van een zekere Henry Waid Beecher. Gevonden op de website van de erfgoeddag, voor 2011 kozen zij het thema Armoe Troef. Ik heb de man even gegoogeld: hij blijkt zelf niet in armoede geleefd te hebben en deed ook wel eens een bedenkelijke uitspraak. Niettemin schuilt er volgens mij een belangrijke waarheid in wat hij zei.
Met woorden alleen kun je de kloof tussen armen en niet-armen niet overbruggen. Woorden over armoede zijn te mooi als je zelf geen armoede gekend hebt en je nooit bij een arm gezin op bezoek bent geweest. Armoede is te mooi als je er enkel over leest, praat of er plaatjes van bekijkt. Dan hoor je de wanhoop of de woede in hun stem niet, leer je de geur van een ongezonde woning niet kennen, kun je je niet voorstellen wat het betekent om als kind zonder kansen op te groeien, om als ouders voor onmogelijke keuzes te staan.
Ervaringen zijn nu eenmaal erg moeilijk door te geven. Probeer maar eens uit te leggen aan iemand die geen kinderen heeft wat het betekent om net vader of moeder geworden te zijn. Daar zijn geen woorden voor zegt men dan.
Een gouden les dus voor wie zich, professioneel of vrijwillig, wil engageren in de armoedebestrijding. Als je niet uit eigen ervaringen kunt putten, zit er niet anders op dan de gezinnen in armoede op te zoeken. En ervaring op te doen. Want armoede, daar zijn woorden te mooi voor.
Arm? Ik heb maar twee armen en daarmee moet ik alles rechthouden. Mijn zieke vrouw, mijn goede kinderen met slechte punten (ze worden gepest, daar lig ik wakker van), het eten, het huishouden en de portemonnee. Aan het beredderen van dit gezinswinkeltje en het bewaken van alle spanningen in huis heb ik al een dagtaak.
Maar ik cumuleer! Mijn extra halve dagtaak bestaat erin een camionette hulpverleners aan het werk te houden. Een voor de schulden, een voor ons huis (in slechte staat), de dokter, de specialist, revalidatie, logopedie, Mieke van de thuisbegeleiding, en mijn pc (zo noemen wij mijn persoonlijke consulent van de vdab). En natuurlijk ook al het geloop en al de papieren die aan die gasten lijken vast te plakken.
Nu wil mijn pc mij ook nog activeren. Ik heb het hem gezegd: als ze daar boven denken dat ik niet actief ben, moeten ze maar eens bij ons thuis komen kijken. Maar hij presenteerde me alleen de eerste stap in zijn programma, ik moet me bijscholen in sociale vaardigheden. Weten ze daar boven dan niet dat ik op alle scholen ambras gehad heb? Voor mij kan er geen school meer bij!
Van sociale vaardigheden gesproken: vandaag heb ik iets bijgeleerd. Als wij een ander zijn gezaag beu zijn, zeggen we gewoon ik wil dit niet meer horen, of het is nu genoeg. Maar mijn pc is sterker: hij doet gewoon alsof ik niets gezegd heb en gaat doodleuk verder met wat hij aan het zeggen was. Kan mij nog van pas komen J
Hoe moet het verder met mijn winkeltje als ik aan het activeren ben? Ik wil geen egoïstische vader zijn en ook geen onwillige werkloze. Maar wie ben ik dan? Wat denken ze dan van mij? Er is maar één goed antwoord: ik ben gewoon beide. Klotewereld!
De idee wordt al een tijd bepleit op Europees niveau, maar nu duikt die voor het eerst op in onze Vlaamse verkiezingsstrijd: laat zelfstandige ondernemers in het welzijnsaanbod voorzien. Het grote argument zou zijn dat dit veel goedkoper is. Een vals argument want personeel, gebouwen en energie kosten evenveel in een private onderneming als in een gesubsidieerde voorziening. Het verschil ligt er alleen in dat de staat minder betaalt en dat het aandeel van de gebruikers die dan klanten of consumenten worden de rest bijpassen. Als kinderopvang 18 keer goedkoper wordt voor de staat, dan betalen de gebruikers gewoonweg 18 keer meer. Zo eenvoudig is dat.
Er zijn natuurlijk allerlei recepten om die 18 keer meer naar beneden te halen: besparen op de weddes van het personeel, besparen op veiligheid en inrichting, meer kinderen laten opvangen door hetzelfde aantal personeelsleden en zo kunnen we nog even doorgaan. Grotere ondernemingen zullen zich specialiseren in een standaardaanbod, dat is immers kostenbesparend.
De gevolgen voor de gebruiker zijn hoe dan ook voorspelbaar. De privé markt biedt enkel die onderdelen van de welzijnsmarkt aan die winstgevend zijn. Ze richt zich naar de minst moeilijke situaties want die vragen het minste personeelstijd. Om winst te maken moet de privé markt zich bovendien afstemmen op een publiek dat die dienstverlening kan betalen. Wie minder vermogend is, komt er dus niet in..
Laten we die redenering eens toepassen op hulpverlening aan arme gezinnen en het effect is helder en niet verkeerd te verstaan: de armoedeproblematiek is complex en onvoorspelbaar en dus niet zomaar in een begroting of een tijdsbestek te vangen. Het hoeft verder geen betoog dat armen hun eigen hulpverlening niet kunnen betalen.
Om terug te keren naar de geprivatiseerde kinderopvang: kinderen uit arme gezinnen komen er niet in omdat ze extra zorgen vragen, naast het feit dat ze private opvang hoe dan ook niet kunnen betalen. Of zij die het kunnen betalen beter af zijn laat ik hier nog in het midden dat zal er wellicht van af hangen hoeveel je kunt betalen - maar arme gezinnen worden bij deze nog eens uitgesloten.
Zo komen we tot de kern van het vraagstuk over hulpverlening aan gezinnen in armoede: bij arme gezinnen is een specifiek aanbod vereist op lange termijn. In termen van privatisering gaat het hier om ambachtelijk maatwerk en dit is enkel voor de hogere inkomensklasse betaalbaar.
De overheid staat hier voor een fundamentele keuze. Privatisering installeert een samenleving met verschillende snelheden waar de armen uitgesloten worden. Kiezen voor armoedebestrijding is dus investeren in maatwerk en dit geldt evengoed voor andere complexe problemen. Privatisering staat daar haaks tegenover. Een onderscheid waar politieke partijen haarfijn kunnen op beoordeeld worden .
Gent, donderdag 2 april. Op de voorstelling van het boek Ik ben Iemand/Niemand een roman over Emelie en haar gezin die in armoede leven getuigt Caro Bridts, ervaringsdeskundige. Dit boek is zeer goed en spannend geschreven, zegt ze, zo goed dat ik het helemaal uitgelezen heb en dat is me in mijn hele leven nog nooit gelukt. Uit haar verhaal blijkt dat mensen in armoede zich kunnen herkennen in deze roman van Guy Didelez en Lieven De Pril. En dat is nieuw in de Vlaamse literatuur.
Waarom lezen mensen in armoede bijna nooit? Omdat boeken te duur zijn? Omdat ze niet geleerd hebben hoe je een bibliotheek binnenstapt, hoe je een boek kunt opzoeken en ontlenen? Zeker en vast. Maar er is meer. Mensen in armoede hebben meestal de indruk dat boeken niets met hun leven te maken hebben.
Caro raakte dan ook de kern van de zaak aan: als je iets van jezelf kunt herkennen in een boek, als je begint mee te voelen met de hoofdpersonages, dan lees je het in één adem uit. Maar het omgekeerde is ook waar: boeken die je niets zeggen, lees je niet uit.
Dit proces begint al in de klas. In schoolboekjes gaan vader en moeder werken, de kinderen spelen met hun vriendjes in de tuin, ze hebben elk een hobby en gaan samen op reis. Hierin herkennen kinderen die in armoede leven zichzelf en hun gezin niet. Ze leren dus ook niet dat teksten over hun eigen leven, over zichzelf kunnen gaan.
Ik kwam ooit in contact met een meisje van 9 jaar dat technisch perfect kon lezen. Als je haar achteraf echter vroeg waarover die tekst ging, kon ze daar niets over vertellen. Ze had alleen de lettertekens geleerd en las Nederlands als iemand die Latijn zou lezen zonder de betekenis ervan te kennen. Van begrijpend lezen of opstel bracht ze niets terecht.
Extreem zul je zeggen, maar het schetst de problematiek waar veel kinderen in armoede mee worstelen. Kinderen uit arme gezinnen komen op school in contact met een wereld die ze niet kennen. Ze leren ook lezen over die onbekende wereld en het is voor hen een enorme opgave om enigszins aansluiting te vinden bij die wereld. Het meisje in kwestie had het uiteindelijk opgegeven en alleen technisch leren lezen.
Literatuur waar mensen in armoede zich in herkennen is dus van levensbelang om aansluiting te vinden bij de samenleving. Om te ontdekken dat boeken over het leven gaan, dat je in goede teksten iets kunt leren over jezelf en over hoe de samenleving over jou denkt. Guy Didelez en Lieven De Pril verdienen in die zin alle lof.
Achtergrond op http://www.ikbeniemandniemand.be Het boek wordt door het Vlaams Netwerk aangeboden aan de gezinnen die in armoede leven. Dit met steun van de Vlaamse Gemeenschap.
De economische crisis brengt meer en meer gezinnen op de rand van de armoede. Steeds vaker hoor je dat gezinnen hun reserves moeten aanspreken om rond te komen. Eenmaal de reserves opgebruikt zijn, gaapt het zwarte gat: je inkomen is te laag om dagelijks waardig te overleven.
Bij honderden tegelijk worden mensen ontslagen, ze hebben van de één op de andere dag geen toekomst meer. Het toont aan hoe wankel de scheidingsmuur is tussen er bij horen en er niet meer bij horen, tussen rond komen en niet langer rond komen.
Het kritische punt wordt bereikt wanneer je aan het einde van je inkomen nog een aantal dagen in de maand over hebt. De uitgaven die je dan nog doet, noemt men overlevingsschulden.
De neo-liberale manier van denken geen beperkingen aan de vrije markt heeft zijn mislukking bewezen. Ze is negatief gebleken voor de bedrijven en dus ook voor het personeel in deze bedrijven. Ze is evenmin zorgzaam gebleken voor de armen die ervan beschuldigd werden geen moeite te willen doen om er te geraken.
In dezelfde manier van denken werd onlangs een wetsvoorstel goedgekeurd waarbij de schuldeiser op eenvoudig verzoek aan de rechter een betalingsbevel kan vragen. Met de financiële situatie van diegene die schulden heeft, wordt geen rekening gehouden. 'Niet betalen is schuldig', zo redenert ook Unizo die het voorstel steunt. Staatssecretaris voor Armoedebestrijding Jean-Marc Delizée waarschuwt echter terecht voor het risico dat armen 'nog een beetje armer worden in de toekomst'.
Het feit dat steeds meer gezinnen in armoede terecht komen als gevolg van de moeilijke economische situatie toont aan dat armoede niet zomaar te herleiden is tot een gebrek aan persoonlijke inzet. Overlevingsschulden zijn daar een schrijnend voorbeeld van en kunnen dus niet zomaar voorwerp zijn van een betalingsbevel.
Uit wat vele gezinnen nu meemaken kunnen we leren dat armoede iets is wat velen in onze samenleving kan overkomen. Dit noopt tot solidariteit met zij die in armoede terecht komen of reeds lang in armoede leven.
Recent lanceerde de Vlaamse overheid de idee om armoedeverenigingen uit éénzelfde regio verplicht te laten samenwerken. Zoals bij elke verplichte samenwerking stuit dit op veel verzet, maar er is meer aan de hand. Heel wat van die verenigingen draaien op vrijwilligers die de werking van hun vereniging, met vallen en opstaan, in eigen beheer uitgebouwd hebben.
Ze zijn fier op wat ze tot stand gebracht hebben, maar vooral op de manier waarop ze dit gedaan hebben: hand in hand met zij die in armoede leven. Ze zijn organisch gegroeid op het tempo van de gezinnen in armoede. Met participatie hoog in het vaandel laten ze die gezinnen de werking en de projecten van de vereniging mee bepalen. Dit is niet alleen een principiële kwestie, het is ook de motor om arme gezinnen aansluiting te laten vinden bij het maatschappelijk leven. Rechtstreekse inspraak werkt enorm verbindend naar diegenen die helemaal op zichzelf teruggevallen waren, het is het middel bij uitstek tegen verzuring en zet bij velen een proces van persoonlijke groei op gang. Tien jaar tandemwerking in T Hope heeft dit overtuigend aangetoond.
De idee van verplichte samenwerking zet deze essentiële praktijk van meedenken, meebepalen en mee beslissen in de eigen vereniging op de helling. Het ondergraaft de kern van de werking die zich uit in het gevoel dat de vereniging iets van hen geworden is, iets wat ze zelf tot stand gebracht hebben en blijvend mee kunnen vormgeven. Niet alleen voor de vrijwilligers uit de middenklasse, maar zeker ook en in de eerste plaats voor de vrijwilligers die in armoede leven. Met de woorden van Louis Tobback: het raakt hen in het hart en de ziel tegelijk.
Grotere gehelen maken participatie complexer, je moet rekening houden met hogere niveaus, inzicht hebben in de structuren van de samenwerking en de functies die daaraan vasthangen. Net daarmee hebben mensen in armoede het vaak heel moeilijk. Ze voelen zich pas thuis in een vereniging waar ze iedereen kennen, waar iedereen onmiddellijk en persoonlijk kan aangesproken worden, van de voorzitter en de coördinator tot de toevallige passant op de ontmoetingsnamiddag.
Tot nog toe was het de taak van de professionelen in deze verenigingen om ondersteunend en aanvullend te werken aan de dagelijkse samenwerking tussen vrijwilligers die in armoede leven en vrijwilligers uit de middenklasse. Een verplichting tot grotere gehelen dreigt de opdracht van de professionelen te veranderen, waardoor vrijwilligers minder zelf zullen kunnen bepalen.
Daarom vergist de overheid zich, niet gestoord door een grondige kennis van het vrijwilligerswerk aan de basis. Armoedebestrijding is in de eerste plaats een ontmoeting van mens tot mens en het zelf kunnen bepalen hoe je die ontmoeting vorm geeft. Ten minste als je de gezinnen in armoede zelf bij dit proces wilt betrekken. Al de rest, hoe belangrijk ook, kan slechts een kers op de taart van de vrijwillige basiswerking zijn. Als de overheid dit niet kan meenemen in haar plannen, stevenen we af op een blunder van formaat.
Stel je eens voor. Je ontmoet een vrouw met armoede ervaringen van in de wieg, die bereid is telkens opnieuw bij die ervaringen stil te staan. En je ontmoet een vrouw zonder armoede ervaringen, die bereid is telkens opnieuw haar eigen levenservaringen naast die van de vrouw in armoede te leggen.
En stel je nu eens voor dat je het voorrecht geniet om het gesprek tussen deze beide vrouwen mee te kunnen volgen, stilletjes op je stoel. Door hun gesprek, dat voelt, aftast, onderzoekt en samenbrengt, begin je voor het eerst iets te voelen van de werkelijke kloof tussen mensen die in armoede leven en zij uit de middenklasse. Je begint het te voelen, je begint het te zien in allerlei schijnbaar onbelangrijke uitspraken en ervaringen. Voorheen wist je het alleen maar, had je alleen maar wat kennis over armoede van buiten af.
Stel je eens voor dat beide vrouwen, elk vanuit hun eigen buikgevoel, jouw beperkte kennis ook nog eens in een ruimer theoretisch kader zetten. Eten en drinken tegelijk is dat!
Gisterenavond zag ik Monique Adyns en Joke Deprez voor het eerst sinds een jaar weer aan het werk in hun vormingsaanbod over de binnenkant van de armoede. Genieten was het. Ze zijn beide nog heel wat sterker geworden.
De riante ontslagpremies van sommige managers zoals Fortis-topman Gilbert Mittler zijn ronduit immoreel. In de media en blijkbaar ook in de politiek gaat het daarbij enkel over de enorme bedragen die hier bij te pas komen: 4 miljoen euro voor onze topman in kwestie. Eerste minister Yves Leterme houdt er zich dan ook alleen mee bezig om deze bedragen wat naar beneden te halen. Als zijn nieuwe wet in werking treedt zouden topmanagers nog slechts één jaar loon als gouden valscherm kunnen krijgen.
De ware onrechtvaardigheid schuilt erin dat mensen in armoede, en alle gewone burgers met hen, helemaal niet over een valscherm beschikken. Niet bij ontslag, niet bij ongedekte uitgaven. Als mensen in armoede de cowboy uithangen, straffen ze alleen zichzelf. De hoofdcowboys van financiële instellingen worden hoe dan ook beloond, zelfs als ze finaal de bocht uit gaan. Dat is het fundamentele onrecht van dit systeem.
Een voorbeeld: als je een collectieve schuldenregeling krijgt, vervalt een deel van je schulden, mits je alle overige afbetalingen strikt volgt en je geen nieuwe schulden maakt. Het is de bedoeling om mensen met onbetaalbare schulden een tweede kans in het leven te geven. Welnu, als je ook maar één fout maakt, vervalt elke bescherming van de rechtbank tegenover je schuldeisers. Collectieve schuldenregeling is een goed systeem, maar het is onverbiddelijk. Je mag geen misstap begaan. Dit staat in schril contrast met de fouten die topmanagers mogen maken, en ondanks dat toch beloond worden. Het zou me sterk verwonderen indien Yves Leterme een versoepeling van de regelgeving zou overwogen hebben, in een poging om deze onrechtvaardigheid recht te trekken.
Heb je al eens bedacht wat er allemaal mogelijk zou zijn als we een fonds zouden oprichten met de 4 miljoen van Mittler? Bedenk eens voor hoeveel gezinnen in armoede we een tweede kans zouden kunnen geven voor een onverantwoorde uitgave of een lening die ze eigenlijk niet konden aangaan? Bedenk eens hoeveel gezinnen in armoede we een gratis hospitaalverzekering zouden kunnen geven. Of hoeveel gezinnen in armoede we renteloos de waarborg van hun huur zouden kunnen voorschieten, zonder voorwaarden. Een tweede kans in het leven.
Het fonds Mittler zou een ongelooflijk aantal mensen in armoede het recht kunnen geven om ook eens mens te zijn, om ook eens een misstap te kunnen begaan. Om niet terecht te komen in een spiraal van uitsluiting en uitzichtloosheid. Een mini valschermpje.
17 oktober is de werelddag van verzet tegen armoede (www.17oktober.be). Het is een dag om armoede aan te klagen. De armoede die ondertussen weer toeneemt in Europa, in België, in het rijke Vlaanderen.
17 oktober is een belangrijke dag voor de mensen in armoede. Zij komen in Brussel, maar ook overal te lande bijeen, samen met hun medestanders die armoede een onaanvaardbaar onrecht vinden. Ze zijn met anderhalf miljoen in België en toch zijn ze zelden zichtbaar. De werelddag van verzet tegen armoede geeft hen letterlijk een gezicht.
Het mag ook een dag zijn om te feesten onder lotgenoten, om evenementen te organiseren met al wie hun verzet wil steunen. Feesten is een vorm van respect tonen voor elkaar, een manier om te tonen dat iedereen recht heeft op een waardige plaats in onze samenleving.
Op 17 oktober moet niemand zeggen dat armen niet genoeg doen om uit hun armoede te geraken. In tegendeel, eigenlijk zou het een asieldag moeten zijn. Een dag waarop gezinnen in armoede niet uit hun huis gezet kunnen worden, een dag waarop ze niet geschorst kunnen worden van de werkloosheidsuitkering, een dag waarop deurwaarders niet mogen aankloppen of waarop hun kinderen niet kunnen geplaatst worden.
Dan pas zou het een dag zijn om stil te staan, een dag om onbevreesd en open te praten over de eigen miserie. Een feestdag in de ware zin van het woord!
