Als ik dit artikel schrijf, is het hier vier uur in de namiddag. We zijn net terug van het ziekenhuis. Plots is het hier alsof het nacht wordt … Einde van het ‘kleine droog seizoen’ volgens zuster Ria. Laat ons hopen van niet en laat ons vooral duimen dat we binnen enkele dagen hier vlot weer weggeraken. De hemel trekt dicht en onweerswolken dreigen deze zonnige dag bruusk te verstoren. We kijken er echter niet echt van op want tijdens ons verblijf hier nu, is het al meermaals gebeurd dat er een onweer losbrak. Overdag is het echter en vooral gisteren dan, ondraaglijk warm. Gisterenmorgen was het rond 7:30 uur al 25 graden in de schaduw. Overdag was het alsof onze blanke huid door de zon werd verschroeid. Als zelfs ik klaag van de warmte, dan moet het er wel ‘over’ zijn, want iedereen weet hoeveel ik van de zon hou. Dat de warmte ook invloed heeft op ons functioneren, spreekt vanzelf maar met het besef dat deze mensen hier dag in dag uit met deze temperaturen werken, groeit ons respect. Bovendien werken de meeste verpleegkundigen hier in het ziekenhuis zonder dat ze hebben gegeten. Pas ’s avonds, bij de terugkeer naar huis wordt er maniok opgediend. Elke dag hetzelfde lijkt het voor ons wel. De Congolese boule national kan je het beste vergelijken met een homp griesmeelpudding, smaak- en geurloos, maar hij ligt als een baksteen op je maag. Ook op ons bord ligt heel veel Congolese keuken, maar het smaakt wel … Saka-saka, ntombo (zoete maniok, lijkt een beetje op gebakken aardappelen), gebakken bananen (ik ben er verzot op), een soort aubergines, tsafu (vruchten die een beetje smaken naar avocado maar dan met een vleugje citroen), tilapia (vis) en een vijftal andere soorten ondefinieerbare vissoorten, al of niet gezouten maar meestal met meer graten dan vis, een beetje geit en veel lever. Zelfs het vel van de koe belandde op ons bord, maar daarvoor heb ik toch feestelijk bedankt. Laat ze daar maar sandalen van maken ! Dat laatste was ook hetgeen pater Marc ook jaren geleden dacht …’ Ik richt een werkplaats op voor een aantal leerlingen die niet de capaciteiten hebben om te studeren’. Dus werden er koevellen verzameld en werd er begonnen met een ‘fabriekje’ om sandalen te maken. Helaas het duurde niet lang, want wie maakt nu sandalen van iets wat dient om ‘hongerige magen’ te vullen …
De manier waarop men in het ziekenhuis en natuurlijk ook daarbuiten omspringt met ‘vuiligheid’, het is iets waar ik ook na zes keer niet aan kan wennen. Wat dat betreft lijken onze missies ook een beetje op een calvarietocht. Twee stappen vooruit, eentje achteruit … Toen ik terug voor de eerste keer op de materniteit kwam, zonk de moed me in de schoenen. Misschien was het omwille van de hitte, misschien omdat ik in mijn geheugen alles snel verbloem, of misschien omdat het er in mijn dromen weer anders en properder uit zag. Eerst was er dus ontgoocheling, omwille van de troosteloze indruk. Maar ook dit went weer, merkte ik na enkele dagen. Het is natuurlijk gemakkelijk zeggen dat de vroedvrouwen en verpleegkundigen alles moeten reinigen na bijvoorbeeld een bevalling. Als je geen stromend water, noch een simpele spons of detergent hebt, wordt alles wel een beetje ingewikkelder. En dat schoonmaken voor ons een andere inhoud heeft, dat is duidelijk. We hopen dat ons voorbeeld, hier mensen doet nadenken en aanzet om het toch anders aan te pakken. We hopen dat onze grote schoonmaak van de verloskamer de vroedvrouwen doet nadenken en inzien hoe belangrijk hygiëne is in een verloskamer en in het hele ziekenhuis. Weet je dat we dozen hadden meegebracht, zo van die opvouwbare dingen van IKEA ? We gebruikten ze in de materniteit om wat zaken te ordenen. Blaassonden die ze hergebruiken, urinecollectors worden uitgewassen en opnieuw gebruikt, anderzijds draagt men wel steriele handschoenen om die blaassonde te plaatsen … Begrijpen wie het begrijpen kan.
Als we aan het bed van een lepralijder staan, een man van amper 40 jaar, relativeren we alles. De man lijdt maar laat gewillig foto’s nemen. We zijn beschaamd om de beelden vast te leggen, anderzijds tonen ze waar het hier echt om gaat. Met hoe weinig middelen onze collega’s zich proberen te behelpen. Kunnen we ons voorstellen dat een kind van 1,5 jaar deze nacht op de pediatrie is gestorven omdat er géén medicatie was, niet in het ziekenhuis, niet de privé apotheken in de cité om de convulsies (stuipen) van dit kind te behandelen ? Hartverscheurend, maar dagdagelijkse realiteit.
Een meisje van 18 jaar komt binnen op de materniteit, hevig bloedend. Ze weigert te zeggen waarom. Na een vaginaal onderzoek blijkt ze een abortus te hebben gehad ergens in een duistere hut in de cité. De baarmoederhals is vernield, God weet met welke middelen en onder welke omstandigheden dit meisje deze ingreep heeft ondergaan. Hier in het ziekenhuis kan men alleen maar redden wat nog mogelijk is, een curretage, een transfusie met haar moeders’ bloed om dit leven te redden …
Kwart over acht en reeds doodmoe. Het weer speelt ons ongetwijfeld parten maar ook het werk in het ziekenhuis weegt zwaar. Alhoewel we het aantal uren werk in het ziekenhuis proberen binnen haalbare grenzen te limiteren, is er altijd wel iets of iemand dat onze aandacht nodig heeft.
We proberen na jaren proberen, om binnen de organisatie van het ziekenhuis een beetje het bos door de bomen te vinden. Iets wat niet altijd een gemakkelijke zaak is, als je weet dat er aan het hoofd van het ziekenhuis vaak door de staat benoemde AG’s (administrateur gestionaire) staan die niet altijd en noodzakelijk over de juiste capaciteiten beschikken. Maar stilaan krijgt ook dit werk vorm en aan de hand van een aantal kwaliteitsindicatoren (zelfs in Congo !), die ze ons trimestrieel zullen bezorgen, vermoedelijk via mensen die van Memisa naar België komen, kunnen we ook op afstand misschien een beetje de vinger aan de pols houden.
Op de materniteit vooral ‘snachts heel druk, maar dan lig ik in mijn bedje … Vandaag toch, en dat was lang geleden, geassisteerd bij een sectio. Een meisje van 18 kwam in volle arbeid de materniteit binne, vergezeld van haar mama. Het was duidelijk dat ze heel arm waren. Haar panje was bijna kleurloos en tot op de draad versleten. Een vaginaal onderzoek leerde ons dat dit kind, doordat het te groot was, nooit zou kunnen passeren door het nauwe bekken van dit meisje van max. 1.50m. Het meisje begon onbedaarlijk te huilen, wilde weglopen uit de verloskamer, ze had geen geld om een keizersnede te betalen. Er werd wat rondgetrippeld, wat voor mij eindeloos leek te duren. De jonge mama had duidelijk pijn en krulde in alle bochten. Het was duidelijk dat ze snel moest worden geholpen. Ik ging vlug wat handschoenen halen op de kamer, die we speciaal voor ‘onvermogenden’ daar hadden laten liggen. Het is hier namelijk zo dat je zelf als patiënte alles koopt wat noodzakelijk is voor het uitvoeren van een ingreep. Een blaassonde plaatsen, scheren met een echt gilette mesje, het is een precies werkje waar ik me niet aan waag. We brengen de jonge moeder naar de operatiezaal, waar nu kan geopereerd worden, zonder de motor van de elektriciteit te moeten aansteken omdat er gewerkt wordt met onze lamp op zonnenpanelen. Omdat de moeder geen geld heeft voor een perfusie wordt er opnieuw getalmd. De apotheek weigert een serum af te leveren zonder dat er betaald wordt. Ik haal vlug het nodige geld zodat we eindelijk aan de operatie kunnen beginnen. Ik assisteer uiteindelijk omdat er voorlopig slechts één arts beschikbaar is. Alles verloopt vlot, alhoewel ik wat onwennig aan de tafel sta. Het zweet loopt over mijn voorhoofd, maar uiteindelijk wordt een flink meisje geboren van 3850. Eeen bijzonder zwaar kind dus, in deze omstandigheden en vooral voor deze tengere , kleine moeder.
We hebben ons dan nadien op de verloskamer gestort, want het was werkelijk weer een ‘stort’. Mr. Proper doet weer dienst en ook onze schuurborstels doen hun werk, al hebben we nog geen borstelstelen gevonden. Het blijft improviseren, maar dat het er alleszins een stuk properder zal uitzien en vooral dat het er frisser zal ruiken, is een uitgemaakte zaak. Nu de vroedvrouwen en mama Ibangu nog overtuigen van de noodzaak elke week en zeker na elke bevalling grondig te poetsen…
We kruipen maar weer eens in ons bedje onder ons muskietennet een sterrenrijke nacht tegemoet.
Vanmorgen vertrok Greet van Memisa terug naar Popokabakka. Het had niet geregend, dus dat voorspelde een goede terugreis, maar dat was alweer buiten onvoorziene omstandigheden gerekend … Een camion versperde de weg. Niemand kon passeren maar waar een wil is, is een weg, en dus werd er met gezamelijke inspanning een nieuwe weg gecreëerd. Dus, ondertussen is onze Greet veilig en wel,in Popo aangekomen, vernamen we via de tamtam …
Ondertussen in het ziekenhuis zijn we op de sterilisatie gevlogen. De rubberen dichtingsring voor de gassterilisator past zoals gegoten. Nu nog een gasfles aankopen en dan duimen maar dat ook dit toestel terug kan werken. Daardoor zou ook de voorhistorische handenscrub terug kunnen functioneren en zou handen wassen voor de operatie mogelijk zijn.
Met onze schoonmaak spullen die we van België hadden meegenomen, gooiden we ons nadien op de sterilisatieruimte zelf. Dank zij Mr. Proper mocht ik mezelf eens goed uitleven onder belangstellende ogen van nieuwsgierige mannen die het maar wat fijn vonden dat ze in plaats van een zwarte en bevuilde tafel waarop ze het materiaal sorteerden, plots een opgekuiste tafel met een nieuwe toile siréeke met uiltjes mochten inwijden. Dat het wondermiddel en de schuursponsjes in de sterilsatie mochten achterblijven, was een pluspunt maar laat ons hopen dat we hem daar binnen twee jaar niet terugvinden en dat hij dus gebruikt wordt.
Iedereen jaloers op het toile ciréeke met de uiltjes en dus kreeg ook de toonbank van de apotheek een nieuw kleedje. We hebben nog een klein stukske over en dus zal ook de materniteit nog van een nieuw kleedje kunnen genieten. Tot het laatste restje opgebruikt, zoals het hoort, hier in Congo.
Deze middag een afspraak met de dokters om het toestel af te geven dat we via dr. Stevens konden meenemen. Dit toestel om de sterkte van de glazen voor een bril te meten (dioptriemeter voorde ingewijden) zag er voor onszelf én voor de Congolese artsen spectactulair uit maar er was enthousiasme en dank zij de gebruiksaanwijzing die Johan netjes in het Frans had vertaald, lukte het aardig om alles tot in het kleinste detail uit te leggen. Nadien namen we zelfs een examen af, waarbij eerst mijn bril werd getest en nadien die van dr. Ast, een dokter van Memisa die onze missie begeleidt. Dr Cyprien, hoofdarts van het ziekenhuis, mocht de spits afbijten. Hij slaagde met onderscheiding, want kon mij vertellen dat mijn brillenglazen +1,5 hadden. Dan was Kasekele, verpleger , aan de beurt. Hij mocht dus de brillenglazen van dr. Ast meten … Hij kwam uit op 0 ! Hilariteit alom … Een bril met vensterglazen dus, om er wat intelectueler uit te zien ? Is echter niet nodig, volgens mij, want best een aardige man en dan nog ongeveer van mijn leeftijd, denken we toch. (grapje, schatje !)
Zondag, en dus ‘misdag’, om 7:30 uur naar de eucharistieviering in het college. Dus Johan mocht wat uitslapen, al is dat ook relatief in Congo, want hij moest toch nog voor 6:30 uur uit zijn bed om ons, het vrouwvolk, op te wachten…
Vandaag, hoe toepasselijk kan het zijn, was het volgens de priester, de zondag van de ‘gezondheid’. In den preek leerden we ook hoe wij als GSM’s zijn?! Een GSM moet af en toe opgeladen worden, om terug energie te hebben. Zo ook moeten wij mensen af en toe ons richten naar God, om onszelf op te laden en nieuwe energie te tanken om het leven weer met frisse moed tegemoet te treden. Dat het preekje zomaar eventjes 20 minuten duurde, deerde niet echt, want er waren genoeg kleurrijke jonge mensen te bekijken.
Opgefleurd door jonge en sterke meisjesstemmen, begeleid door de jongens op tam tam, dansend en handenklappend, hier is eucharistie vieren nog een feest.
Deze namiddag alles in orde gebracht om morgen de werkdag aan te vatten. Valiezen gesorteerd, materiaal getrieerd, … een kort ziekenhuisbezoek, ook een tijdschriftje gelezen en nog een feestje meegepikt. Een uitgestelde verjaardag van kleine Arno. Congolees feesten met Primus (bier) en lekker eten, waarvan vooral de beignets (onze smouttebollen) vlot binnen gingen.
