Daar waar duisternis eindigt en licht begint, daar wil ik me bevinden.
29-03-2012
Gezelschap
<Zucht.> Kierkegaard en Nietzsche staren als grote reuzen neer op deze jongen, onverbiddelijk en drukkend. Hun blik kent geen medelijden. 'Alles lezen', brullen ze mij toe, en ik, arme ik, probeer met mijn linkerhand te schrijven en met mijn rechterhand alle teksten die ik maar in mijn bereik heb naar me toe te trekken. Mijn ketenen rammelen, ze herinneren me eraan dat de tijd dringt, dat elke dag telt... Ik heb op dit moment 1,5 pagina. Dat is bedroevend weinig. Vandaag moet ik weer naar een doodsaaie en oninteressante les waardoor ik haast mijn hele namiddag verlies. Van schrijven kan er dus enkel in de voormiddag sprake zijn. <diepere zucht> Ik hoop pagina 5 bereikt te hebben tegen 13u. Dat is een realistische doelstelling, mits ik geen tijd verlies. De koninklijke bib gaat helaas pas open om 9u, en aangezien ik een boek nodig heb voor die 3 pagina's, rest me niets anders dan mijn tijd verdoen in de exki Agora. Met blogs lezen en blogs schrijven. Ook een welbestede tijd, ja, maar niet nu, niet nu ik de hete adem van die twee reuzen in mijn nek voel.
Langs de andere kant heb ik weinig om over te klagen. Ik vergeet niet van het leven te genieten. Thesis of geen thesis, dat is primordiaal. Dus mijn momentje hier in de exki wordt voluit gewaardeerd, de koffie doet me met haar welriekende aroma toch even de zorgen vergeten en de muziek, zweverig als altijd, wuift me rust en kalmte toe. Binnen een halfuurtje vertrek ik naar de bibliotheek, vol goede moed, vol begeestering, juist dankzij dit moment van inactiviteit ervoor. Ik ben een trappelend jongetje, wachtend voor zijn favoriete speelgoedwinkel. Eens de deur opengaat, gaat de wereld open. Net zoals bij dat kind, is het wachten en popelen en springen van opwinding ervoor nog het waardevolst aan de hele beleving. Enige verschil waarschijnlijk; ik ben er mij van bewust en het kind niet. Ik vraag me af of dat iets afdoet aan mijn ervaring? Is weten hier een rem op de beleving?
Vriendschap. Hele weken denken en schrijven over vriendschap. In gezelschap van twee reuzen van filosofen. Soms kijken ze over mijn schouder mee, denk ik. Lezen wat ik schrijf. Kierkegaard, stel ik me voor, knikt bedachtzaam maar kritisch. Nietzsche snuift onder zijn grote snor. Dat hij het niet akkoord met me is, tja, dat was bij voorbaat geweten. Wat ik ook over hem schrijf, ik geloof dat hij me een draai rond mijn oren zou geven mocht hij kunnen. Misschien dat Kierkegaard hem tot rede brengt. Dat lijkt me net iets voor hem. Spijtig dat ik hen niet op een koffietje kan trakteren... dat zou pas een interessante ochtend zijn. 'Voor Nietzsche een lungo alsjeblieft, extra straf. Hij heeft zijn agitatie te voeden weet je wel'. De serveerster knikt waardig. Iedereen weet dat Nietzsche niet te genieten is als hij niet nerveus is. En tja, eigenlijk ook niet als hij wel nerveus is. Niet dat hij onvriendelijk is, verre van. Hij is de vriendelijkheid zelve. Maar zijn ogen, die scherpe blik van hem met een oceaan aan gedachten en tegenwerpingen erachter... het maakt elke conversatie met Nietzsche lichtelijk ongemakkelijk. De serveerster kijkt me vragend aan. 'En voor Kierkegaard een déca. Voor mij een gewone koffie.' Want Kierkegaard geef je geen straffe koffie natuurlijk. Net als zijn schrijven is hij passioneel, maar berekend. Koffie zou hem maar uit balans brengen. En ik... ach ik, over mij valt niet te spreken. De aanwezigheid van die twee Groten doet alle anderen verdwijnen in nietigheid.
Maar toch praat ik met hen. Elke dag. Dan wel niet met een koffie, maar goed, sommige dingen vallen buiten de reikwijdte van de werkelijkheid. Op naar de bib. Nietzsche dartelt vrolijk rond, maakt zotte buitelingen met ingewikkeld patroon (en denk maar niet dat er ook maar één beweging is die niets ontsluit, niets te vertellen heeft!), de koffie doet zijn werk. Kierkegaard is me al vooruit gegaan. Hij wacht op me in de leeszaal heeft hij me gezegd. Zijn boek wacht er op me...
Soms heb ik het gevoel dat ik besta uit beloften. Beloven dat ik dit of dat zou doen. Beloften aan anderen, beloften aan mezelf. Het is dan ook geen geheim dat een belofte maken goed doet. Vanaf de woorden uit je mond rollen of, in het geval van een belofte aan jezelf, vaste vorm aannemen in je hoofd, is er meteen dat gevoel van 'iets verricht te hebben'. Je voelt je onmiddelijk beter, je hebt de koe bij de horens gevat. Wat niet noodzakelijk een dwang was, heb je tot plicht gemaakt. En daardoor heb je al een daad gesteld....
Daardoor heb je ook meteen een ongelooflijk gevaar op jezelf afgeroepen.
Het spreekwoord 'belofte maakt schuld' maakt gewag van dit gevaar. Er is inderdaad een schuld te vereffenen eens een belofte is gemaakt. Die schuld is echter, tegen de algemene opvatting in, groter dan de daad die de belofte bevredigd. Dat wordt vaak vergeten. Dat vergeet ik, veel te vaak zelfs. Met de belofte heb je je niet alleen verplicht tot een toekomstige handeling, je hebt ook de mogelijkheid van het niet inlossen van die belofte ontsloten. Volgens mij is dat het wezenlijke gevaar. Als je immers een belofte niet nakomt, heb je niet alleen de vereiste handeling niet verricht, je hebt ook een stap naar achter gezet. Je bent slechter af dan vóór je die belofte deed. Bepaald een grotere schuld dus, dit risico te lopen! Elke belofte die je jezelf maakt, die je anderen maakt en die je niet nakomt is een gewicht dat je een stap terug zet op je eigen pad. Waarom? Omdat het je aantast. Als een bijtend zuur werkt het zich doorheen je welzijn. Je voelt je minder, je voelt je ondaadkrachtig. Je hebt het gevoel dat je niets wezenlijks verricht. Let wel, dat geldt niet enkel voor de grotere beloften. Zelfs de kleine beloften zoals bijvoorbeeld een uurtje te sporten tijdens de week of minder op facebook zitten; het niet nakomen van die kleine, nietswaardige beloften culmineert zich allemaal tot een groot onbehagen, een fundamentele onrust.
De remedie is simpel, doch vraagt zéér veel discipline: Vanuit de prozaïsche uitspraak 'less is more' het hele concept van jezelf en anderen beloften doen, herzien. Hoedt u voor het maken van beloften! Weest bewust van het risico dat je neemt! Ken het sluwe karakter van de belofte en weet dat het even goed doet, maar later ongelooflijk meer leed kan brengen. Beloof liever minder, dan meer, en geef jezelf daardoor de mogelijkheid vaker meer dan minder te doen dan wat je hebt beloofd. Dat geldt voornamelijk voor die kleine beloften... die kleine beloften die je een betere 'levensstijl', een instant betere levenskwaliteit beloven. Volgens mij zijn zij het verleidelijkst. Ze zijn zo gemakkelijk te bevredigen, niet? Eén keer sporten in de week, elke morgen ontbijt nuttigen... zo eenvoudig in te lossen. Niet? Tot je een week verder bent, merkt dat het niet gelukt is en je je daar ONGELOOFLIJK slecht bij voelt. De belofte grijnst en danst op het graf van je eigendunk. Geen beloften meer maken, dus? Natuurlijk niet. Beloften zijn nodig, juist OMDAT zij een plicht maken van wat voordien slechts een mogelijkheid was. En die verplichting hebben we nodig om ons tot handelen te brengen. Ik geloof slechts dat ik voor mezelf (en anderen zeker met me) beter wat minder beloften maak, wat minder kleine EN grote beloften, waardoor ik mezelf heel wat leed bespaar. Enkele goedgeformuleerde beloften, bewust begrensd, opdat ik hen kan inlossen en het risico beperkt blijft.
Het eigen welzijn kan er enkel baat bij hebben!
Zwerver in modus 'laat-me-nu-eens-en-voor-altijd-een-inzicht-bewaren-en-navolgen-nondeju' (Koninklijke bibliotheek, Brussel, 16u47)
