De ogen penetreerde in mijn ogen recht in mijn maag, die zich omdraaide en mijn hersenen uitschakelden. Ik kon niet meer denken. Het leek alsof ik zweefde en geen grip meer had op realiteit. Als ze wapens hadden, wat waarschijnlijk was, zou ik al helemaal geen kans meer maken. Duizenden opties flitsten en gleden langs mijn bewustzijn en probeerde mijn ogen te sluiten. De donkere waas achter de huid van mijn oogleden maakte me kalmer. Zo hoefde ik even niet meer naar de mannen te kijken. Mijn ogen suisden door de druk, dus ik slikte. Ik slikte tot mijn mond geen vocht meer bevatte en moest kauwen om mijn speekselklieren op gang te krijgen. Het vliegtuig leek te trillen en ik dacht aan turbulentie. Het bleek dat het mijn zenuwen waren in een oncontroleerbare combinatie met mijn spieren. Het aantal minuten die ik overhad wist ik niet. De mensen die ik misschien niet meer zou zien, maar ik kreeg ze niet meer voor me. Ik zag hun gezichten niet meer, en dat was nog wel het ergste. Het was stil, totale stilte. Het leek alsof we sneller vlogen dan het geluid, maar het was enkel de pure angst en radeloosheid die zich samenbond in minuten van zwijgen en denken. Het was woede die ineens door mijn aderen spoot. Ik kreeg een woeste inval van adrenaline en een drang naar actie. Er moest iets gebeuren om dit te stoppen. Zo zette ik mijn logica uit, die normaal mijn hele leven verzorgde. En er kwam een totaal nieuw leven in me, een weet naar wat er moest gebeuren ook zonder plan. Het was instinct, het was mijn onmenselijke dierlijke instinct dat daar was om mij en iedereen te helpen. Ik voelde me herboren. Ik ging overleven. Hoe dan ook. Het was alsof ik mijn hele leven naar dit moment had toegeleefd, het moment waarop je de dood en het leven op hetzelfde moment beseft. Dus mijn hoofd werd genegeerd en mijn spieren werden aangestuurd door mijn instinct. Alles gebeurde bijna vanzelfsprekend. Nog steeds stilte en enkel het geluid van mijn ademhaling en voetstappen in het gangpad. Zonder dat ik het door had was ik opgesprongen nadat ik mijn riem met een krachtige klik had losgetrokken. De spieren in mijn gezicht trokken samen en vormde een wraakzuchtige grimas die mijn tanden lieten zien in een schuine lach. De man draaide zich om. Ik zag eerst verbazing in zijn ogen, maar er was niet genoeg tijd voor hem om die uitdrukking te vervormen in woede. Blijkbaar had mijn arm zich opgeheven en was mijn hand verkrompen tot een stevige bal. Alles van vechten uit mijn leven werd nu omgezet in actie. Samen met mijn woede en adrenaline had ik de man naar de grond gewerkt en was hij nu roerloos. Mijn hoofd boog zich naar de zijkant, richting de mensen die in hun stoel zaten. Ik zei dat ze de man in het toilet moesten opsluiten of ergens vast moesten zetten. Hun ogen waren groot en hun spieren stijf van verbazing. Pas na een paar seconde konden ze in actie komen, maar toen was ik al weer weg. Nu hoorde ik meer klikken achter me en voeten die mij volgden. Nu ging alles snel, omdat we met meerdere waren. Een paar hadden wapens, maar ze voelde zich overmeesterd en gaven zich over. Mede omdat er een paar waren geweest die iets hadden geïmproviseerd met hun handbagage en hiermee dreigden naar de mannen. Toen we de mannen hadden vastgebonden was het tijd voor de cockpit. Dit was het meest risicovol, aangezien onze piloten werden gegijzeld en de kans op wapens erg groot was. Als zij werden vermoord waren we gedoemd. We hadden een plan gemaakt, al was het lastig ons te concentreren met de adrenaline en het shaken van het vliegtuig vanwege de turbulentie. Ik was er zeker van dat ik zou blijven leven, hoe dan ook. Dit moest lukken. Het plan was dat een van de mannen aan onze kant zich zou voor doen als een van de gijzelaars en de cockpit uit zou werken. Hij deed de kleren aan van een van de mannen en zou ze vertellen over wat er gebeurt was en ze snel moesten komen om ons uit te schakelen. Dan kwamen wij met de geïmproviseerde wapens en zouden ze neerhalen en opsluiten. Dit zouden we met zo veel mogelijk mensen doen waardoor ze zich in de minderheid zouden voelen en zich wel moesten overgeven. We waren sterk en zeker van onze kracht. We gingen dit overleven, we zouden gaan winnen. Iedereen was hiervan overtuigd, en deze overtuiging zou onze overwinning worden. Het was tijd. We hadden een man gekozen die het meest leek op een van de gijzelaars en een man die de stem kon imiteren. Weer iemand anders zat klaar met een basistekst geschreven met een potlood op de achterkant van een kleurplaat. Het personeel in het vliegtuig hield iedereen kalm en hielp ons met het voorbereiden. Het was tijd voor actie. een van ons klopte op de deur van de cockpit. Er was een moment van stilte terwijl iedereen afwachtte wat de reactie was. Ik voelde mijn bloed pompen en scheuren langs de wanden van mijn aderen. Het was alsof er weerhaakjes zaten in mijn bloedvaten die bij elke verkramping van mijn hart en voortstuwing van het bloed bleven haken en zo al mijn zenuwen op scherp zette. Een schelle zware mannenstem die duidelijk buitenlandse achtergrond had trilde door de deur heen. Ik keek onze man aan vol vertrouwen en hij keek mij aan vol vertrouwen. De stem imitator las de eerste paar zinnen op die waren opgeschreven op de kleurplaat. Er was wat gestommel en ik hoorde een paar arabische woorden in de andere kamer. Alles trilde voor mijn ogen en mijn hoofd was nog steeds verdoofd. De mannen in de andere kamer zeiden dat ze niet naar buiten konden komen, omdat ze de piloten niet alleen konden laten. Ze zeiden dat ze ons moesten afmaken als dat nodig zou zijn. Onze man zei dat ze dringend moesten komen omdat de andere al waren neergehaald en hij niet sterk genoeg was om ons aan te kunnen. Dit maal met een hysterische stem vol onrust. Dit had duidelijk invloed op de gijzelaars. Ik hoorde ze vloeken naar de piloten en dat ze maar beter konden doen wat ze zeiden of anders zouden ze nooit meer hun familie zien. De klik van het slot liet een elektrische schok achter die, voor iedereen die het gehoord had, al onze harten opnieuw opstartte. Het moment van de waarheid was daar. Nu moesten we snel gaan handelen. De deur vloog open, dat was een geluk. Er was nu genoeg ruimte voor de mensen bij de deur om de verwarde gijzelaar te overmeesteren voor deze de deur weer kon sluiten. Paniek brak uit, aangezien dit duidelijk de leider was van de operatie. Stomme zet van de gijzelaars. Dit gaf ons de kans naar binnen te stormen en de twee andere gijzelaars met hun pistolen tegen de vlakte te werken. Een geluk dat we mede passagiers hadden die konden vechten. Blijkbaar was onze aanval zo onverwacht voor de gijzelaars dat het niet bij hun opkwam dat ze wapens in hun handen hadden. Het leek alsof ze uit een shock hun spieren hadden geblokkeerd, wat ons de kans gaf hun te overmeesteren. Toen de laatste drie werden opgesloten en vastgebonden kon iedereen ineens weer ademhalen. We vlogen weer op normale snelheid, tenminste zo voelde dat. Niet meer zo snel als het geluid maar zo snel als het bonzen van onze harten. Uit opluchting en uit de wetenschap dat we onze dierbaren weer zouden zien, en dat we bleven leven. Een ongelofelijke rust rees op in het vliegtuig, omdat we nu veilig waren en we dit ons realiseerden. Dit omdat nu ook mijn hersenen het weer deden, maar ik wist dat de kracht van mijn instincten er altijd zouden blijven. De piloten zette het vliegtuig op de grond. Het voelde alsof we allemaal verbonden waren. Ik had overleefd. Mijn lichaam had me laten overleven. Ik heb de groep laten overleven. We waren wederom veilig. De gijzelaars werden door de instormende politie opgepakt en de gewonde passagiers (bij het overmeesteren) werden door de ambulance verzorgd. Ik pakte mijn bagage en ik vertrok. Ik vertrok op weg naar de rechtbank.
U dochter drinkt niet, behalve wanneer zij zich vrij voelt. U dochter luistert naar uw bevelen, echter deze bevelen beslissen niet mee aan de opvoeding en noch het gedrag van uw kind. U dochter komt altijd op tijd naar huis, maar enkel wanneer er plaats is voor een thuis. U dochter wordt groot, uw dochter wilt vrijheid, uw dochter wilt serieus worden genomen. U dochter is niet meer zoals vroeger, gehoorzaam en netjes. Uw dochter denkt nu zelf, uw dochter is slim, uw dochter heeft doelen. Dit gegeven geeft aan dat er een goede opvoeding is geweest, maar deze nu voldoende is volbracht om eindelijk eens zelf te gaan leven. leven. leven. leven. leven. en zelf beslissen. Laat de elastiek los. Toe maar. Het kan geen kwaad. In tegendeel, ik zal de lessen benutten zoals deze mij jaar in jaar uit geleerd zijn. Ik zal met vork en mes eten. Ik zal zwijgen en praten wanneer de tijd dit aangeeft. Ik zal anderen in hun waarde laten. Ik zal opruimen wat ik heb veroorzaakt. Hetgeen wat mij niet geleerd is, zal ik uitvoeren. Hetgeen waarnaar ik zo verlang. Hetgeen wat mijn recht is en ik zal opeisen als recht. Misschien niet nu, maar volgens wet over twee jaar. Ik. Zal. Genieten. En mijn kinderen nooit zo opvoeden. Toch, ondanks dat ik de zoete opvoeding heb getuigen die mij een andere instelling zou hebben kunnen gegeven, wil ik mijn ouders oprecht danken voor de zorg en opvoeding die mij heeft gemaakt tot wie ik nu ben. Ambitieus en strevend. Dat was het hele doel. Dat was alles wat zij wilden voor mij, en wat zij verlangden, een kind met een doel. Een kind met motivatie. Een vrouw. Een vrouw die weet wat ze wilt, en wat zij niet wilt. Nu, ik ga verder zonder hun inbreng. Ik ga leven, en zij niet meer voor mij. Ik ga kiezen, en zij niet meer voor mij. Ik ga beslissen, en zij niet meer voor mij. Ik ga fouten maken, en zij niet meer voor mij. U dochter is vrij.
Ze kunnen me toch niet mogelijk tegenhouden lief te hebben. Ik verdwaal even in eenzaamheid. Degene van wie ik zo veel hou lijken me op te sluiten achter een muur van ondoordringbaar gezag, en daarvan een gevolg machteloosheid aan mijn kant. Dunne strengen goud reflecteren op de ijzige witte platinum kristallen van de sneeuw. Langzaam druipt er wat zoutige massa langs mijn huid, bijna strelend maar zo hard als een vuist. Een kleine maar zware bevestiging van mijn verdriet. Mijn aanstellerij die ondanks mijn eigen principes toch terecht is. Alles wat ik wil en waar ik ooit naar vroeg heb ik kunnen bereiken, en ik zou er zo alles voor geven om het te behouden in hoe het nu is, maar het lijkt te worden verslonden door de tanden van jaloezie, zorgzaamheid en overbezorgdheid. Als ze toch eens van me hielden, dan zouden ze waarschijnlijk mij de liefde gunnen die ik nu vergaar. Zachtjes landen nog wat meer vlokken, ontploft in de bevroren lucht. Getransformeerd van een simpel gewaad van verdriet, naar een vrijheidsstrijder gehuld in wit. In de overdracht van dag naar nacht, en in de donkerblauwe alles, zie ik meer dan ik wil zien. Ik zie wat komen gaat in de oranje glinstering van licht die hoop noch rijkdom verkondigd. En open zonder wil, zonder geluk, met angst mijn gesloten ogen. En ik zie de bevestiging van mijn leed in honderdduizend kleine zonnen. Het is niet lastig. In tegendeel. Het is het simpelste wat een mens kent en voelt. Echter, obstakels en verwarring zijn de test van dit bestaan. Er zijn dan ook weinige die dit spel van emotie overleven en zich overgeven in machteloosheid. Ik weet dan ook niet als jonge ontdekker of ik dit avontuur overleven zal. Of wij dit overleven zullen. Alles wat ik weet is dat we er samen voor strijden, en we met eer verliezen zullen als dat het geval is. We verslinden de obstakels, zoals de obstakels ons verslinden willen. En we zullen de verwarring tarten, door de verwarring op te sporen. Te vernietigen. En te houden, van hen die ons het houden gunnen. Liefde is fragil. Liefde is kwetsbaar. Liefde is ijzersterk.
Er zijn tijden waarin ik wacht. Dan wacht ik op de tijd, om te verstrijken. Er zijn ook tijden waarop ik niet wacht, en de tijd langs mijn aderen en hartslagen voorbij vloeit. Om er vervolgens achter te komen dat het alweer op is, en tijd is voor iets nieuws. Het kent geen wachten, het kent geen stop. Geen halt. Ook niet voor een seconde. Door, en door en door, het gaat en gaat. Het tikt, het slaat, het luid. Telkens opnieuw. Het heeft zwakte, want het krijgt de verloren tijd nooit meer terug. Nooit meer. Het is verstreken en gedaan, het is geleefd en alweer dood. Nog sneller dan de fragiele dorre bladeren aan de bomen vallen kunnen, en worden vervangen door dikke levenslustige nieuwelingen. Veel sneller. Secondes sneller. Minuten sneller. Uren sneller. Maanden sneller. Sneller dan we kunnen leven. Veel sneller. We letten op de tijd die verstrijkt, niet de kwaliteit van de geleefde secondes. En dan knipperen we, dan ademen we. Dan zuchten we van geluk, van verdriet of voor dat wat er niet meer toe doet. Zucht. Wimpers vliegen omhoog, en de beesten erachter zien een nieuwe hemel. Een nieuw licht. Een nieuw donker. Een nieuwe wereld. Zonder tijd. Zucht. Even geen tijd.
wat als er ineens iemand gaat regeren over je leven? Ik dacht dat ik hem kon vertrouwen, mijn eigen broer. Blijkbaar heb ik ergens een signaal gegeven dat hij mijn gedachtes kan invullen. Voor alles. Dingen die ik wel en niet mag doen. Mensen die ik wel en niet mag zien. Ergens weet ik dat hij het doet uit bescherming, of hoe je het ook wilt noemen. Echter, als hij echt van mij hield zou hij me vrij laten. In zoverre ik zou kunnen. Daarbij is het hypocriet, aangezien hij ook roekeloos is. Heb ik hem ooit tegengehouden in het houden van iemand? Heb ik hem ooit dingen verboden? Stel ik me aan? We hebben ruzie. Daarmee bedoel ik mijn broer, en mijn vader en moeder. We hebben ruzie over het aantal keer dat ik hem zie. Over kwantiteit, geen kwaliteit. Het is uit bescherming, dat weet ik wel. Het is voor een groot deel uit principe. Welke puber van 16 jaar slaapt al bij haar vriend, en hij bij haar. Klinkt naif en stom, maar ik kan hierbij beloven dat er nog nooit iets is gebeurt. Ik ben slim genoeg om te zien waar mijn grenzen liggen. Blijkbaar denken hun daar anders over. Ze zeggen me dat ik me anders gedraag de laatste tijd. Vervelend, dwars en ik heb verdomme een mening. Een mening! Tja, dat is nieuw, aangezien ik al mijn hele leven in een democratie woon! Ik besta zowat uit mening, dan moet je me niet gaan vertellen dat ik er ineens geen meer mag hebben! Ben ik een nachtmerrie voor ouders? Weet ik niet. Als een nachtmerrie in die zin betekend dat ik probeer om los te komen van alles wat me regeert en vastbind. Working class hero. Goeie ouwe John Lennon. Hij had helemaal gelijk. Ze vertellen je wat je moet doen, maar vervolgens gaan ze je brainwashen tot er uiteindelijk verwarring overblijft. Dan wordt je gek en krijg je waan ideeën. Als je slim bent haten ze je, en ze vermijden de rare. 'Till' your so fucking crazy you can't follow their rules'. God bless his soul. Het idee van een loverboy kwam in mijn hoofd. Zie je hoe bang ik wordt. Zie je wat mensen je aanpraten deze dagen? Je wordt er gestoord van. Dus, zodra je een jongen hebt gevonden die je dingen laat voelen die je nog nooit eerder hebt gevoelt. Als je vervolgens ruzie krijgt met je ouders over die jongen. Dan moet hij wel een loverboy zijn? Zo is hij niet. Dat is wat de maatschappij wilt. Bang. Angst. Verdriet. Verwarring. Allemaal omdat ik me gelukkig voel(de)! is dat zo erg?! geluk?! Gunnen ze het me niet? Ben ik het toch niet waard? mag het niet? waarom niet? Is het bestemd voor een anders ziel, ver weg aan de andere kant van de wereld? Echt waar? Ben ik zo weinig? Ben ik verdomme zo weinig?! Ik ben van vlees en bloed, zoals alle mensen. Ik heb ogen en een neus en een mond, en geloof het of niet ik heb ook benen en armen (misschien niet zoals de meeste mensen). Ik kan denken. Ik kan voelen. Ik kan ruiken. Ik kan proeven. Ik kan horen. Ik kan zien. En ja, ik kan ook geloven. En ik geloof, mijn hemel. Ik geloof dat ik verliefd ben, en dat iedereen die het daar niet mee eens is eens zijn mond moet houden. Want ik gun het verdomme iedereen op de aarde!
0
1
2
3
4
5
- Gemiddelde waardering: 0/5 - (0 Stemmen) Tags:verliefd ruzie ouders jongen verdriet angst John Lennon geloven weinig mening loverboy angst verdomme vlees bloed zintuigen mond ogen geloven mensen gunnen aarde
26-01-2012
kracht van oude wijsheid
het probleem met volwassenen is dat ze niet weten hoe het voelt als iemand hun verteld iets niet te doen. ze weten niet hoe het voelt als hun iets verboden wordt. Dat komt omdat ze vanaf een bepaalde leeftijd zelf mochten weten wat ze deden, zonder dat iemand hun nog zei wat er wel en niet mocht gebeuren. Toen ontdekte ze hoe fijn het was als ze iemand zelf konden vertellen wat wel en niet te doen. Vooral als diegene dan ook nog luisterde. Het is te vergelijken met een kick, een soort verbazing en gezag dat ze nog nooit eerder hadden ervaren. Maar, hoe meer ze het deden, hoe minder bevrediging het gaf. Dus de enige oplossing is dan om NOG meer te commanderen en verbieden en wat dan ook. En dan helemaal te vergeten dat een 16 jarige ook gevoelens heeft en een soort van neiging naar vrijheid verdomme! Maar nee, dat is te vergeten. Is het te wijten aan slechte beargumentatie? nee. Is het te wijten aan slecht gedrag? nee. Is het te wijten aan slechte cijfers? nee. Nee, het is te wijten aan ouder zijn, en dus misbruik te maken van macht. Ik vindt het jammer, erg jammer. Het is veel wijzer iedereen in zijn kracht te laten. Vrij te laten. Laat me vrij. Alsjeblieft!
Het leek alsof de schaduw even stil stond. Het was een twijfeling. Hij stopte even, zijn zwarte schaduw ruw afgetekend op het asfalt. Het geluid van het schuifelen van zijn voeten, wat zo rustgevend door de straten zwierf liet nu stilte achter. Zijn beige broek leek zo vertrouwd, een koppel vormend met zijn donker blauwe trui. Waar zou hij aan denken, vroeg ik me af. Ik betrapte mezelf kijkend met een schuin hoofd en corrigeerde me even. De man stond nog steeds stil, en voelde me een inbreker in zijn gedachtes. Nu twijfelde ik ook. Zou ik weglopen? de lamellen rustig terug schuiven zodat mijn ouders niks hoorde. Ik bleef kijken. De man stond nog steeds stil. Zijn schaduw bubbelde en schudde tegen het asfalt, het zwart werd blauw en toen weer zwart. De zon had geen genade en bleef zijn hitte beproeven op de man. Ik kon enkel toekijken, enkel hopen dat hij weer ging lopen en zich vooral niet omdraaide. Wat had dat virus toch gedaan... Moest dit gebeuren? De infectie had zich snel geëvolueerd en aangepast aan onze aardse leefomstandigheden. Nu smolt zijn rood samen met het zwart. Het ene vloeibaar, het andere onuitwisbaar. Ik bleef kijken, er moest een getuigen zijn, het bleef mens. Ik gunde het hem. Hij viel, werd een met de aarde. De lamellen werden slap in mijn vingers. Ze gleden er bijna uit. Het was alleen geen angst, nee zeker geen angst. Medelijden. Medelijden met de man zonder schaduw. Mijn ouders hoorden niks, misschien wilde ze niks horen. De man lag daar, zijn beige broek werd vuil. Het plakkerige hete bloed zoog de aarde op en de kleur van zijn kleren vervaagde. Midden in de zomer, midden in de tijd dat de mens kwetsbaar was. Hij keek naar me, hij zag me. Nam een hap adem en blies het rustig uit. Hij bleef uitademen. Nog meer adem. uiteindelijk zat er nog maar een zuchtje in zijn longen, zijn allerlaatste beetje wat er al zijn hele leven zat. Hij blies het uit. De lamellen maakte geen geluid.
Een minder leuke dag vandaag... Ik heb te horen gekregen dat mijn vriend moet verhuizen. Een gedoe met een zaak in Belgie, een lang verhaal. Ik was een beetje overdonderd, ook omdat hij het zei zonder dat hij het zelf door had. Ik geloof in ons twee, en dat is niet waar ik over twijfel, ik ben eerder boos. Ik ben boos dat dat moet gebeuren. Niet op zijn vader, niet op zijn moeder niet op hem, dat is niet wat ik bedoel. Ik bedoel dat ik na zo een korte tijd van puur geluk ons dit in de weg gaat staan, ook al weet ik dat het iets is wat we kunnen handelen, het is gewoon zo oneerlijk in elkaar gezet. Ik geloof dat elk slechte een goede heeft als balans. En andersom. Alleen weegt het slechte velen malen erger dan het goede. En ik ben helemaal in staat alles wat ik heb, al mijn dingen die mijn leven een beetje comfortabeler maken weg te doen. Van mijn plakband tot mijn bed. Als het nodig zou zijn als afweging, zou ik mijn basisbehoeften zoveel mogelijk beperken, om de euforie te kunnen behouden. Om de obstakels niet te doen. Ik was een rotte appel, voor een lange tijd. Ik leefde van school en de vriendinnen daar. Maar ik vroeg maar 1 ding wat het leven voor mij zou kunnen verandert, en ook heeft verandert. Hij. En raad eens? Daar was hij, toen ik er het minste om vroeg omdat ik was overgestapt op een nonnen dieet (slapen, eten, drinken en leren). Ze hebben gelijk als ze zeggen dat hij komt als je er niet om vraagt. Ik ben boos op de oneerlijk verdeelde balans tussen goed en slecht. Echt, ze mogen alles nemen, alles om op te kunnen wegen tegen het slechte stuk. Hij gaat dus verhuizen, maar ik zie hem nog op school. Wat trouwens heel anders is dan privé. Alsnog, ik mag niet klagen. Ik heb hem, en hij heeft mij. Ik twijfel niet aan de kracht van onze liefde. Ik hoopte enkel nog iets langer te kunnen profiteren van een zorgeloze gedachten.
Veel mensen dromen ervan. Gered worden door een held. Uit een brandend huis of uit een donker steegje. Voor veel mensen geld dit niet. Gemiddeld komen er per dag in Nederland vijf meldingen van een verkrachting binnen, veel worden er niet gemeld uit schaamte of angst. Er worden ongeveer 4 moorden gepleegd in een week, en vorig jaar waren er gemiddeld 50 berovingen per week. Vreselijk natuurlijk. Zelden is er iemand die te hulp kan schieten, je moet dan al op de juiste plaats op het juiste tijdstip aanwezig zijn. Mensen willen graag gered worden, zich veilig voelen, alsof er altijd wel iemand in de buurt is die waakt en uitkijkt voor criminelen. Iemand die durft de ziekelijke mensen te verslaan, iemand die weet wat ie doet. Er is alleen een verschil. Ik wil niet gered worden. Ik wil redden. Ik wil op het juiste tijdstip op de juiste plaats zijn. Ik wil de ziekelijke mensen verslaan, ik wil weten wat ik doe. Ik hoef geen masker, of een pak of zoiets dergelijks. Ik heb geen spin nodig of een slechte jeugd. Ik kom niet van een andere planeet. Ik ben een burger, net als iedereen. En iedere burger heeft de plicht een andere burger te helpen, wanneer nodig.
