5. Antwoord op de leervragen
L2: Hoe wordt het thema holebi-ouderschap aanbod gebracht in
de kleuterklas?
Als kleuterleerkracht in wording wou ik graag een
leervraag bedenken dat zijn antwoord terugvindt in het wel en wee van de
kleuterklas. Het thema holebi-ouderschap wordt door vele mensen nog vaak als een
delicaat en voorzichtig onderwerp beschouwd, daardoor is men ook geneigd om dit
thema niet bespreekbaar te maken met kleine kinderen. Mijn mening is echter dat
het thema wel bespreekbaar kan zijn in de kleuterklas aangezien de basis van
genderrollen vaak gelegd wordt in de kleuterklas. De stereotiepe beelden van
man en vrouw worden hier vaak doorgegeven en als kleuterjuf is het belangrijk
om deze beelden te doorbreken. Nu ben ik opzoek gegaan naar verschillende
manieren, methoden, wijzen om de thematiek rond holebi-ouderschap gangbaar te
maken voor de kleuters.
Het antwoord op deze leervraag is meerduidig. En zoals
verwacht bestaan er allerlei manieren om deze thematiek bespreekbaar te maken
in de klas. Hieronder ga ik u een beeld proberen geven van die verschillende
methodes. De methodes zijn geformuleerd aan de hand van de opgedane kennis via
literaire bronnen, levende bronnen, eigen kennis en eigen mening. Het antwoord
gaat dus een mix zijn van bestaande informatie en eigen mening.
Allereerst ben ik via verschillende zoektermen en
zoekmachines op zoek gegaan naar literaire bronnen. De trefwoorden holebi, kleuterklas,
aanbod kleuterklas en lagere school werden vaak gebruikt. Ik had op
voorhand totaal geen benul van wat er al zou bestaan omtrent deze thematiek. Ik
dacht dat hierover nog weinig bestond, maar wat bleek, er bestaan al verschillende
uitgewerkte programmas en ideeën rond holebis en holebi-ouderschap om toe te
passen in de klas. Opmerkelijk was wel dat deze uitgewerkte programmas
gebruikt worden vanaf de lagere school.
Er was eens
een regenboog is een educatieve map die door
çavaria werd ontwikkeld voor de lagere school. çavaria is een Vlaams initiatief
dat opkomt voor holebis en transgenders. Met steun van de Vlaamse overheid
biedt deze map leerkrachten de kans om met kinderen te praten over
genderdiversiteit en seksuele voorkeur. Kinderen maken via een op maat gemaakt
programma op een leuke manier kennis met deze delicate onderwerpen. De map is
opgedeeld in twee verschillende delen. Het ene deel slaat terug op een open
schoolklimaat waar onderwerpen zoals genderdiversiteit en seksuele voorkeur
bespreekbaar worden. Via dit deel krijgt de leerkracht voldoende
achtergrondinformatie om te werken aan dit soort schoolklimaat. Het andere deel
bevat negen methodieken voor kinderen van zes tot twaalf jaar. Deze map is een
rijkdom aan informatie met allerlei methodieken, voorbeelden en praktische
tips.
Zoals hierboven vermeld is deze educatieve map geschikt
voor kinderen vanaf zes jaar. Hierdoor kunnen we afleiden dat dit programma
niet geschikt is voor peuters en kleuters. Maar als we dieper gaan graven en de
map uitvoerig bekijken, kunnen we enkele delen eruit pikken om toch in de
kleuterklas te gebruiken.
In de brochure staan vele tips opgesomd, twee hiervan zijn erg nuttig om in het
achterhoofd te houden als je het thema bespreekbaar maakt in de kleuterklas. Geef
een duidelijke boodschap: hier is iedereen gelijk! en Stimuleer en waardeer
roldoorbrekend spel zijn deze twee. Ze slaan allebei terug op de
genderdiversiteit en laat kleuters kennis maken met de stereotiepe beelden.
Zoals eerder al vermeld, worden deze beelden reeds op jonge leeftijd in de
kleuterklas gevormd en is het noodzakelijk om deze te doorbreken en kleuters
hiervan bewust te laten maken.
Naast tips bevat het boek ook ideeën omtrent
prentenboeken.
*Elmer is een bekend prentenboek dat vaak in de kleuterklas gebruikt wordt. Hierbij
wordt op een leuke manier kennis gemaakt met anders zijn en verschillen. De
kleuters leren om respect te hebben voor ieder zijn verschillen. De ideeën
omtrent Elmer in de regenboogmap bestaan uit het voorlezen van het prentenboek,
nabespreking, het Elmerlied en een kleurplaat. De elementen kunnen in de kleuterklas
gebruikt worden. Wel opteer ik om dit op het einde van de 2de
kleuterklas of in 3de kleuterklas toe te passen aangezien het om
ietwat moeilijkere themas zoals diversiteit en iedereen is anders gaat.
*De mamas van Sterre is een prentenboek dat gaat over een jongetje dat twee
mamas heeft. Dit prentenboek is geschikt vanaf vier jaar en dus perfect om in
de 2de en 3de kleuterklas te gebruiken. De regenboogmap
geeft de leerkracht ideeën omtrent het stellen van vragen om het verhaal beter
te begrijpen. Deze vragen (bv. Heeft iedereen een mama en een papa?) helpen ook
om het holebi thema beter te begrijpen.
Zo zie je dat een project dat aanvankelijk pas geschikt
is voor de lagere school leeftijd mits enige selectie toch ook geschikt kan
zijn voor de kleuterklasleeftijd.
Naast er was eens
een regenboog bestaat er ook een
andere brochure van çavaria die het holebithema aanpakt. Deze koffer is een
praktische tool die de leerkracht helpt om themas die in verband staan met
holebis aanbod te brengen in de klas. De verschillende themas binnen deze
koffer zijn genderrollen, geaardheid, genderdiversiteit, enz,
Deze tool beschikt over kant en klare
opdrachten en voldoende educatief materiaal.
Ook hier weer wordt de koffer pas gebruikt vanaf de
lagere school leeftijd maar mits enige aanpassing kan deze perfect gebruikt
worden in de kleuterklas. Zo kan de kleuterleerkracht de koffer enorm kleurrijk
maken zodat het al een leuk voorwerp op zich wordt en de kleuters benieuwd zijn
naar wat erin zit. Binnenin de koffer kunnen allerlei prentenboeken zitten
omtrent het holebithema en genderdiversiteit.
Zo kan er een jongenspop en een meisjespop met allerlei voorwerpen inzitten. Het
is aan de kleuters om de voorwerpen bij de jongen of het meisje te plaatsen. De
voorwerpen zijn vrij stereotiep zoals een handtas, een das, een keuken, een
boormachine,
Kinderen zijn dan geneigd om de das en de boormachine bij de
jongen te plaatsen en de handtas en de keuken bij het meisje. Of misschien is
er een kleuter wiens papa thuis kookt en de keuken dus bij de jongen zal
plaatsen. Dit voorwerp is dubbel en kan ervoor zorgen om het thema rond
genderrollen open te trekken.
Naast uitgewerkte ideeën zoals hierboven is er ook een
handvol vertel en voorleesmateriaal geschreven omtrent het holebi-ouderschapsthema.
Deze prentenboeken zijn vaak geschikt voor 4 jaar en dus kunnen ze in de 2de
en 3de kleuterklas gebruikt worden.
De prentenboeken kunnen op een speelse en vrolijke
wijze aangebracht worden. Zo kan de leerkracht ervoor kiezen om het prentenboek
een eerste maal voor te lezen met achteraf een nabespreking. Daarna kan er aan
de hand van een begeleide activiteit gekozen worden om het verhaal als een
waardeverhaal te beleven waarbij bepaalde waarden zoals respect voor ieders
verschillen, liefde en diversiteit aanbod komen. Het prentenboek kan ook als
een 2de maal aan de hand van alternatief vertellen aangeboden worden
zodat de kinderen door het meerdere malen te horen het verhaal en de moraal
hiervan beter gaan begrijpen.
Kleuters komen dus op een speelse maar leerrijke wijze
in aanraking met moeilijke themas zoals het holebi-ouderschap. Aan de hand van
de prenten, een handpop, de gestelde vragen door de kleuterjuf en de intense en
meervoudige aanbieding leren kleuters de verschillende thuissituaties beter
begrijpen. Enkele voorbeelden van geschikte prentenboeken in de kleuterklas
zijn: Bill Sanders, Bij mij thuis, El is zo blij met Els, Koning en koning, De
mamas van Sterre en Twee pappas voor Tango.
Naast literaire bronnen ben
ik mijn kennis ook elders gaan zoeken. Ik koos ervoor om beroep te doen op
levende bronnen. Twee kennissen van mij zijn kleuterjuf en aangezien ze in het
vak staan, kunnen ze mij ook ideeën en opvattingen geven omtrent het
holebi-ouderschapsthema in de kleuterklas. Deze levende bronnen zijn dus als
het ware beroepsdeskundigen maar helaas geen ervaringsdeskundigen aangezien zij
nog niet te maken hebben gehad met het thema. De informatie die ik bij hen
vergaard heb, is via een semi gestructureerd interview gegaan. Hierbij legde ik enkele opvallende topics uit de literatuurstudie voor aan hen. Zo was ik toch voorbereid maar had het interview vooral een open karakter. Hieronder zal u opmerken dat tussen beide kleuterjuffen heel wat
andere ideeën en opvattingen, maar ook allerlei gelijkenissen te vinden zijn.
Katrien, 23 jaar, afgestudeerd aan de KHLim als
kleuteronderwijzeres zou het holebithema aanbieden aan de hand van een
kringgesprek met de kleuters. Zij zou het thema aanbieden aan de hand van een
kringgesprek en een prentenboek. Dit kringgesprek zou volgen op het vertellen
van het prentenboek. Bij dit kringgesprek zou ze de kleuter met holebi-ouders
laten vertellen en zou ze een nabespreking rond het boek houden. Zij zou vragen stellen als Welke
ouders heb jij?, Wat is er zo typisch aan jouw mama/papa?. Hierbij trekt ze
ook de thematiek rond genderrollen en genderdiversiteit open. Ze zou daarom ook
het prentenboek willen aanbieden als ze in het thema rond diversiteit zitten.
Lotte, 22 jaar, afgestudeerd aan de KHLim als
kleuteronderwijzers zou het holebithema aanbieden aan de hand van een gesprek
waarbij de holebi-ouders van een kleuter uit de klas eens zouden komen praten. Ze
zou ervoor kiezen dat de ouders (twee mamas of twee papas) eerst een
prentenboek over het thema zouden voorlezen. Zij zou kiezen voor Twee papas
voor Tango of De mamas van Sterre. Zo komen de kleuters op een speelse manier
te weten waarom de ouders in de klas zijn. De kleuter in kwestie mag daarna
iets over zijn ouders vertellen. Andere kleuters die met vragen zitten, mogen
deze ook stellen als ze dat wensen. De ouders vertellen eventueel ook
herinneringen en ervaringen die ze met hun kind al beleefden. Zo herkennen de
kleuters ook hun ouders in de holebi-ouders van hun vriendje. Naast deze manier
zou Lotte er misschien ook voor kiezen om alvorens het gesprek al eens kennis
te maken met het thema aan de hand van een prentenboek. Hierbij leest ze op
voorhand al een prentenboek voor en vraagt ze aan de kleuter in kwestie om eens
aan zijn/haar ouders te vragen om langs te komen in de kleuterklas.
Beide leerkrachten zouden hun inspiratie willen halen
uit een gangbaar prentenboek. Maar Katrien zou graag een kringgesprek
hieromtrent toepassen terwijl Lotte ervoor kiest om de holebi-ouders naar de
klas te halen. Naast het prentenboek dat ze allebei opteren zouden ze beide ook
kiezen om het niet als thema aan te bieden in de kleuterklas. Hiervoor hebben
ze te weinig achtergrondkennis en ze vinden het thema nog wat delicaat om
helemaal uit te werken in de kleuterklas.
Bij de educatieve map en koffer gaf ik ook al ideeën en
aanpassingen aan om in de kleuterklas te gebruiken aan de hand van eigen kennis
en ervaring. Naast deze ideeën zijn er ook een aantal methodes die nog niet helemaal
of helemaal niet besproken zijn. Deze methodes opteer ik om toe te passen in de
kleuterklas en lijken me geschikt om kleuters met het thema te confronteren.
De kennis die ik via literaire bronnen heb opgedaan
hebben mij overtuigd om het onderwerp rond holebi-ouderschap ook als thema
aanbod te laten komen in de kleuterklas. De educatieve map en koffer hebben mij
ideeën en inzichten gegeven om mits enige aanpassing (zie 2.2 en 2.3) te
gebruiken in de kleuterklas. Natuurlijk zou ik niet kiezen voor een echt
holebi-ouderschapsthema maar ik zou het thema Gezin aanbieden in de
kleuterklas. Dit thema houdt in dat we met de klas eens gaan kijken naar mijn
gezin, jouw gezin, andere gezinnen, ouders, broers en zussen en omas en opas.
Wanneer er een kleuter in de klas holebi-ouders heeft, kan de kleuter in
kwestie vertellen over mijn gezin, ook andere kleuters mogen vertellen over mijn
gezin zodat het verschil voor de anderen duidelijk wordt en er rond een
kringgesprek kan ontstaan. Hierbij kunnen we ook weer gebruik maken van een
typisch prentenboek rond het holebithema. Op de laatste dag van het thema kan
er bijvoorbeeld een feest voor alle mamas en papas georganiseerd worden.
Het thema zou ik wel enkel aanbieden als er een kleuter
in de klas holebi-ouders heeft zodat er voldoende stuff is om er een week mee
te vullen. En zo wordt ook de leefwereld van één bepaalde kleuter aangesproken.
Hierdoor voelt de kleuter zich geapprecieerd en gerespecteerd omdat we ook oog
hebben voor zijn speciale situatie.
4.2 Diversiteit
Het holebi-onderwerp kan ook aanbod komen wanneer het
in de klas gaat over diversiteit. Hierbij hebben we als juf oog voor allerlei
soorten diversiteit zoals geloof, huidskleur, uiterlijk, innerlijk, maar ook de
soorten gezinnen die er bestaan. De meeste kleuters denken dat een gezin bestaat
uit een mama, een papa en kinderen. Ze zijn er zich vaak niet van bewust dat er
ook kinderen zijn die twee mamas of twee papas hebben. Hoog tijd dus om al in
de kleuterklas hierbij kennis te maken. Doordat het holebi-ouderschap een
onderdeel is van het thema diversiteit leren kleuters begrijpen dat we respect
moeten tonen voor ieder zijn verschillen.
4.3 Moederdag en Vaderdag
Ook de typische kleuterklasthemas rond Moeder en Vaderdag
kunnen een nieuwe touch krijgen wanneer
we ook oog hebben voor gezinnen die geen Moederdag of Vaderdag vieren aangezien
er twee mamas of twee papas zijn.
Wanneer er een kleuter in de klas is met holebi-ouders zou ik hierbij uitvoerig
stilstaan, wanneer er geen kleuter is met holebi-ouders zou ik dit eventueel op
een kort moment aanbieden bijvoorbeeld aan de hand van een prentenboek.
Het aanbieden van het onderwerp rond holebi-ouderschap zou ik rond de leeftijd
van 5 jaar aanbieden en dus het liefst in de 3de kleuterklas. Maar
wanneer er bijvoorbeeld een kleuter bij jou in de 2de kleuterklas
zit met twee mamas of twee papas zou ik dit ook al op die leeftijd durven te
bespreken. De leeftijd van de 1ste kleuterklas lijkt me wel nog te
jong om dit thema te bespreken aangezien zij hiermee nog niet echt bezig zijn.
Deze peuters hebben meer de nood aan abstracte themas.
5. Algemeen besluit
Zoals u ziet bestaan er allerlei methodes, wijzen en manieren om het delicaat onderwerp rond holebi-ouderschap bespreekbaar te maken in de kleuterklas. Naast bestaande uitgewerkte programma's voor de lagere school die mits enige selectie en aanpassing kunnen toegepast worden in de kleuterklas, zijn er ook prentenboeken geschreven voor de kleuterleeftijd die al eerder stilstonden bij dit thema. Ook levende bronnen zoals kleuterjuffen kunnen nieuwe ideeën en inzichten aanbieden om het thema op een nog andere manier aan te bieden in de kleuterklas. Door de generaties heen zullen er steeds nieuwe inzichten, ideeën en opvattingen omtrent dit thema in de kleuterklas gevormd kunnen worden. Ook doordat het thema in de toekomst als maar meer aanvaard zal worden. We kunnen dus besluiten dat het antwoord op de leervraag veelvoudig is en nooit helemaal compleet zal zijn.
15-08-2014, 14:00 geschreven door Mirteph 
|
