Symptomen

Het gif wordt intradermaal (in de huid) ingespoten en bevindt zich meestal in het bindweefsel van de huid. Ter hoogte van de slijmvliezen en het oogbindvlies verspreidt het gif zich veel sneller en ontstaat er een sterk uitgesproken zwelling.

Er zijn drie mogelijke reacties:

Een lokale reactie

De steek is zeer pijnlijk. Men ziet lokale roodheid, een zwelling van enkele centimeters en een lichte verharding. Meestal gaat dit gepaard met jeuk. Deze reactie, veroorzaakt door vasoactieve amines en peptiden, verdwijnt meestal enkele uren na de steek.

Naargelang de plaats waar men gestoken wordt, kan de zwelling meer uitgesproken zijn. Dit is ondermeer het geval ter hoogte van het gelaat (oogleden, neusvleugels, oren, lippen) en de hals.

Een steek ter hoogte van de mond of de keel kan zodanig opzwellen dat de patiënt begint te stikken.

Een toxische reactie

De ernst van de reactie zal toenemen met het aantal steken. Bij veelvuldige steken is de hoeveelheid ingespoten gif groter. Naast de lokale reactie treden ook algemene symptomen op: oedemen, moeheid, braken, buikloop, hoofdpijn, daling van de bloeddruk en soms stuipen en bewustzijnsverlies.

Een volwassene die meer dan 20 steken krijgt, moet gehospitaliseerd worden voor observatie.

Een allergische reactie (anafylactische shock)

Een allergische reactie is niet afhankelijk van de dosis en kan reeds optreden na één enkele steek. De volgende symptomen kunnen voorkomen:

• Ter hoogte van de huid: veralgemeende netelkoorts, roodheid en belangrijke zwelling.

• Ter hoogte van het ademhalingsstelsel: zwelling door oedeem van de tong met slikmoeilijkheden, oedeem van het strotklepje en strottenhoofd, spasme van de luchtpijp met gevoel van benauwdheid, angst en cyanose (blauwe verkleuring van de huid).

• Ter hoogte van het hart: daling van de bloeddruk, shock.

• Spijsvertering: misselijkheid, braken, diarree.

• Neurologisch: duizeligheid, bewustzijnsverlies.

Het blokkeren van de luchtwegen en de cardiovasculaire shock kunnen de dood van het slachtoffer veroorzaken.

Behandeling

Eerste zorgen ter plaatse:

Meteen na de prik ontstaat irritatie en pijn. De huid rondom de steek zwelt op en wordt rood.

• Probeer indien mogelijk het insect te identificeren dat de steek heeft gegeven. 

• Na een bijensteek blijven de angel en het gifapparaat achter in de huid en het gifapparaat blijft gif afgeven in de huid. De angel moet zo snel mogelijk verwijderd worden, met de nagel of door met de botte kant van een mes over de steek te gaan. Gebruik nooit een pincet, hierdoor zou de gifklier open kunnen gaan en nog meer gif verspreiden.

• Na een wespensteek blijft er geen angel of gifklier achter.

• De hoornaar heeft een langere angel die dus dieper in de huid kan doordringen en rechtstreeks in een bloedvat kan terecht komen, en zo de reactie kan versnellen.

• Verwijder ringen bij een steek in de hand, zodat de bloedvoorziening van de vinger niet in het gedrang komt bij zwelling.

• Reinig de steek met water en zeep en ontsmet nadien met een ontsmettingsmiddel.

• Als er veel pijn is, kan een pijnstiller ingenomen worden.

• Een aantal auteurs raadt aan om eerst een warmtebron (haardroger of zeer warm water) toe te passen en nadien een ijsblokje om de pijn en de zwelling te doen afnemen.

• Verifieer ook of de tetanusvaccinatie in orde is.

Neem contact op met een arts indien:

• De lokale reactie (zwelling, roodheid, warmte, pijn) sterk uitbreidt in de dagen na de steek of als er veralgemeende ziektetekenen ontstaan, zoals koorts en/of rillingen. Deze symptomen kunnen wijzen op een wondinfectie.

• Men in de mond of de keel gestoken wordt. Er kan zeer vlug een belangrijke zwelling ontstaan die de ademhaling bemoeilijkt. Geef een ijsklontje om op te zuigen en ga zo vlug mogelijk naar een arts of naar het ziekenhuis.

• Een allergische reactie optreedt na een steek. Bel de 112 voor een dringende overbrenging naar het ziekenhuis. De allergische reactie gaat gepaard met huiduitslag, hevige jeuk, zwelling van het gelaat, duizeligheid, bleekheid, ademhalingsproblemen en het gevoel te stikken. Laat het slachtoffer neerliggen, de benen iets hoger dan de rest van het lichaam.

• Als men meerdere bijen – of wespensteken gekregen heeft - meer dan 20 voor een volwassene - moet het slachtoffer in het ziekenhuis geobserveerd worden.

Toxiciteit

Het gif heeft een ingewikkelde scheikundige samenstelling. Het bevat enzymen (fosfolipasen, hyaluronidasen,…), peptiden (kinines,…), actieve amines (histamine,…) en aminozuren. Het zijn voornamelijk de fosfolipasen en hyaluronidasen die bij sommige personen leiden tot de vorming van immuunglobulinen verantwoordelijk voor allergische reacties (IgE).

Risico

Bij een persoon die overgevoelig is aan het gif van wespen of bijen, kan één steek voldoende zijn om een ernstige reactie uit te lokken.

Bij niet-allergische personen hangt de reactie af van de ingespoten hoeveelheid gif en het aantal steken. De hoeveelheid gif die wordt ingespoten hangt af van het insect: bij een bijensteek wordt 50 tot 100 microgram gif ingespoten, voor een wesp varieert dit van 2 tot 10 microgram.

Eén steek van een wesp of een bij is meestal niet gevaarlijk, maar kan wel erg pijnlijk zijn. 

Bij meerdere steken is het raadzaam om mogelijke symptomen in de gaten te houden en indien nodig medische hulp te zoeken.