ANKERxml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Het anker is als vanouds het symbool van de zeegoden, het geeft houvast, veiligheid, vertrouwen en hoop. In vroeg-christelijke tijden werd het door de kruisvorm als symbool van de verlossing beschouwd.

ANKH

De ankh is het luskruis of hengselkruis uit het oude Egypte (crux ansata). Zij geldt als symbool voor de eeuwigheid van het leven en het overleven na de lichamelijke dood. Zij is de uitdrukking van de rechtopstaande mens met uitgestrekte armen. Door het samenvoegen van de cirkel aan de bovenkant en het kruis aan de onderkant beeldt de ankh tevens de vereniging van de vrouwelijke en mannelijke principes uit, die in de Egyptische mythologie vertegenwoordigd worden door Isis en Osiris.

BEKER

De graalbeker is de kelk waarin het bloed van Christus werd opgevangen toen hij met een lans in de zij gestoken werd. Vanuit dit perspectief gezien bevat de graalbeker het levenselixer. Bij de oude Kelten was de beker, die ook wel uitgebeeld wordt als kookpot (de zogenaamde heksenketel), symbool voor de baarmoeder, en dus ook voor de vruchtbaarheid. Psychologisch gezien stelt de graalbeker het heilige centrum in de mens zelf voor. De queeste van de Heilige Graal, die vooral bekend is geworden door de verhalen rond de legendarische Koning Arthur en de held Parsival, is de zoektocht naar de spirituele bronnen van mens en kosmos en naar de terugkeer tot de paradijselijke toestand. Het symbool van de beker is verwant met de kelk, de schaal en de maansikkel.

BLOEMEN

Bloemen symboliseren het jonge leven, de zon, de aarde of het midden. Zij zijn een uitdrukking van levenskracht, levensvreugde en vruchtbaarheid. In mandala’s kunnen onder andere de volgende bloemvormen onderscheiden worden:

-         aronskelk: in de Middeleeuwen het symbool voor de maagd Maria

-          distel: symboliseert het lijden van Christus

-          lelie: vertegenwoordigt de maagdelijke liefde, de reinheid

-          lotus: in het Oosten symbool voor de hoogste mystieke verlichting; in het oude Egypte beeldt hij de zonnegod uit; verder algemeen symbool van vruchtbaarheid

-          perzikbloesem: symbool van onsterfelijkheid

-          roos: algemeen bekend om de betekenis van de eeuwige liefde; staat ook voor wedergeboorte

-          viooltje: wordt gezien als lentebode en zinnebeeld van nederigheid

BLIKSEM

De bliksem geeft aan dat er energetische krachten los komen, die een vernieuwende werking hebben. Verder symboliseert de bliksem vuur, elektriciteit en bovennatuurlijke machten. De bliksem in de vorm van de Tibetaanse donderkeil (vajra of dorje) die samen met het vrouwelijke symbool, de bel, veel bij meditaties gebruikt wordt, vertegenwoordigt de mannelijke energie.

BOOM

De boom wortelt zich in de aarde en de takken reiken naar de kosmos. Op deze manier staat de boom als symbool voor het allesomvattende levensprincipe, dat verschijnt als de levensboom in de kabbala en in de volkskunst. In oude mythen ziet men de boom als wereldas waaromheen zich de kosmos bevindt, onder andere Yggdrasil, de kosmische eeuwig groene boom uit de Noorse Eddaverhalen. De van oudsher heilige bomen bij de Keltische druïden zijn bijvoorbeeld de eik, de vlier, de wilg en de meidoorn. In vele delen van Europa wordt de paganistische traditie van het dansen om de meiboom als vruchtbaarheidsritueel nog in ere gehouden. Psychologisch gezien kan de boom in een mandala uitdrukking zijn van de maker zelf. Hierbij moet gekeken worden naar het uiterlijk van de boom: draagt hij wel of geen bladeren, is het een jonge of een oude boom, hoe zijn de takken gerangschikt, is de boom recht of krom, draagt de boom bloesem of vruchten?

CHAKRA’S

De chakra’s zijn spirituele en psychische energiecentra in het menselijk lichaam, die worden voorgesteld als wielen of lotussen. Zij spelen een grote rol bij de spirituele bewustwording en de lichamelijke en geestelijke gezondheid. Van elke chakra kan een afzonderlijke mandala gemaakt worden. In dat geval is het wenselijk om zichzelf vooraf en tijdens het maken van een chakra-mandala goed op de betreffende chakra te concentreren en deze door en door proberen te voelen (door een lichte tinteling buiten de huid op de plaats van die chakra). Daar is vaak wel enige oefening voor nodig. Er kunnen afwijkingen voorkomen van de onderstaande kleuren, dit kan op een geblokkeerde chakra wijzen. Het is belangrijk toch deze kleurafwijking in de mandala te handhaven. Naarmate men dieper met de chakra  verbonden raakt, zal deze vanzelf zijn uiteindelijke, dus ieders eigen persoonlijke kleur, in de mandala laten verschijnen. Hieronder volgt een kort overzicht van de kenmerken van de zeven chakra’s:

1.      Stuitchakra (kleur rood, lotus met vier bladeren): hierin zetelt de behoefte aan veiligheid, overleving, geworteld zijn, aarde en lichaamsbewustzijn

2.      Sacraalchakra (kleur oranje, lotus met zes bladeren): ook wel heiligbeenchakra genoemd, verantwoordelijk voor de seksualiteit, het bij een groep willen horen en het aan kunnen gaan van persoonlijke relaties

3.      Zonnevlecht (kleur geel, lotus met tien bladeren): in deze chakra zetelen het zelfvertrouwen, onze macht en energie, evenals de diepere emoties

4.      Hartchakra (kleur groen, lotus met twaalf bladeren): dit is de chakra van de onvoorwaardelijke liefde, het mededogen en de ik-vrije handelingen

5.      Keelchakra (kleur blauw, lotus met zestien bladeren): deze chakra is verantwoordelijk voor creativiteit, zingen, spreken en innerlijk horen

6.      Voorhoofdchakra (kleur indigo, lotus met twee bladeren): hier zetelt het derde oog, het is de chakra voor helderziendheid, intuïtie en introspectie

7.      Kruinchakra (kleur violet of wit, duizendbladige lotus): hiermee voelt men de mystieke verbinding met het kosmische, de verlichting, de non-dualiteit en de extase

CIRKEL

De cirkel is samen met het vierkant en de driehoek het belangrijkste en meest verbreide geometrische symbool. Een cirkel met een punt in het midden symboliseert onder andere de zon, God, goud en de volle maan. In occulte scholen en groeperingen zoals bijvoorbeeld de Wicca (moderne hekserij) geeft een cirkel magische bescherming. In het Zen-boeddhisme symboliseert de lege cirkel de verlichting, waarmee in feite de oervrouwelijke energie wordt aangeduid. In cirkels waarin een punt verschijnt, openbaart zich de oermannelijke energie. De cirkel met punt drukt dus de eenheid van het mannelijke en vrouwelijke uit, de kosmische heelheid, de oer-mandala.

DIEREN

Dieren zijn symbolen van onbewuste aspecten en driften in de psyche van de mens. Als een bepaald dier in een mandala verschijnt, betekent dit een al dan niet bewuste connectie met de kenmerken van dat dier, die een belangrijke symbolische weergave van onze persoonlijkheid en ons gedrag kunnen vertegenwoordigen. Onder meer de volgende dieren of stylistische afbeeldingen ervan kunnen in mandala’s voorkomen:

1.      hond: volgzame vriend van de mens, waker en wegwijzer voor de gestorvene in het hiernamaals, bijvoorbeeld de Egyptische god Anubis

2.      kat: Egyptische godin Bastet, nachtdier, eigenzinnig, gaat haar eigen gang

3.      koe: symbool voor Moeder Aarde, moederlijk, voedend, de hoorns verwijzen naar verbinding met de maan

4.      leeuw: heerser, koning der dieren, zonnesymbool, vertegenwoordigt bruisende energie

5.      olifant: hindoe-god Ganesha, god van de schrijfkunst en de wijsheid, sluimerende niet agressieve kracht

6.      paard: edel dier, beschikt in sprookjes over toverkracht, werkt samen met zijn menselijke berijder

DRIEHOEK

De driehoek is samen met de cirkel en het vierkant een van de meest voorkomende symbolen. Met de punt naar boven vertegenwoordigt de driehoek de mannelijke energie (vuur), met de punt naar beneden de vrouwelijke energie (water). In de Indiase geometrische yantra-figuren komen veel driehoeken voor, onder andere in de Sri Yantra die de eenwording van de man en vrouw voorstelt. De Griekse hoofdletter delta (…) is het symbool van kosmische geboorte. Verder symboliseert de gelijkzijdige driehoek onder andere de heilige drievuldigheid en de een eenheid van lichaam, ziel en geest.

DRUPPEL

Druppels in mandala’s kunnen vele betekenissen hebben al naar gelang hun kleur en hoeveelheid. Verder zal de grondstemming van de mandala-maker uitmaken of er regendruppels, dauwdruppels, bloeddruppels dan wel tranen van vreugde of verdriet verschijnen. Druppels kunnen zodoende wijzen op reiniging, vruchtbaarheid, verwonding of een heilig ritueel.

EI

Het ei symboliseert als Wereldei de levensenergie, de vruchtbaarheid, het nieuwe leven en de opstanding.

ELEMENTEN

Algemeen bekend zijn de vier elementen aarde, lucht, vuur en water. Vaak wordt hieraan ether als vijfde element toegevoegd.

1.      aarde: het element aarde heeft als symbool het kruis in de cirkel, een geel vierkant of een naar beneden gerichte bruine, zwarte of gele driehoek met een aparte driehoek in de onderste punt. Dit element vertegenwoordigt Moeder Aarde (Urd, Arhta, Edda, Terra, Gaia, Demeter) en de vrouwelijke waarden zijn yin, ziel, stabiliteit en passiviteit

2.      Lucht: het element lucht heeft als symbool een lichtblauwe of gouden cirkel met een punt in het midden of een naar boven gerichte blauwe driehoek met een aparte driehoek in de bovenste punt. Dit element vertegenwoordigt Vader Hemel (Zeus) en de mannelijke waarden geest, adem, wind, beweeglijkheid, yang en activiteit

3.      Vuur: het element vuur heeft als symbool een rode driehoek met de punt naar boven of vlammen. Het is het enige element dat de mens zelf kan maken en het vertegenwoordigt levensenergie. Het verwarmt, verteert, verlicht, vernietigt, reinigt en transformeert. Het is het symbool voor de zon, de piramide en is mannelijk, yang en actief

4.      Water: het element water heeft als symbool een blauwgroene driehoek met een naar beneden gerichte punt, golvenden lijnen of een liggende zilveren maansikkel. Dit element vertegenwoordigt het levenswater, de bron, de doop en reiniging. Als symbool voor de Grote Moeder geeft het de vrouwelijke vruchtbaarheid weer. Water ziet men ook als fontein, het onbewuste, gevoelens en emoties, vrouwelijk, yin en passief

5.      Ether: het element ether heeft als symbool een violet ovaal of een cirkel die vanuit het midden verdeeld is in zes driehoeken. Ether is een transcendentaal element dat verschijnt op het kruispunt van de vier bovengenoemde elementen als het eeuwige zelf, de alchimistische steen der wijzen, de vijfbladige roos of lotus. Het vertegenwoordigt de pure geest, is zeer beweeglijk en komt voor als het etherische krachtveld of de aura rondom materiële vormen

FALLUS

De fallus vertegenwoordigt het mannelijk vruchtbaarheidssymbool, de mannelijke levensstroom, de potentie en de creatieve kracht. Hij is symbool voor het doordringende principe en verschijnt bijvoorbeeld als obelisk, zwaard, staf, vis of pilaar.

FENIKS

De feniks is een mythische vogel (reiger) die soms voorgesteld wordt als een gehoornde zonneschijf met vleugels. Na verbranding verrijst de feniks uit zijn eigen as en is aldus symbolisch voor onsterfelijkheid en wedergeboorte, transformatie, vernieuwing en opstanding

HART

Het hart symboliseert bij vrijwel alle culturen dezelfde waarden: liefde, wijsheid, relationele verbondenheid en vreugde

HEXAGRAM

Het hexagram is een zespuntige ster, ook wel bekend als het zegel van Salomo of de davidster. Het bestaat uit twee driehoeken die in elkaar geschoven zijn, aldus de harmonie tussen de mannelijke en de vrouwelijke energie symboliserend. Hexagram is ook de naam voor de uit zes hele, gebroken of gecombineerde lijnen bestaande combinaties van trigrammen uit het Chinese orakelboek, de I Tjing

KETTING

De ketting symboliseert verbondenheid, maar ook geketend zijn. Met welke persoon of situatie voelen wij ons verbonden, aan welke vastgeketend? Moet hier iets aan veranderen of voelen we ons er heel gelukkig bij?

KNOOP

De knoop symboliseert eveneens verbondenheid. Wat moet er vastgeknoopt of losgemaakt worden? De eindeloze knoop of mystieke knoop (in het Nederlandse volksgeloof de toverknoop) brengt geluk.

KROON

De kroon is het koninklijke symbool van hoge waardigheid. Een gouden kroon vertegenwoordigt de zon. De oosterse bloemvormige kroon is een teken van hogere spirituele ontwikkeling. De christelijke doornenkroon symboliseert het lijden

KRUIS

Het kruis is net als de cirkel en de driehoek het meest verbreide symbool dat in elke cultuur voorkomt. Het kruis met vier evenlange armen verwijst naar de rechtopstaande mens met uitgestrekte armen, de vier seizoenen, de vier windrichtingen. Ook vertegenwoordigt de kruisvorm de vereniging van het mannelijke (verticaal) met het vrouwelijk (horizontaal). De grondvorm van vele kerken en tempels over de gehele wereld is het kruis. Kruizen komen in vele variaties voor: crucifix (kruis met christusbeeld), luskruis (ankh), T-kruis (Anthoniuskruis), X-kruis (Andreaskruis), Y-kruis (gaffelkruis), swastika (hakenkruis, zonnerad), enzovoort

LABYRINT

Labyrinten komen in vele culturen voor als doolhof, maar vooral als inwijdingsweg voor de mens op zijn zoektocht naar het midden, naar zijn eigen kern. Vaak is een rosarium of kruidentuin in de vorm van een labyrint gemaakt. Een bekend labyrint ligt in de kathedraal van Chartres en uit de Griekse mythologie kennen we het labyrint op Kreta, waarin de monsterachtige Minotaurus huisde en waaruit Ariadne met behulp van een bij het binnengaan afgerold bolletje wol weer tevoorschijn kwam

LEMNISCAAT

De lemniscaat is een liggende acht, het symbool voor de oneindigheid. Verder symboliseert zij de vereniging van de zon en de maan en analoog daaraan de seksuele eenwording van het mannelijke en het vrouwelijke

MAAN

Vele godinnen worden gesymboliseerd door de maan: Luna, Isis, Hera, Selene, Astarte, Kwan Yin, onder andere vanwege de connectie van de omlooptijd van de maan met de menstruatiecyclus. Hecate, de drievoudige godin, vertegenwoordigt de drie levensfasen van de vrouw, namelijk maagd, moeder en oude wijze vrouw door middel van de maanstanden: wassende maan, volle maan en nieuwe maan. In mandala’s verschijnt de maan vaak als sikkel maar ook wel als witte of zilveren schijf. De maan is ook het symbool voor de intuïtie en de innerlijke wijsheid

MANDORLA

De mandorla staat ook wel bekend als de vesica piscis (=visvat, symbolisch voor de vulva). Het is het amandelvormige aureool dat in middeleeuwse iconen Christus of Maria omhult. De mandorla ontstaat uit twee over elkaar heengeschoven cirkels en symboliseert een poort of opening. In verband met Maria vertegenwoordigt zij tevens de maagdelijkheid

MASKER

Achter welk masker verstoppen we onszelf? Wat is ons ware gezicht? In mysteriespelen en rituelen worden maskers symbolisch gebruikt voor de uitbeelding van bovennatuurlijke krachten of godheden

NIMBUS

De nimbus wordt ook wel halo of aureool genoemd. Het is de stralende krans om het hoofd van zonnegoden en heiligen als symbool voor het kosmische licht dat hen omringt en dat door hen heen schijnt

OOG

Het oog is de spiegel van de ziel. In de symboliek vertegenwoordigt een afbeelding van een oog het alziend oog, het derde oog, het boze oog of het oog van Horus, de Egyptische zonnegod. In de oudheid bestonden de mythische eenogige monsters, de Cyclopen. Het verschijnen van ogen in een mandala kan ook een symbolische weergave van de vrouwelijk geslachtsorganen zijn

PENTAGRAM

Het pentagram is een vijfpuntige ster die in één ononderbroken beweging getekend wordt. Het pentagram symboliseert de menselijke figuur met uitgestrekte armen en benen en is in vele culturen een talisman voor bescherming en geluk. Verder vertegenwoordigt het pentagram de vijf elementen, namelijk aarde, water, vuur, lucht en ether en de vijf zintuigen. Met de punt naar boven staat het voor witte magie, met de punt naar beneden voor zwarte magie

POORT

Een poort is een symbool van transformatie en overgang naar een nieuwe fase. De maagd Maria staat bekend als de ‘hemelpoort’. Er is een poort tot het leven en een poort tot de dood

PIJL

Pijlen worden op een doel gericht. Naar welk doel streven we en welke richting willen we uit? Uit de mythologie kennen we de pijl van Amor (liefdesgod). Door zijn vorm is de pijl een mannelijk symbool en hij is verbonden met de oorlogsgod Mars (…).

REGENBOOG

De regenboog symboliseert de brug tussen de wereld en het paradijs en is in de mythologie de troon van de hemelgod. De Griekse godin Iris, de gevleugelde boodschapster der goden, wordt ook gezien als vertegenwoordigster van de regenboog. In vele culturen komt een regenboog-godin in de vorm van een slang voor. Het Europese volksgeloof belooft een pot met goud aan het einde van de regenboog. Op de zeven kleuren van de regenboog is onze kleurenleer gebaseerd. Verder wijst de regenboog op heelheid, transformatie en genezing en naar de zeven trappen van bewustzijn. De kleuren van de regenboog komen overeen met de kleuren van de zeven chakra’s

SCHAAL

De schaal vertegenwoordigt dezelfde symboliek als de beker, de graal of de maansikkel. Het is een vrouwelijk vruchtbaarheidssymbool in de vorm van de schaalvormige baarmoeder, het ontvangende principe

SLANG

De slang heeft zeer veel verschillende betekenissen in diverse culturen. Enerzijds staat zij bekend als mannelijk seksueel symbool, anderzijds vertegenwoordigt zij de vrouwelijke vruchtbaarheid in de gedaante van de godin Gaia, alsook genezing en vernieuwing. De slang Ouroboros bijt in haar eigen staart als teken van de eeuwige kosmische kringlopen. De Koendalini-slang die opgerold in het onderste deel van de rug zetelt, verbeeldt de levensenergie als zij langs de ruggegraat omhoogkruipt. De slang is echter ook verbonden met het kwaad, de dood, de zondeval en de onderwereld

SPIRAAL

De spiraal symboliseert leven en dood, expansie en inkeer. De beweging die zij uitbeeldt, wordt zichtbaar in de wervelwind, de cycoon, het labyrint en de omloop van zon en maan. Verder verwijst de spiraal op psychische groei. Een spiraal die met de klok mee draait, kan wijzen op iets dat vanuit het onbewuste manifest wil worden, tegen de wijzers van de klok in op terugkeer naar de kern of naar het onbewuste

STER

De ster symboliseert de verbinding met sterregodinnen als Astarte, Esther, Ishtar, Inanna, Venus, Maria als ochtend- of avondster (de planeet Venus). De Egyptische farao’s werden na hun dood geïdentificeerd met de poolster. Sterren zijn het symbool van kosmische orde en staat ook wel symbolisch voor de ziel. Zie ook pentagram en hexagram

SWASTIKA

De swastika is een vierarmig kruis of hakenkruis met aan het eind in dezelfde richting omgebogen armen. Zij komt in vele culturen voor als heilig en gelukbrengend symbool, dat met een dynamische beweging de zonne- of maanomloop uitbeeldt. Met armen die met de klok meedraaien, wordt ze in het algemeen gezien als zonnesymbool of het mannelijke principe, tegen de klok vertegenwoordigt ze de maan of het vrouwelijke principe. In onze tijd heeft de swastika een negatieve bijklank gekregen door het gebruik als Nazi-symbool

VIERKANT

Het vierkant of kwadraat staat symbolisch voor het aardse leven, de aardse materie, stabiliteit, ordening en het rationele denken. Het vertegenwoordigt het evenwicht tussen de vier seizoenen en de vier windstreken. In mandala’s komt het vierkant veel voor in combinatie met de cirkel (kwadratuur van de cirkel), waardoor het aardse in harmonische samenhang komt met het kosmische. Een vierkant dat een kwartslag overlapt wordt door een ander vierkant is een achtpuntige ster, het rechtopstaande vierkant symboliseert stabiliteit of stilstand, het gekantelde vierkant geeft beweging aan

VIS

De vis symboliseert zowel het mannelijke als het vrouwelijke geslachtsorgaan. Ook is de vis vertegenwoordiger van het element water en is hij een vroeg-christelijk symbool voor Jezus Christus (ichthus is Grieks voor vis) naar aanleiding van zijn komst aan het begin van het astrologische Vissentijdperk

VLEUGELS

Vleugels symboliseren vrijheid, overwinning, beweging, wind en gedachten. Het zijn de attributen van goden, engelen, bovennatuurlijke wezens en fabeldieren (Pegasus, gevleugelde slang en draak, Garuda). In diverse culturen is het symbool van de zonnegod een gevleugelde zonneschijf? Feeën, elfen en luchtgeesten, maar ook demonen kunnen vleugels bezitten

VLINDER

De Griekse naam voor vlinder is psyche, het symbool voor de menselijke ziel. Een vlinder die in een mandala verschijnt, kan wijzen op schoonheid, vergankelijkheid, onsterfelijkheid, wedergeboorte of gedaanteverwisseling

VOGEL

In vrijwel alle culturen is een vogel de boodschapper van de goden? De vogel is vaak ook het symbool voor de overgegane ziel. Verder worden vogels geassocieerd met gedachten, verbeelding en wijsheid

VULVA

De vulva vertegenwoordigt de vrouwelijke seksualiteit. Zij kan verschijnen als vis, madorla, oog, amandel, abrikoos, mond of schelp

WEB

Het spinneweb wordt in veel culturen gezien als een kosmisch symbool dat de goddelijke krachten verweeft met het levensweb. Het web laat een spiraalvormige cirkelgang zien vanuit het centrum met spaken (of stralen) die naar alle richtingen wijzen. Arachne was de Griekse godin van het spinnen, weven en andere draadtechnieken. De Spider Woman van Noordamerikaanse Indianen weeft elke dag het universum en elke nacht ontrafelt zij het weer. Het spinneweb heeft een natuurlijke mandala-vorm en symboliseertt zowel schepping als vernietiging, dood en wedergeboorte

WOLK

De wolk is een brenger van regen en daardoor symbool voor de vruchtbaarheid. De wolk kan iets essentieels verhullen. Als nevel vertegenwoordigt de wolk het mythische gebied tussen de menselijke wereld en het dodenrijk (Niflheim bij de Noord-Germanen)

YIN-YANG

Yin-yang is het taoïstische symbool voor het perfecte evenwicht tussen polariteiten en tegendelen, voorgesteld door een s-vormige tweedeling van de cirkel, een lichte en een donkere visachtige vorm, ieder met een ‘embryo’ van het tegendeel in zich. Yin is vrouwelijk, ziel, passief, donker, vochtig, instinctief, intuïtief en zacht. Yang is mannelijk, geest, actief, licht, droog, rationeel en hard