Tijdens de 16^de eeuw maakten de Nederlanden of de Zeventien Provinciën deel uit van een wereldrijk : het Habsburgse. In dat rijk waar de zon nooit onderging vormden die Nederlanden een belangrijke hoeksteen : ze waren dicht bevolkt en welvarend en er was een persoonlijke band met het regerende vorstenhuis vermits Karel V er geboren werd en er zijn jeugd doorbracht. Van een homogene staat kon evenwel nauwelijks sprake zijn. Het waren 17 verschillende gewesten, met een eigen middeleeuwse traditie en veelal ook een eigen vorstenhuis, uiteindelijk toch tot één staat samengesmolten.
Die eenmaking is een werk van lange adem geweest : begonnen onder de Bourgondische hertogen als gevolg van een uitgebalanceerde huwelijkspolitiek, intriges en oorlogen, en vervolledigd onder de genoemde Habsburgse vorst keizer Karel (Karel V). Hij kreeg van de Zeventien Provinciën daarenboven de verzekering dat ze eenzelfde vorst als opvolger zouden aanvaarden. Maar dit staatkundig succes vertaalde zich niet zo onmiddellijk in een doorleefde eenheidsstaat.
Het grootste en dichtst bevolkte deel was het graafschap Vlaanderen, dat zich dan van de Schelde tot de Aa (in Noord-Frankrijk) uitstrekte. Vlaanderens zuidwesthoek had een eigen naam : het Westkwartier. Het bevatte zeven kasselrijen, naar hun hoofdplaats genoemd : Veurne, Ieper, Waasten, Belle, Sint-Winoksbergen, Kassel en Broekburg.

Al omstreeks 1300 is in documenten sprake van het Westland. Men bedoelde er het gebied aan de overkant van de IJzer mee :
de kustkasselrijen Veurne, Sint-Winoksbergen en Broekburg. Tijdens de 16de eeuw duikt de naam West-Vlaanderen op, met een enigszins verruimde inhoud. Zo richtte Karel V in 1543 een Algemene Ontvangerij voor West-Vlaanderen op met zetel te Ieper. De bevoegdheid ervan strekte zich uit over de 7 genoemde kasselrijen. Vrij vroeg echter zou die naam door de aanduiding Westkwartier verdrongen worden. In de briefwisseling rond de religietroebelen heeft men het b.v. steeds over het roerige Westkwartier.

Momenteel is de benaming Westkwartier in onbruik geraakt ; de 7 kasselrijen zijn immers door de Frans-Belgische grens over 2 nationale staten verdeeld. Wel spreken we nog over de Westhoek : een niet precies af te bakenen gebied dat grosso modo samenvalt met de zuidwesthoek van de Belgische provincie West-Vlaanderen en het uiterste noorden van het Franse Noorderdepartement.