Even voorstellen: Mijn naam is Maxim De Greef en ik ben een derdejaarsstudent aan de lerarenopleiding PHL te Hasselt, richting Pav/Geschiedenis.
Gedurende tien weken ga ik trachten gaten te dichten in mijn achtergrondinformatie. Hierbij ga ik vooral op zoek naar onderwerpen waar ik weinig of niets van weet. Boeken, filmen, tentoonstellingen, interviews, lezingen, reportages, Geen middel laat ik onbenut om mijn algemene kennis op te krikken.
SO FASTEN YOUR SEATBELTS! En bereid je voor op een ... cultuurschok!
Voor deze week staat er een film op het programma, een film met een geschiedkundige inslag. Als leerkracht geschiedenis boorik hiermee geen nieuwe cultuurvelden aan, maar na negen weken ploeteren door onontgonnen terrein heb je al eens recht op een extraatje. Bovendien heb ik ervoor gezorgd een stukje geschiedenis te nemen waar ik zo goed als niets van afweet.
Oorspronkelijk had ik mijn zinnen gezet op Bloody Sunday, maar die kwam al voor op de lijst met onderwerpen voor de eerste vijf weken. Ik had het er thuis over aan de eettafel. Als je graag iets over de Ierse strijd wilt zien, kijk dan maar naar The wind that shakes the barley, zei mijn vader. Verbaasd keek ik deze man van weinig woorden aan. Je gaat er wel een dag of twee niet goed van zijn, voegde hij er licht glimlachend aan toe.
In tegenstelling tot de werkwijze bij mijn vorige film, keek ik naar deze Ierse film van Ken Loach zonder de minste voorbereiding. Niet eerst even de filmbesprekingen controleren op internet, geen korte inhoud geraadpleegd, geen informatie opgezocht over de regisseur, Niets, nada, rien. Gewoon onbevooroordeeld genieten gedurende 121 minuten. Laat maar komen, dacht ik.
We zijn nu een week later en ik stel het volgende vast: Mijn vader was fout toen hij zei dat ik van deze film een dag of twee niet goed zou zijn. Na een week spoken de beelden nog altijd door mijn hoofd, en vooral ook veel vragen. Wie heeft er gelijk? Voor wie zou ik partij kiezen? Kunnen idealen boven familiale banden uitgroeien?
Even de man raadplegen die me heeft opgezadeld met deze beklijvende film. Ik heb geen antwoord op die vragen, zegt mijn vader. Lees erover. Neem geen standpunt in. En vergeet vooral niet dat de kleur van de waarheid grijs is. Daar moet ik het dan mee stellen, met een vaag antwoord. Tot mijn vader plots in de staart van ons gesprek het volgende zegt: Zelf zou ik altijd de familiale band laten voorgaan op idealen. Weer is er die lichte glimlach en dan is hij weg.
Wat staat me nu te doen? Ik ga me informeren over Ierland in het algemeen, en meer bepaald over Ierland rond 1920. Verder ga ik na of het onderwerp van deze film universeel is, m.a.w. zijn er andere landen in de wereld die met vergelijkbare problemen kampen? Daarnaast wil ik ook even kijken naar de huidige situatie in Ierland. En tenslotte wil ik ook wat meer aan de weet komen over de regisseur Ken Loach.
(Oh ja, bijna vergeten, ik moet ook opzoeken waar die vreemde titel The wind that shakes the barley vandaan komt?)
Hier stopt mijn zoektocht. Onze 10de week valt weg en er is nog zoveel ander werk (zoals het eindwerk!)
Maar ik ben iets te nieuwsgierig naar de verklaring van de titel. Even zoeken.
De titel is een zin uit een oud Iers lied uit de 19de eeuw van Robert Dwyer Joyce. Het gaat in dat lied over de wind die het koren doet wiegen op het graf van een verzetsstrijder. (barley = korenhalm) Weeral een stukje geplamuurd aan mijn cultuur!
De frequentie van mijn biebbezoeken stijgt de laatste weken gelijkmatig met het aantal cultuurprikken die op het programma staan. Ik ben echter toe aan wat afwisseling; ik heb al enkele boeken gekozen, ook films ontbreken niet op mijn lijstje, er was een reportage, Wat echter ontbreekt is een stripverhaal. Daarom breng ik nu een bezoek aan de volwassenenafdeling strips. De keuze is enorm! Per toeval valt mijn oog op de onderverdeling graphic novel, oftewel striproman.
Binnen dit genre heb ik nog zo goed als niets gelezen. Ik ga de boeken af tot ik blijf stilstaan bij de titel het verhaal van een slechte rat. Ik sla de eerste bladzijde open en zie daar zon oude, gezellige tekening uit de oude Beatrix Potter verhalen. Nu moet je weten dat we thuis vroeger zon dik boek hadden (en hopelijk nog altijd hebben!) met alle Beatrix Potter verhalen. Mijn moeder las ons vroeger altijd verhaaltjes voor waar ik maar met een half oor naar luisterde ze las toch zo graag voor - maar de tekeningen wilde ik wel altijd zien.
Even verder bladeren in het boek. Mooie tekeningen van vergezichten in een woest, rotsachtig landschap. Prachtige felle kleuren. En alweer die rat uit de Beatrix Potter verhalen die ook al op de eerste bladzijde staat. Dit boek staat me wel aan. Even lezen op de achterflap of het boek bruikbaar is voor een cultuurprik:
Het verhaal van een slechte rat is Bryan Talbots klassieker van een meisje, Helen Potter, dat van huis wegloopt om te ontsnappen aan een liefdeloze moeder en een vader die haar misbruikt. In het spoor van haar grote voorbeeld Beatrix Potter reist ze van Londen naar het Lake District, waar ze probeert in het reine te komen met haar verleden.
Verder vertelt de achterflap me ook dat dit boek al veel prijzen heeft gewonnen. Ik denk dat ik met dit prijsbeest goed zit. Het onderwerp incest verweven met de wereld van Beatrix Potter, het is wel een vreemde combinatie maar er zit voldoende stof in om over uit te wijden.
Wat verwacht ik van deze striproman? Dat ik op een toegankelijke manier meer inzicht verwerf over het onderwerp incest. Voorts hoop ik dat de auteur me a.d.h.v. van mooie beelden onderdompelt in de typische wereld van Beatrix Potter. Geen al te hoge verwachtingen, maar zijn strips er in eerste instantie niet om te ontspannen, en al wat daarbovenop komt is mooi meegenomen.
Hoe ga ik het aanpakken? Gewoon eerst gezellig lezen, zonder meer. Nadien wat opzoekingen doen op internet en meer te weten komen over de auteur Bryan Talbot. Dan de inhoud weergeven met ondersteuning van enkele afbeeldingen die ik inscan. Vervolgens extra informatie geven over Beatrix Potter aangevuld met fotos uit het eigen archief (waar hebben mijn ouders me vroeger overal mee naartoe gesleurd?!). Ten slotte dieper ingaan op de problematiek rond incest en de hulpverlening die voorhanden is. Tijdens deze zoektocht hoop ik nog andere invalshoeken te ontdekken.
De auteur Bryan Talbot
Deze Britse tekenaar, geboren in 1952, stond mee aan de wieg van de graphic novel in Groot-Brittannië. Na jarenlang gewerkt te hebben voor underground striptijdschriften zoals Knockabout, Slow Death en Brainstorm brak hij in 1978 door met de bekroonde strip The Adventures of Luther Arkwright en de opvolger Heart of Empire.
Zijn verhaal van een slechte rat bracht hij uit in 1994 en won diverse internationale prijzen. Het werd opgenomen in de jaarlijkse lijst van aanbevolen boeken in The New York Times en wordt in verscheidene landen gebruikt op scholen en in opvangcentra voor misbruikte kinderen.
In 2007 publiceerde Bryan Talbot ook een droomdocumentaire over Lewis Carroll, Alice in Sunderland, en zijn recentste graphic novel is de romantische retrothriller Grandville.
Voorwoord: De snorharen van de rat (Stephen Gallagher)
Collega tekenaar Stepehn Gallagher staat even stil bij het wordingsproces van deze graphic novel. Meestal hecht ik niet veel belang aan voorwoorden, maar het volgende uittreksel heeft mijn vertrouwen gesterkt dat ik de juiste keuze heb gemaakt met het verhaal van een slechte rat.
Sindsdien ben ik getuige geweest van het lange ontstaansproces, de ongelooflijke concentratie, de research, de toewijding en de regelrechte zelfopoffering die nodig waren voor het boek dat u hebt opengeslagen
U ziet daar uiteraard niets van. U ziet alleen het eindresultaat.
En zo moet het ook.
In het voorwoord licht Stephen Gallagher al een tip van de sluier betreffende het gevoelige onderwerp incest.
Hoe ga je er dus mee om als je bent opgegroeid met het sterke vermoeden dat de demon in jou huist?
Dat is wat je als kind kunt ervaren als je de volwassenen in je omgeving niet kunt vertrouwen en ze er schijnbaar troost uit putten om hun tekortkomingen op jou te projecteren. Ik weet niet waarom het kennelijk een menselijke hebbelijkheid is om je ongenoegen af te reageren op iemand die zwakker is, maar het is wel zo.
In elke generatie is er bij sommigen een drang om de volgende te beschadigen. Soms omdat ze daar een goed gevoel aan overhouden. Soms alleen omdat ze het kunnen. En kinderen geloven natuurlijk wat hen wordt verteld. Ze zijn op een openhartige manier argeloos, omdat ze simpelweg niet over genoeg informatie beschikken om beter te weten. Maak ze wijs dat ze schuldig zijn, en ze zullen zich afvragen wat ze misdaan hebben. Praat ze aan dat ze waardeloos zijn, en ze zullen aannemen dat ze het er zelf naar gemaakt hebben.
Slechte ratten, stuk voor stuk.
Wanneer een geest op die manier is uitgehongerd en in het donker opgesloten, kan hij alleen hopen op eigen kracht daar uit te breken. En wanneer de duisternis je hele wereld vult, vergt zelfs de eerste stap daartoe een geloof in jezelf dat je maar moeilijk kan opbrengen.
Wat u nu kunt lezen, is het verhaal van zon bevrijding. Dit is Het verhaal van eenslechte rat, een van de talloze.
Uit dit citaat kunnen we opmaken dat het hoofdpersonage, Helen Potter, zichzelf waarschijnlijk ziet als de slechte rat. Ik ben benieuwd naar hoe ze zich zal kunnen bevrijden. Nog even één zin uit het lange citaat lichten: In elke generatie is er bij sommigen een drang om de volgende te beschadigen. Wat een prachtzin, en tegelijkertijd, wat een waanzin!
Al het goede komt in drievoud. Niet alleen Frank Westerman voorziet een indeling van drie delen in zijn boeken, ook tekenaar Talbot doet dat in zijn striproman. Eerst is er STAD, vervolgens ONDERWEG en ten slotte PLATTELAND. Helaas voorziet Talbot geen nummering van de bladzijden wat het voor mij wel moeilijk maakt om op een correcte manier verwijzingen te maken.
In dit eerste deel maken we kennis met Helen Potter, een weggelopen tiener, die in de straten van Londen aan het bedelen is. Haar enige gezelschap bestaat uit een tamme rat wie ze haar diepste geheimen deelt. Ze identificeert zich sterk met Beatrix Potter, wiens boeken haar enige bezit zijn dat ze meedraagt in dit dakloos bestaan in de grootstad. Helen kampt met zelfmoordgedachten en komt tijdens haar dooltocht door de stad in contact met prostitutie en jeugdbendes. A.d.h.v. flashbacks komen we te weten dat Helen als kind graag tekende en las in de boeken van Beatrix Potter. Ze voelde zich geborgen in de veilige, knusse wereld van Potter. Diezelfde flashbacks leren ons ook dat de band met haar moeder vertroebeld is en dat ze door haar vader op handen gedragen werd.
Een eerste vermoeden van incest krijgen we als haar vader op school wordt ontboden voor een gesprek met de lerares in het bijzijn van Helen. Gezien de slechte schoolresultaten van de intelligente Helen en verontrustende tekeningen vermoedt de leerkracht dat er iets aan de hand is. Een volgende flashback toont expliciet het misbruik van de vader.
In Londen leert Helen de jonge gitarist Ben kennen, die wel wat met haar wil beginnen, maar Helen wijst resoluut elk lichamelijk contact af. Tijdens haar omzwervingen in Londen gaat Helen op zoek naar het geboortehuis van Beatrix Potter, op zoek naar een vorm van geborgenheid. Als haar rat door een bloeddorstige kat wordt opgepeuzeld, vertrekt een totaal ontredderde Helen noordwaarts op zoek naar een beter bestaan
Beatrix Potter
Deze Engelse schrijfster en illustratrice werd geboren in Londen op 28 juli 1866 onder de naam Helen Beatrix Potter. Daar bracht ze een eenzame jeugd door bij haar welgestelde ouders die haar helemaal afschermden van de buitenwereld. Naast het gezelschap van gouvernantes waren er enkel dieren waarbij ze troost vond. Haar talent voor tekenen paste ze toe op talloze tekeningen van haar favoriete dier, het konijn. Het is wachten tot 1902 voor het verschijnen van haar eerste verhaal, het verhaal van Pieter Konijn.
Het leven van Beatrix Potter werd in 2007 verfilmd met in de hoofdrol Renée Zellweger. Miss Potter behandelt vooral de jonge jaren van tekenares Beatrix Potter.
Talbot laat in dit eerste deel duidelijk doorschemeren dat de lerares een vermoeden heeft van seksueel misbruik. Deze materie ligt natuurlijk gevoelig voor leerkrachten. Nu is er de laatste jaren wel heel wat veranderd. De leerkrachten krijgen betere instructies over hoe ze moeten omgaan met deze problematiek, wat de signalen zijn (plotse desinteresse voor school, afzonderen, ) en over welke instanties ze op de hoogte moeten brengen. Bij dat laatste denk ik in de eerste plaats aan de rol die het CLB kan spelen.
Met de onderstaande tekening gaat Talbot in op de pijnlijke details van incest. Daders van incest creëren doelbewust een dunne scheidingslijn tussen liefde en seks, en brengen op die manier het kind in verwarring. Daarnaast hebben ze het steeds over het grote geheim dat het kind aan niemand mag vertellen.
In het tweede deel trekt Helen al liftend naar het noorden in het spoor van Beatrix Potter en daarbij wordt ze in haar gedachtewereld vergezeld door haar rat met wie ze voortdurend communiceert. Deze slimme zet van de schrijver geeft de lezer een beter zicht op de bittere gevoelens waarmee Helen kampt.
In een flashback zien we hoe haar vader haar een zoveelste keer wil misbruiken en hoe Helen zich die keer gewelddadig verzet. Haar moeder die wordt geconfronteerd met het geweld, straft haar dochter. We zien Helen haar Potter boeken inpakken en met de rat vertrekken naar Londen.
Net als Beatrix Potter haar ouders achterliet in Londen, wil ook Helen naar de meren ver voorbij de heuvels. Als zij al liftend bijna in Noord-Engeland is, wordt zij door een man lastig gevallen. Ze weet te ontsnappen en belandt bij haar vlucht nabij een oud mysterieus huis.
Beatrix Potter
Het enige vermaak dat Beatrix Potter kende tijdens haar eenzame jeugd waren de vakanties die de familie ondernam tijdens de zomer naar het Lake District in het noorden van Engeland en naar de Midlands* van Schotland. Daar op het platteland kwam de jonge Beatrix veel in contact met dieren en de natuur, onderwerpen die een grote rol gaan spelen in haar later werk.
Vanaf 1902 vestigde Beatrix Potter zich in het Lake District en begon ze ook met de publicaties van haar verhalen. In 1905 verloofde ze zich met haar redacteur Norman Warne die helaas enkele weken later overleed. In datzelfde jaar kocht Beatrix Potter de boerderij Hill Top in het Lake District. Deze boerderij en de landelijke omgeving werden op een idyllische manier weergegeven in veel van haar tekeningen.
*Tijdens een reis door Schotland met de familie zon tien jaar geleden bezochten we de streek waar Beatrix Potter tijdens haar jeugd op vakantie ging. In Birnam brachten we een bezoek aan een klein museum waar onderstaande fotos werden getrokken (in het pre-digitale tijdperk!)
Incest, ook wel bloedschande genoemd, is een verschijnsel van alle tijden. Vaak lopen slachtoffers van incest traumas op die ze de rest van hun leven meedragen. Als we het op wettelijk vlak bekijken, spreekt men over incest wanneer er seksueel contact is al dan niet onder dwang -tussen een min-18-jarige en haar/zijn ouders, grootouders, broers, zussen, stiefouders, stiefbroers of stiefzussen.
Volgende site geeft meer uitleg over het wettelijke kader i.v.m. incest:
Terwijl Nederland elk jaar spreekt over 80 000 slachtoffers van incest, krijgt Vlaanderen elk jaar amper 6 000 meldingen. In vele gevallen worden de klachten over incest in Vlaanderen bij gebrek aan bewijsmateriaal geseponeerd. Slachtoffers worden dan onterecht nagewezen als leugenaars.
In dit laatste deel is Helen aanbeland in een Engelse pub in Noord-Engeland waar ze werkt als opdienster. Ze probeert de traumatische ervaringen uit haar verleden te verwerken. Ze schaft zich boeken aan over incest en samen met haar reuze rat werkt ze aan het helingsproces. Net als Beatrix Potter dat vroeger deed wil ze een nieuw leven opbouwen in het Lake District en ze wil vooral in het reine komen met zichzelf. Ze maakt lange wandelingen in het landschap dat haar zo vertrouwd is van de Beatrix Potter tekeningen. De eigenaars van de pub gaan Helen beschouwen als hun eigen dochter en willen haar opnemen in hun gezin. Op aanraden van Ruth, de eigenares van de pub, nodigt Helen haar ouders uit.
Door zich te verdiepen in de boeken over incest en door de lange, helende wandelingen gaat Helen inzien dat niet zij maar haar ouders fout waren. Tijdens het bezoek van haar ouders confronteert Helen haar vader met zijn wangedrag en neemt duidelijk de overhand in het gesprek. Uiteindelijk besluit ze in het Lake District te blijven, tot grote vreugde van de eigenaars Sam en Ruth.
Tijdens haar bezoek aan de boerderij Hill Top waar Beatrix Potter woonde, leest Helen het verhaal van een slechte rat. Daarin krijgt de kleine veldrat Helen het te maken met begriploze ouders en de dreiging van een grote, gevaarlijke kat. Het verhaal eindigt als volgt:
En nu is ze een perfect tevreden rat. Ze schrijft rattenverhalen, maakt rattentekeningen en
katten vallen haar nooit meer lastig!
Met de glimlach op de lippen verlaat Helen de boerderij en trekt met haar tekengerief de bergen in. Daar schildert ze in het gezelschap van haar reuze rat het mooie landschap. Sterk als ze geworden is, gaat ze een mooie toekomst tegemoet.
Beatrix Potter
Na jaren van zich toe te leggen op tekenen en het publiceren van haar verhalen trouwde Beatrix Potter in 1913 met William Heelis. Ze vestigde zich definitief in het Lake District en ging zich meer toeleggen op het boerenbedrijf. Met de inkomsten van haar boekenverkoop en de bloeiende schapenfokkerij kocht Beatrix Potter heel wat stukken land op om deze als beschermd natuurgebied te houden. Het huwelijk bleef kinderloos en kwatongen beweerden dat Beatrix Potter helemaal niet van kinderen hield. Toen ze op 77-jarige leeftijd stierf, kwamen haar vijftien boerderijen en meer dan 1600 hectare natuurgebied in handen van de National Trust.
In Groot-Brittannië wordt naar schatting één op drie meisjes lastig gevallen voor ze achttien is. Meestal wordt dit misbruik gepleegd door een mannelijk familielid. Heel wat van die incestslachtoffers hebben grote nood aan een gepaste therapie. Bij opzoekingwerk op internet vind je ook veel informatie over zelfhulpgroepen. Incestslachtoffers moeten leren inzien dat niet zij, maar de misbruiker de grote schuldige is. De maatschappij heeft als taak het taboe op te lichten dat rondom incest hangt.
Een eerste stap in het genezingsproces is het leren praten over wat er gebeurd is. Door dit te doen in groepsverband met andere incestslachtoffers, komt het besef dat je er niet alleen voorstaat.
