In 2004 studeerden er 27 af. 27 ervaringsdeskundigen in de armoede. 27 vrouwen en mannen die opgroeiden in armoede, die uit ervaring weten wat het is en die een drie en een halfjaar lange cursus volgden om als ervaringsdeskundige een tandem te vormen met wie professioneel met armoede bezig is. Elk OCMW, elk ziekenhuis, elke school of buurtwerking kan de diensten van deze ervaringsdeskundige wel gebruiken.
Kort gezegd : de ervaringsdeskundige tolkt. Hij of zij vertaalt wat de professioneel tegen de arme zegt. Hij of zij vertaalt wat de arme zegt of verstaat. Heel wat misverstanden kunnen door deze tandem opgelost worden zonder de escaleren. Alleen in Vlaanderen zijn er ervaringsdeskundigen, maar De Link (verantwoordelijk voor de opleiding gecoördineerd door Lut Goossens) informeert voor het ogenblik Wallonië om daar een gelijkaardige opleiding op te starten.
Een bedenking
Het zou zonde zijn zoveel mensen uit de armoede op te vissen en te stimuleren om zulke zware opleiding te volgen om ze dan in de werkloosheid te dumpen. Het beleid (ook de provincies en de gemeenten) moeten eens grondig nadenken of deze mensen niet nuttig tewerkgesteld kunnen worden.
De gemeente Borgloon wil een werkplan uittekenen om kansarmen meer toegang te geven aan culturele activiteiten. Kansarmen zijn te weinig betrokken in het verenigingsleven en nemen veel te weinig deel aan socio-culturele activiteiten. Emmy Vandersmissen, de cultuurbeleidscoördinator van de gemeente, start daarom een werkgroep op. De mensen in die werkgroep proberen een beter zicht te krijgen op het probleem cultuurparticipatie bij kansarmen. Er zijn twee kernvragen rond deze problematiek, eer de werkgroep kan overgaan tot concrete actie.
1. Waarom nemen kansarmen minder deel aan deze activiteiten?
Culturele participatie is niet vanzelfsprekend voor kansarmen. De kostprijs is vaak te hoog voor hen. Een lidmaatschap van een sportclub of een jeugdvereniging kost meer dan het lidgeld. Het uniform, de uitrusting, uitstapjes en materiaal zijn extra kosten die zij moeilijk kunnen dragen. Kansarmen hebben een beperkt sociaal netwerk dat hen niet stimuleert om aan deze activiteiten deel te nemen. De sociale druk werkt ook averechts: niet deelnemen wordt soms aangemoedigd, omdat cultuur voor hen een elitair en onbereikbaar imago heeft. (tentoonstellingen vb) Omdat zij amper in contact komen met mensen die er wel aan deelnemen, beschikken ze zelden over informatie over culturele activiteiten. Kansarmen komen zelden om plaatsen waar die informatie beschikbaar is. Bovendien is die informatie niet duidelijk genoeg, zowel qua vorm (platte teksten, moeilijk taalgebruik) als de inhoud (teveel informatie tegelijk). Het aanbod is niet overzichtelijk genoeg, te moeilijk en niet aangepast aan hun interesses. Cultuur moet toegankelijk zijn voor alle lagen van de bevolking.
2. Hoe kunnen we deze belemmering verhelpen?
Een deel van de kosten kan het Fonds Van de Lanotte dragen. Het OCMW beheert het geld van dat fonds. Het geld wordt verdeeld over verschillende projecten, die men kan indienen tot eind oktober. Het fonds wil met geld de sport- en cultuurparticipatie van ocmw-klanten verhogen. Er moet samenwerking komen met zogenaamde peter-organisaties. Via antennefiguren zoals schooldirecteurs, medewerkers wit-geel kruis en leden van socio-culturele verenigingen moeten kansarmen bereikt en aangesproken worden. Zij die willen deelnemen aan deze activiteiten maar niet durven, krijgen een duwtje in de rug. De antennefiguren moeten hen motiveren de stap te zetten om zicht te mengen in het verenigingsleven. Zij moeten de informatie doorgeven aan kansarmen op een bevattelijke manier. Dat kan o.a. aan de hand van een begrijpelijk foldertje. Er komen geen aparte activiteiten voor de doelgroep, wel moet het bestaande aanbod toegankelijker.
3. Overgaan tot de actie
3.1 algemene principes
Met de middelen uit dit fonds wil men kansarmen meer betrekken in het sociale leven door ze te laten deelnemen aan cultuur, sport en de nieuwe informatie- en communicatietechnologie. Het OCMW krijgt via dit fonds middelen om de doelgroep te stimuleren om deel te nemen aan specifieke activiteiten. Dit kan door individuele voordelen te geven (bv. terugbetaling van toegangstickets van culturele voorstellingen of van lidgelden van sportclubs) of door collectieve voordelen (door een manifestatie te ondersteunen die zich niet exclusief- tot de doelgroep richt) toe te kennen. De Werkgroep zoekt verschillende projecten en voorstellen, om kansarmen beter te laten aansluiten in het verenigingsleven. Die voorstellen legt de werkgroep voor aan de OCMW-raad. Communicatie is zeer belangrijk: de projecten zijn echt gericht op kansarmen en vooral zij moeten bereikt worden. Die communicatie met de doelgroep moet via de antennefiguren, het OCMW-personeel en moet ook mondeling gebeuren.
3.2 voorstelling van de werkgroep aan de OCMW-raad om ...
een aanbodbrochure en infoblaadje samen te stellen om mensen doelgericht te informeren;
enkele info-avonden te organiseren in de verschillende deelgemeenten. Dit is nodig om de antennefiguren bewust te maken van hun rol in de projecten rond sociale en culturele integratie;
de info in de Nieuwsbrief mee te delen (toch één geschreven communicatievorm);
de mogelijkheden van het pilootproject vrouwengroep te onderzoeken en in samenwerking met deze werkgroep culturele participatie voor moeilijke doelgroepen (waarvoor ook het gemeentebestuur Borgloon via het cultuurbeleidsplan enige middelen heeft) ev. uit te werken.
Voor het armoedecijfer hanteren we het volgende criterium : we nemen het gemiddelde inkomen van de Belg en we delen dit door twee. Wie daar onder zit leeft in armoede.
De verenigingen voor mensen in armoede en de professionelen pleiten al langer voor degelijke indicatoren om op basis daarvan het armoedecijfer te berekenen. Als we voor België de Europese indicatoren toepassen dan zitten we met een cijfer ver boven de 8% (namelijk 15%). In ieder geval is er één realiteit : met 625 euro kan je net overleven. Maar dan is er geen geld voor om het even welk extraatje. Geen mooie boekentas voor de kinderen, geen uitstapje naar de Zoo, geen ijsjes, geen cinemabezoekje, geen cadeautjes,...
Maar ook een bezoekje aan de huisarts, of de jaarlijkse controle bij de tandarts vormt een probleem : er is immers geen geld voor!
Amartya Sen (winnaar van de Nobelprijs Economie in 1998) bevestigt "dat ontwikkeling als het proces moet worden opgevat, dat de reële vrijheden van de individuen doet toenemen". Verenigingen die armoede bestrijden sluiten zich hierbij aan. Het volstaat niet om armoede te bestrijden met een minimumbedrag, zodat men net kan overleven. Om uit armoede te raken, moet het individu over voldoende vrijheden beschikken.
Er is alleen (misschien) voldoende geld voor een dak boven je hoofd, een minimum aan energie en eten. Op lange termijn bespaar je als maatschappij niet door een leefloon of een andere vorm van tegemoetkoming zo laag te houden. Een uitgesteld bezoek aan de huisarts kan problemen met zich meebrengen die veel meer zullen kosten. De stress en de geestelijke gezondheid van de mensen in armoede zal de maatschappij alleen veel geld kosten.
Armoede is iets van alle tijden. We zijn niet verwonderd als we horen over de armoede in de derdewereldlanden. Meer verwonderd zijn we als we de armoedecijfers van de landen in welvaart horen.
Tien jaar na het Verslag van de armoede staan we nog geen stap verder. Het armoedecijfer voor België blijft rond de 8 procent schommelen. Wel is er een minder grote kloof tussen Wallonië en Vlaanderen. De armoede in Wallonië daalde wel, maar toch blijft het Belgische cijfer constant. Wat erger is : de kloof tussen arm en rijk blijft toenemen. Dit kan tot gevolg hebben dat het onbegrip voor armoede blijft bestaan. Erg verontrustend is ook dat het gaat over structurele armoede.
De meeste mensen in armoede groeiden op in armoede, en geven die armoede door aan de volgende generatie. Het lijkt erg moeilijk (soms zelfs onmogelijk) om die spiraal te doorbreken. Anderzijds is er een grote groep die op het randje van de armoede leeft, een kleine tegenslag kan hen de armoede indrijven. Het is als het ware een jojobeweging en het maakt van het armoedecijfer een cijfer om met een korrel zout te nemen. De groep armen die bereikt wordt door de verenigingen en het beleid is een beperkte groep. Het is wel nodig zoveel mogelijk armen te bereiken.
