Om het eens te hebben over iets anders, geplukt uit een van mijn dagboeken en aangepast.

Op de trein van Glasgow naar Perth: de zon breekt plots door de wolken, een gulp licht over het heuvelende land en een vreugde in hem op weg te zijn, in het totaal nieuwe, zelfs tot het nieuwe in hem. Glijdend tussen bossen en weiden, de spoorwegbermen zo dichtbij, begroeid met brem en heide en mossen op de stenen, droog gras en kleine struiken. Zijn jeugd komt terug, de wilde geuren van varens, van grassen en heide en lage struiken : Mijn koude hand had een warm vogelei geroofd, o, Gilliams.

Dit ook is vervreemding, zijn jonge jaren geprojecteerd over het ontwakende land, over de plekken bruine heide met reeds het vermoeden van een lila-schijn, En de wondere silhouetten van de bomen op de heuvelkam, er gewild en uitgekozen geplant in een verbazende afwisseling van vormen en tinten. Bomen tegen luchten van begeestering : het wonder van Schotland.

En dan van Perth met de taxi naar Fortinghall bij ‘Aberfeldy, the heart of Scotland’, zoals het geschreven staat waar hij zijn vrienden vindt, Jef Vaes, de vader en de zoon Francis.

En de eerste morgen, het eerste licht tussen de bomen en over de heuvels, een grote roerloosheid die hij niet terugvinden kan in zijn herinneren: droombomen gegroeid over droomheuvels, en trage kraaien over het trage land. De hagen in bloei, wit, als met late sneeuw bedekt, zegt T. S. Eliot, en deze zin ook zit in hem geprent, want Eliot is een grootvertrouwde.

Het land met weiden en schapen en lammeren is lijk een boek dat hij nog niet opende, hij kijkt naar de kaft ervan en leest de letters op de buitenzijde en de binnenkant ontcijfert hij want hij is gaan joggen door de straten van het dorp, tussen de morgenhuizen en keert na een tijd, bezweet terug naar het hotel om stil te staan bij een rechtopstaande steen in de weide boven een kleine bult aarde. Hij leest dat dit het graf is waar in de veertiende eeuw de slachtoffers van een grote ziekte begraven werden, hier gebracht op een slede, drawn by a white horse led by an old woman.

En het land begint op de hoek van het kerkhof, met  een ‘yew-tree’ waarvan hij leest dat hij meer dan twee duizend jaar oud is. Hij ziet de oude vrouw en het witte paard, hij ziet de vele lijken over elkaar op de slede en hoort het rinkelen van de bellen en het glijden van de slede in de stilte van de wereld.

Pas daarna werd het land een vertrouwd iets, hij spreekt erover met vader en zoon die hem opwachtten voor het  ontbijt. Hij kan hen vertellen over de oude vrouw en de yew tree. Hij wist reeds meer dan zijn vrienden die er al enkele dagen waren om te vissen en te schilderen. Aquareltekeningen die Jef hem toonde achteraf, kleurvlakken vol licht en tederheid, de Turner-geest van het land, het eeuwige erin of hoe  hij erin slaagde in enkele kleurvlakken, het landschap op te roepen en het licht erin: de kreet van het  vakmanschap.

Vrienden groeien dicht tot elkaar op dergelijke dagen, en dit was een nieuw begrijpen en misschien wel eigen aan het land dat hen betoverde : de stroom waar ze zaten om te vissen, de kracht van het water, de rotsen grillig en losse, wondere stenen om mee te nemen naar huis.    

Op een andere dag was er het kerkhof tegen de heuvel aanleunend, omheind met een afgebrokkelde muur in ruwe stenen opgetrokken, totaal verlaten op een korte afstand van de straatweg in de Glen Lyon. Een kerkhof met de met mos en onkruid overgroeide grafstenen. Eeuwen geschiedenis hier bijeengelegd: graven met namen van vader op zoon, van moeder op dochter, onleesbare namen, onleesbare data, onleesbare epigrafen en de bomen er omheen, geplant met zin voor kleur en vorm door de geslachten die er begraven liggen. Eerst gezaaid wellicht en dan uitgeplant.

De stenen op het kerkhof betasten om er de eeuwigheid in te voelen, met de hand over de half weg gegroeide namen wrijven, wetende dat ook hij eens zal herleid worden tot een grafsteen met zijn naam erin gebeiteld en uitgewist door de tijd.     Elektronen van geslachten nog die hier gekomen zijn om te treuren, te bidden, te vergeten. Hij loopt tussen de graven en hun elektronen botsen tegen die van hem, hij kan enkel vermoeden dat er nog een aanwezigheid zijn moet van een sprankel geest die zich kruist met de geest in hem.

Hij denkt aan Saint-John Perse : Et paix à ceux s’ils vont mourir qui n’ont point vu ce jour.