Gemis. Wie kan het omschrijven? Iets missen wil zeggen dat er niets is waar er volgens ons iets zou moeten zijn. We hebben nog een beeld op het netvlies.
Gemis is anders dan leegte. Leegte verwijst naar iets dat misschien ooit vol was maar het woord veronderstelt niet dat het volle er eigenlijk (nog) zou moeten zijn. Er is geen beeld (meer).
Misschien heerst er zoveel gemis omdat men niet overweg kan met de leegte. Misschien gaat gemis doorheen de tijd langzaam over in leegte. Misschien moeten we minder beelden maken.
Niets is een zo ernstige aangelegenheid als een vaderfiguur tegen het lijf lopen. Ik heb het hier niet over het cliché van de ietwat oudere heer die als beschermfiguur optreedt van de ietwat jongere dame.
Vaderfiguren, in de psychologische zin van het woord, zijn mensen die ons intrigeren omdat ze enerzijds helemaal de kenmerken van onze eigen vader weerspiegelen en, even belangrijk, anderzijds helemaal niét. Juist deze intense combinatie is noodzakelijk. Ik verklaar mij nader.
Iemand die helemaal op onze vader lijkt, dat type kennen we eigenlijk al en die willen we niet meer. Iemand die compleet anders is dan onze vader, die soort kennen we helemaal niet en die willen we ook niet. Maar diegene die beide combineert, dàt leidt tot aantrekking en afstoting. Aantrekking omdat we ons terug het kleine meisje voelen die hem ziet zoals ze hem graag wil zien, omdat we die dingen presteren die zijn goedkeuring wegdragen en omdat we daarnaast voortdurend naar zijn liefde hengelen. Afstoting omdat we voortaan een individu willen zijn die hem ziet zoals hij is, omdat we die dingen willen doen die we zelf appreciëren en omdat we daarbij voortdurend zijn gezag uitdagen.
Vaderfguren: ze confronteren je intens met wie je was en wil worden. Anders gezegd: ze laten zien wie je eigenlijk bent. Als je niet wenst te weten wie je eigenlijk bent, kies dan liever niet voor deze intense combinatie.
'Ken uzelf'. Het zou een inscriptie geweest zijn in de tempel van Apollo in Delfi. Een mens heeft heel zijn leven ter beschikking om dit aforisme te realiseren. Als hij daar al in slaagt.
Het interessante is: we kunnen onszelf maar leren kennen door de ander, omdat we ons in die ander spiegelen. Dat gebeurt op tweevoudige wijze: - enerzijds kijken we door onze eigen ogen naar de andere waardoor we het anders-zijn van de ander zien en tegelijk dus ook wat wij niét zijn. - anderzijds kijken we door de ogen van de ander naar onszelf waardoor we het zo-zijn van onszelf zien en tegelijk dus ook wat we wél zijn.
Of u dat als wonderlijk dan wel als pijnlijk beschouwd, laat ik aan u over. Zelf vind ik het doorgaans pijnlijk.
Verliefdheid. Ik kan kort zijn: het is puur narcisme.
Ofwel zijn we op iemand verliefd omdat hij/zij dezelfde eigenschappen heeft als wijzelf. Dan zijn we verliefd op wie we zelf zijn. Ofwel zijn we op iemand verliefd omdat hij/zij eigenschappen heeft die we zelf niet hebben maar wel zouden willen hebben. Dan zijn we verliefd op wie we zelf zouden willen zijn. Meestal spelen beide een rol. En diegene waarop we verliefd zijn helemaal geen.
Verliefdheid. Ik kan kort door de bocht gaan. Laat dit u echter zeker niet tegen houden.
Deugden. Schone deugden! We hebben altijd de neiging om een deugd af te zetten tegen een ondeugd: moed tegenover lafheid, matigheid tegenover gulzigheid.
Dat is echter niet juist en ook niet wijs. Omdat het dan lijkt dat, hoe méér je die deugd beoefent, hoe deugdelijker je zou zijn. En is dat zo? Wat men in de volksmond zegt is waar: teveel van het goede is niet goed. Iemand kan door een teveel aan moed over-moedig worden. Iemand kan door een teveel aan matigheid eigenlijk gierig zijn.
Nee, een deugd is pas een deugd omdat men zich beweegt tussen twee afgronden! Moed tussen lafheid en overmoed. Matigheid tussen gulzigheid en gierigheid. Misschien kunnen we vanuit deze visie onszelf en anderen op een heel andere, meer tolerante manier, bekijken. Immers, we gaan niet meer beoordelen op deugdzaamheid dan wel op de 'kunst' om de afgronden te vermijden.
Een geheim is een gevaar. Niet zozeer omdat het geheim het daglicht niet zou verdragen. Ook niet zozeer omdat het ons in verlegenheid zou brengen als het geheim bekend zou worden. Nee, een geheim is niet gevaarlijk omwille van de bekendheid aan anderen. Immers, zelfs als het voor eeuwig een geheim voor anderen blijft, is het nog altijd een geheim. En nog altijd gevaarlijk omwille van de bekendheid aan onszelf.
Een geheim is een gevaar omdat het ons scheidt van de wereld. Het geheim staat tussen ons en de wereld. Wij kunnen ons niet helemaal laten zien zoals we echt zijn en de wereld kan ons niet helemaal zien zoals we echt zijn. En laten zien en gezien worden is essentiëel voor het elkaar graag zien.
Ik heb het toneelstuk van S. Beckett nog nooit gezien of gelezen maar ik ken het verhaal wel: 'Wachten op Godot' Mensen referereren ernaar wanneer men het volgende wil uitdrukken: het eeuwige wachten, het wachten op niets, het wachten op zingeving of nog beter het wachten als zingeving. Men kan zich vragen blijven stellen over wie of wat nu juist met Godot bedoeld wordt. Ik heb echter eerder vragen bij het werkwoord wachten.
In al de bovenstaande betekenissen is wachten een onovergankelijk of intransitief werkwoord. In overgankelijke of transitieve zin echter, dwz met een lijdend voorwerp, zou het dan 'Godot wachten' worden of op vervoegde wijze: 'Wij wachten Godot'. Wachten heeft dan drie betekenissen: - tegemoet zien, syn. verwachten: wij verwachten Godot - zich voor iets wachten, syn.oppassen voor: wij passen op voor Godot - bewaken, syn. hoeden: wij hoeden Godot In het passivum wordt dat: Godot wordt verwacht, voor Godot wordt opgepast, Godot wordt gehoed.
Ik vind dat soort wachten veel interessanter omdat het de posities van diegene die wacht en diegene die gewacht wordt, helemaal omdraait. Als onovergankelijke werkwoord betreft het een situatie waarin degene die wacht passief en lijdzaam is en bovendien is hij afhankelijk van diegene waarop gewacht wordt. In overgankelijke zin is de positie van diegene die wacht actief en alert en bovendien is hij verantwoordelijk voor diegene die gewacht wordt.
Niet voor niets wordt van een transitief werkwoord gezegd dat de betekenis van het werkwoord als het ware overgaat op het lijdende voorwerp.
Zo valt te leren uit de les natuurkunde: planten kunnen zich ongeslachtelijk en geslachtelijk voort-planten. Geslachtelijke planten zijn verder in te delen in vier soorten: tweeslachtig (mannelijk én vrouwelijk), éénslachtig (mannelijk of vrouwelijk), steriel (geen voortplantingsorganen) of naakt (geen bekleedsel). Enkel de eerste soort wordt volkomen genoemd.
Als we de mens aan deze variatie toetsen, dan situeren we ons blijkbaar ergens in het midden tussen al deze mogelijkheden. We beschikken niet over de capaciteit om ons ongeslachtelijk voort te planten maar we zijn ook niet steriel of naakt. De mens is éénslachtig en dus on-volkomen.
Zelf denk ik dat onze ziel tweeslachtig is maar deze maakt ons daarom niet volkomen. Integendeel.
Iedere vrouw zou een aanbidder moeten hebben. Of ze nu echtgenote, single of samenwonend is. Een aanbidder is iemand die haar bewondert, vereert en adoreert. Alle anderen rondom haar hebben daar baat bij want een aanbeden vrouw wordt aanbiddelijk als ze aanbeden wordt.
Laat mij een duidelijke waarschuwing geven: een aanbidder moet ten alle tijde de plaats van aanbidder behouden met name 'op gepaste afstand'. Hij mag geenszins en nooit de plaats van echtgenoot, partner of minaar innemen. Alleen gepaste afstand leidt tot toewijding.
Velen onder ons verkiezen 'nemen boven geven'. Diezelfde vinden het natuurlijk prima dat er zijn die 'geven boven nemen' verkiezen. Vele van die laatste vinden hun 'geven boven nemen' zelf ook prima. Sommige daarvan gaan zelfs zover dat ze 'geven zonder nemen' verkiezen. Omdat ze dat het toppunt van menselijkheid vinden. Terwijl het eigenlijk om het onmogelijke verwerven van de liefde van een ander gaat.
Menselijkheid kent geen toppunten, tenzij in rechtvaardigheid.
De titel van de biënnale van de schilderkunst in de musea Dhondt-Dhaenens en Roger Raveel. Volgens van Dale betekent subliem 1) de schoonheid in haar hoogste vorm of graad vertonend, in hoge mate verheven of mooi 2) zeer hoogstaand, zeer bewonderenswaardig.
Wat is dat 'voorbij' de schoonheid ?
Ik ken 'de schaamte voorbij'. Dat betekent zonder terughoudendheid. Ik versta onder zonder terughoudendheid niet hetzelfde als schaamteloos of zonder schaamte. Zonder terughoudendheid betekent dat de schaamte overwonnen is en geïntegreerd is in de persoon. In die zin te begrijpen dat iemand zichzelf kent en begrijpt en van daaruit geen schaamte meer vertoont over hoe hoe hij/zij is en voordien niet van zichzelf begreep; *
Aldus betekent voorbij het sublieme niet 'zonder schoonheid', laat staan het lelijke. Nee, voorbij de schoonheid betekent 'zonder' het hoogste, het verhevene, het hoogstaande, het bewonderswaardige of, anders gezegd, het betreft het gewone, het alledaagse, het menselijke. Maar dan wel het gewone en het alledaagse menselijke waarin 'het sublieme' wel degelijk is gekend, begrepen, overwonnen en geïntegreerd.
Het sublieme voorbij is een aanrader.
* Voor een goed begrip: schaamte is niet hetzelfde als het daadwerkelijk schuld hebben aan iets. Er bestaat schaamte zonder schuld en schuld zonder schaamte.
Als u graag de betekenis van het woord verstomming in geluid wil zien, ga dan naar de film 'La cantante de tango'.
De film gaat over het verliezen van de liefde op het moment dat men de wereld aan het winnen is. Over het verdriet, de woede, de ontzetting. Voor sommigen betekent het winnen van de wereld niets in vergelijking met het verliezen van de liefde.
Als u die verstomming wil beleven, weet u waar u moet zijn.
Liefde en lijden. Of beter, Liefde IS lijden. Om de eenvoudige reden dat Liefde altijd groter is dan onszelf en het ervaren van het grotere dan onszelf ook steeds het ervaren van het kleinere van onszelf met zich meebrengt. En dat is lijden.
Ik beken het graag: ik hou meer van het oude dan van het nieuwe testament. In het nieuwe testament worden we geconfronteerd met een Jezus die bijzonder goddelijk is. We kunnen er niet om heen: Hij is in zijn relatie met mensen zo rechtvaardig, zo goed, zo onevenaarbaar, zo onbereikbaar, zo hoopvol.Wij daarentegen zo hopeloos.
In het oude testament zien we een God voor ons die bijzonder menselijk is. Buiten zijn eerste standvastige woorden: 'Er zij licht' wordt Hij door zijn relatie met de mens voortdurend uit balans gebracht. Elk interactie tussen Hem en de mens heeft te maken met beloftes, het niet nakomen ervan, ontrouw, woede, vergelding, berouw en steeds opnieuw beginnen. (Jack Miles, God. Een biografie. Uitgeverij Anthos, Amsterdam, 1996).
U hoort mij niet zeggen dat ik het nieuwe testament minder belangrijk acht. Nee, ik acht er mij alleen nog niet rijp genoeg voor. Enkel diegene die zich volledig in het menselijke herkend heeft, kan kiezen voor het nieuwe.
Ik hou van walsen. Walsen in 2010 kan je best op een nummer uit de CD 2010 van Wim Mertens: 'According to the real'.
Brengt het walsen iemand in overeenstemming met het werkelijke? Of is het overeenstemmen met het werkelijke zoals walsen? Beide vragen weerspiegelen elkaar maar ik twijfel geen seconde: ik verkies de eerste versie zeker boven de tweede.
Woede, haat, afgunst en nijd zijn emoties die allen afstammen van de basiskracht tot vernietiging. Er zijn maar twee basiskrachten: schepping en vernietiging.
Het oude testament staat er vol van: de schepping gevolgd door de zondvloed; de plaatsing in de tuin van Eden gevolgd door de verdrijving, de geboorte van het eerste menskind gevolgd door de eerste moord, het geschenk van een zoon gevolgd door de eis tot opofferring en ga zo maar door.
Blijkbaar gaan ze altijd gepaard, in evenredige mate en in oneindige afwisseling. Wees waakzaam over wie u liefhebt en voor diegene die u lief heeft.
Het begint er al mee dat ze beide de 'be' als beginklank hebben. Het uitspreken van de be-klank heeft iets dat tegelijk zwoel en zwaar op beide lippen ligt. Een voorloper op het feit dat beide woorden eenzelfde sfeer oproepen. De sfeer van het verlangen, het zinnelijke, de aantrekking en de verleiding.
Het schilderij 'De bekoring' van Gustave van de Woestyne maakte mij recent duidelijk dat beide termen desondanks een heel andere oorsprong hebben. Op het schilderij van de Woestyne zit een man (in een net pak) aan een tafel waarop een fles wijn en een glas staan. Zijn handen twijfelen tussen rusten op de tafel en uitreiken naar de wijn. Doet hij het of doet hij het niet is een vraag die kan gesteld worden.
Bekoring ontstaat uit het aantrekkelijke van het andere; de verleiding gaat uit van het andere. Maar de man kan blijkbaar nog kiezen. Begeerte komt voort uit het zelf. Begeerte is puur en op zich. Ik weet niet of daarbij nog te kiezen valt.
